Hypnobirthing: Ένας φυσικός εναλλακτικός τρόπος προσέγγισης του τοκετού

Η ύπνωση είναι ένας ρυθμός εγκεφαλικού κύματος, μία εντελώς φυσική κατάσταση του νου που μπορεί να υπάρξει σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η αυτό-ύπνωση στον τοκετό ονομαζόμενη και ως βαθιά χαλάρωση, εστιάζει στην συγκέντρωση και στην απελευθέρωση των φόβων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των φυσικών ενστίκτων της γυναίκας, επιτρέποντας στους μύες της να λειτουργούν φυσικά κατά τη διάρκεια του τοκετού. Μειώνει την περιφερική απόσπαση προσοχής, με σκοπό να χτιστεί μία σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στην ίδια και το σώμα της.

Τι είναι το Hypnobirthing;

Το Hypnobirthing είναι μία φιλοσοφία, η οποία επικεντρώνεται στην απελευθέρωση των φόβων των γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Απόρροια αυτού είναι ένας τοκετός βασισμένος σε βαθιά χαλάρωση, που επιτρέπει στις γυναίκες να προσαρμοστούν και να αφεθούν ελεύθερες στα φυσικά τους ένστικτα. Στόχος του είναι η γυναίκα να συνεργαστεί σε απόλυτη αρμονία με το σώμα της και το μωρό της, ώστε να επιτευχθεί μία αποτελεσματική μέθοδο ανακούφισης του πόνου. Οι γυναίκες που γεννούν μέσω του hypnobirthing βιώνουν πιο εύκολα και άνετα τον τοκετό τους, είναι λιγότερο πιθανό να χρειαστούν φαρμακευτική αναλγησία, γεννούν με λιγότερες ιατρικές παρεμβάσεις, και νιώθουν περισσότερη αυτοπεποίθηση, ενώ ταυτόχρονα το έμβρυο οξυγονώνεται καλύτερα στη διάρκεια του τοκετού.

Ιστορική Αναδρομή

Ο Άγγλος μαιευτήρας Dr. Grantly Dick-Read το 1920 παρατήρησε ότι οι γυναίκες που ήταν ήρεμες και θετικές στον τοκετό, αντιμετώπιζαν λιγότερο πόνο σε σχέση με τις γυναίκες που ήταν φοβισμένες. Έτσι κατέληξε στην δημιουργία ενός φαύλου κύκλου: «Φόβος-Ένταση-Πόνος» (βλ. Εικ.1). Κατά συνέπεια το 1987 ιδρύθηκε από τη Marie Mongan η φιλοσοφία του Hypnobirthing, η οποία βασίζεται στο ότι ο τοκετός είναι μία φυσική διαδικασία, η οποία δεν χρήζει απαραίτητη φαρμακευτική παρέμβαση, καθώς σημείο αναφοράς της ήταν ο κύκλος «Φόβος-Ένταση-Πόνος». Με τον καιρό, συνειδητοποίησε ότι ο πόνος στον τοκετό ήταν έντονος και δυνατός, όμως μέσω της χαλάρωσης και της ύπνωσης επέφερε την ανακούφισή του. Το 1990 ήταν η πρώτη φορά που εφαρμόστηκε η συγκεκριμένη μέθοδος τοκετού από την ίδια την Mongan κατά τη γέννηση της εγγονής της.

Εικ. 1: Σχήμα από συγγραφέα

Τι περιλαμβάνει;

• Αυτο-ύπνωση

• Οραματισμοί σε ήρεμο και χαλαρό περιβάλλον

• Αρωματοθεραπεία

• Τεχνικές χαλάρωσης (Γιόγκα, Μουσική, Διάφοροι Ήχοι)

• Μασάζ

• Ρεφλεξολογία

• Απαλό χάδι, Αγκαλιά

• Σωστός τρόπος αναπνοής

Πώς λειτουργεί;

Τα μαθήματα του hypnobirthing δεν διδάσκουν μεθόδους αντιμετώπισης του πόνου κατά τη διάρκεια του τοκετού, αντ ‘αυτού, διδάσκουν πως να γεννάει μία γυναίκα σε ηρεμία και αρμονία. Στα μαθήματα μπορούν να συμμετέχουν εκτός από τις γυναίκες και οι σύντροφοί τους, ξεκινώντας μάλιστα από αρκετά νωρίς, έτσι ώστε να υπάρχει περιθώριο εξάσκησης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο συνολικός χρόνος των μαθημάτων είναι περίπου 12 ώρες και μπορούν να προγραμματιστούν σε 4 ή 6 συνεδρίες. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στις συνεδρίες περιλαμβάνουν την ανατομία και τη φυσιολογία του σώματος, την αυτο-ύπνωση και τις τεχνικές αναπνοής. Ταυτόχρονα, γίνεται λόγος για την προετοιμασία του σώματος για την γέννηση του εμβρύου, τις προτιμήσεις που έχει η έγκυος για τον τοκετό της, την απελευθέρωση όλων των αρνητικών συναισθημάτων και των φόβων που μπορεί να την διακατέχουν.

• Παρακάτω απεικονίζεται ένα τυπικό πλάνο των τεσσάρων συνεδριών με τα θέματα που αναλύονται (βλ. Εικ.2).

Εικ. 2: Σχήμα από συγγραφέα

Τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη

H γυναίκα καταλαβαίνει καλύτερα το σώμα της, καθώς συνδέεται με το παιδί της, μέσω του hypnobirthing. Ταυτόχρονα, οραματίζεται τη γέννηση του παιδιού της σαν μία όμορφη και ξεχωριστή εμπειρία, ενώ αποκτά θετικές σκέψεις για την κύηση και τον τοκετό. Το σπουδαιότερο απ’ όλα είναι ότι αποβάλλει το άγχος και τον φόβο, έχοντας τον εαυτό της σε απόλυτη ηρεμία. Αναπόσπαστο κομμάτι είναι η αυτοπεποίθηση που αποκτά η γυναίκα και η πίστη που νιώθει για το σώμα της, ακολουθώντας το ένστικτό της. Καταλυτικό ρόλο παίζει και ο σύντροφος, ο οποίος έρχεται πιο κοντά στη γυναίκα του και ενδυναμώνει τη σχέση του μαζί της, καθώς όμως και το μωρό αναπτύσσει έντονο το δεσμό με τους γονείς του από πολύ νωρίς.

Τα μειονεκτήματα

Είναι γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να σχεδιάσει ή να προγραμματίσει ακριβώς την πορεία και την εξέλιξη του τοκετού. Αυτό μπορεί να επιφέρει την απογοήτευση προς τους γονείς, οι οποίοι αναμένουν να καλωσορίσουν στον κόσμο το μωρό τους με την φυσική εναλλακτική προσέγγιση του τοκετού και για κάποιον λόγο να καταλήξουν στην καισαρική τομή. Ενώ τα μαθήματα του hypnobirthing είναι μία λύση για τους γονείς που θέλουν ένα τοκετό χωρίς φάρμακα και άλλες ιατρικές – μαιευτικές παρεμβάσεις, κρίνεται ωφέλιμη η προετοιμασία τους για ένα δεύτερο πλάνο τοκετού. Το πιο σημαντικό απ’ όλα όμως είναι να γεννηθεί ένα υγιές νεογνό.

Άλλα μειονεκτήματα: Μερικές μητέρες δυσκολεύονται να μπουν σε βαθιά χαλάρωση μέσω της αυτό-ύπνωσης και μπορεί να βρουν εμπόδια στην υλοποίηση της μεθόδου. Τέλος τα μαθήματα μπορεί να είναι χρονοβόρα και ίσως να μην καλύπτονται από κάποια ασφάλιση.

Ποια είναι τα αποτελέσματα που επιφέρει αυτή η μέθοδος;

Για τα νεογνά:

Έχει παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες που μαθαίνουν την αυτο-ύπνωση πριν τον τοκετό και χρησιμοποιούν την μέθοδο hypnobirthing, τα μωρά τους απαλλάσσονται σε μεγάλο βαθμό από διάφορες επιπλοκές που μπορούν να προκύψουν. Επιπλέον, χρειάζονται λιγότερα φάρμακα και είναι πιθανότερο να είναι πιο υγιή τα μωρά τους σε σχέση με τα μωρά των υπόλοιπων γυναικών.

Για τις γυναίκες:

Τα περισσότερα ευρήματα δείχνουν ότι οι γυναίκες που είναι προετοιμασμένες για να γεννήσουν σε βαθιά χαλάρωση, δεν χρειάζονται φάρμακα για τον πόνο. Επίσης, έχουν χαμηλότερα ποσοστά παρέμβασης και θεωρούνται οι γεννήσεις τους από τις πιο ικανοποιητικές. Σημαντικότερο από όλα είναι η επικοινωνία που έχουν με το σώμα τους και το μωρό τους, πραγματοποιώντας ένα ιδανικό και ξεχωριστό τοκετό.

Για τον τοκετό:

Εικ. 3: Σχήμα από συγγραφέα

Συμπέρασμα

Το hypnobirthing είναι μία μοναδική εμπειρία στην οποία το ζευγάρι συνανατά μία μεγάλη ποικιλία αποτελεσματικών τεχνικών χαλάρωσης. Η γυναίκα είναι αυτή που θα επιλέξει ποιες τεχνικές χαλάρωσης θα χρησιμοποιήσει, σύμφωνα με τις ανάγκες της. Ο μοναδικός κανόνας για την αποτελεσματική χρήση αυτών των τεχνικών είναι η καθημερινή εξάσκηση. Επιπροσθέτως, οι γυναίκες που παρακολουθούν προγεννητικές συνεδρίες αυτό-ύπνωσης, βιώνουν πιο εύκολα και άνετα τον τοκετό τους και νιώθουν περισσότερη ικανοποίηση για τον σύντροφό τους που τους υποστηρίζει και εμπλέκεται ενεργά στον τοκετό. Εν κατακλείδι, το hypnobirthing οχυρώνει την γυναίκα, για να μην λαμβάνει οποιαδήποτε αρνητικά μηνύματα, τα οποία μπορεί να παρεμποδίσουν την ομαλή εξέλιξη του τοκετού της.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

• Abbasi M., Ghazi F., Barlow H. A., Sheikhvatan M., Mohammadyari F., 2009, «The Effect of Hypnosis on Pain Relief During Labor and Childbirth in Iranian Pregnant Women»

• Atis F. Y., Rathfisch G., 2018, «The effect of hypnobirthing training given in the antenatal period on birth pain and fear»

• Cyna A. M., Andrew M. I., Mcauliffe G. L., 2006, «Antenatal self-hypnosis for labour and childbirth: A pilot study»

• Cyna A. M., Andrew M. I., Robinson J.S., et al., 2006 «Hypnosis Antenatal Training for Childbirth (HATCh): A randomised controlled trial»

• Madden K., Middleton P., Cyna A. M., Matthewson M., Jones L., 2016, «Hypnosis for pain management during labour and childbirth»

• Marzieh A., Fery G., Barlow-Harrison A., Mehrdad S., Fatemeh M., 2009, «The effect of hypnosis on pain relief during labor and childbirth in iranian pregnant women»

• Mavromatis A., 1987, «Hypnagogia: The unique state of consciousness between wakefulness and sleep»

• Mongan M., 2013, «Hypnobirthing, Mongan Method»

• Mongan M., 2005, «Hypnobirthing: the Mongan method: A natural, instinctive approach to safer, easier, more comfortable birthing»

• Smith C. A., Collins C. T., Crowther C. A., 2011 «Aromatherapy for pain management in Labour»

• Smith C. A, Levett K. M., Collins C. T., Crowther C. A., 2011, «Relaxation techniques for pain management in Labour»

• Smith C. A., Levett K. M., Collins C. T., Jones L., 2012, «Massage, reflexology and other manual methods for pain management in Labour»

• Swencionis C., Rendell S. L., Dolce K., Massry S., Mongan M., 2012, «Outcomes of HypnoBirthing»

• Varner C. A., 2015, «Comparison of the bradley method and HypnoBirthing Childbirth Education Classes»

• Ozkan S. A., Kadioglu M., Rathfisch G., 2017, «Restricting Oral Fluid and Food Intake during Labour: A Qualitative Analysis of Women’s Views»

TrueMed-ForLivingMore

Hypnobirthing: Ένας φυσικός εναλλακτικός τρόπος προσέγγισης του τοκετού

Χριστίνα Κούστα

Η ύπνωση είναι ένας ρυθμός εγκεφαλικού κύματος, μία εντελώς φυσική κατάσταση του νου που μπορεί να υπάρξει σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η αυτό-ύπνωση στον τοκετό ονομαζόμενη και ως βαθιά χαλάρωση, εστιάζει στην συγκέντρωση και στην απελευθέρωση των φόβων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των φυσικών ενστίκτων της γυναίκας, επιτρέποντας στους μύες της να λειτουργούν φυσικά κατά τη διάρκεια του τοκετού. Μειώνει την περιφερική απόσπαση προσοχής, με σκοπό να χτιστεί μία σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στην ίδια και το σώμα της.

Τι είναι το Hypnobirthing;

Το Hypnobirthing είναι μία φιλοσοφία, η οποία επικεντρώνεται στην απελευθέρωση των φόβων των γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Απόρροια αυτού είναι ένας τοκετός βασισμένος σε βαθιά χαλάρωση, που επιτρέπει στις γυναίκες να προσαρμοστούν και να αφεθούν ελεύθερες στα φυσικά τους ένστικτα. Στόχος του είναι η γυναίκα να συνεργαστεί σε απόλυτη αρμονία με το σώμα της και το μωρό της, ώστε να επιτευχθεί μία αποτελεσματική μέθοδο ανακούφισης του πόνου. Οι γυναίκες που γεννούν μέσω του hypnobirthing βιώνουν πιο εύκολα και άνετα τον τοκετό τους, είναι λιγότερο πιθανό να χρειαστούν φαρμακευτική αναλγησία, γεννούν με λιγότερες ιατρικές παρεμβάσεις, και νιώθουν περισσότερη αυτοπεποίθηση, ενώ ταυτόχρονα το έμβρυο οξυγονώνεται καλύτερα στη διάρκεια του τοκετού.

Ιστορική Αναδρομή

Ο Άγγλος μαιευτήρας Dr. Grantly Dick-Read το 1920 παρατήρησε ότι οι γυναίκες που ήταν ήρεμες και θετικές στον τοκετό, αντιμετώπιζαν λιγότερο πόνο σε σχέση με τις γυναίκες που ήταν φοβισμένες. Έτσι κατέληξε στην δημιουργία ενός φαύλου κύκλου: «Φόβος-Ένταση-Πόνος» (βλ. Εικ.1). Κατά συνέπεια το 1987 ιδρύθηκε από τη Marie Mongan η φιλοσοφία του Hypnobirthing, η οποία βασίζεται στο ότι ο τοκετός είναι μία φυσική διαδικασία, η οποία δεν χρήζει απαραίτητη φαρμακευτική παρέμβαση, καθώς σημείο αναφοράς της ήταν ο κύκλος «Φόβος-Ένταση-Πόνος». Με τον καιρό, συνειδητοποίησε ότι ο πόνος στον τοκετό ήταν έντονος και δυνατός, όμως μέσω της χαλάρωσης και της ύπνωσης επέφερε την ανακούφισή του. Το 1990 ήταν η πρώτη φορά που εφαρμόστηκε η συγκεκριμένη μέθοδος τοκετού από την ίδια την Mongan κατά τη γέννηση της εγγονής της.

Εικ. 1: Σχήμα από συγγραφέα

Τι περιλαμβάνει;

• Αυτο-ύπνωση

• Οραματισμοί σε ήρεμο και χαλαρό περιβάλλον

• Αρωματοθεραπεία

• Τεχνικές χαλάρωσης (Γιόγκα, Μουσική, Διάφοροι Ήχοι)

• Μασάζ

• Ρεφλεξολογία

• Απαλό χάδι, Αγκαλιά

• Σωστός τρόπος αναπνοής

Πώς λειτουργεί;

Τα μαθήματα του hypnobirthing δεν διδάσκουν μεθόδους αντιμετώπισης του πόνου κατά τη διάρκεια του τοκετού, αντ ‘αυτού, διδάσκουν πως να γεννάει μία γυναίκα σε ηρεμία και αρμονία. Στα μαθήματα μπορούν να συμμετέχουν εκτός από τις γυναίκες και οι σύντροφοί τους, ξεκινώντας μάλιστα από αρκετά νωρίς, έτσι ώστε να υπάρχει περιθώριο εξάσκησης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο συνολικός χρόνος των μαθημάτων είναι περίπου 12 ώρες και μπορούν να προγραμματιστούν σε 4 ή 6 συνεδρίες. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στις συνεδρίες περιλαμβάνουν την ανατομία και τη φυσιολογία του σώματος, την αυτο-ύπνωση και τις τεχνικές αναπνοής. Ταυτόχρονα, γίνεται λόγος για την προετοιμασία του σώματος για την γέννηση του εμβρύου, τις προτιμήσεις που έχει η έγκυος για τον τοκετό της, την απελευθέρωση όλων των αρνητικών συναισθημάτων και των φόβων που μπορεί να την διακατέχουν.

• Παρακάτω απεικονίζεται ένα τυπικό πλάνο των τεσσάρων συνεδριών με τα θέματα που αναλύονται (βλ. Εικ.2).

Εικ. 2: Σχήμα από συγγραφέα

Τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη

H γυναίκα καταλαβαίνει καλύτερα το σώμα της, καθώς συνδέεται με το παιδί της, μέσω του hypnobirthing. Ταυτόχρονα, οραματίζεται τη γέννηση του παιδιού της σαν μία όμορφη και ξεχωριστή εμπειρία, ενώ αποκτά θετικές σκέψεις για την κύηση και τον τοκετό. Το σπουδαιότερο απ’ όλα είναι ότι αποβάλλει το άγχος και τον φόβο, έχοντας τον εαυτό της σε απόλυτη ηρεμία. Αναπόσπαστο κομμάτι είναι η αυτοπεποίθηση που αποκτά η γυναίκα και η πίστη που νιώθει για το σώμα της, ακολουθώντας το ένστικτό της. Καταλυτικό ρόλο παίζει και ο σύντροφος, ο οποίος έρχεται πιο κοντά στη γυναίκα του και ενδυναμώνει τη σχέση του μαζί της, καθώς όμως και το μωρό αναπτύσσει έντονο το δεσμό με τους γονείς του από πολύ νωρίς.

Τα μειονεκτήματα

Είναι γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να σχεδιάσει ή να προγραμματίσει ακριβώς την πορεία και την εξέλιξη του τοκετού. Αυτό μπορεί να επιφέρει την απογοήτευση προς τους γονείς, οι οποίοι αναμένουν να καλωσορίσουν στον κόσμο το μωρό τους με την φυσική εναλλακτική προσέγγιση του τοκετού και για κάποιον λόγο να καταλήξουν στην καισαρική τομή. Ενώ τα μαθήματα του hypnobirthing είναι μία λύση για τους γονείς που θέλουν ένα τοκετό χωρίς φάρμακα και άλλες ιατρικές – μαιευτικές παρεμβάσεις, κρίνεται ωφέλιμη η προετοιμασία τους για ένα δεύτερο πλάνο τοκετού. Το πιο σημαντικό απ’ όλα όμως είναι να γεννηθεί ένα υγιές νεογνό.

Άλλα μειονεκτήματα: Μερικές μητέρες δυσκολεύονται να μπουν σε βαθιά χαλάρωση μέσω της αυτό-ύπνωσης και μπορεί να βρουν εμπόδια στην υλοποίηση της μεθόδου. Τέλος τα μαθήματα μπορεί να είναι χρονοβόρα και ίσως να μην καλύπτονται από κάποια ασφάλιση.

Ποια είναι τα αποτελέσματα που επιφέρει αυτή η μέθοδος;

Για τα νεογνά:

Έχει παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες που μαθαίνουν την αυτο-ύπνωση πριν τον τοκετό και χρησιμοποιούν την μέθοδο hypnobirthing, τα μωρά τους απαλλάσσονται σε μεγάλο βαθμό από διάφορες επιπλοκές που μπορούν να προκύψουν. Επιπλέον, χρειάζονται λιγότερα φάρμακα και είναι πιθανότερο να είναι πιο υγιή τα μωρά τους σε σχέση με τα μωρά των υπόλοιπων γυναικών.

Για τις γυναίκες:

Τα περισσότερα ευρήματα δείχνουν ότι οι γυναίκες που είναι προετοιμασμένες για να γεννήσουν σε βαθιά χαλάρωση, δεν χρειάζονται φάρμακα για τον πόνο. Επίσης, έχουν χαμηλότερα ποσοστά παρέμβασης και θεωρούνται οι γεννήσεις τους από τις πιο ικανοποιητικές. Σημαντικότερο από όλα είναι η επικοινωνία που έχουν με το σώμα τους και το μωρό τους, πραγματοποιώντας ένα ιδανικό και ξεχωριστό τοκετό.

Για τον τοκετό:

Εικ. 3: Σχήμα από συγγραφέα

Συμπέρασμα

Το hypnobirthing είναι μία μοναδική εμπειρία στην οποία το ζευγάρι συνανατά μία μεγάλη ποικιλία αποτελεσματικών τεχνικών χαλάρωσης. Η γυναίκα είναι αυτή που θα επιλέξει ποιες τεχνικές χαλάρωσης θα χρησιμοποιήσει, σύμφωνα με τις ανάγκες της. Ο μοναδικός κανόνας για την αποτελεσματική χρήση αυτών των τεχνικών είναι η καθημερινή εξάσκηση. Επιπροσθέτως, οι γυναίκες που παρακολουθούν προγεννητικές συνεδρίες αυτό-ύπνωσης, βιώνουν πιο εύκολα και άνετα τον τοκετό τους και νιώθουν περισσότερη ικανοποίηση για τον σύντροφό τους που τους υποστηρίζει και εμπλέκεται ενεργά στον τοκετό. Εν κατακλείδι, το hypnobirthing οχυρώνει την γυναίκα, για να μην λαμβάνει οποιαδήποτε αρνητικά μηνύματα, τα οποία μπορεί να παρεμποδίσουν την ομαλή εξέλιξη του τοκετού της.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

• Abbasi M., Ghazi F., Barlow H. A., Sheikhvatan M., Mohammadyari F., 2009, «The Effect of Hypnosis on Pain Relief During Labor and Childbirth in Iranian Pregnant Women»

• Atis F. Y., Rathfisch G., 2018, «The effect of hypnobirthing training given in the antenatal period on birth pain and fear»

• Cyna A. M., Andrew M. I., Mcauliffe G. L., 2006, «Antenatal self-hypnosis for labour and childbirth: A pilot study»

• Cyna A. M., Andrew M. I., Robinson J.S., et al., 2006 «Hypnosis Antenatal Training for Childbirth (HATCh): A randomised controlled trial»

• Madden K., Middleton P., Cyna A. M., Matthewson M., Jones L., 2016, «Hypnosis for pain management during labour and childbirth»

• Marzieh A., Fery G., Barlow-Harrison A., Mehrdad S., Fatemeh M., 2009, «The effect of hypnosis on pain relief during labor and childbirth in iranian pregnant women»

• Mavromatis A., 1987, «Hypnagogia: The unique state of consciousness between wakefulness and sleep»

• Mongan M., 2013, «Hypnobirthing, Mongan Method»

• Mongan M., 2005, «Hypnobirthing: the Mongan method: A natural, instinctive approach to safer, easier, more comfortable birthing»

• Smith C. A., Collins C. T., Crowther C. A., 2011 «Aromatherapy for pain management in Labour»

• Smith C. A, Levett K. M., Collins C. T., Crowther C. A., 2011, «Relaxation techniques for pain management in Labour»

• Smith C. A., Levett K. M., Collins C. T., Jones L., 2012, «Massage, reflexology and other manual methods for pain management in Labour»

• Swencionis C., Rendell S. L., Dolce K., Massry S., Mongan M., 2012, «Outcomes of HypnoBirthing»

• Varner C. A., 2015, «Comparison of the bradley method and HypnoBirthing Childbirth Education Classes»

• Ozkan S. A., Kadioglu M., Rathfisch G., 2017, «Restricting Oral Fluid and Food Intake during Labour: A Qualitative Analysis of Women’s Views»

TrueMed-ForLivingMore