Οι εφαρμογές της εικονικής πραγματικότητας στην Υγεία

 Κατσιμάρη Ρεγγίνα Μαρία

Εικονική Πραγματικότητα (virtual reality), σύμφωνα με τον Gigante, ορίζεται ως “η  ψευδαίσθηση της συμμετοχής σε ένα συνθετικό περιβάλλον αντί για την εξωτερική  παρατήρηση ενός τέτοιου περιβάλλοντος. Η Εικονική Πραγματικότητα βασίζεται σε  τρισδιάστατες, στερεοσκοπικές μονάδες απεικόνισης, με ανιχνευτή της κίνησης του  κεφαλιού, του χεριού ή του σώματος και στερεοσκοπικό ήχο. Η Εικονική Πραγματικότητα  είναι μια εμπειρία εμβύθισης που χρησιμοποιεί όλες τις αισθήσεις”.[1] 

Αρχικά, οι εφαρμογές της εικονικής πραγματικότητας έγιναν ευρέως γνωστές μέσω του  gaming, όμως η χρήση της έχει εξελιχθεί σε σημαντικό παράγοντα και για άλλους τομείς,  μεταξύ αυτών και ο τομέας της υγείας. 

Αν και η εφαρμογή του VR (virtual reality) στην υγειονομική περίθαλψη είναι πρόσφατη  εκτιμάται ότι η χρήση της θα αυξηθεί σημαντικά μέχρι το 2027, καθώς οι δυνατότητες που  μπορεί να προσφέρει σε θεραπευτές και θεραπευόμενους είναι αναρίθμητες. Μερικές από  τις κυριότερες εφαρμογές της εικονικής πραγματικότητας στον τομέα της υγείας είναι οι  εξής: 

• Εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας 
• Θεραπεία ψυχικών νοσημάτων, άγχους, πόνου 
• Φυσικοθεραπεία και Αποκατάσταση 
• Ενίσχυση της ενσυναίσθησης στους επαγγελματίες υγείας[2]

Εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας 

Στην εποχή μας, ο αριθμός των εταιρειών έρευνας και ανάπτυξης συνεχώς αυξάνεται, με  αποτέλεσμα την δημιουργία νέων εφαρμογών εικονικής πραγματικότητας που δίνουν την  δυνατότητα σε νέους αλλά και έμπειρους επαγγελματίες υγείας να εκπαιδευτούν και να  βελτιώσουν τις δεξιότητές τους.  

Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την «επανάσταση της λαπαροσκοπικής χειρουργικής»  ,προσομοιωτές εικονικής πραγματικότητας (VR) χρησιμοποιούνται ευρύτερα τόσο στην  επαγγελματική πρακτική όσο και στα εκπαιδευτικά προγράμματα. Η εικονική  πραγματικότητα είναι μια ευρεία έννοια που περιλαμβάνει τις ακόλουθες τρεις κατηγορίες  προσομοιωτών :  

• screen-based VR simulators 
• virtual worlds,  
• immersive VR environments. 

Οι screen-based VR simulators αποτελούν ένα σύνολο που περιλαμβάνει έναν υπολογιστή  και οθόνες συνδεδεμένες με μηχανικές συσκευές ή απτικές μονάδες. Αυτό το είδος  προσομοιωτή απαιτεί πολύ μικρό χρόνο εγκατάστασης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί  επανειλημμένα από τους εκπαιδευόμενους για εξάσκηση σε διαφορετικές παθολογίες και  με έναν αριθμό ανατομικών παραλλαγών. 

Τα virtual worlds είναι τρισδιάστατα εικονικά περιβάλλοντα. Όσον αφορά τους  επαγγελματίες υγείας τους δίνεται η δυνατότητα να προσθέσουν ιατρικά έπιπλα, όργανα,  συσκευές, εργαλεία και χαρακτήρες για τη δημιουργία αποκλειστικών ιατρικών εικονικών  κόσμων. Τα virtual worlds χρησιμοποιούνται, κυρίως, στην εκπαίδευση και στην επείγουσα  ιατρική για να παρέχουν ευκαιρίες πρακτικής σε σπάνια περιστατικά ή ακραίες καταστάσεις  που είναι δύσκολο να δημιουργηθούν στην πραγματική ζωή. 

Τέλος, οι immersive VR environments συνδυάζουν τρισδιάστατη απεικόνιση,  αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον, πιθανή απτική ανάδραση και οθόνες κεφαλής (HMD) ή  αυτόματα εικονικά περιβάλλοντα μεγέθους δωματίου (CAVE) για να αποσπάσουν τον  χρήστη από τον πραγματικό κόσμο.[3] 

Το 2016 πραγματοποιήθηκε στο νοσοκομείο Royal London η πρώτη χειρουργική επέμβαση  με τη βοήθεια της εικονικής πραγματικότητας. Το VR εγκαινίασε μία νέα εποχή για την  αποτελεσματικότερη εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας.[2] 

Θεραπεία ψυχικών νοσημάτων, άγχους, πόνου 

Η χρήση της εικονικής πραγματικότητας έχει επεκταθεί και στην αντιμετώπιση ψυχικών και  ψυχολογικών νοσηροτήτων όπως είναι οι φοβίες, το μετατραυματικό στρες, το  προεγχειρητικό-διεγχειρητικό-μετεγχειρητικό άγχος, ο πόνος κ.λ.π. 

Η θεωρία πίσω από την χρήση της εικονικής πραγματικότητας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι  μια μορφή σκόπιμης κατεύθυνσης της προσοχής μακριά από ανεπιθύμητες αισθήσεις.

Με την πλήρη απόσπαση της προσοχής, η οπτική και ακουστική αντίληψη του χρήστη και τα  απτικά ερεθίσματα στον έξω κόσμο μπλοκάρονται, καθώς περικλείονται πλήρως στο  εικονικό περιβάλλον που δημιουργείται από υπολογιστή μέσω της χρήσης μιας οθόνης  τοποθετημένης στο κεφάλι και ενός αισθητήρα θέσης παρακολούθησης (π.χ. κράνους και  ακουστικά που αποκλείουν οπτικές και ακουστικές εισροές από το περιβάλλον υγειονομικής  περίθαλψης). Αυτό που έχει ξεχωρίσει την VR από άλλες τεχνολογικές παρεμβάσεις, όπως η  παρακολούθηση τηλεόρασης ή ταινιών βίντεο ή η αναπαραγωγή προσομοιωμένων ή  διαδραστικών βιντεοπαιχνιδιών είναι αυτή η αίσθηση της παρουσίας και της καθηλωτικής  προσοχής (δηλαδή η αίσθηση που δίνεται στους χρήστες ότι βρίσκονται κάπου αλλού). [4] 

Φυσικοθεραπεία και Αποκατάσταση 

Μια φυσικοθεραπευτική προσέγγιση μέσω VR, προσαρμόζει την αποθεραπεία βάσει του  προφίλ του εκάστοτε ασθενή. Η εικονική πραγματικότητα ενθαρρύνει τον ασθενή να θέτει  νέους στόχους σε κάθε συνεδρία, γεγονός που βελτιώνει σε μεγάλο βαθμό την συμμόρφωσή  του στο πρόγραμμα αποκατάστασης. Το VR μπορεί να ενσωματώσει πολυαισθητηριακή  διέγερση οπτικών, ακουστικών, απτικών και σωματο-αισθητηριακών συστημάτων για να  παρέχει ένα ρεαλιστικό περιβάλλον. Προηγούμενες μελέτες έδειξαν ότι μπορεί να είναι πιο  αποτελεσματικό στη βελτίωση του δυναμικού ελέγχου ισορροπίας και στην πρόληψη  πτώσεων σε ασθενείς με υποξεία και χρόνια εγκεφαλικά επεισόδια σε σύγκριση με τη  συμβατική θεραπεία.[5] 

Λόγω της ικανότητάς του VR να προσομοιώνει πραγματικές καταστάσεις και γνωστικές και  κινητικές εργασίες σε ένα ασφαλές περιβάλλον, η ολοκλήρωση των ασκήσεων είναι μια  ανταποδοτική μορφή θεραπείας. Μέσω της πραγματικότητας που παρέχει το VR η  ανατροφοδότηση που δίνεται στον ασθενή και στον θεραπευτή είναι άμεση, καθώς οι  αισθήσεις που βιώνει ο θεραπευόμενος κατά τη διάρκεια της συνεδρίας συνεχώς αλλάζουν.  [6] 

Καταστάσεις και ασθένειες, όπως η εγκεφαλική παράλυση, το Αγγειακό Εγκεφαλικό  Επεισόδιο (ΑΕΕ), η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, τραυματικές εγκεφαλικές βλάβες,  ακρωτηριασμοί κ.α., προκαλούν σοβαρά προβλήματα κινητικότητας, ισορροπίας και  λειτουργικότητας, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό η καθημερινότητα των  ασθενών. Τα προγράμματα φυσικοθεραπείας και αποκατάστασης, με τη βοήθεια της  εικονικής πραγματικότητας, αποτελούν μια αποτελεσματική και συνάμα διασκεδαστική  διαδικασία, μέσα από την οποία οι ασθενείς σταδιακά γίνονται πιο ενεργοί σε καθημερινές  δραστηριότητες και αποκτούν το κίνητρο να συνεχίζουν την προσπάθειά τους για την  βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. [5] 

Ενίσχυση της ενσυναίσθησης στους επαγγελματίες υγείας 

Η ενσυναίσθηση είναι η εκλεπτυσμένη κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης  κάποιου[7]. Η ενσυναίσθηση είναι αναγκαίο να ασκείται από τους επαγγελματίες υγείας,  προκειμένου να αναγνωρίσουν τις ανάγκες των ασθενών και να μπορέσουν να τους  προσφέρουν όσο το δυνατό καλύτερη θεραπεία και φροντίδα.  

Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην καλλιέργεια της  ενσυναίσθησης των επαγγελματιών υγείας, καθώς τους δίνει την δυνατότητα, μέσω  προσομοιωτών και περιβάλλοντων virtual reality, να βιώσουν τις ανάγκες και να  αντιληφθούν τις συμπεριφορές των ασθενών τους.  

Σχετικές έρευνες από τα πανεπιστήμια New England και Michigan επιβεβαιώνουν ότι οι  προσομοιώσεις καταστάσεων έχουν βοηθήσει φοιτητές ιατρικής και νέους γιατρούς να  αναπτύξουν ενσυναίσθηση απέναντι στους ασθενείς τους και να αντιληφθούν πώς είναι να  χάνει κάποιος ένα άκρο του, πώς αισθάνεται κάποιος που είναι σε αμαξίδιο ή όταν  αναρρώνει από καρδιακή προσβολή κ.α. [2]

Ανακεφαλαιώνοντας, η εικονική πραγματικότητα ξεπήδησε ελπιδοφόρα από τον κόσμο των  βιντεοπαιχνιδιών και προσγειώθηκε στον χώρο της υγείας για να δώσει λύσεις σε πολλά  θέματα. Αποδεδειγμένα, η χρήση του VR, όπως και γενικότερα η χρήση της τεχνολογίας,  μπορεί να επιφέρει λαμπρά αποτελέσματα σε πολλούς τομείς, αρκεί να χρησιμοποιείται με  τον σωστό τρόπο και με στόχο το κοινό καλό.

Βιβλιογραφία: 

1. Ορισμός – Εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας [Internet]. Google Sites: Sign-in.  [cited 2022Aug2]. Available from: https://sites.google.com/site/virtualrapps/orismos 2. VR Health: εικονική πραγματικότητα & υγειονομική περίθαλψη [Internet]. Pencil On  The Moon. 2022 [cited 2022Aug2]. Available from:  https://www.pencilonthemoon.gr/vr-health-pos-i-eikoniki-pragmatikotita-allazei-tin ygeionomiki-perithalpsi/
2. P; BMSMEJ. Virtual reality simulation in nontechnical skills training for Healthcare  Professionals: A systematic review [Internet]. Simulation in healthcare : journal of the  Society for Simulation in Healthcare. U.S. National Library of Medicine; 2019 [cited  2022Aug2]. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30601464/
3. Lambert V;Boylan P;Boran L;Hicks P;Kirubakaran R;Devane D;Matthews A; Virtual  reality distraction for acute pain in children [Internet]. The Cochrane database of  systematic reviews. U.S. National Library of Medicine; 2020 [cited 2022Aug2].  Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33089901/
4. Chen L;Lo WL;Mao YR;Ding MH;Lin Q;Li H;Zhao JL;Xu ZQ;Bian RH;Huang DF; Effect of  virtual reality on postural and balance control in patients with stroke: A systematic  literature review [Internet]. BioMed research international. U.S. National Library of  Medicine; 2016 [cited 2022Aug2]. Available from:  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28053988/
5. Triegaardt J;Han TS;Sada C;Sharma S;Sharma P; The role of virtual reality on outcomes  in rehabilitation of parkinson’s disease: Meta-analysis and systematic review in 1031  participants [Internet]. Neurological sciences : official journal of the Italian  Neurological Society and of the Italian Society of Clinical Neurophysiology. U.S.  National Library of Medicine; 2019 [cited 2022Aug2]. Available from:  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31808000/
6. Therapia.gr. Ενσυναίσθηση: τι είναι και πως να την αυξήσετε [Internet]. Therapia.  2022 [cited 2022Aug5]. Available from: https://www.therapia.gr/ensynaisthisi-ti einai-kai-pos-na-tin-auksisete/