Αερια αρτηριακου αιματος: Ενας ολοκληρωμενος οδηγος για γιατρους

27-12-2024

 Ελευθερία Δάµπα

Η ανάλυση αερίων αρτηριακού αίµατος (ABG) είναι ένα κρίσιµο διαγνωστικό εργαλείο που χρησιµοποιείται σε διάφορα ιατρικά περιβάλλοντα για την αξιολόγηση και διαχείριση της οξυγόνωσης, του αερισµού και της οξεοβασικής κατάστασης ενός ασθενούς. Αυτό το άρθρο παρέχει έναν ενηµερωτικό οδηγό για κλινικούς ιατρούς σχετικά µε τη λήψη, την ανάγνωση και την ερµηνεία των ABG, προσφέροντας πρακτικές συµβουλές και πληροφορίες για το πότε είναι απαραίτητα, ποια σηµεία προειδοποίησης πρέπει να προσέχουν και τις ιδιαιτερότητες της εφαρµογής τους.

Πότε Χρειάζεται Να Πάρετε Δείγµα Αρτηριακού Αίµατος;

Η δειγµατοληψία αερίων αρτηριακού αίµατος είναι µια απαραίτητη διαγνωστική εξέταση που χρησιµοποιείται για την αξιολόγηση της οξεοβασικής ισορροπίας, της οξυγόνωσης και της κατάστασης αερισµού του ασθενούς. Η δειγµατοληψία ABG ενδείκνυται στις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Αναπνευστικά Προβλήµατα

• Οξεία Αναπνευστική Δυσχέρεια: Αιφνίδια εµφάνιση δύσπνοιας, αναπνευστικής ανεπάρκειας ή κυάνωσης.
• Υποψία Υποξαιµίας ή Υπερκαπνίας: Για αξιολόγηση των επιπέδων οξυγόνου (pO₂) και διοξειδίου του άνθρακα (pCO₂).
• Διαχείριση Αερισµού: Παρακολούθηση ή ρύθµιση των παραµέτρων του αερισµού σε κρίσιµα ασθενείς.
• Χρόνια Αποφρακτική Πνευµονοπάθεια (ΧΑΠ): Αξιολόγηση εξάρσεων/παροξύνσεων και παρακολούθηση ασθενών µε ΧΑΠ κατά τη διάρκεια νοσηλείας.
• BIPAP: Παρακολούθηση ασθενών που βρίσκονται σε BIPAP και αξιολόγηση της διαδικασίας απογαλακτισµού από τη µηχανική υποστήριξη.

2. Διαταραχές Οξεοβασικής Ισορροπίας

• Ανεξήγητη Αλλαγή Νοητικής Κατάστασης: Σύγχυση, λήθαργος ή κώµα που µπορεί να υποδεικνύουν µεταβολική οξέωση, αλκάλωση ή αναπνευστική ανεπάρκεια. • Μεταβολική Οξέωση ή Αλκάλωση: Υποψία σε διαβητική κετοξέωση, νεφρική ανεπάρκεια, σηψαιµία ή δηλητηρίαση.
• Αναπνευστική Οξέωση ή Αλκάλωση: Παρατηρείται σε χρόνια πνευµονοπάθεια, υπερβολική καταστολή ή άγχος.

3. Καρδιαγγειακά Προβλήµατα

• Σοκ ή Υποαιµάτωση: Για την αξιολόγηση της οξυγόνωσης και της οξεοβασικής κατάστασης σε σηπτικό, καρδιογενές ή υποογκαιµικό σοκ.
• Σοβαρή Υπόταση: Για την αξιολόγηση της οξυγόνωσης των ιστών και των µεταβολικών διαταραχών.

4. Υποψία Δηλητηρίασης ή Υπερδοσολογίας Φαρµάκων

• Λήψη Τοξικών Ουσιών: Αξιολόγηση οξέωσης σε περιπτώσεις υπερδοσολογίας ασπιρίνης, µεθανόλης, αιθυλενογλυκόλης ή άλλων ουσιών.
• Αναπνευστική Καταστολή: Λόγω ηρεµιστικών, οπιοειδών ή αλκοολικής δηλητηρίασης.

5. Περιεγχειρητική και Μετεγχειρητική Παρακολούθηση

• Χειρουργεία Υψηλού Κινδύνου: Όπως καρδιολογικά, θωρακικά ή κοιλιακά, όπου ο αερισµός και η αιµάτωση µπορεί να επηρεαστούν.
• Μετεγχειρητικά Αναπνευστικά Προβλήµατα: Μετά από επιπλοκές όπως ατελεκτασία ή πνευµονική εµβολή.

6. Σοβαρές Λοιµώξεις ή Σήψη

• Αξιολόγηση µεταβολικής οξέωσης και του βαθµού αναπνευστικής αντιρρόπησης.

7. Υποψία Ανωµαλιών Αιµοσφαιρίνης ή Οξυγόνωσης

• Μονοξείδιο του Άνθρακα ή Μεθαιµοσφαιριναιµία: Όταν η παλµική οξυµετρία δεν είναι αξιόπιστη ή υπάρχει υποψία δηλητηρίασης.
• Σοβαρή Αναιµία: Εάν υπάρχει υποψία υποξίας παρά τη φυσιολογική οξυγόνωση.

8. Παρακολούθηση Θεραπευτικών Παρεµβάσεων

• Συµπληρωµατικό Οξυγόνο ή Μη Επεµβατικός Αερισµός (BIPAP): Για την εξασφάλιση επαρκούς οξυγόνωσης και αερισµού, καθώς και για την παρακολούθηση της διαδικασίας απογαλακτισµού.
• Κατά τη Διασωλήνωση ή Μετά: Για επιβεβαίωση αποτελεσµατικής οξυγόνωσης και αερισµού.

Πώς να Λάβετε Αέρια Αρτηριακού Αίµατος

Η λήψη δείγµατος αρτηριακών αερίων αίµατος (ABG) είναι µια ακριβής διαδικασία που απαιτεί δεξιότητες. Ακολουθεί ένας βήµα προς βήµα οδηγός:

1. Προετοιµασία Εξοπλισµού

Βεβαιωθείτε ότι διαθέτετε τα εξής:
• Σύριγγα για ABG (προ-ηπαρινισµένη). Στην Ελλάδα, συνήθως δεν υπάρχουν προ ηπαρινισµένες σύριγγες στα νοσοκοµεία. Πάρτε µια σύριγγα ινσουλίνης 1ml και ηπαρινίστε την χειροκίνητα µε το µπουκαλάκι ηπαρίνης που βρίσκεται στο καρότσι νοσηλείας. • Οινόπνευµα ή αντισηπτικό µε αλκοόλ
• Αποστειρωµένα γάντια
• Βαµβάκι
• Αποστειρωµένη γάζα
• Αυτοκόλλητο επίδεσµο ή ταινία
• Νεφροειδές δοχείο

2. Ενηµέρωση του Ασθενούς

• Εξήγηση της Διαδικασίας: Αν ο ασθενής είναι ξύπνιος, συνειδητός και συνεργάσιµος, εξηγήστε τον λόγο της εξέτασης ABG και ότι µπορεί να νιώσει κάποια ενόχληση κατά την δειγµατοληψία.
• Λήψη Συγκατάθεσης: Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής δίνει τη συγκατάθεσή του για τη διαδικασία.

3. Εντοπισµός Σηµείου Δειγµατοληψίας

Τα πιο συνηθισµένα σηµεία είναι:
• Κερκιδική Αρτηρία: Προτιµάται λόγω εύκολης πρόσβασης και λιγότερων επιπλοκών. Εντοπίστε τον σφυγµό µε τον δείκτη και το µεσαίο δάχτυλο.
• Μηριαία Αρτηρία: Χρησιµοποιείται σε έκτακτες περιπτώσεις ή όταν άλλα σηµεία είναι µη προσβάσιµα. Ενδείκνυται όταν είναι αδύνατο να εντοπιστεί η κερκιδική αρτηρία ή όταν ο ασθενής κινείται συνεχώς.

4. Τοποθέτηση Ασθενούς

• Για την Κερκιδική Αρτηρία: Τεντώστε τον καρπό του ασθενούς περίπου στις 30°. Χρησιµοποιήστε µια τυλιγµένη πετσέτα, κουβέρτα ή µπουκάλι νερού για στήριξη, ώστε να αναδυθεί καλύτερα η αρτηρία.
• Για τη Μηριαία Αρτηρία: Ο ασθενής πρέπει να είναι ξαπλωµένος σε ύπτια θέση.

5. Εκτέλεση Διαδικασίας

• Φορέστε Γάντια: Χρησιµοποιήστε αποστειρωµένη τεχνική.
• Ηπαρινίστε τη σύριγγα
• Καθαρίστε την Περιοχή: Χρησιµοποιήστε βαµβάκι µε αλκοόλ.
• Ψηλαφήστε την Αρτηρία: Εντοπίστε τον ισχυρότερο σφυγµό µε τα δάχτυλα σας. • Εισάγετε τη Βελόνα:
◦ Κρατήστε τη σύριγγα σε γωνία 30-45° και κρατήστε τη σαν µολύβι (για τη µηριαία αρτηρία, η γωνία εισαγωγής είναι 90°).
Ψηλαφήστε τον σφυγµό µε τον δείκτη και το µεσαίο σας δάχτυλο. Θα πρέπει να νιώθετε τον σφυγµό και στα δύο δάχτυλα. Το σηµείο εισαγωγής της βελόνας είναι στον ενδιάµεσο χώρο των δυο δαχτύλων σας. Εισάγετε τη βελόνα στον χώρο ανάµεσα στα δύο δάχτυλά σας.
◦ Εάν έχετε πετύχει αρτηρία, λίγο αίµα θα ‘’πεταχτεί’’ στη σύριγγα. Σε αυτό το σηµείο κρατήστε σταθερό το χέρι σας ώστε να µην βγείτε από την αρτηρία και προχωρήστε µε ελαφριά αναρρόφηση. Το αίµα θα πρέπει να ρέει εύκολα χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και να είναι έντονο κόκκινο. Αν το αίµα είναι σκουρόχρωµο, αυτό σηµαίνει ότι είναι φλεβικό και θα πρέπει να προσπαθήσετε ξανά.

6. Φροντίδα Μετά τη Δειγµατοληψία

• Πιέστε την Περιοχή: Αφαιρέστε τη βελόνα γρήγορα και εφαρµόστε πίεση µε γάζα για περίπου 3 λεπτά (περισσότερο για ασθενείς σε αντιπηκτική αγωγή).
• Ελέγξτε για Αιµορραγία: Διασφαλίστε ότι η αιµορραγία έχει σταµατήσει πριν τοποθετήσετε επίδεσµο.
• Σφραγίστε τη Σύριγγα: Χρησιµοποιήστε το καπάκι.

7. Ανάλυση του Δείγµατος

• Αφαιρέστε τις Φυσαλίδες Αέρα: Επηρεάζουν τα αποτελέσµατα.
• Αφαιρέστε τη Βελόνα: Χρησιµοποιήστε ειδικό δοχείο απόρριψης αιχµηρών αντικειµένων. • Χρησιµοποιήστε το Αναλυτή ABG:
◦ Ακολουθήστε τις οδηγίες του µηχανήµατος.
◦ Τοποθετήστε το δείγµα στον αναλυτή.
◦ Ολόκληρη η διαδικασία δεν πρέπει να διαρκέσει πάνω από 2 λεπτά.
Σηµαντικές Σηµειώσεις:
• Ασυνεργάσιµοι Ασθενείς: Διατηρήστε την ψυχραιµία σας και δώστε προτεραιότητα στην ασφάλειά σας. Εάν ο ασθενής δεν συνεργάζεται, ζητήστε βοήθεια από ανώτερο ή κάποιον ειδικό γιατρό.
• Παχύσαρκοι Ασθενείς: Δοκιµάστε το τεστ Allen για καλύτερο εντοπισµό του σφυγµού.

Πώς να κάνετε το τεστ Allen:

1. Ζητήστε από τον ασθενή να ανοίξει και να κλείσει τη γροθιά του 5 φορές και µετά να την πιέσει σφιχτά.
2. Πιέστε τις κερκιδικές και ωλένιες αρτηρίες µε τους αντίχειρες σας για 5 δευτερόλεπτα. 3. Ζητήστε να ανοίξει τη γροθιά του και απελευθερώστε την κερκιδική αρτηρία. 4. Αν το χρώµα του χεριού επανέλθει σε λιγότερο από 5 δευτερόλεπτα, το τεστ είναι θετικό και
η αιµάτωση επαρκής. Ένα αρνητικό τεστ Allen υποδεικνύει ότι ο ασθενής µπορεί να µην έχει επαρκή αιµάτωση (παρατεταµένος χρόνος πλήρωσης). Σε αυτό το σηµείο, µπορεί να νιώσετε την κερκιδική αρτηρία του ασθενούς να πάλλεται γρήγορα και έντονα. Αυτή είναι η ιδανική στιγµή για να πραγµατοποιήσετε την αιµοληψία. Το τεστ Allen πραγµατοποιείται επίσης όταν θέλετε να «ξυπνήσετε» έναν αδύναµο ή απών σφυγµό.
Ασθενείς Χωρίς Σφυγµό: Κάποιοι ασθενείς µπορεί να µην έχουν ψηλαφητό σφυγµό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δοκιµάστε να πάρετε αίµα χρησιµοποιώντας το τεστ Allen ή να προχωρήσετε σε αιµοληψία από τη µηριαία αρτηρία.
Ασφάλεια: Πάντα να δίνετε προτεραιότητα στην προσωπική σας ασφάλεια κατά τη χρήση βελόνων. Θυµηθείτε ότι ένας ασθενής, είτε συνεργάζεται είτε όχι, µπορεί οποιαδήποτε στιγµή να αρχίσει να κινείται, να τροµάξει από τη χρήση της βελόνας ή να αντιδράσει έντονα λόγω πόνου. Αυτό µπορεί να σας κάνει να χάσετε την σταθερότητά σας και να τραυµατιστείτε από τη βελόνα. Φροντίστε να σταθεροποιήσετε το χέρι του ασθενούς και ζητήστε βοήθεια εάν δεν είστε απόλυτα σίγουροι για την εκτέλεση της διαδικασίας.

Πώς Διαβάζουµε κα Ερµηνεύουµε τα Αρτηριακά Αέρια Αίµατος (ABG)

Η ανάγνωση και η ερµηνεία των αρτηριακών αερίων αίµατος
(ABGs) περιλαµβάνει την ανάλυση των τιµών για την
οξυγόνωση, τον αερισµό και την ισορροπία οξέος-βάσης.
Εδώ είναι µια συστηµατική προσέγγιση για την ερµηνεία των
ABGs:

Η ανάγνωση και η ερµηνεία των αρτηριακών αερίων αίµατος
(ABGs) περιλαµβάνει την ανάλυση των τιµών για την
οξυγόνωση, τον αερισµό και την ισορροπία οξέος-βάσης.
Εδώ είναι µια συστηµατική προσέγγιση για την ερµηνεία των
ABGs:
Οι πιο σηµαντικές πληροφορίες που παρέχει το ABG
είναι για:
– pH
– sO₂ (Κορεσµός οξυγόνου)
– pCO₂ (Μερική πίεση διοξειδίου του άνθρακα)
– pO₂ (Μερική πίεση οξυγόνου)
– HCO3– (Διττανθρακικά)
– Lac (Γαλακτικά)
– AnGap (Χάσµα ανιόντων)
– Base Excess (BE) (Πλεόνασµα Βάσης)
– Na+
– K+
– Cl-
– Glu

Μεθοδολογία Ερµηνείας των ABG

1. Αξιολόγηση pH (Κατάσταση Οξέος-Βάσης) -> Υποδεικνύει το είδος της βασικής διαταραχής

Φυσιλογικές τιµές: 7.35 – 7.45
Οξέωση: <7.35
Αλκάλωση: >7.45
Ρώτα τον εαυτό σου: Είναι το pH φυσιολογικό, υψηλό ή χαµηλό;
Ένα χαµηλό pH υποδεικνύει οξέωση και ένα υψηλό pH υποδεικνύει αλκάλωση.
Κάθε φορά που βλέπουµε µια τιµή εκτός φυσιολογικών ορίων, πρέπει να σκεφτόµαστε τι είναι αυτό που προκαλεί αυτή τη µεταβολή. Γενικά µιλώντας, αυτές οι αλλαγές όσον αφορά το pH µπορεί να είναι είτε µεταβολικές είτε αναπνευστικές. Οι αλλαγές στο pH προκαλούνται από ανισορροπία στο CO2 (αναπνευστικό) ή στο HCO3– (µεταβολικό). Αυτά λειτουργούν ως ρυθµιστικά συστήµατα για να διατηρούν το pH εντός ενός καθορισµένου εύρους, και όταν υπάρχει ανωµαλία σε κάποιο από αυτά, το pH βρίσκεται εκτός του φυσιολογικού εύρους.
Ως εκ τούτου, όταν µια ανάλυση αρτηριακών αερίων (ABG) δείχνει αλκάλωση ή οξέωση, πρέπει να εξετάσετε τι προκαλεί αυτή την ανωµαλία, ακολουθώντας τα επόµενα βήµατα.

2. Αξιολόγηση sO₂ (Οξυγόνωση) -> Υποδεικνύει το ποσοστό της αιµοσφαιρίνης στο αίµα

Φυσιλογικές τιµές: >95% (ανάλογα µε το baseline του ασθενούς)
Χαµηλο sO₂: Μπορεί να υποδεικνύει µειωµένη οξυγόνωση (π.χ., αναπνευστική ανεπάρκεια ή καρδιογενές οίδηµα).

3. Αξιολόγηση pO₂ (Κατάσταση Μερικής Οξυγόνωσης) -> Υποδεικνύει την οξυγόνωση του αίµατος.

Φυσιολογικές τιµές: 83 – 108 mmHg
Υποξαιµία: paO₂ <60 mmHg (σοβαρή υποξαιµία µπορεί να συµβεί σε καταστάσεις όπως ARDS, παρόξυνση ΧΑΠ ή πνευµονική εµβολή)
Υπεροξία: paO₂ >110 mmHg (µπορεί να συµβεί σε ασθενείς που λαµβάνουν επιπλέον οξυγόνο)
Το PaO₂ πρέπει να ερµηνεύεται σε σχέση µε την ηλικία του ασθενούς, το υψόµετρο και αν λαµβάνει επιπλέον οξυγόνο.

4. Αξιολόγηση pCO₂ (Κατάσταση Αερισµού) -> Υποδεικνύει εάν υπάρχει πρωτοπαθές αναπνευστικό πρόβληµα

Φυσιολογικές τιµές: 32.0 – 48.0 mmHg
Αναπνευστική Οξέωση: pCO₂ > 48 mmHg (υποδεικνύει υποαερισµό)
Αναπνευστική Αλκάλωση: pCO₂ <35 mmHg (υποδεικνύει υπεραερισµό)
Το pCO₂ αντανακλά την αναπνευστική συνεισφορά στην ισορροπία οξέος-βάσης.
Εάν το pCO₂ είναι αυξηµένο και το pH είναι χαµηλό -> αναπνευστική οξέωση. Εάν το pCO₂ είναι χαµηλό και το pH είναι υψηλό -> αναπνευστική αλκάλωση.
Η κατάσταση κατα την οποία το pCO₂ είναι µεγαλύτερο του 48 mmHg ονοµάζεται υπερκαπνία και αποτελεί ένδειξη αναπνευστικής οξέωσης και κυψελιδικού υποαερισµού.

5. Αξιολόγηση του HCO₃⁻ (Μεταβολική Κατάσταση) -> Υποδεικνύει τη µεταβολική συνεισφορά στην ισορροπία οξέος-βάσης.

Φυσιολογικές τιµές: 21 – 28 mEq/L
Μεταβολική Οξέωση: <22 mEq/L (υποδεικνύει υπερβολικό οξύ ή απώλεια διττανθρακικών) Μεταβολική Αλκάλωση: >28 mEq/L (υποδεικνύει υπερβολική βάση ή απώλεια οξέος)
Τα διττανθρακικά ορού είναι ο σημαντικότερος νεφρικός ρυθμιστής της οξεοβασικής ισορροπίας. Παράγεται ή εκκρίνεται από τα νεφρά σε άμεση αναλογία με την ποσότητα οξέων στην κυκλοφορία του αίματος ώστε έτσι να διατηρείται ένα φυσιολογικό περιβάλλον οξέων-βάσεων. Όταν το επίπεδο των διττανθρακικών μεταβάλλεται, το επίπεδο οξέων αλλάζει προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Εάν το HCO₃⁻ είναι αυξημένο και το pH είναι υψηλό -> μεταβολική αλκάλωση. Εάν το HCO₃⁻ είναι χαμηλό και το pH είναι χαμηλό -> μεταβολική οξέωση.

6. Αξιολόγηση του Πλεονάσµατος/Ελλείµµατος Βάσης -> Υποδεικνύει εάν υπάρχει επιπλέον ή πρωτογενές µεταβολικό πρόβληµα

Φυσιολογικές τιµές: -2 έως +2
Έλλειµµα Βάσης -> Δείχνει µεταβολική οξέωση (< -2)
Πλεόνασµα Βάσης (BE) -> Δείχνει µεταβολική αλκάλωση (> +2)
Το πλεόνασµα βάσης (Base Excess, BE) και το έλλειµµα βάσης (Base Deficit) είναι παράµετροι σε µια ανάλυση αερίων αρτηριακού αίµατος που αντικατοπτρίζουν το µεταβολικό σκέλος της ισορροπίας οξέος-βάσης. Δείχνουν την ποσότητα των ανιόντων ρυθµιστικού διαλύµατος (όπως το διττανθρακικό HCO₃⁻) που υπάρχουν στο αίµα για να εξουδετερώσουν τα οξέα.

Τι είναι οι Μηχανισµοί Αντιστάθµισης;

Η αντιστάθµιση αναφέρεται στους µηχανισµούς του οργανισµού που τους χρησιµοποιεί για να αποκαταστήσει το φυσιολογικό pH του αίµατος (7.35–7.45) όταν προκύπτει µια διαταραχή οξέος βάσης. Ο οργανισµός το επιτυγχάνει µέσω προσαρµογών στο αναπνευστικό σύστηµα ή στο νεφρικό (µεταβολικό) σύστηµα, ανάλογα µε το αν η πρωτογενής διαταραχή είναι µεταβολική ή αναπνευστική.

Πώς να Αναγνωρίσετε την Αντιστάθμιση σε Ανάλυση Αερίων Αρτηριακού Αίματος 1.

Καθορίστε τη Πρωτογενή Διαταραχή
– Ελέγξτε το pH για να αναγνωρίσετε αν υπάρχει οξέωση (< 7.35) ή αλκάλωση (> 7.45). – Ελέγξτε το pCO₂ και το HCO₃⁻ για να προσδιορίσετε την πρωτογενή αιτία (αναπνευστική ή µεταβολική).

2. Αξιολογήστε την Αντιστάθµιση

– Αναπνευστική Αντιστάθµιση -> Αλλαγές στο pCO₂.
– Μεταβολική Αντιστάθµιση -> Αλλαγές στο HCO₃⁻.

3. Κατηγοριοποιήστε τον Βαθµό Αντιστάθµισης

– Φυσιολογικό pH µε ανώµαλο pCO₂ ή HCO₃⁻ -> Πλήρης αντιστάθµιση.
– Ανώµαλο pH µε αντισταθµιστικές αλλαγές: Μερική αντιστάθµιση.
– Ανώµαλο pH χωρίς αντισταθµιστικές αλλαγές: Μη αντιστάθµιση.

Παραδείγματα Αντιστάθμισης

1. Μεταβολική Οξέωση:
Πρωτογενές πρόβλημα: Χαμηλό HCO₃⁻
Αντιστάθμιση: Υπεραερισμός για μείωση του CO₂ (μείωση του pCO₂) και αύξηση του pH.
2. Αναπνευστική Οξέωση:
Πρωτογενές πρόβλημα: Υψηλό pCO₂
Αντιστάθμιση: Οι νεφροί συγκρατούν HCO₃⁻ και αποβάλλουν H+ για αύξηση του pH.
3. Μεταβολική Αλκάλωση:
Πρωτογενές πρόβλημα: Υψηλό HCO₃⁻
Αντιστάθμιση: Υποαερισμός για αύξηση του CO₂ (αύξηση του pCO₂) και μείωση του pH.
4. Αναπνευστική Αλκάλωση:
Πρωτογενές πρόβλημα: Χαμηλό pCO₂
Αντιστάθμιση: Οι νεφροί αποβάλλουν HCO₃⁻ και συγκρατούν H+ για μείωση του pH.

Γιατί µε νοιάζουν οι Μηχανισµοί Αντιστάθµισης;

Η αντισταθµίση είναι κρίσιµη στην ανάλυση αερίων αρτηριακού αίµατος γιατί σου παρέχει ζωτικές πληροφορίες για την κατάσταση του ασθενούς και τη φυσιολογική απόκριση του οργανισµού στις διαταραχές οξέος-βάσης.
Αν η αντιστάθµιση είναι επαρκής: Υποδεικνύει ότι ο οργανισµός ανταποκρίνεται στις µεταβολές και προσπαθεί να διατηρήσει την οµοιόσταση.
Αν η αντιστάθµιση είναι ανεπαρκής ή ανύπαρκτη: Δείχνει ότι η διαταραχή είναι είτε πολύ σοβαρή είτε πολύ πρόσφατη ώστε το σώµα να προλάβει να αντιδράσει. Η αντιστάθµιση µας βοηθάει να διακρίνουµε ανάµεσα σε οξείες και χρόνιες καταστάσεις.
Οι οξείες καταστάσεις συνήθως συνοδεύονται από ελάχιστη ή καθόλου αντιστάθµιση, ενώ στις χρόνιες καταστάσεις συχνά παρατηρείται σηµαντική αντιστάθµιση (π.χ ΧΑΠ)

Γαλακτικά

Τα γαλακτικά (ή γαλακτικό οξύ, συµβολίζεται ως ‘’Lac’’) σε ένα δείγµα αρτηριακών αερίων αίµατος είναι ένας βιοδείκτης που µετρά τη συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος στο αίµα. Είναι ένα προϊόν του αναερόβιου µεταβολισµού της γλυκόζης, το οποίο παράγεται όταν τα κύτταρα δεν έχουν αρκετό οξυγόνο για να υποστηρίξουν τον αερόβιο µεταβολισµό.
Σε φυσιολογικές συνθήκες, τα γαλακτικά παράγονται σε µικρές ποσότητες και αποµακρύνονται από το ήπαρ και τους νεφρούς.
Φυσιολογικά επίπεδα γαλακτικών στο αρτηριακό αίµα: 0.36 –2.00 mmol/L.
Υψηλά επίπεδα γαλακτικού οξέος υποδεικνύουν γαλακτική οξέωση, µια κατάσταση που συνδέεται µε µεταβολική οξέωση και µπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες όπως σοκ, σηψαιµία, καρδιακή ανακοπή ή αναπνευστική ανεπάρκεια. Υψηλά επίπεδα γαλακτικών µπορούν να προκληθούν και από αίτια όπως η υπερβολική άσκηση ή από φαρµακευτικές δηλητηριάσεις όπως η µετφορµίνη, τα κυανιούχα ή η αιθυλενογλυκόλη.

Anion-Gap

Το χάσµα ανίοντων χρησιµοποιείται για την περαιτέρω αξιολόγηση ενός ασθενούς µε µεταβολική οξέωση. Πρόκειται για έναν υπολογισµό των µη µετρούµενων ανιόντων και κατιόντων στο αίµα, βασισµένο στα ανιόντα και κατιόντα που µπορούµε να µετρήσουµε (νάτριο, χλώριο και διττανθρακικά).
Εποµένως, το ανιοντικό χάσµα είναι το «χάσµα» µεταξύ µετρούµενων κατιόντων και µετρούµενων ανιόντων, που υποδεικνύει την ποσότητα των µη µετρούµενων κατιόντων και ανιόντων που υπάρχουν:
Χάσµα Ανίοντων = Na⁺ – (Cl⁻ + HCO₃⁻)
Εάν υπάρχει σηµαντική αύξηση του ανιοντικού χάσµατος, αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει αφθονία µη µετρούµενων ιόντων – συνήθως οξέων όπως το γαλακτικό οξύ ή οι κετόνες. Κάποιες εξισώσεις λαµβάνουν υπόψη και το κάλιο, ωστόσο αυτό δεν αποτελεί σηµαντικό παράγοντα και συχνά παραλείπεται.
Φυσιολογικό εύρος: 10,0-18,0
Ένα αυξηµένο ανιοντικό χάσµα (>18) υποδηλώνει ότι υπάρχει περίσσεια οξέος στο αίµα, προκαλώντας οξέωση.
Ένα χαµηλό ανιοντικό χάσµα (<10) υποδηλώνει ότι υπάρχει αφθονία κάποιου µη µετρούµενου ιόντος.

Ας τα Βάλουµε Όλα Μαζί

Για να ερµηνεύσετε σωστά τα αποτελέσµατα των αερίων αρτηριακού αίµατος (ABGs), πρέπει να συνδυάσετε τις τιµές που µετρώνται (pH, pO₂, pCO₂, HCO₃ και sO₂) ώστε να προσδιορίσετε εάν υπάρχει διαταραχή της ισορροπίας οξέος-βάσης (όπως οξέωση ή αλκάλωση) και αν οφείλεται σε αναπνευστική ή µεταβολική αιτία.
Βήµα 1: Ελέγξτε το pO₂ (Οξυγόνο) και το sO₂ (Κορεσµός Οξυγόνου)
– Αυτές οι τιµές δείχνουν εάν υπάρχει πρόβληµα µε τα επίπεδα οξυγόνου στο αίµα, αλλά δεν σχετίζονται άµεσα µε την ισορροπία οξέος-βάσης.
– Χαµηλό PaO₂ ή SaO₂ σηµαίνει υποξία (ανεπαρκές οξυγόνο), που µπορεί να απαιτεί επιπλέον παρέµβαση (π.χ. χορήγηση οξυγόνου).
Βήµα 2: Ελέγξτε το pH
pH <7,35: Όξινο (οξέωση)
pH >7,45: Αλκαλικό (αλκάλωση)
Βήµα 3: Ελέγξτε το pCO₂
pCO₂ > 48 mmHg: Υποδεικνύει αναπνευστική οξέωση (οι πνεύµονες δεν αποµακρύνουν αρκετό CO₂),
pCO₂ < 32 mmHg: Υποδεικνύει αναπνευστική αλκάλωση (οι πνεύµονες αποµακρύνουν υπερβολικό CO₂).
Βήµα 4: Ελέγξτε το HCO₃
HCO₃ > 28 mEq/L: Υποδεικνύει µεταβολική αλκάλωση (υπερβολική βάση στο σώµα). HCO₃ < 21 mEq/L: Υποδεικνύει µεταβολική οξέωση (υπερβολικό οξύ στο σώµα).
Βήμα 5: Ελέγξτε την Αντιστάθμιση (Compensation)
Το σώµα προσπαθεί να διορθώσει τις διαταραχές.
– Σε αναπνευστικά προβλήµατα, οι νεφροί προσπαθούν να αντισταθµίσουν προσαρµόζοντας το HCO₃.
– Σε µεταβολικά προβλήµατα, οι πνεύµονες προσπαθούν να αντισταθµίσουν προσαρµόζοντας το PaCO₂.
Αν το pH και το PaCO₂ (ή το HCO₃) κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση (π.χ. και τα δύο αυξάνονται ή µειώνονται), πιθανότατα πρόκειται για αντισταθµιστική απόκριση.
Αν κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις, µπορεί να υπάρχουν δύο προβλήµατα ταυτόχρονα (π.χ. µεταβολική οξέωση και αναπνευστική αλκάλωση).
Βήµα 6: Προσδιορίστε το κύριο πρόβληµα (Αναπνευστικό ή Μεταβολικό) Αν το pH είναι χαµηλό (οξέωση) και το PaCO₂ είναι υψηλό, πρόκειται για αναπνευστική οξέωση. Αν το pH είναι χαµηλό (οξέωση) και το HCO₃ είναι χαµηλό, πρόκειται για µεταβολική οξέωση. Αν το pH είναι υψηλό (αλκάλωση) και το PaCO₂ είναι χαµηλό, πρόκειται για αναπνευστική αλκάλωση.
Αν το pH είναι υψηλό (αλκάλωση) και το HCO₃ είναι υψηλό, πρόκειται για µεταβολική αλκάλωση.

 

Σενάρια και Παραδείγµατα

Σενάριο 1

Έρχεται στα ΤΕΠ µια 63χρονη γυναίκα που εισήχθη µε δύσπνοια. Κατά την άφιξή σας, η ασθενής φαίνεται υπνηλική και αµέσως µπαίνει σε 10L οξυγόνου µέσω µάσκας.
Η ανάλυση αερίων αίµατος δείχνει τα παρακάτω:
pO₂: 52.5 mmHg (Normal range: 83 – 108 mmHg)
pH: 7.29 (Normal range: 7.35 – 7.45)
pCO₂: 68.2 mmHg (Normal range: 35.2 – 45 mmHg)
HCO₃⁻: 28 (21 – 28 mEq/L)
Πλεόνασµα βάσης: +1 (-2 έως +2)
Πώς προσεγγίζουµε µια ανάλυση αερίων αίµατος;
Βήµα 1: Κοιτάµε το pO₂
Το pO₂ είναι χαµηλό, οπότε ξέρουµε ότι ο ασθενής βρίσκεται σε Αναπνευστική Ανεπάρκεια (Respiratory Failure), όµως ακόµη δεν ξέρουµε τον τύπο της Αναπνευστικής Ανεπάρκειας.
Βήµα 2: Κοιτάµε το pH
Το pH είναι χαµηλό και αυτό δείχνει οξέωση. Συµβάλλει όµως το CO₂ σε αυτήν την οξέωση; Στο επόµενο βήµα θα κοιτάξουµε το pCO₂ για να δούµε εάν το CO₂ συµβάλλει σε αυτήν την οξέωση.
Βήµα 3: Κοιτάµε το pCO₂
Σε αυτήν την περίπτωση το pCO₂ είναι αρκετά υψηλό και µάλλον αυτό είναι η πιο πιθανή αιτία της οξέωσης. Ένα ΥΨΗΛΟ pCO₂ που συνυπάρχει ταυτόχρονα µε ένα ΧΑΜΗΛΟ pO₂, σηµαίνει ότι ο ασθενής έχει Αναπνευστική Ανεπάρκεια Τύπου 2.
Βήµα 4: Κοιτάµε το HCO₃⁻
Σε αυτήν την περίπτωση το HCO₃⁻ είναι φυσιολογικό, που σηµαίνει ότι το µεταβολικό σύστηµα δεν συµβάλλει στην οξέωση και επίσης δεν αντισταθµίζει για την αναπνευστική οξέωση, πράγµα που σηµαίνει ότι αυτή η περίπτωση ασθενούς είναι µια οξεία διαταραχή.
Βήµα 5: Κοιτάµε το Πλεόνασµα/Έλλειµα Βάσης
Το πλεόνασµα βάσης είναι µέσα στα φυσιολογικά πλαίσια και αυτό επειδή δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη µεταβολή στο HCO₃⁻. Εάν αυτή η αναπνευστική οξέωση ήταν χρόνια, τότε θα περιµέναµε ότι οι νεφροί θα είχαν παράξει περισσότερο HCO₃⁻ για να αντισταθµίσουν, το οποίο θα είχε και ως αποτέλεσµα αυξηµένο πλεόνασµα βάσεως.
Βήµα 6: Προσδιοριµός του προβλήµατος
Πρόκειται για µια Αναπνευστική Οξέωση η οποία έχει προκληθεί από µια Αναπνευστική Ανεπάρκεια τύπου 2 (δηλαδή µια αδυναµία αερισµού), και όλο αυτό προκαλεί αυξηµένα επίπεδα CO₂ (υπερκαπνία).

Σενάριο 2

Ένας άνδρας 52 ετών εισήχθη µε ιστορικό 24ωρου κοιλιακού άλγους και διάτασης και έντονων εµετών. Η αξονική έδειξε µεγάλη κοιλιακή µάζα που προκαλεί απόφραξη εντέρου. Στα πλαίσια της χειρουργικής εκτίµησης ο χειρουργός έλαβε αέρια αίµατος τα οποία έδειξαν:
pO₂: 94.2 mmHg (Normal range: 83 – 108 mmHg)
pH: 7.51 (Normal range: 7.35 – 7.45)
pCO₂: 42 mmHg (Normal range: 35.2 – 45 mmHg)
HCO₃⁻: 31 (21 – 28 mEq/L)
Πλεόνασµα βάσης: +3 (-2 έως +2)
Βήµα 1: Κοιτάµε το pO₂
Το pO₂ είναι φυσιολογικό, οπότε δεν υπάρχει υποξία στον ασθενή.
Βήµα 2: Κοιτάµε το pH
Το pH είναι πολύ υψηλό, άρα υπάρχει αλκάλωση. Το επόµενο βήµα είναι να ανακαλύψουµε εάν το αναπνευστικό σύστηµα συνεισφέρει σε αυτήν την αλκάλωση.
Βήµα 3: Κοιτάµε το pCO₂
Το pCO₂ είναι φυσιολογικό που σηµαίνει ότι το αναπνευστικό σύστηµα δεν συµβάλλει σε αυτήν την διαταραχή.
Βήµα 4: Κοιτάµε το HCO₃⁻
Το HCO₃⁻ είναι υψηλό, πράγµα που συµβαδίζει µε µια µεταβολική αλκάλωση.
Βήµα 5: Κοιτάµε το Πλεόνασµα/Έλλειµα Βάσης
Το πλεόνασµα βάσης είναι υψηλό το οποίο συµβαδίζει και µε το πλεόνασµα HCO₃⁻ που υπάρχει.
Βήµα 6: Προσδιοριµός του προβλήµατος
Σε αυτό το σενάριο έχουμε να κάνουμε με μια μεταβολική αλκάλωση. Για τώρα, το αναπνευστικό σύστημα δεν προσπαθεί να αντισταθμίσει αυτήν την μεταβολική αλκάλωση αυξάνοντας το pCO₂, όμως εάν το πρόβλημα δεν λυθεί, θα περιμένουμε να δούμε μια αύξηση του pCO₂ στην προσπάθειά του να αντισταθμίσει για αυτήν την μεταβολική αλκάλωση που έχει προκληθεί.
Γιατί είναι αυξημένο το HCO₃⁻ σε αυτόν τον ασθενή;
Ο ασθενής κάνει πολλούς εμέτους. Αυτοί οι εμετοί προκαλούν απώλεια HCL (γαστρικά υγρά). Τα τοιχωματικά κύτταρα προσπαθούν να αντισταθμίσουν για αυτήν την απώλεια και έτσι παράγουν περισσότερο H2CO3. Τα HCO3– που περισσεύουν μεταφέρονται στο αίμα και γι αυτό βλέπουμε αυξημένο το HCO₃⁻

Σενάριο 3

Μια 23χρονη γυναίκα έρχεται στα ΤΕΠ με ασθενοφόρο με 5ημερο ιστορικό εμέτων και λήθαργου. Φαίνεται αποπροσανατολισμένη και αφυδατωμένη. Έχει αυξημένες αναπνοές, χαμηλή πίεση και ταχυκαρδία. Τα αέρια αίματος δείχνουν τα παρακάτω:
pO2: 98.7 mmHg (Normal range: 83 – 108 mmHg)
pH: 7.30 (Normal range: 7.35 – 7.45)
pCO2: 30.5 mmHg (Normal range: 35.2 – 45 mmHg)
HCO₃⁻: 12 (21 – 28 mEq/L)
Πλεόνασµα βάσης: -4 (-2 to +2)
Βήµα 1: Κοιτάµε το pO₂
Το pO2 είναι φυσιολογικό, πράγµα που σηµαίνει ότι ο αποπροσανατολισµός και ο λήθαργος της ασθενούς δεν προκαλούνται από υποξία.
Βήµα 2: Κοιτάµε το pH
Το pH είναι πάρα πολύ χαμηλό και αυτό σημαίνει ότι η ασθενής βρίσκεται σε οξέωση. Το επόμενο βήμα είναι να ανακαλύψουμε εάν το αναπνευστικό σύστημα συνεισφέρει σε αυτήν την οξέωση.
Βήµα 3: Κοιτάµε το pCO₂
Το pCO₂ είναι χαμηλό, πράγμα που σημαίνει ότι το αναπνευστικό σύστημα δεν συνεισφέρει σε αυτήν την οξέωση. Το επόμενο βήμα είναι να κοιτάξουμε εάν το HCO₃⁻ συνεισφέρει σε αυτήν την οξέωση.
Βήµα 4: Κοιτάµε το HCO₃⁻
Το HCO₃⁻ είναι χαμηλό, το οποίο συμβαδίζει με οξέωση, άρα το μεταβολικό σύστημα είναι ο λόγος της οξέωσης αυτού του ασθενούς.
Βήµα 5: Κοιτάµε το Πλεόνασµα/Έλλειµα Βάσης
Το πλεόνασμα βάσης είναι χαμηλό, πράγμα που συμβαδίζει με μια μεταβολική οξέωση.
Βήµα 6: Προσδιοριµός του προβλήµατος
Σε αυτό το σενάριο έχουµε να κάνουµε µε µια µεταβολική οξέωση. Εάν βρεθεί γλυκόζη και κετόνες στα ούρα, τότε θα µιλάµε για Διαβητική Κετοξέωση (DKA).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ανάλυση αερίων αρτηριακού αίµατος (ABG) αποτελεί ένα θεµελιώδες διαγνωστικό εργαλείο στην κλινική πράξη, απαραίτητο για την αξιολόγηση της οξυγόνωσης, της αναπνευστικής λειτουργίας και της οξεοβασικής ισορροπίας. Η κατανόηση των βασικών αρχών λήψης και ερµηνείας ABG είναι ζωτικής σηµασίας για τη διάγνωση και διαχείριση ασθενειών όπως η αναπνευστική ανεπάρκεια, οι µεταβολικές διαταραχές και οι καρδιογενείς καταστάσεις. Η συστηµατική προσέγγιση, που περιλαµβάνει την αξιολόγηση pH, PaCO₂, HCO₃⁻, PaO₂ και άλλων παραµέτρων, εξασφαλίζει ακρίβεια στη διάγνωση. Η χρήση των ABG είναι αναπόσπαστο κοµµάτι της κλινικής πρακτικής, και η δεξιότητα στην ερµηνεία τους βελτιώνει την παροχή υγειονοµικής περίθαλψης και τα αποτελέσµατα για τους ασθενείς.

REFERENCES  

  1. The British Thoracic Society. Guideline for emergency oxygen use in adult patients. Thorax  2008; 63(1). (accessed 27th June 2016).  
  2. The University of Louisville. The fraction of inspired oxygen.(accessed 29th June 2016).  3. Rose, B.D. and T.W. Post. Clinical physiology of acid-base and electrolyte disorders, 5th ed.  New York: McGraw Hill Medical Publishing Division, c2001.  
  3. Fidkowski, C And J. Helstrom. Diagnosing metabolic acidosis in the critically ill: bridging the  anion gap, Stewart and base excess methods. Can J Anesth 2009;56:247-256.  5. Adrogué, H.J. and N.E. Madias. Management of life-threatening acid-base disorders—first of  two parts. N Engl J Med 1998;338:26-34.  
  4. Adrogué, H.J. and N.E. Madias. Management of life-threatening acid-base disorders—second  of two parts. N Engl J Med 1998;338:107-111.  
  5. Castro D, Patil SM, Zubair M, et al. Arterial Blood Gas. [Updated 2024 Jan 8]. In: StatPearls  [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https:// www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536919/

Κοινοποιήστε 

Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram

Επικοινωνία
 Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr|  | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.