Επιλόχειος Κατάθλιψη: Πώς θα την αναγνωρίσετε και Τρόποι για να την προλάβετε

Σφαέλου Παναγιώτα

Τι είναι η Επιλόχειος Κατάθλιψη και πώς θα την αναγνωρίσω;

Η επιλόχειος μελαγχολία είναι η πιο συχνή μορφή κατάθλιψης στις επίτοκες γυναίκες. Είναι μια ήπια μορφή κατάθλιψης που συνήθως συμβαίνει μεταξύ της 3ης και 5ης  ημέρας και χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η ευερεθιστότητα, τα κλάματα, το άγχος και η διαταραχή του ύπνου. 

Κύριοι λόγοι, είναι οι γρήγορες ορμονικές αλλαγές, όπως η δραματική πτώση των επιπέδων της προγεστερόνης που συμβαίνει μετά την αποκόλληση του πλακούντα. 

Αντίθετα, η κατάθλιψη της λοχείας με ψυχωσικά συμπτώματα είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται συχνά από κατάθλιψη, παραληρητικές ιδέες και σκέψεις της μητέρας σχετικές με πρόκληση βλάβης στο παιδί ή στον εαυτό της. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως 2-3 έως 8 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Χαρακτηριστικά, η γυναίκα αρχίζει να παραπονιέται για αίσθημα κόπωσης, αϋπνία και ανησυχία. Η αποδιοργανωμένη αυτή συμπεριφορά μπορεί να εκδηλωθεί ως αδιαφορία για το παιδί ή ως αδυναμία για παροχή φροντίδας. Ορισμένες γυναίκες πιθανόν να επιμένουν ότι κάτι δεν πάει καλά με το παιδί ή κατηγορούν τους νοσηλευτές και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας ότι προκαλούν βλάβη ή δηλητηριάζουν το παιδί της.

Γιατί με αφορά η επιλόχειος κατάθλιψη;

Tο 15% των γυναικών αντιμετωπίζουν επιλόχειο κατάθλιψη. Τα ποσοστό αυτό δεν είναι μικρό: Σκεφτείτε πως 1 στις 10 γυναίκες θα αντιμετωπίσει μια μείζων ψυχική διαταραχή.

Αυξημένο κίνδυνο έχουν γυναίκες με: 

• ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό ψυχική διαταραχής
• μικρή ηλικία, 
• στρες από τη φροντίδα του νεογνού, 
• προγεννητικό άγχος, 
• συζυγικά προβλήματα (π.χ. γυναίκα που υφίσταται κακοποίηση από το σύντροφό της), 
• χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και 
• ανεπιθύμητη κύηση 

Πώς μπορώ να προλάβω την Επιλόχειο Κατάθλιψη;

Η πρωτοβάθμια πρόληψη έχει ως στόχο την παρεμπόδιση της εκδήλωσης της ψυχικής διαταραχής και έτσι, ο εντοπισμός των γυναικών με υψηλό κίνδυνο, πρέπει να γίνεται κατά το τρίτο τρίμηνο της κύησης ή έστω κατά την παραμονή της στο μαιευτήριο μετά τον τοκετό της.

Οι γυναίκες με ψυχιατρικό ιστορικό για διαταραχή ή προηγούμενα επεισόδια επιλόχειας κατάθλιψης θα πρέπει να βρίσκονται σε ψυχιατρική παρακολούθηση καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης, να έχουν ενημερωθεί για τους κινδύνους που διατρέχουν κατά την λοχεία και για την αναγκαιότητα ψυχιατρικής βοήθειας. 

Σημαντική είναι και η ευαισθητοποίηση του οικογενειακού περιβάλλοντος. Το ζευγάρι θα πρέπει να παρακολουθήσει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο να περιλαμβάνει συζητήσεις για τις φυσιολογικές, ψυχολογικές και συναισθηματικές μεταβολές της γυναίκας και του συντρόφου της, τις ψυχοπροφυλακτικές μεθόδους τοκετού, εκπαίδευση του συντρόφου για την συμπαράστασή του κατά τη διάρκεια της λοχείας. Η παρακολούθηση των μαθημάτων προετοιμασίας προγεννητικά παρέχει στην γυναίκα την ευκαιρία ενημέρωσης για τα ψυχολογικά προβλήματα που προκύπτουν κατά την κύηση. 

Μελέτες έδειξαν επίσης, ότι η μέτριας έντασης φυσική άσκηση ελαττώνει τα συμπτώματα της ήπιας έως μέτριας κατάθλιψης.

Γιατί είναι σημαντικό να προλάβω την Επιλόχειο Κατάθλιψη;

Από τις λεχώνες που ταλαιπωρούνται από κατάθλιψη, ποσοστό πάνω από το 90% αντιλαμβάνεται ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά, αλλά μόνο το 20% αναφέρει τα συμπτώματα σε κάποιον ειδικό, και μόνο το ένα τρίτο των γυναικών πιστεύει ότι έχει επιλόχειο κατάθλιψη. 

Η επιλόχειος κατάθλιψη έχει αρνητικές συνέπειες τόσο στη μητέρα όσο και το νεογνό. Πιο συγκεκριμένα, ενώ τα κορίτσια εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά επιθετικότητας και υπερκινητικότητας, τα δε αγόρια έχουν καθυστερημένη σωματική και γνωστική ανάπτυξη. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα αγόρια που μεγαλώνουν με μια καταθλιπτική μητέρα εμφανίζουν μειωμένη αποδοτικότητα στις σχολικές επιδόσεις. 

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ!

Υπάρχουν πολύ μύθοι γύρω από την επιλόχειο κατάθλιψη που δυσκολεύουν τις ασθενείς να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό, καθώς πιστεύουν πως αυτό που ζουν είναι κάτι φυσιολογικό και προσωρινό ή ότι θα περάσει από μονή της αυτή η κατάσταση.

• Συχνά, θεωρείται πως η επιλόχειος είναι ίδια με την «τυπική» κατάθλιψη, αφού τα συμπτώματά τους μοιάζουν. Ωστόσο, στην επιλόχειο κατάθλιψη  μπορεί να εμφανιστούν πολλά ακόμη, όχι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμα, όπως άγχος, κούραση ή απώλεια αυτοελέγχου. Γι’ αυτό το λόγο, η ασθενής δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ένα καταθλιπτικό άτομο.
• Πολλές φορές, η επιλόχειος κατάθλιψη συγχέεται με τα λεγόμενα «baby blues» που διαρκούν συνήθως δύο εβδομάδες, με αποτέλεσμα να μην δίνεται η απαραίτητη προσοχή, θεωρώντας ότι είναι κάτι φυσιολογικό. Αν μια μητέρα βιώνει συμπτώματα πέραν από τις δυο πρώτες εβδομάδες, είναι καλό να το συζητήσει με τον ιατρό της.
• Μια πολύ λανθασμένη άποψη είναι πως αν μια γυναίκα δεν έχει ιστορικό κάποιας ψυχικής πάθησης, δεν θα πάθει επιλόχειο κατάθλιψη. Κι όμως, το ρίσκο είναι υπαρκτό, αφού δεν κινδυνεύουν μόνο οι γυναίκες που έχουν καταθλιπτικά επεισόδια, αλλά όλες εν μέρει. 
• Υπάρχει μια λανθασμένη άποψη πως μια γυναίκα με επιλόχειο κατάθλιψη δεν είναι καλή μητέρα και μπορεί να κάνει κακό στο μωρό της, γι’ αυτό και πολλές γυναίκες ντρέπονται να αποκαλύψουν τι πραγματικά αισθάνονται από φόβο πως αυτό μπορεί να τις στιγματίσει. Η αντιμετώπιση της επιλόχειου κατάθλιψης είναι μια σκληρή μάχη που δίνει η νέα μητέρα που απαιτεί καταρχάς σεβασμό και ενθάρρυνση, ενώ δεν αποτελεί κριτήριο ότι αυτή η γυναίκα δεν είναι καλή μητέρα ή δεν μπορεί να μεγαλώσει σωστά το μωρό της.

ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΜΟΝΗ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ

ΑΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΙΣ ΚΑΠΟΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ, ΜΗΝ ΔΙΣΤΑΣΕΙΣ ΝΑ ΖΗΤΗΣΕΙΣ ΒΟΗΘΕΙΑ!

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:

Lowdermilk, D., L., Perry, S., E. & Alden, K., R. (2010). Νοσηλευτική Μητρότητας. 8 η έκδοση. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λαγός Δημήτριος. 429- 464, 802-828.

Murray, L. & Cooper, P., J., 2004. The impact of postpartum depression on child development. International Review Psychiatry. 8(1): 55-63.

Μωραϊτου, Μ. (2004). Το Βίωμα της Μητρότητας. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ: 

Mayo Clinic, 2018. Postpartum Depression. [online] Available at: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/postpartum-depression/symptoms-causes/syc-20376617  [Πρόσβαση 22 Οκτωβρίου 2021]

U.S. Preventive Services Task Force, 2019. Perinatal Depression: Preventive Interventions. [online] Available at: https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf/recommendation/perinatal-depression-preventive-interventions#fullrecommendationstart  [Πρόσβαση 22 Οκτωβρίου 2021]