Κισπεπτίνη: η ορμόνη της σεξουαλικότητας

 Αντωναράκη Μαρίνα Μαρία

Η κισπεπτίνη είναι υπεύθυνη για τη ρυθμιση  της έκκρισης των γοναδοτροπινών και μέσω αυτού του  ρόλου, η ύπαρξη της κρινεται κρίσιμη στην έναρξη της εφηβείας, τόσο στη  ρύθμιση της ανατροφοδότησης με τη μεσολάβηση σεξουαλικών στεροειδών όσο και στον έλεγχο της γονιμότητας των ενηλίκων. Το γονίδιο του υποδοχέα KISS1R, βρίσκεται στο γενετικό τόπο 19p13.3 .Στον εγκέφαλο, η  έκφραση του γονιδίου σε mRNA έχει ανιχνευθεί στα βασικά γάγγλια,  στην αμυγδαλή, στη μέλαινα ουσία, στον ιππόκαμπο,στον  νωτιαίο μυελό και στον υποθάλαμο μέσω τεχνικών PCR.Ο Kiss1R εκφράζεται άφθονα σε νευρώνες GnRH, κατά μήκος του μεσαίου διαφράγματος στη διαγώνια ζώνη του Broca και λοιπά αλλά και σε άλλες  θέσεις  στον υποθαλαμο, όπως στην παρακοιλιακή περιοχή και στον τοξοειδή πυρήνα.Το γονίδιο που είναι υπεύθυνο για τη παραγωγή της λέγεται  προπροκισπεπτίνη, και περιέχει 145 αμινοξέα, τα οποία ταξινομούνται σε τέσσερα βασικά κλάσματα πεπτιδικών μορίων. Η βασική περιοχή του πρόδρομου μορίου, αποτελείται από 54 αμινοξέα και ονομάζεται Kp-54.

Η “χορήγηση” της στο ανθρώπινο σώμα  μπορεί να αυξήσει  τις σεξουαλικές αντιδράσεις  γυναικών και ανδρών που πάσχουν από διαταραχή υποδραστικής σεξουαλικής επιθυμίας (HSDD) μια κατάσταση δηλαδή που χαρακτηρίζεται από χαμηλή σεξουαλική επιθυμία ,ιδιαίτερα  ανησυχητική για το άτομο . Μάλιστα επηρεάζει μια στις δέκα γυναίκες και και το 8% των ανδρών. Ως μια φυσική ορμόνη διαδραματίζει  σημαντικό ρόλο στη διέγερση της απελευθέρωσης και άλλων αναπαραγωγικών ορμονών μέσα στο σώμα.  Οι έρευνες απέδειξαν  ότισε  άνδρες με φυσιολογική σεξουαλική επιθυμία, η κισπεπτίνη κατάφερε να ενισχύσει τις αντιδράσεις σε σεξουαλικά ερεθίσματα πχ με αύξηση της  διέγερσης του πέους  και να ενισχύσει τις εγκεφαλικές αντιδράσεις έλξης.

Ουσιαστικά λοιπόν ασκεί τις  επιδράσεις της μεσω ενός  κυτταρικού υποδοχέα KISS1R . Εκφράζεται κυρίως στον υποθάλαμο  αλλά και σε άλλα σημεία του εγκεφάλου, όπως η αμυγδαλή αλλά και στο πλακούντα των  εγκύων, στη  μήτρα, στις ωοθήκες, και στους  όρχεις. Οι νευρώνες επομένως της κισπεπτίνης βρίσκονται στον τοξοειδή πυρήνα και την περικοιλιακή περιοχή της ράχης της τρίτης κοιλίας  και στον προσθιοκοιλιακό περικοιλιακό πυρήνα.

 Η σηματοδότηση κισπεπτίνης και υποδοχέα  στον υποθάλαμο αφορά την έκκριση της ορμόνης  GnRH, αλλά ταυτοχρόνως συμβάλλει στις  αναπαραγωγικές λειτουργίες στις άλλες προαναφερθείσες περιοχές.Το μονοπάτι της κισπεπτίνης και της GnRH είναι το πρώτο σημείο ελέγχου του άξονα υποθαλάμου , υπόφυσης  και γονάδων. Στη συνέχεια η GnRH δρα διεγερτικά στην υπόφυση, ώστε να παραχθούν οι γοναδοτροπίνες LH, FSH που σκοπό έχουν να δράσουν στις γονάδες,  (όρχεις και ωοθήκες) . Όπως είναι ευρέως γνωστό στις γοναδες υπάρχουν οι γαμέτες και οι στεροειδείς ορμόνες, οι οποίες  ελέγχουν το γοναδοτροπικό άξονα μέσω παλίνδρομης δράσης. 

Όλες οι ανθρωπινες αναπαραγωγικές διαδικασίες  έχουν ως αφετηρία τους την έκκριση της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών από τον υποθάλαμο, ως απάντηση ποικίλων νευρικών σημάτων του εγκεφάλου. Εκκρίνεται κατά ώσεις και, μεταφερεται  μέσω του μίσχου της υπόφυσης διεγείροντας  το πρόσθιο λοβό της υπόφυσης. Η θετική ή η αρνητική παλινδρόμηση φαίνεται ακόμη ότι ελέγχεται από το σύστημα κισπεπτίνης και τον υποδοχέα KISS1R. Η κισπεπτίνη δρα ανάντη της GnRH και, μετά από παρακρινικά, διεγερτικά και ανασταλτικά  ερεθίσματα που  προερχονται  από τη νευροκινίνη Β , τη δυνορφίνη ( KNDy), σηματοδοτώντας έτσι στον έλεγχο  της παλμικής απελευθέρωσης GnRH  απευθείας από τους  νευρώνες GnRH.

Ανάλογα με το βιολογικό φύλο του  ατόμου, οι γοναδοτροπίνες επιδρούν διαφορετικά. Στους άνδρες για παράδειγμα:  η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) διεγείρει στους όρχεις τα  κύτταρα Leydig προκειμενου να παράγουν  τεστοστερόνη και η θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) διεγείρει τα κύτταρα Sertoli προκειμένου να παράγουν σπερματοζωάρια  και ανασταλτίνη. Είναι γνωστό όμως  ότι μόνη της η FSH μπορεί να διεγείρει τη σπερματογένεση  στα κύτταρα Sertoli, αλλά έως ότου παραχθούν τα  σπερματοκύτταρα πρώτης τάξης. Η δημιουργία των σπερματοζωαρίων απαιτεί την ύπαρξη τεστοστερόνης, η οποία και εκκρίνεται από τα κύτταρα Leydig.   

Στις ωοθήκες τώρα η διαδικασία των ορμονών αυτών διαφέρει καθώς η LH ενεργοποιεί τα κύτταρα  θήκης για παραγωγή ανδρογόνων  και προγεστερόνης μια διαδικασία που φέρει την ονομασια  ωχρινοποίησης των κοκκιωδών κυττάρων και των κυττάρων έσω θήκης και απαιτείται και η ύπαρξη της  FSH προκειμένου να ενεργοποιηθουν τα κοκκιώδη και να παραγάγουν τα οιστρογόνα και την ανασταλτίνη. 

Η λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια (FHA) είναι μια διαταραχή καθώς παρουσιάζει η γυναίκα  αμηνόρροια.Η αναστολή της δραστηριότητας των νευρώνων KNDy σε καταστάσεις στρες αλλά και σε υπερβολική ή υπο-διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε αναστολή του αναφερθεν αναπαραγωγικού άξονα.  Η αποκατάσταση τώρα της γονιμότητας απαιτεί επανεγκατάσταση της ρύθμισης της εκκρισης γοναδοτροπινών που  μπορεί να επιτευχθεί με τη χορήγηση κισπεπτινης.

Το PCOS είναι μια ετερογενής ενδοκρινική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από δυσλειτουργία ωορρηξίας, υπερανδρογονισμό και  μια γενικά απορυθμισμένη έκκριση γοναδοτροπινών. Φάνηκε λοιπόν σε κάποια πειραματικά μοντέλα ότι πράγματι η κισπεπτινη μπορεί να δράσει θεραπευτικά καθώς φάνηκε  ότι διεγείρει την έκκριση αναπαραγωγικών ορμονών και την ωορρηξία με ατελή όμως αποτελεσματικότητα.Η δράση της είναι λοιπόν αισθητή και θεραπευτική βάσει όσων σήμερα ξέρουμε για τη ρυθμιση της έκκρισης GnRH και την αντιμετώπιση της παθολογικα χαμηλής ή υψηλής παλμικοτητας LH.

Ενδεικτικές Βιβλιογραφικές πηγές:

https://nemertes.library.upatras.gr

https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=

https://estia.hua.gr/file/lib/default/data/21340/theFile&ved=2ahUKEwj8trzDq8KDAxXDRvEDHYYwB8wQFnoECCEQAQ&usg=AOvVaw17P1uLTDGI3QG-TAOd_TCI

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38099429/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38059309/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37934722/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38048875/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37981083/

https://www.nature.com/articles/s41574-020-0363-7

https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fendo.2022.951938/full

https://www.mdpi.com/1420-3049/23/12/3071

https://repo.lib.duth.gr/jspui/bitstream/123456789/13976/1/LiatsosK_2021.pdf

https://peptidesworld.com/product/kisspeptin/

https://www.worldscientific.com/doi/pdf/10.1142/S2661318222500062