Γιώργος Ζωχιός

Ως ναρκωτικά χαρακτηρίζουμε μια μεγάλη ποικιλία ουσιών που επιδρούν στα φυσιολογικά μας συστήματα, μιμούμενες φυσικά μόρια του οργανισμού. Η επίδραση που έχει μια ναρκωτική ουσία στο σώμα ή στη ψυχολογία του ατόμου εξαρτάται από το ποια και πόσα συστήματα ενεργοποιεί ή καταστέλλει, πόσο χρόνο παραμένει στον οργανισμό και σε ποιες ουσίες μεταβολίζεται. Για παράδειγμα οι περισσότερες από τις τοξικές και καρκινογόνες επιδράσεις της αιθανόλης (του αλκοόλ) οφείλονται, όχι τόσο στην ίδια την ουσία, όσο στο μεταβολικό παραπροϊόν της που είναι η ακεταλδεΰδη. Στο άρθρο αυτό προβάλλονται οι κυριότερες κατηγορίες ναρκωτικών ώστε να γίνουν αντιληπτές οι διαφορές τους και η επικινδυνότητα τους.

Επίδραση των ναρκωτικών στον οργανισμό

Οι ναρκωτικές ουσίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με την δράση που έχουν στον οργανισμό. Μία ουσία μπορεί να επηρεάζει τον οργανισμό με πολλούς τρόπους και για αυτό μερικά ναρκωτικά κατατάσσονται σε περισσότερες από μια κατηγορίες:

Ηρεμιστικά

Τα ηρεμιστικά η κατευναστικά (depressants) καθυστερούν τη μεταφορά μηνυμάτων από τον εγκέφαλο στο σώμα. Αντίθετα με το τι θα περίμενε κανείς διαβάζοντας τον αγγλικό όρο, δεν προκαλούν κατάθλιψη. Επηρεάζουν όμως την ικανότητα συγκέντρωσης, συντονισμού και αντίληψης του περιβάλλοντος. Σε μικρές δόσεις τα ηρεμιστικά προσδίδουν ένα αίσθημα χαλάρωσης και γαλήνης, ενώ σε μεγάλες προκαλούν υπνηλία, ναυτία, εμετούς και από λιποθυμίες μέχρι θάνατο. Γνωστοί εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας είναι η αιθανόλη (αλκοολ), η THC (τετραυδροκανναβινόλη – κάνναβη), το GHB (γάμμα υδρόξυβουτυρικό), η κεταμίνη και τα οπιοειδή (όπως η ηρωίνη, μορφίνη και κωδείνη).

Παραισθησιογόνα

Τα παραισθησιογόνα επιδρούν στον τρόπο με τον οποίο κάποιος αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Μπορούν να παραμορφώσουν αισθήσεις, για παράδειγμα την αντίληψη του χώρου και της απόστασης, προσδίδοντας την αίσθηση ότι το άτομο πετάει ή ότι είναι γιγάντιο. Επίσης πολλά παραισθησιογόνα δημιουργούν εικόνες, ήχους και μυρωδιές που δεν υπάρχουν. Η δράση τους φτάνει ακόμα και στο ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο, οπου μπορούν να οδηγήσουν κάποιον σε ψευδή συναισθήματα και συμπεριφορές. Η επικινδυνότητα τους έγκειται στο γεγονός πως σε μεγάλες δόσεις οι χρήστες μπορεί να βιώσουν έντονες παραισθήσεις και μέσα στην παράνοια και πανικό τους να κάνουν ενέργειες που θα τους οδηγήσουν στον θάνατο. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η κάνναβη, η κεταμίνη, το LSD (διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέως), η ψιλοκυβίνη (συστατικό ενός γένους ψυχεδελικών μανηταριών) και το PCP (φαινκυκλιδίνη)

Διεγερτικά

Οι διεγερτικές ναρκωτικές ουσίες επιταχύνουν την μεταφορά μηνυμάτων μεταξύ εγκεφάλου-σώματος και ενεργοποιούν το συμπαθητικό σύστημα. Συνήθως έχουν αντίστροφη δράση από τα ηρεμιστικά, προκαλώντας αύξηση του καρδιακού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης και της θερμοκρασίας σώματος (που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θερμοπληξία), καθώς και έλλειψη όρεξης και δυσκολία ύπνου. Συχνά καταναλώνονται διότι βοηθούν το άτομο να παραμένει σε εγρήγορση ή να έχει αυξημένη αυτοπεποίθηση. Σε μεγάλες ποσότητες ωστόσο συνδέονται με αυξημένο αίσθημα άγχους, πονοκεφάλου, πανικού και παρανοϊκές συμπεριφορές. Η πιο γνωστή ναρκωτική ουσία αυτής της κατηγορίας είναι η καφεΐνη, για αυτό αν βρίσκετε τον εαυτό σας να αγχώνεται συχνά χωρίς λόγο πιθανόν να πρέπει να την μειώσετε. Εκτός από τον καφέ η καφεΐνη βρίσκεται σε υπερβολικές ποσότητες στα ενεργειακά ποτά μέσω των οποίων πολλοί μπορούν να εθιστούν στην καφεΐνη χωρίς να το καταλάβουν (περισσότερα για τον εθισμό παρακάτω). Εκτός της καφεΐνης άλλες ουσίες αυτής της κατηγορίας είναι η κοκαίνη, η νικοτίνη (στον καπνό) και η έξταση (MDMA – μεθυλενεδιοξυεθαμφεταμίνη).

Εθιστικότητα των ναρκωτικών

Όλα τα ναρκωτικά μπορούν να οδηγήσουν σε εξάρτηση. Ειδικά για τα πιο ήπια ναρκωτικά, μπορεί να επικρατεί η άποψη ότι είναι αδύνατον να εθιστεί κανείς, και ότι όσοι τα χρησιμοποιούν μπορούν να σταματήσουν οποιαδήποτε στιγμή. Στη πραγματικότητα όμως η εισαγωγή οποιασδήποτε φαρμακευτικής ουσίας σε μεγάλες ποσότητες διαταράσσει την ισορροπία των υποδοχέων (μορίων στόχων) των ουσιών αυτών. Η αύξηση της συγκέντρωσης σηματοδοτικών ουσιών (όπως είναι τα ναρκωτικά) προκαλεί την λεγόμενη ανοχή στο κύτταρο στόχο, με αποτέλεσμα να χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα ουσίας για να παραχθεί το ίδιο αποτέλεσμα. Ανάλογα με το σύστημα στο οποίο συμβαίνει η ανοχή, τα ναρκωτικά μπορεί να ευθύνονται για ψυχολογική (psychological) ή σωματική (physical) εξάρτηση. Ωστόσο αξίζει να τονιστεί πως όλες οι ψυχολογικές και συναισθηματικές διαδικασίες έχουν μια φυσιολογική βάση. Οπότε η εξάστηση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί καθαρά ψυχολογική ή καθαρά σωματική, όσο μάλλον ένας συνδυασμός αυτών των δύο.

Ψυχολογική εξάρτηση

Θεωρείται ότι όλα τα ναρκωτικά προκαλούν ψυχολογική εξάρτηση, η οποία χαρακτηρίζεται από μία ανάγκη για επαναπρόσληψη της ουσίας, αύξηση της δόσης της και το αίσθημα αγωνίας και εκνευρισμού κατά τη στέρηση τους. Η ψυχολογική εξάρτηση προκύπτει από την επίδραση των ναρκωτικών στο κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν κάποιος δεν εθιστεί άμεσα σε μία ουσία, εθίζεται στα υψηλά ποσοστά ντοπαμίνης που παίρνει όταν την εισάγει στον οργανισμό του. Έτσι ο εγκέφαλος του αποκτά ανοχή στην ντοπαμίνη, με αποτέλεσμα οι κοινές του ασχολίες να μην του επιφέρουν πια την αίσθηση ικανοποίησης που θα έπρεπε. Τελικά το άτομο οδηγείται σε μία μορφή κατάθλιψης την οποία προσπαθεί να καταπολεμήσει με περισσότερες ουσίες, παγιδεύοντας τον εαυτό του σε ένα φάυλο κύκλο.

Παράδειγμα ναρκωτικού με ισχυρή επίδραση στο ηδονικό σύστημα είναι η κοκαΐνη. Η χρήση κοκαΐνης επιφέρει ένα έντονο αίσθημα ευφορίας το οποίο γρήγορα αντικαθίσταται από το αίσθημα ανάγκης για αυτήν. Ο κύκλος ηδονής – ανάγκης οδηγεί συχνά στην ανάπτυξη εξάρτησης στη κοκαΐνη. Χρόνια χρήση της έχει βρεθεί πως απορυθμίζει το σύστημα ανταμοιβής, το οποίο οδηγεί στην απώλεια ελέγχου και άρνηση που παρατηρείται σε πολλούς χρήστες.

Σωματική ή φυσική εξάρτηση

Για πολλά ναρκωτικά των οποίων η στέρηση προκαλεί σοβαρά συμπτώματα, όπως ναυτία, πονοκεφάλους, διάρροια και εμετούς, τα άτομα με εξάρτηση μπορεί να νιώθουν αναγκασμένα να συνεχίσουν να παίρνουν δόσεις του ναρκωτικού για να τα αποφύγουν. Το πρόβλημα συχνά είναι ότι αποδέχονται την κατάσταση αυτή και προσπαθούν να συμμορφωθούν στις συνθήκες αντί να τις αλλάξουν. Για τον λόγο αυτό ακούγεται συχνά ότι η συμβολή του κοινωνικού περιγύρου των ατόμων με εξαρτήσεις είναι καθοριστικός.

Έντονη σωματική εξάρτηση προκαλείται και από τα ναρκωτικά που επιδρούν στο σύστημα πόνου, όπως είναι τα οπιοειδή (ηρωίνη, κωδείνη και μορφίνη). Οι ουσίες αυτές καταστέλλουν τα σήματα πόνου τα οποία θα έφταναν στον εγκέφαλο, προσδίδοντας μια ευχάριστη αίσθηση. Ωστόσο όπως και σε όλα τα ναρκωτικά, το σύστημα πόνου αποκτά ανοχή στις ουσίες αυτές και η καταστολή σημάτων πόνου γίνεται δυσκολότερη. Σε φυσιολογικές συνθήκες οι νευρώνες μας καταστέλλουν συνεχώς μικρά σήματα πόνου που δεχόμαστε από όλο μας το σώμα. Όταν τα ναρκωτικά διαταράσσουν την ισορροπία, τα σήματα αυτά δεν καταστέλλονται και το άτομο βιώνει μία κατάσταση συνεχούς πόνου, ναυτίας και μυϊκών σπασμών.

Κατηγοριοποίηση βάση χρήστικότητας

Τα ναρκωτικά μπορούν ακόμα να κατηγοριοποιηθούν βάση του λόγου για τον οποίο χρησιμοποιούνται:

Αναλγητικά

Χρησιμεύουν για την ανακούφιση από τον πόνο. Προσοχή σε πολλά φάρμακα με αναλγητική δράση, καθώς η υπερβολική δόση τους ή χρόνια χρήση τους οδηγεί σε δυσάρεστα συμπτώματα και σοβαρά προβλήματα υγείας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και η ασπιρίνη, η παρακεταμόλη και το iboprufen. Ισχυρότερα φάρμακα μπορεί να περιέχουν κωδείνη (σιρόπια για το βήχα) ή αλλα οποιοειδή, όπως η μορφίνη.

Εισπνεόμενα

Είναι ουσίες που εισπνέονται και εισέρχονται απευθείας την ροή του αίματος, προκαλώντας άμεση νάρκωση. Αρκετά από αυτά είναι συστατικά προϊόντων καθημερινής χρήσης, που δεν προορίζονται για κατανάλωση, και έχουν ηρεμιστική δράση. Περισσότερα για τα εισπνεόμενα μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο μας Γιατί μας αρέσει να μυρίζουμε βενζίνη.

Οπιοειδή

Τα οπιοειδή παίρνουν το όνομα τους από το φυτό από το οποίο προέρχονται, δηλαδή το όπιο (Papaver somniferum – που σημαίνει παπαρούνα η υπνωτική). Ουσίες όπως η κωδείνη και η μορφίνη υπάρχουν φυσικά στο το φυτό, ενώ άλλα οπιοειδή, όπως η ηρωίνη και το fentanyl, παράγονται συνθετικά από τον άνθρωπο (η ηρωίνη για παράδειγμα παράγεται από επεξεργασία της μορφίνης). Χρησιμοποιούνται συνήθως ως αναλγητικά.

Ψυχοενεργά ναρκωτικά

Τα ναρκωτικά αυτα επιδρούν στον τρόπο σκέψης, τα αισθήματα και την συμπεριφορά. Συνήθως επιδρούν μόνο στο κεντρικό νευρικό σύστημα αλλοιώνοντας τα επίπεδα συνείδησης. Παραδείγματα αποτελούν το LSD, η ψιλοκυβίνη, η κάνναβη και η καφείνη.

Φάρμακα συνταγογράφησης

Τα περισσότερα φάρμακα που απαιτούν συνταγογράφηση περιέχουν κάποιου τύπου ναρκωτικές ουσίες σε μικρές ποσότητες. Αρκετός κόσμος παρόλα αυτά κάνει κατάχρηση τέτοιων φαρμάκων όταν βρει την ευκαιρία. Πιο γνωστό παράδειγμα είναι τo σιρόπι για το βήχα που περιέχει κωδείνη, με το οποίο φτιάχνεται το ποτό Lean (σιρόπι και κάποιο αναψυκτικό, συνήθως sprite). Η κατανάλωση ποσότητας φαρμάκων πολλές φορές πάνω από την προτεινόμενη έχει πάντα δυσάρεστες συνέπιες.

Ναρκωτικά των πάρτυ

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ουσίες που χρησιμοποιούνται σε πολλά πάρτυ ώστε να ανεβεί η διάθεση και η κοινωνικότητα των καλεσμένων, με πιο γνωστό εκπρόσωπο το MDMA (έξταση). Δεδομένου ότι σπάνια είναι γνωστή η συγκέντρωση των χαπιών στη δραστική ουσία ή άλλων προσμίξεων, τα χάπια εξτασής δεν είναι ποτέ εμπιστεύσιμα και συχνά αποτελούν ρίσκο για την υγεία του ατόμου.

Συνθετικά ναρκωτικά

Τα συνθετικά ναρκωτικά είναι νέες ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται για να μιμιθούν την δράση των νομικά απαγορευμένων ναρκωτικών. Πολλοί πωλητές αποσκοπούν στη σύνθεση ουσιών που ακόμα δεν έχουν απαγορευτεί και η πώληση τους ως “νόμιμα ναρκωτικά”. Επειδή αυτού του τύπου ουσίες ποτέ δεν μελετώνται για παρενέργειες και ρίσκα υγείας, συνήθως είναι πολύ επικίνδυνα και οδηγούν όσους τα χρησιμοποιήσουν στο νοσοκομείο.

Πηγές

• https://www.health.gov.au/health-topics/drugs/about-drugs/types-of-drugs
• https://www.verywellmind.com/alcohol-metabolism-key-to-alcohols-dangers-66524#:~:text=Acetaldehyde%20can%20cause%20significant%20damage,also%20damage%20cells%20and%20tissues.
• https://americanaddictioncenters.org/the-addiction-cycle/psychological-dependence
• https://www.psychiatrictimes.com/view/neurobiology-cocaine-dependence-and-its-clinical-implications

TrueMed-ForLivingMore

 Γιώργος Ζωχιός

Ως ναρκωτικά χαρακτηρίζουμε μια μεγάλη ποικιλία ουσιών που επιδρούν στα φυσιολογικά μας συστήματα, μιμούμενες φυσικά μόρια του οργανισμού. Η επίδραση που έχει μια ναρκωτική ουσία στο σώμα ή στη ψυχολογία του ατόμου εξαρτάται από το ποια και πόσα συστήματα ενεργοποιεί ή καταστέλλει, πόσο χρόνο παραμένει στον οργανισμό και σε ποιες ουσίες μεταβολίζεται. Για παράδειγμα οι περισσότερες από τις τοξικές και καρκινογόνες επιδράσεις της αιθανόλης (του αλκοόλ) οφείλονται, όχι τόσο στην ίδια την ουσία, όσο στο μεταβολικό παραπροϊόν της που είναι η ακεταλδεΰδη. Στο άρθρο αυτό προβάλλονται οι κυριότερες κατηγορίες ναρκωτικών ώστε να γίνουν αντιληπτές οι διαφορές τους και η επικινδυνότητα τους.

Επίδραση των ναρκωτικών στον οργανισμό

Οι ναρκωτικές ουσίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με την δράση που έχουν στον οργανισμό. Μία ουσία μπορεί να επηρεάζει τον οργανισμό με πολλούς τρόπους και για αυτό μερικά ναρκωτικά κατατάσσονται σε περισσότερες από μια κατηγορίες:

Ηρεμιστικά

Τα ηρεμιστικά η κατευναστικά (depressants) προκαλούν καθυστέρηση στη μεταφορά μηνυμάτων από τον εγκέφαλο στο σώμα. Αντίθετα με το τι θα περίμενε κανείς διαβάζοντας τον αγγλικό όρο, δεν προκαλούν κατάθλιψη. Επηρεάζουν όμως την ικανότητα συγκέντρωσης, συντονισμού και αντίληψης του περιβάλλοντος. Σε μικρές δόσεις τα ηρεμιστικά προσδίδουν ένα αίσθημα χαλάρωσης και γαλήνης, ενώ σε μεγάλες προκαλούν υπνηλία, ναυτία, εμετούς και από λιποθυμίες μέχρι θάνατο. Γνωστοί εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας είναι η αιθανόλη (αλκοολ), η THC (τετραυδροκανναβινόλη – κάνναβη), το GHB (γάμμα υδρόξυβουτυρικό), η κεταμίνη και τα οπιοειδή (όπως η ηρωίνη, μορφίνη και κωδείνη).

Παραισθησιογόνα

Τα παραισθησιογόνα επιδρούν στον τρόπο με τον οποίο κάποιος αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Μπορούν να παραμορφώσουν αισθήσεις, για παράδειγμα την αντίληψη του χώρου και της απόστασης, προσδίδοντας την αίσθηση ότι το άτομο πετάει ή ότι είναι γιγάντιο. Επίσης πολλά παραισθησιογόνα δημιουργούν εικόνες, ήχους και μυρωδιές που δεν υπάρχουν. Η δράση τους φτάνει ακόμα και στο ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο, οπου μπορούν να οδηγήσουν κάποιον σε ψευδή συναισθήματα και συμπεριφορές. Η επικινδυνότητα τους έγκειται στο γεγονός πως σε μεγάλες δόσεις οι χρήστες μπορεί να βιώσουν έντονες παραισθήσεις και μέσα στην παράνοια και πανικό τους να κάνουν ενέργειες που θα τους οδηγήσουν στον θάνατο. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η κάνναβη, η κεταμίνη, το LSD (διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέως), η ψιλοκυβίνη (συστατικό ενός γένους ψυχεδελικών μανηταριών) και το PCP (φαινκυκλιδίνη)

Διεγερτικά

Οι διεγερτικές ναρκωτικές ουσίες επιταχύνουν την μεταφορά μηνυμάτων μεταξύ εγκεφάλου-σώματος και ενεργοποιούν το συμπαθητικό σύστημα. Συνήθως έχουν αντίστροφη δράση από τα ηρεμιστικά, προκαλώντας αύξηση του καρδιακού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης και της θερμοκρασίας σώματος (που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θερμοπληξία), καθώς και έλλειψη όρεξης και δυσκολία ύπνου. Συχνά καταναλώνονται διότι βοηθούν το άτομο να παραμένει σε εγρήγορση ή να έχει αυξημένη αυτοπεποίθηση. Σε μεγάλες ποσότητες ωστόσο συνδέονται με αυξημένο αίσθημα άγχους, πονοκεφάλου, πανικού και παρανοϊκές συμπεριφορές. Η πιο γνωστή ναρκωτική ουσία αυτής της κατηγορίας είναι η καφεΐνη, για αυτό αν βρίσκετε τον εαυτό σας να αγχώνεται συχνά χωρίς λόγο πιθανόν να πρέπει να την μειώσετε. Εκτός από τον καφέ η καφεΐνη βρίσκεται σε υπερβολικές ποσότητες στα ενεργειακά ποτά μέσω των οποίων πολλοί μπορούν να εθιστούν στην καφεΐνη χωρίς να το καταλάβουν (περισσότερα για τον εθισμό παρακάτω). Εκτός της καφεΐνης άλλες ουσίες αυτής της κατηγορίας είναι η κοκαίνη, η νικοτίνη (στον καπνό) και η έξταση (MDMA – μεθυλενεδιοξυεθαμφεταμίνη).

Εθιστικότητα των ναρκωτικών

Όλα τα ναρκωτικά μπορούν να οδηγήσουν σε εξάρτηση. Ειδικά για τα πιο ήπια ναρκωτικά, μπορεί να επικρατεί η άποψη ότι είναι αδύνατον να εθιστεί κανείς, και ότι όσοι τα χρησιμοποιούν μπορούν να σταματήσουν οποιαδήποτε στιγμή. Στη πραγματικότητα όμως η εισαγωγή οποιασδήποτε φαρμακευτικής ουσίας σε μεγάλες ποσότητες διαταράσσει την ισορροπία των υποδοχέων (μορίων στόχων) των ουσιών αυτών. Η αύξηση της συγκέντρωσης σηματοδοτικών ουσιών (όπως είναι τα ναρκωτικά) προκαλεί την λεγόμενη ανοχή στο κύτταρο στόχο, με αποτέλεσμα να χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα ουσίας για να παραχθεί το ίδιο αποτέλεσμα. Ανάλογα με το σύστημα στο οποίο συμβαίνει η ανοχή, τα ναρκωτικά μπορεί να ευθύνονται για ψυχολογική (psychological) ή σωματική (physical) εξάρτηση. Ωστόσο αξίζει να τονιστεί πως όλες οι ψυχολογικές και συναισθηματικές διαδικασίες έχουν μια φυσιολογική βάση. Οπότε η εξάστηση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί καθαρά ψυχολογική ή καθαρά σωματική, όσο μάλλον ένας συνδυασμός αυτών των δύο.

Ψυχολογική εξάρτηση

Θεωρείται ότι όλα τα ναρκωτικά προκαλούν ψυχολογική εξάρτηση, η οποία χαρακτηρίζεται από μία ανάγκη για επαναπρόσληψη της ουσίας, αύξηση της δόσης της και το αίσθημα αγωνίας και εκνευρισμού κατά τη στέρηση τους. Η ψυχολογική εξάρτηση προκύπτει από την επίδραση των ναρκωτικών στο κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν κάποιος δεν εθιστεί άμεσα σε μία ουσία, εθίζεται στα υψηλά ποσοστά ντοπαμίνης που παίρνει όταν την εισάγει στον οργανισμό του. Έτσι ο εγκέφαλος του αποκτά ανοχή στην ντοπαμίνη, με αποτέλεσμα οι κοινές του ασχολίες να μην του επιφέρουν πια την αίσθηση ικανοποίησης που θα έπρεπε. Τελικά το άτομο οδηγείται σε μία μορφή κατάθλιψης την οποία προσπαθεί να καταπολεμήσει με περισσότερες ουσίες, παγιδεύοντας τον εαυτό του σε ένα φάυλο κύκλο.

Παράδειγμα ναρκωτικού με ισχυρή επίδραση στο ηδονικό σύστημα είναι η κοκαΐνη. Η χρήση κοκαΐνης επιφέρει ένα έντονο αίσθημα ευφορίας το οποίο γρήγορα αντικαθίσταται από το αίσθημα ανάγκης για αυτήν. Ο κύκλος ηδονής – ανάγκης οδηγεί συχνά στην ανάπτυξη εξάρτησης στη κοκαΐνη. Χρόνια χρήση της έχει βρεθεί πως απορυθμίζει το σύστημα ανταμοιβής, το οποίο οδηγεί στην απώλεια ελέγχου και άρνηση που παρατηρείται σε πολλούς χρήστες.

Σωματική ή φυσική εξάρτηση

Για πολλά ναρκωτικά των οποίων η στέρηση προκαλεί σοβαρά συμπτώματα, όπως ναυτία, πονοκεφάλους, διάρροια και εμετούς, τα άτομα με εξάρτηση μπορεί να νιώθουν αναγκασμένα να συνεχίσουν να παίρνουν δόσεις του ναρκωτικού για να τα αποφύγουν. Το πρόβλημα συχνά είναι ότι αποδέχονται την κατάσταση αυτή και προσπαθούν να συμμορφωθούν στις συνθήκες αντί να τις αλλάξουν. Για τον λόγο αυτό ακούγεται συχνά ότι η συμβολή του κοινωνικού περιγύρου των ατόμων με εξαρτήσεις είναι καθοριστικός.

Έντονη σωματική εξάρτηση προκαλείται και από τα ναρκωτικά που επιδρούν στο σύστημα πόνου, όπως είναι τα οπιοειδή (ηρωίνη, κωδείνη και μορφίνη). Οι ουσίες αυτές καταστέλλουν τα σήματα πόνου τα οποία θα έφταναν στον εγκέφαλο, προσδίδοντας μια ευχάριστη αίσθηση. Ωστόσο όπως και σε όλα τα ναρκωτικά, το σύστημα πόνου αποκτά ανοχή στις ουσίες αυτές και η καταστολή σημάτων πόνου γίνεται δυσκολότερη. Σε φυσιολογικές συνθήκες οι νευρώνες μας καταστέλλουν συνεχώς μικρά σήματα πόνου που δεχόμαστε από όλο μας το σώμα. Όταν τα ναρκωτικά διαταράσσουν την ισορροπία, τα σήματα αυτά δεν καταστέλλονται και το άτομο βιώνει μία κατάσταση συνεχούς πόνου, ναυτίας και μυϊκών σπασμών.

Κατηγοριοποίηση βάση χρήστικότητας

Τα ναρκωτικά μπορούν ακόμα να κατηγοριοποιηθούν βάση του λόγου για τον οποίο χρησιμοποιούνται:

Αναλγητικά

Χρησιμεύουν για την ανακούφιση από τον πόνο. Προσοχή σε πολλά φάρμακα με αναλγητική δράση, καθώς η υπερβολική δόση τους ή χρόνια χρήση τους οδηγεί σε δυσάρεστα συμπτώματα και σοβαρά προβλήματα υγείας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και η ασπιρίνη, η παρακεταμόλη και το iboprufen. Ισχυρότερα φάρμακα μπορεί να περιέχουν κωδείνη (σιρόπια για το βήχα) ή αλλα οποιοειδή, όπως η μορφίνη.

Εισπνεόμενα

Είναι ουσίες που εισπνέονται και εισέρχονται απευθείας την ροή του αίματος, προκαλώντας άμεση νάρκωση. Αρκετά από αυτά είναι συστατικά προϊόντων καθημερινής χρήσης, που δεν προορίζονται για κατανάλωση, και έχουν ηρεμιστική δράση. Περισσότερα για τα εισπνεόμενα μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο μας Γιατί μας αρέσει να μυρίζουμε βενζίνη.

Οπιοειδή

Τα οπιοειδή παίρνουν το όνομα τους από το φυτό από το οποίο προέρχονται, δηλαδή το όπιο (Papaver somniferum – που σημαίνει παπαρούνα η υπνωτική). Ουσίες όπως η κωδείνη και η μορφίνη παράγονται απευθύναν από το φυτό, ενώ άλλες όπως η ηρωίνη και το fentanyl παράγονται συνθετικά από τον άνθρωπο (η ηρωίνη για παράδειγμα παράγεται από επεξεργασία της μορφίνης). Χρησιμοποιούνται συνήθως ως αναλγητικά.

Ψυχοενεργά ναρκωτικά

Τα ναρκωτικά αυτα επιδρούν στον τρόπο σκέψης, τα αισθήματα και την συμπεριφορά. Συνήθως επιδρούν μόνο στο κεντρικό νευρικό σύστημα αλλοιώνοντας τα επίπεδα συνείδησης. Παραδείγματα αποτελούν το LSD, η ψιλοκυβίνη, η κάνναβη και η καφείνη.

Φάρμακα συνταγογράφησης

Τα περισσότερα φάρμακα που απαιτούν συνταγογράφηση περιέχουν κάποιου τύπου ναρκωτικές ουσίες σε μικρές ποσότητες. Αρκετός κόσμος παρόλα αυτά κάνει κατάχρηση τέτοιων φαρμάκων όταν βρει την ευκαιρία. Πιο γνωστό παράδειγμα είναι τo σιρόπι για το βήχα που περιέχει κωδείνη, με το οποίο φτιάχνεται το ποτό Lean (σιρόπι και κάποιο αναψυκτικό, συνήθως sprite). Η κατανάλωση ποσότητας φαρμάκων πολλές φορές πάνω από την προτεινόμενη έχει πάντα δυσάρεστες συνέπιες.

Ναρκωτικά των πάρτυ

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ουσίες που χρησιμοποιούνται σε πολλά πάρτυ ώστε να ανεβεί η διάθεση και η κοινωνικότητα των καλεσμένων, με πιο γνωστό εκπρόσωπο το MDMA (έξταση). Δεδομένου ότι σπάνια είναι γνωστή η συγκέντρωση των χαπιών στη δραστική ουσία ή άλλων προσμίξεων, τα χάπια εξτασής δεν είναι ποτέ εμπιστεύσιμα και συχνά αποτελούν ρίσκο για την υγεία του ατόμου.

Συνθετικά ναρκωτικά

Τα συνθετικά ναρκωτικά είναι νέες ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται για να μιμιθούν την δράση των νομικά απαγορευμένων ναρκωτικών. Πολλοί πωλητές αποσκοπούν στη σύνθεση ουσιών που ακόμα δεν έχουν απαγορευτεί και η πώληση τους ως “νόμιμα ναρκωτικά”. Επειδή αυτού του τύπου ουσίες ποτέ δεν μελετώνται για παρενέργειες και ρίσκα υγείας, συνήθως είναι πολύ επικίνδυνα και οδηγούν όσους τα χρησιμοποιήσουν στο νοσοκομείο.

Πηγές

• https://www.health.gov.au/health-topics/drugs/about-drugs/types-of-drugs
• https://www.verywellmind.com/alcohol-metabolism-key-to-alcohols-dangers-66524#:~:text=Acetaldehyde%20can%20cause%20significant%20damage,also%20damage%20cells%20and%20tissues.
• https://americanaddictioncenters.org/the-addiction-cycle/psychological-dependence
• https://www.psychiatrictimes.com/view/neurobiology-cocaine-dependence-and-its-clinical-implications

TrueMed-ForLivingMore