Δοκιμασία Ανοχής Γλυκόζης (Glucose Tolerance Test, GTT)

Ευαγγελία Καρδάτου

Στο άρθρο αυτό θα βρείτε τί απαντά η επιστήμη  στα παρακάτω ερωτήματα:

• Τι μετράει η δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη;
• Σε ποιες περιπτώσεις συστήνεται η διεξαγωγή ελέγχου;
• Ποια  είναι η διαδικασία  της μέτρησης;
• Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρήσει ο εξεταζόμενος  πριν και κατά τη διάρκεια της εξέτασης;
• Τι δείχνουν τα αποτελέσματα της εξέτασης;
• Συμπεράσματα και συζήτηση 

    Η δοκιμασία ανοχής γλυκόζης ή πιο απλά η ‘καμπύλη σακχάρου’ είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ), του διαβήτη της κύησης, του προδιαβήτη  και γενικά του βαθμού ινσουλινοαντίστασης αλλά  και της μεγαλακρίας. Η δοκιμασία αποσκοπεί να ελέγξει κατά πόσο το σώμα μεταβολίζει (πέπτει, απορροφά, αποθηκεύει ή χρησιμοποιεί) σωστά τη γλυκόζη σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα. Άλλωστε στα ανώτερα θηλαστικά ορισμένοι τύποι κυττάρων,  όπως τα κύτταρα του εγκεφάλου, του  κεντρικού νευρικού συστήματος και τα ερυθροκύτταρα, υπό φυσιολογικές συνθήκες εξαρτώνται αποκλειστικά από τη χρήση της γλυκόζης για την παραγωγή ενέργειας. Το γεγονός αυτό κατατάσσει τη γλυκόζη στις πιο σημαντικές πηγές ενέργειας του  οργανισμού και καθιστά τη ρύθμιση του μεταβολισμού της και την ομοιόσταση αυτής κεντρικά στοιχεία της φυσιολογικής λειτουργίας ενός οργανισμού.

 Σχετικά με τον όρο “ανοχή στη γλυκόζη” αναφερόμαστε στην ικανότητα του οργανισμού να διαχειρίζεται τη γλυκόζη που κυκλοφορεί στο αίμα. Συγκεκριμένα, ορίζεται ως η ποσότητα γλυκόζης που ο οργανισμός είναι ικανός να απομακρύνει από το πλάσμα του αίματος μέσω οξειδωτικών και μη-οξειδωτικών αντιδράσεων για μία φυσιολογική απόκριση ινσουλίνης.   Τέλος, η ανοχή στη γλυκόζης χαρακτηρίζεται από τη φύση της καμπύλης απόκρισης της γλυκόζης στην πρόσληψη εξωγενούς γλυκόζης.

Λίγα λόγια για τον μεταβολισμό της γλυκόζης και για την ινσουλίνη…

 Τα επίπεδα γλυκόζης σε κατάσταση νηστείας κυμαίνονται φυσιολογικά από 70 μέχρι 100 mg/dl. Η λήψη ενός γεύματος πλούσιου σε υδατάνθρακες  αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της γλυκόζης του αίματος. Η αύξηση αυτή μπορεί να ανιχνευθεί εντός των πρώτων  5-10 λεπτών και κορυφώνεται περίπου στα 30-60 λεπτά. Ο ακριβής χρόνος της κορύφωσης δεν είναι ο ίδιος για όλα τα άτομα και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, με κυριότερους, την ποσότητα του γεύματος και τη περιεκτικότητά του σε απλούς και σύνθετους υδατάνθρακες.  Ο δε μεταβολισμός της γλυκόζης που προσλαμβάνεται μέσω της τροφής ολοκληρώνεται μέσα σε δύο περίπου ώρες από τη λήψη της. Η ταχεία αυτή αφομοίωση της γλυκόζης οφείλεται σε δύο κυρίως παράγοντες: τη γρήγορη απορρόφηση της από το γαστρεντερικό σύστημα και τη πολύ στενή ορμονική ρύθμιση μέσω κυρίως των παγκρεατικών ορμονών, της ινσουλίνης  και της γλυκαγόνης. 

Συγκεκριμένα η ινσουλίνη  παράγεται από τα β- κύτταρα των νησιδίων του Langerhans στο πάγκρεας και αποτελείται από 2 ασύμμετρες αλυσίδες που συνδέονται μεταξύ τους με θειοστερικούς δεσμούς. Το ενεργό μόριο της  αποτελείται από 58 αμινοξέα και συντίθενται από το μόριο της προ-ινσουλίνης με τη δράση πρωτεολυτικών ενζύμων.  Μεταγευματικά σημειώνεται ραγδαία έκκριση ινσουλίνης η οποία επάγει την γρήγορη πρόσληψη, εναποθήκευση και χρησιμοποίηση της γλυκόζης από όλους σχεδόν τους ιστούς, αλλά ιδιαίτερα από το λιπώδη ιστό και το ήπαρ. Επίσης, έχει σημαντικές επιδράσεις στο μεταβολισμό και  των άλλων δύο μακροθρεπτικών συστατικών, δηλαδή των λιπών και των πρωτεϊνών. Η μέτρηση της είναι χρήσιμη για τη διάγνωση ινσουλινώματος και την αξιολόγηση διαταραγμένου μεταβολισμού της γλυκόζης.  Στα υγιή άτομα, η συγκέντρωση ινσουλίνης στον ορό σε στάδιο νηστείας είναι περίπου 60 pM ( 10 μU/ml). Μετά την κατανάλωση ενός τυπικού γεύματος με 80-100 g γλυκόζης,  η συγκέντρωση της ινσουλίνης αυξάνεται στα 400-500 pM. Η μεταγευματική αύξηση της ινσουλίνης κατά 600-800% είναι πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αύξηση της γλυκόζης ( 60%),  υποδεικνύοντας το ρυθμιστικό ρόλο της ινσουλίνης.

 Τα κυριότερα κριτήρια διεξαγωγής ελέγχου είναι:

1)η συγκέντρωση γλυκόζης νηστείας είναι μεταξύ 100-126 mg/dl για το ολικό αίμα ή 100-144 mg/dl για το τριχοειδικό αίμα (σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ένωση Διαβήτη -American Diabetes Association,ADA)

2)η ύπαρξη συμπτωμάτων ΣΔ (πολυδιψία, πολυφαγία, πολυουρία, ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους κ.ά.)

3)η παχυσαρκία

4)το οικογενειακό ιστορικό ΣΔ

5)η εγκυμοσύνη και μάλιστα  κατά την 24η -28η εβδομάδα της κύησης

 Ας σημειωθεί ότι  η καμπύλη γλυκόζης χρησιμοποιείται επίσης  για τον έλεγχο ανεξήγητης υπερτριγλυκεριδαιμίας, νευροπάθειας, νεφρικών παθήσεων, αμφιβληστροειδοπάθειας, γλυκοζουρίας χωρίς υπεργλυκαιμία (π.χ.  νεφρική γλυκοζουρία) και άλλων παθολογικών καταστάσεων που μπορεί να οφείλονται σε αδιάγνωστο σακχαρώδη διαβήτη.

 Η διαδικασία πραγματοποίησης της καμπύλης σακχάρου

Η  από του στόματος δοκιμασία  ανοχής γλυκόζης (Oral Glucose Tolerance Test, OGTT) αφορά τη μέτρηση της γλυκόζης αίματος ανά τακτά χρονικά διαστήματα μετά την από του στόματος λήψη ενός πυκνού διαλύματος γλυκόζης με σκοπό να διαγνωσθεί  η διαταραγμένη  ανοχή  στη γλυκόζη (IGT) και ο σακχαρώδης διαβήτης, αλλά και να αξιολογηθεί η ευαισθησία στην ινσουλίνη. Περιληπτικά ο δοκιμαζόμενος ακολουθεί δίαιτα με περιεκτικότητα υδατανθράκων μεγαλύτερη των 150g για τρεις ημέρες πριν την εξέταση και πρέπει να έχει διακόψει τη λήψη φαρμάκων που μπορεί να επηρεάσουν τη μέτρηση. Έπειτα από ολονύκτια νηστεία προσλαμβάνει 75-100g  άνυδρης γλυκόζης ( ανάλογα με τη περίπτωση) διαλυμένα σε 200 -300 ml νερό εντός πέντε λεπτών. Πριν από τη λήψη του υδατανθρακικού διαλύματος και κάθε 30 λεπτά μετά από τη λήψη, λαμβάνονται δείγματα αίματος μέσω καθετηριασμού, συνήθως επιλέγεται η κερκιδική φλέβα, για συνολικό χρονικό διάστημα 2 ωρών. Με τις τιμές γλυκόζης που λαμβάνονται, κατασκευάζεται η καμπύλη σακχάρου και από το σχήμα αυτής μπορεί  να αξιολογηθεί η ανοχή γλυκόζης του ατόμου.  Συνεπώς μετράται το σάκχαρο νηστείας,  το σάκχαρο στα 30, 60 και 90 λεπτά μετά τη χορήγηση  του διαλύματος  και μαζί με το σάκχαρο προσδιορίζεται και η ινσουλίνη του ορού. 

Οι προϋποθέσεις για την εξέταση:

• Ο δοκιμαζόμενος θα πρέπει να ακολουθεί ισορροπημένη  δίαιτα με την απαραίτητη ποσότητα σε υδατάνθρακες (> 150g)  τις 3 προηγούμενες ημέρες από τη διεξαγωγή του OGTT. Συγκεκριμένα η δίαιτά του πρέπει να είναι ελεύθερη, έτσι ώστε να πάρει αρκετούς υδατάνθρακες και το πάγκρεάς του να ενεργοποιηθεί προκειμένου να ανταποκριθεί όσο γίνεται καλύτερα στη δοκιμασία.

• Αν βρίσκεται υπό φαρμακευτική αγωγή και λαμβάνει φάρμακα που μπορεί να επηρεάσουν τη συγκέντρωση της γλυκόζης , θα πρέπει να τα  αποφύγει τουλάχιστον 2 ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του OGTT. Σε περίπτωση που λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή όπως ορμόνες, αντισυλληπτικά, διουρητικά, υπογλυκαιμικά φάρμακα κ.ά. τότε πρέπει να συνεκτιμώνται στην ανάλυση των αποτελεσμάτων.

• Ο δοκιμαζόμενος έρχεται στο εργαστήριο έπειτα από ολονύκτια νηστεία 8-12 ωρών.
• Ο δοκιμαζόμενος πρέπει να παραμείνει ήρεμος και καθιστός σε όλη τη διάρκεια της εξέτασης. 
• Επιτρέπεται μόνο η κατανάλωση νερού πριν και κατά τη διάρκεια των δύο ωρών και απαγορεύεται το κάπνισμα.
• Ο εξεταζόμενος πρέπει να είναι προετοιμασμένος ότι θα παραμείνει στο εργαστήριο για 2-3 ώρες καθώς 5 ή περισσότερα δείγματα αίματος θα ληφθούν σε χρονικά διαστήματα που θα απέχουν μεταξύ τους 30 min.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ  OGTT

Η δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη θεωρείται φυσιολογική όταν:

Στο δείγμα πριν τη λήψη γλυκόζης η τιμή είναι κάτω από 126 mg/dl

• Καμία από τις αιμοληψίες στα 30 min, 60 min και  90 min  δεν υπερβαίνει τα 200 mg/dl

• H τιμή της γλυκόζης στις 2h είναι < 140 mg/dl

Η διάγνωση σακχαρώδη διαβήτη γίνεται όταν:

• Η  γλυκόζη 2h μετά την καμπύλη γλυκόζης είναι > ή = 200 mg/dl ( 11,1 mmol/L) 

                                      Ή

• Η γλυκόζη νηστείας (δηλαδή η τιμή της γλυκόζης σε t=0) > ή  =  126 mg/dl (7,0 mmol/L)

Η διάγνωση προδιαβήτη γίνεται όταν:

• Η γλυκόζη νηστείας είναι 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/L)

                                       Ή

• Όταν η γλυκόζη 2 -h μετά από δοκιμασία ανοχής γλυκόζης είναι 140-199 mg/dl (7,8-11 mmol/L

H διάγνωση του διαβήτη κύησης γίνεται όταν:

• Επίπεδα γλυκόζης νηστείας  >92 mg/dl (5,1 mmol/L) 

                                  Ή

• Επίπεδα γλυκόζης στη 1 h > 180 mg/dl (10,0 mmol/L)

                                         Ή 

• Επίπεδα γλυκόζης στις 2h > 153 mg/dl (8,5 mmol/L)

Παρακάτω βλέπουμε τα ιδανικά επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης έπειτα από τη λήψη 75 γρ. γλυκόζης διά του στόματος:

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

 Σε περίπτωση που η καμπύλη σακχάρου δεν είναι φυσιολογική το σίγουρο είναι πως εφαρμόζοντας ένα μη ισορροπημένο διατροφολόγιο παίρνετε βάρος. Παράλληλα όμως, χάνετε βάρος πολύ δύσκολα αν η δίαιτα που ακολουθείτε δεν είναι η ενδεδειγμένη και εξατομικευμένη! Έτσι, απαιτείται ένα καλά σχεδιασμένο διαιτολόγιο με επιλογές τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, πλούσιο σε διαιτητικές ίνες (περίπου 50g διαιτητικών ινών έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στη γλυκαιμία) και αντιοξειδωτικά, γνωρίζοντας ότι ο διαβήτης σχετίζεται με αυξημένο οξειδωτικό stress. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τονιστεί ότι η αλλαγή του τρόπου ζωής, η υιοθέτηση υγιεινής διατροφικής συμπεριφοράς και η τακτική  σωματική άσκηση μπορούν να καθυστερήσουν ή να εμποδίσουν την εξέλιξη του προδιαβήτη σε διαβήτη.  Αυτά είναι ικανά ώστε να επαναφέρουν το φυσιολογικό μεταβολισμό της γλυκόζης χωρίς καμία φαρμακευτική αγωγή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

https://diabeteslife.gr/dokimasia-anoxhs-glykozhs/

https://athenslab.gr/diagnostikes-exetaseis/sakxaro-glukozi-kampuli-1029

https://www.mednutrition.gr/portal/efarmoges/leksiko-diatrofis/14052-dokimasia-anoxis-sti-glykozi

Σύνδροµο αντίστασης στην Ινσουλίνη– εκτίµηση ευαισθησίας /αντίστασης στην ινσουλίνη in vivo στον Σακχαρώδη ∆ιαβήτη τύπου 2 (Σ∆Τ2) ΦΡ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΕΥΑΝΘΙΑ ΔΙΑΜΑΝΤΗ-ΚΑΝΔΑΡΑΚΗ

Ελληνικά Διαβητολογικά χρονικά, κ. Σουλής, Μέθοδοι εκτίμησης ινσουλινοευαισθησίας 

Σύγγραμμα  Διατροφικής Αξιολόγησης , Γιάννης Μανιός

Σύγγραμμα  Διατροφή, Μεσογειακή δίαιτα και ασθένειες με έμφαση στα καρδιαγγειακά νοσήματα, Κ.Α. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ και Π.Κ. ΝΤΕΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ:

https://www.proionta-tis-fisis.com/dokimasia-anohis-sti-glykozi-i-kampyli-zaharou/

https://logodiatrofis.gr/diagnwstikh-simasia-ths-dokimasias-anoxhs-glykozhs/

TrueMed-ForLivingMore