Λοιμώδη Νοσήματα: H περίπτωση της νόσου των Λεγεωνάριων και τρόποι πρόληψής της

Κατερίνα Παπαδοπούλου

Τα λοιμώδη νοσήματα επηρεάζουν τη φυσιολογική λειτουργία των οργάνων, του ψυχισμού, του οργανισμού ως σύνολο, εμφανίζουν συγκεκριμένη κλινική εικόνα και προκαλούνται από παράγοντες ενδογενείς και εξωγενείς. Οι ενδογενείς παράγοντες πηγάζουν από τον ξενιστή, ενώ οι εξωγενείς εισέρχονται στον οργανισμό του ξενιστή. 

Ένα παράδειγμα εξωγενούς παράγοντα που εμφανίζεται εντονότερα κατά τους θερμούς μήνες, κυρίως μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου, αποτελεί το βακτήριο Legionella, που αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1976 από την Legionella pneumophilla, και προκαλεί τη νόσο των Λεγεωνάριων. 

Η Νόσος των Λεγεωνάριων αποτελεί βαριάς μορφής πνευμονία (λοίμωξη των πνευμόνων), έχει θνητότητα 5-10% και τα συμπτώματά της εκδηλώνονται από δύο έως δέκα ημέρες μετά τη μόλυνση, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν έως και τρεις εβδομάδες αργότερα. Η νόσος ξεκινά συνήθως με πυρετό, ρίγος, κεφαλαλγία και πόνο στους μύες. Στη συνέχεια εμφανίζονται ξηρός βήχας και δυσκολία στην αναπνοή που μπορεί να εξελιχθούν σε βαριά πνευμονία. Το ένα τρίτο περίπου των ασθενών παρουσιάζει επίσης διάρροια ή έμετο, ενώ οι μισοί ασθενείς περίπου παρουσιάζουν σύγχυση ή παραλήρημα. Οι περισσότεροι ασθενείς χρειάζεται να νοσηλευθούν και να λάβουν θεραπεία με την κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή.

• ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ 

Η νόσος των λεγεωνάριων μεταδίδεται μέσω της εισπνοής μικροσκοπικών σταγονιδίων νερού (αερολύματα/αεροζόλ) που περιέχουν τα βακτήρια Legionella. Τα βακτήρια αυτά ζουν στο νερό και πολλαπλασιάζονται υπό κατάλληλες συνθήκες, όπως στο στάσιμο νερό τεχνητών συστημάτων νερού με θερμοκρασίες 20°C έως 50°C. Αερολύματα που περιέχουν Legionella μπορεί να δημιουργηθούν, για παράδειγμα, κατά τη ροή του νερού από τη βρύση ή την κεφαλή του ντους, μέσω των φυσαλίδων που αναδύονται από το νερό στις πισίνες των spa ή από ορισμένα κλιματιστικά συστήματα. 

Στα σημεία στα οποία μπορούν να δημιουργηθούν σταγονίδια νερού (αερολύματα), υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης. Ορισμένα παραδείγματα είναι τα εξής: 

• Καταιωνηστήρες των ντους και βρύσες 
• Μπανιέρες spa/υδρομασάζ 
• Πύργοι ψύξης και εξατμιστικοί συμπυκνωτές που χρησιμοποιούνται στα κλιματιστικά συστήματα
• Διακοσμητικά συντριβάνια, κυρίως σε εσωτερικούς χώρους 
• Προθήκες επίδειξης φαγητών με υγραντήρες, καθώς και άλλες συσκευές δημιουργίας σταγονιδίων νερού 
• Συστήματα νερού με σωλήνες άρδευσης φυτών

• ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΓΧΩΡΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 

Όσον αφορά τις περιπτώσεις εμφάνισης της νόσου το 2021 και τη ρύθμιση της μόλυνσης αυτών, παρατηρείται από τα δεδομένα του πίνακα του ECDC ότι η Ελλάδα αγγίζει το 92% της ρύθμισης της μόλυνσης, εν αντιθέσει με τη Δανία (81,9%) και την Ιρλανδία (75%). 

Προς επίρρωση της θετικής αντιμετώπισης της νόσου στην Ελλάδα, παρατίθεται διάγραμμα που απεικονίζει τη διαχρονική εξέλιξη ανά έτος των δηλωθέντων κρουσμάτων της νόσου, μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιτήρησης της Νόσου, Ελλάδα, 2008-2021. Στο διάγραμμα παρατηρείται διακύμανση της εμφάνισης των κρουσμάτων, με αποτίμηση, το 2021, χαμηλού αριθμού κρουσμάτων (~- 25 κρούσματα).

• ΠΡΟΛΗΨΗ 

Η πρόληψη της εμφάνισης του παθογόνου μικροοργανισμού και κατεπέκταση της  νόσου, επιτυγχάνεται μέσω: 

1. της εξασφάλισης κλειστών συστημάτων ψύξης, ώστε να αποφεύγεται η έξοδος αερολύματος, με σκοπό τον περιορισμό της μεταφοράς θερμότητας
2. της διασφάλισης επαρκούς χώρου στον εξοπλισμό για πρόσβαση, καθαρισμό και συντήρηση αυτού
3. της δυνατότητας για καλύτερη ποιότητα νερού, εισερχόμενου στο σύστημα, ώστε να μην υπάρχουν στάσιμες περιοχές για αποφυγή μικροβιακής ανάπτυξης και συνεπακόλουθης αύξησης της θερμοκρασίας
4. του ελέγχου-χλωρίωσης περιοχών, ελλείψει νερού
5. της καθαριότητας των εξαρτημάτων και των σωληνώσεων των κλιματιστικών, για αποφυγή συσσώρευσης ιζημάτων
6. του κατάλληλου ελέγχου της θερμοκρασίας (μεταξύ 20 έως 55⁰C). 

Συμπερασματικά, η νόσος των Λεγεωνάριων αποτελεί, πράγματι, ένα σοβαρό νέο αναδυόμενο λοιμώδες νόσημα, το οποίο ωστόσο με τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης τόσο από τους κρατικούς φορείς όσο και ατομικά, αντιμετωπίζεται επιτυχώς!

References 

1. Καλογερόπουλος, Α.,  Βαρακλιώτη, Α.,  Σαράφης, Π. (2020).  Λοιμώξεις και νέο-αναδυόμενα νοσήματα στα σύγχρονα συστήματα υγείας. Nicosia, CYPRUS
2. Barber N. C., Stark L. A. (2015) Online resources for understanding outbreaks and infectious disease. CBE Life Sciences Education. 14:1. 
3. Morens D., Folkers G., Fauci A. (2004). The challenge of emerging and re-emerging infectious diseases. Nature. 430:242-249. 
4. Λεγιονέλλωση – Νόσος των Λεγεωναρίων. Τμήμα Λοιμώξεων Του Αναπνευστικού. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΣΟ ΤΩΝ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΩΝ ΣΕ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ (ELDSNET) 2008-2021. Available at: https://eody.gov.gr/disease/legionellosi/ 
5. Τι είναι η Νόσος των Λεγεωνάριων; ECDC ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ. Available at: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/Legionnares-disease-tourist-accommodation-owners__EL.pdf 
6. Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων Η Νόσος των Λεγεωνάριων στην Ευρώπη, 2014. Στοκχόλμη: ECDC, 2016. Διατίθεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/legionnares-disease-europe2014.pdf
7. National Institutes of Health (US) (2007). Understanding Emerging and Re-emerging Infectious Diseases. Retrieved June 8, 2020, from https://science .education.nih.gov/supplements/nih_diseases.pdf
8. Nii-Trebi N.I. (2017). Emerging and Neglected Infectious Diseases: Insights, Advances, and Challenges. Biomed Research International: 5245021. 
9. Surveillance Atlas of Infectious Diseases. (2023). Available at: https://www.ecdc.europa.eu/en/surveillance-atlas-infectious-diseases

ESGLI European Technical Guidelines for the Prevention, Control and Investigation, of Infections Caused by Legionella species. June 2017. Available at: https://www.escmid.org/fileadmin/src/media/PDFs/3Research_Projects/ESGLI/ESGLI_European_Technical_Guidelines_for_the_Prevention_Control_and_Investigation_of_Infections_Caused_by_Legionella_species_June_2017.pdf