Πρώτες βοήθειες σε επιληπτικές κρίσεις

 Μπάτσαρη Ελένη

Η επιληψία, χαρακτηρίζεται από προδιάθεση του εγκεφάλου να παράγει επιληπτικές κρίσεις. Για τη διάγνωση αρκεί έστω και μια μόνο κρίση, η οποία να σχετίζεται με  ταυτοποιήσιμη εγκεφαλική διαταραχή (ανατομική,  βιοχημική και/ή γενετική) και να είναι «απρόκλητη», δηλαδή να μην εκλύθηκε σε άμεση χρονική συσχέτιση με την εμφάνιση ενός βλαπτικού για τον εγκέφαλο γεγονότος. Οι επιληπτικές κρίσεις ορίζονται ως οι υπερσύγχρονες παροξυσμικές φλοιικές εκφορτίσεις των νευρώνων που διαταράσσουν τη φυσιολογική εγκεφαλική λειτουργία. Οι τρόποι εκδήλωσης των επιληπτικών κρίσεων είναι οι σπασμοί, η αισθητική δυσλειτουργία και η νοητική δυσλειτουργία. Σύμφωνα με τους παραπάνω ορισμούς, ένα επεισόδιο επιληπτικής κρίσης δεν σημαίνει επιληψία. Η επιληπτική κρίση είναι ένα σύμπτωμα, ενώ η επιληψία είναι πάθηση, με διάφορα αίτια.

Διάκριση Επιληπτικών Κρίσεων

Η Διεθνής Ένωση κατά της Επιληψίας ταξινομεί τις επιληπτικές κρίσεις με τον ακόλουθο τρόπο: 

• εστιακές (partial seizures), όπου η ηλεκτρική δραστηριότητα ξεκινάει σε ένα σημείο του εγκεφάλου.
• γενικευμένες (primary generalized seizures), όπου η ηλεκτρική δραστηριότητα ξεκινάει από την αρχή, ταυτόχρονα και στα δύο ημισφαίρια.

Οι τονικοκλονικές κρίσεις ανήκουν στις γενικευμένες κρίσεις και αποτελεί το είδος της κρίσης που οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ως επιληψία. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν προειδοποιητικά συμπτώματα, πριν αρχίσει η κρίση. 

Κατά την διάρκεια της Τονικής φάσης, ο ασθενής γίνεται άκαμπτος και καταρρέει(Τονική φάση: ξεκινά με πτώση του ατόμου στο έδαφος και γενικευμένη ακαμψία σώματος, κυρίως των άκρων, με χαρακτηριστική τοξοειδή κύρτωση της ράχης προς τα πίσω. Ξεκινά η κυάνωση του προσώπου, όπου το χρώμα αυτού χλομιάζει και συνοδεύεται με επιληπτική κραυγή ως αδυναμία των μυών της γλώσσας να ελεγχθούν)

 Στην αμέσως επόμενη φάση, κατά την διάρκεια της Κλονικής φάσης, τα άκρα του αρχίζουν να συσπώνται με δυνατές, συμμετρικές και ρυθμικές κινήσεις(υπερτονία σώματος). Άλλα συμπτώματα είναι η σιελόρροια, η ερυθρότητα του προσώπου, η απώλεια ούρων. 

Κατά την τελευταία φάση της κρίσης, την Μετακριτική φάση, τα συμπτώματα της κρίσης σταδιακά υποχωρούν, τα άκρα εμφανίζουν αναπάντεχα μεγάλη μυϊκή χαλάρωση και το άτομο εξακολουθεί να μην έχει ανάκτηση των αισθήσεών του.

Επιληπτικό status (επιληπτική κατάσταση, status epilepticus)

 Το status epilepticus ορίζεται, θεωρητικά,  ως η κατάσταση διάρκειας 30 ή περισσότερων λεπτών συνεχόμενων κρίσεων ή υποτροπιαζουσών κρίσεων χωρίς ανάκτηση της συνειδήσεως ή, γενικότερα, επαναφορά φυσιολογικών νευρολογικών λειτουργιών στα μεσοδιαστήματα. Σύμφωνα με νεότερες αντιλήψεις και πρακτικές, ακόμα και 5 λεπτά επιληπτικής δραστηριότητας απαιτούν αντιμετώπιση ως «status». Η πιο επικίνδυνη μορφή είναι το γενικευμένο τονικοκλονικό status epilepticus.

 Αιτιολογία

    Οποιαδήποτε διεργασία βλάπτει τη δομή ή τη λειτουργία του εγκεφαλικού φλοιού είναι δυνατόν να προκαλέσει επιληψία. Σε περίπου 60% των επιληψιών, ως αίτιο ενοχοποιείται κάποια ταυτοποιήσιμη και συνήθως απεικονιζόμενη βλάβη (συμπτωματική επιληψία ).Στην παιδική ηλικία, τα συχνότερα αίτια αποτελούν οι φλοιϊκές δυσπλασίες και άλλες συγγενείς διαμαρτίες, περιγεννητικά συμβάντα και λοιμώξεις. Μεταξύ των περιπτώσεων συμπτωματικής επιληψίας με έναρξη στην ενήλικη ζωή, οι μισές περίπου οφείλονται σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ άλλα συχνά αίτια είναι οι όγκοι του εγκεφάλου και οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (μετατραυματική επιληψία). Επίσης, συχνή είναι και η σκλήρυνση του ιπποκάμπου (ή γενικότερα «έσω κροταφική» σκλήρυνση), μια κατάσταση ασαφούς αιτιολογίας, ενδεχομένως σχετιζόμενη με ιογενή προσβολή σε παιδική ή και βρεφική ηλικία. Οι περισσότερες συμπτωματικές επιληψίες είναι εστιακές. Σε περίπου 40% των περιπτώσεων η αιτιολογία της επιληψίας θεωρείται ότι σχετίζεται με εγγενή (συνήθως πολυγονιδιακής αιτιολογίας) ευαισθησία νευρωνικών κυκλωμάτων σε επιληπτική δραστηριότητα, και η νόσος χαρακτηρίζεται ως «ιδιοπαθής». Οι περισσότερες Ιδιοπαθείς επιληψίες είναι γενικευμένες.

Πρώτες Βοήθειες σε επιληπτικές κρίσεις

• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας, καθησυχάστε όσους βρίσκονται στο τόπο του συμβάντος και αφήστε την κρίση να εξελιχθεί χωρίς να προσπαθήσετε να την σταματήσετε.   

• Χρονομετρήστε την κρίση.

• Βάλτε κάτι μαλακό κάτω από το κεφάλι του, όπως ένα μπουφάν , για την αποφυγή του τραυματισμού της κεφαλής.

• Απομακρύνετε διάφορα αντικείμενα κοντά από τον ασθενή για την αποφυγή τραυματισμού των άκρων, Βγάλτε τα γυαλιά αν φοράει.

• Μετά το πέρας της κρίσης, ελέγξτε την αναπνοή και το σώμα του για τυχόν τραύματα. Σε μη ύπαρξη αναπνοής, ξεκινήστε άμεσα Βασική Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση.

• Τοποθετήστε τον ασθενή , μετά την κρίση ,σε θέση ανάνηψης, για την πρόληψη εισρόφησης εμεσμάτων.

• Καλέστε το ΕΚΑΒ ή μεταφέρετε εσείς τον ασθενή στο νοσοκομείο.

• Να έχετε υπόψιν σας ότι υπάρχει πιθανότητα η κρίση να επαναληφθεί και μάλιστα πολύ σύντομα.

• Κατά την διάρκεια των επιληπτικών κρίσεων (!) μην επιχειρήσετε να ανοίξετε το στόμα του ασθενούς, διότι υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού τόσο δικός σας όσο και του ίδιου.

Η Διεθνής Ημέρα κατά της Επιληψίας

Η Διεθνής Ημέρα κατά της Επιληψίας (International Epilepsy Day) γιορτάζεται κάθε χρόνο τη δεύτερη Δευτέρα του Φεβρουαρίου και καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά της Επιληψίας (ILAE) και του Παγκοσμίου Γραφείου Επιληψίας (IBE), με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για την επιληψία, μία πάθηση με έντονο κοινωνικό στίγμα. Το μωβ χρώμα έχει καθιερωθεί ως χαρακτηριστικό της διεθνούς εκστρατείας ευαισθητοποίησης για την επιληψία. Η «Μωβ Ημέρα», <<Purple Day>>, είναι μια διεθνής προσπάθεια αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση και πληροφόρηση του κοινού σε όλο τον κόσμο για την επιληψία. 

Βιβλιογραφία:

Βιβλίο : Πρώτες Βοήθειες (2020), Παύλος Μ. Μυριανθεύς ,Καθηγητής  Εντατικολογίας και Πνευμονολογίας του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ, Broken Hill Publishers

Περιοδικό : Θέματα Αναισθησιολογίας και Εντατικής Ιατρικής , Εταιρεία Αναισθησιολογίας και Εντατικής Ιατρικής Βορείου Ελλάδος, Ενότητα ‘’Επιληπτική Κρίση’’, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΣΑΠΑΡΙΔΟΥ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΕΜΠΑΣ, ΘΕΟΔΩΡΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ, ΠΑΓΩΝΑ ΝΤΙΟΥΔΗ, ΣΟΦΙΑ ΣΑΦΡΑΝΟΓΛΟΥ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΙΝΤΕΜΠΑΤΖΑΚΗ

https://eginitio.uoa.gr/neyrologiki/neyrologika_nosimata_synoptikes_plirofories/epilipsia/

https://nationaltoday.com/epilepsy-awareness-purple-day/

https://www.sansimera.gr/worldays/374