Πρόωρος τοκετός και προωρότητα νεογνού

 Αγγελικη Μαντζαρη

Ως πρόωρη γέννα ορίζεται κάθε τοκετός που λαμβάνει χώρα 3 ή παραπάνω εβδομάδες πριν από το αναμενόμενο. Μια εγκυμοσύνη φυσιολογικής διάρκειας αναμένεται στην ολοκλήρωση των 40 εβδομάδων κύησης. Κυήσεις μικρότερες των 24 εβδομάδων χαρακτηρίζονται ως αποβολές. Συνεπώς είναι λογικό να χαρακτηρισθεί ως πρόωρος τοκετός κάθε τοκετός που επέρχεται μεταξύ της 24ης και 37ης συμπληρωμένης εβδομάδας κυήσεως. Η ηλικία κύησης σχετίζεται άμεσα με την επιβίωση. Βρέφη που γεννιούνται στις 25 εβδομάδες επιβιώνουν σε ποσοστό 50% περίπου, ενώ αυτά που γεννιούνται στις 37 εβδομάδες έχουν ποσοστό επιβίωσης που αγγίζει το 100%. Οι παιδίατροι αναφέρονται σε πρόωρο τοκετό όταν το βάρος του νεογνού είναι μικρότερο από 2500 gr. Με κριτήριο το βάρος τους τα νεογνά υπάγονται σε 3 βασικές κατηγορίες :

1. Νεογνά χαμηλού βάρους γέννησης, LBW (LowBirthWeight), των οποίων το βάρος γέννησης είναι μεταξύ 1501 και 2500 gr.
2. Νεογνά πολύ μικρού βάρους γέννησης, VLBW (VeryLowBirthWeight) με βάρος γέννησης < 1500 gr
3. Νεογνά ELBW (Extremely Low Birth Weight) που το βάρος γέννησης είναι < 1000 gr.

Όσο νωρίτερα γεννηθεί ένα μωρο τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες επιπλοκών, προβλημάτων ανάπτυξης αλλά και θνητότητας. Τα βρεφη που έρχονται πρόωρα κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής τους είναι πολύ πιο ευάλωτα από τα τελειόμηνα βρέφη καθώς ο οργανισμός τους δεν έχει σταθεροποιηθεί και παρουσιάζουν ανώριμο ανοσοποιητικό σύστημα και χαμηλότερα επίπεδα αντισωμάτων στο οργανισμό τους. Τα αντισώματα περνούν από το αίμα της μητέρας στο αίμα του εμβρύου κατά το 3^ο τρίμηνο της κύησης. Κάθε εβδομάδα κύησης ενός εμβρύου είναι εξίσου σημαντική για τον λόγο αυτό ακόμα και τα όψιμα πρόωρα, νεογνά που έχουν γεννηθεί μεταξύ 35^ης και 36^ης εβδομάδας, χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης στο μαιευτήριο όσο και στο σπίτι.

Έρευνες έχουν αποδείξει ότι σήμερα περίπου το 10% των νεογνών (1 στα 15 νεογνά) γεννιούνται πρόωρα. Οι παράγοντες που οδηγούν στην πρωορότητα είναι πολλοί και άρρηκτα συνδεδεμένοι με την ποιότητα ζωής της μητέρας, την ηλικία αυτής αλλά και τα γονίδια που φέρει και από τους δυο γονείς . Πιο συγκεκριμένα η υπερδιάταση της μήτρας, το υδράμνιο, ιδιαίτερα αν είναι εκσεσημασμένο και οξύ, ή ακόμα και η παρουσία δύο ή περισσότερων εμβρύων αυξάνει τον κίνδυνο για πρόωρο τοκετό, πιθανόν λόγω της υπερδιάτασης της μήτρας που είναι δυσανάλογη της ηλικίας κυήσεως. Καθοριστικό ρόλο στην προωρότητα εχουν οι ανωμαλίες πλακουντοποίησης. Οι αιμορραγίες του πρώτου τριμήνου, η πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα, και ο προδρομικός πλακούντας συνοδεύονται από πρόωρο τοκετό. Οι συστηματικές παθήσεις της μητέρας. Μερικές συστηματικές παθήσεις της μητέρας μπορούν να προκαλέσουν πρόωρο τοκετό. Η βαρειά υποξία εκδηλώνεται σε μερικές παθήσεις όπως για παράδειγμα η πνευμονία. Πιο πρακτικά θέματα ακόμα μπορούν να οδηγήσουν στον πρόωρο τοκετό όπως το ενδομήτρια σπείραμα. Οι πιθανότητες πρόωρου τοκετού είναι σαφώς αυξημένες όταν ένα ενδομήτριο σπείραμα παραμένει σε μια εγκύμονα μήτρα. Παρόλα αυτά μια μεγάλη μερίδα προώρων τοκετών παραμένει ανεξήγητη καθώς ο λόγος της προωρότητας δεν έγκειται σ’ ένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Σύγχρονες μελέτες προσπαθούν να αποσαφηνίσουν εάν το βάρος της μητέρας επηρεάζει την κύηση και την προωρότητα .

Σε πολλές περιπτώσεις βέβαια ο πρόωρος τοκετός αποτελεί μονόδρομο για τη σωτηρία του εμβρύου (προκλητός πρόωρος τοκετός). Για τον λόγο αυτό όταν είναι απαραίτητο ένας πρόωρος τοκετός προκαλείται από τον γιατρό για να παρέχει άμεση βοήθεια σε ένα έμβρυο που κινδυνεύει. Tο είδος αυτό του πρόωρου τοκετού εκδηλώνεται σε κυήσεις που επιπλέκονται με διάφορες παθολογικές καταστάσεις ή μαιευτικές επιπλοκές, όπως ο διαβήτης, η ενδομήτρια καθυστέρηση (IUGR), η ενδομήτρια υποξία, ο προδρομικός πλακούντας, η πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα και στις μη αναστρέψιμες περιπτώσεις όπως ο ενδομήτριος θάνατος.

Η προωρότητα των νεογνών μπορεί να εμφανίσει μια πληθώρα συμπτωμάτων και παθαλογιών κατά τη διάρκεια των πρώτων ωρών, ημερών αλλά και εβδομάδων ζωής του βρέφους. Τα κυριότερα προβλήματα που παρουσιάζονται είναι τα αναπνευστικά. Κυριότερα εμφανίζεται με δυσκολία στην αναπνοή ή και λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Αργότερα στην ζωή του βρέφους συχνά εμφανίζονται άπνοιες λόγω ανωριμότητας. Σύνηθες φαινόμενο στα πρόωρα νεογνά αποτελούν και οι αιματολογικές διαταραχές που συνοδεύονται από ίκτερο και αναιμία. Καρδιοπάθειες όπως ανοιχτός βοταλειος πόρος λόγω της ελλιπούς ανάπτυξης, οι αρρυθμίες και η υπόταση. Τα πρόωρα νεογνά δεν έχουν τα απαραίτητα αποθέματα λίπους λόγω χαμηλού βαρους όπως διαθέτουν σε αντίθεση τα τελειόφητα νεογνά και για τον λόγο αυτό παρουσιάζουν προβλήματα θερμορύθμισης με αποτέλεσμα την υποθερμία. Τέλος μια βασική κατηγορία προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα πρόωρα νεογνά είναι οι γαστρεντερολογικές επιπλοκές. Λόγω ανωριμότητας του γαστρεντερικού συστήματος, μπορεί να εμφανίσουν, με την έναρξη της σίτισης μια δυναμικά επικίνδυνη κατάσταση δυσανεξίας, διάρροιας και κολικών.

Τα τελευταία χρόνια λόγω της εντυπωσιακής ανάπτυξης του προγεννητικού ελέγχου οι περιπτώσεις πρόωρων τοκετών έχει μειωθεί σε σημαντικό ποσοστό. Επίσης οι παροχές των εντατικών μονάδων φροντίδας νεογνών και η συγκεκριμένη κατάρτιση των παιδιάτρων νεογνολόγων έχουν μειώσει τα ποσοστά θνησιμότητας των νεογνών στο μισό συγκριτικά με την προηγούμενη δεκαετία. Η διαδικασία παρακολούθησης της ανάπτυξης ενός πρόωρου νεογνού δε σταματά μέχρι και τα πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής, όπου οι γιατροί βεβαιώνονται για τυχόν μαθησιακές δυσκολίες που συχνά αποτελούν απόρροια του πρόωρου τοκετού.

Μάντζαρη Αγγελική

Πηγές , βιβλιογραφία :

1. Παθοφυσιολογία νόσων Michael N. Hart, Agnes G. Loeffler
2. Physiology Costanzo 6^th edition
3. Junquera’s Basic Histology text and Atlas 14^th edition
4. Textbook of clinical pediatrics, Abdelaziz Y. Elzoyki, Harb A. Harfi, Richard J. Whitley
5. The cardiovascular system at a Glance 4^th edition, Philip I. Aaronson, Jeremy P.T. Ward, Michelle J. Connolly
6. Oxford textbook of Obstetrics and Gynecology
7. Jeffcoate’s Principles of Gynecology
8. Comprehensive Neonatal nursing care 5^th edition Carole Kenner, Judy Wright Lott