Το βιοχημικό και γενετικό περιβάλλον της bulimia nervosa

4-8-2024

Μαρίνα Αντωναράκη

Η βουλιμία είναι μια διατροφική διαταραχή που συνδέεται στενά με την ψυχολογία και τη βιολογία του ατόμου. Από βιολογική σκοπιά, η σχέση μεταξύ συναισθημάτων και φαγητού σε ένα βουλιμικό άτομο μπορεί να εξηγηθεί μέσω των ορμονών και των νευροδιαβιβαστών που εμπλέκονται στη ρύθμιση της διάθεσης και της όρεξης.

Αν είναι λοιπόν να προσδιορίσουμε τις ορμόνες και τους νευροδιαβιβαστές θα καταλήγαμε στα εξής δεδομένα βάσει των ιατρικών καταγεγραμμένων πηγών:

Η λήψη τροφής ρυθμίζεται μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος σηματοδότησης μεταξύ του γαστρεντερικού συστήματος και του εγκεφάλου, ειδικά του υποθαλάμου. Όταν τα επίπεδα γκρελίνης είναι υψηλά, ο εγκέφαλος λαμβάνει σήμα για την ανάγκη πρόσληψης τροφής. Μετά την κατανάλωση τροφής, η έκκριση γκρελίνης μειώνεται και αυξάνονται οι ορμόνες κορεσμού όπως η λεπτίνη και το PYY, δίνοντας το σήμα για το τέλος του γεύματων.

Οι ορμόνες που παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της λήψης τροφής είναι η γκρελίνη  (υπεύθυνο γονίδιο στο χρωμόσωμα 3) που εκκρίνεται από το στομάχι και αυξάνει την όρεξη. Ακολουθεί η λεπτίνη  (υπεύθυνο γονίδιο στο χρωμόσωμα 7) που παράγεται από τα λιποκύτταρα και μειώνει την όρεξη. Μάλιστα όταν τα επίπεδα λίπους στο σώμα είναι υψηλά, η έκκριση της λεπτίνης αυξάνεται, στέλνοντας σήματα κορεσμού στον εγκέφαλο.Στη συνέχεια η ινσουλίνη  (υπεύθυνο γονίδιο στο χρωμόσωμα 11) που παράγεται από το πάγκρεας ως απάντηση στην κατανάλωση τροφής , βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, επηρεάζει την όρεξη και τον μεταβολισμό.Στο τέλος το πεπτίδιο YY (υπεύθυνο γονίδιο στο χρωμόσωμα 17)που εκκρίνεται από τα έντερα μετά από την κατανάλωση τροφής και μειώνει την όρεξη. 

Στην όλη διαδικασία συνεπικουρούν και οι νευροδιαβιβαστές:  χημικές ουσίες που μεταδίδουν σήματα  στον εγκέφαλο και παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της όρεξης και της υπερφαγίας.Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου και της όρεξης. Χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης έχουν συνδεθεί με κατάθλιψη, άγχος και διατροφικές διαταραχές όπως η βουλιμία. Για παράδειγμα η κατανάλωση υδατανθράκων μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα σεροτονίνης, κάνοντας το άτομο  να νιώθει μια προσωρινή βελτίωση της διάθεσης, κάτι που μπορεί να ωθήσει  ένα «βουλιμικό» άτομο να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες φαγητού για να αντιμετωπίσει συνήθως τα αρνητικά του συναισθήματα. Η Νορεπινεφρίνη  (υπεύθυνα γονίδια εδράζονται στα χρωμοσώματα 9,16) ρυθμίζει την εγρήγορση και την όρεξη. Η απελευθέρωση νορεπινεφρίνης μπορεί να μειώσει την πείνα και να αυξήσει την εγρήγορση.Όταν το στομάχι είναι άδειο, η γκρελίνη εκκρίνεται στην κυκλοφορία του αίματος και φτάνει στον υποθάλαμο του εγκεφάλου.Στον υποθάλαμο, η γκρελίνη δεσμεύεται σε υποδοχείς προκαλώντας  την αίσθηση της πείνας. Όταν τα λιποκύτταρα παράγουν λεπτίνη, αυτή κυκλοφορεί στο αίμα και φτάνει στον εγκέφαλο.Στον υποθάλαμο, η λεπτίνη δεσμεύεται σε υποδοχείς προκαλώντας έτσι την αίσθηση κορεσμού και καταστέλλοντας την όρεξη.Επίσης η ντοπαμίνη  (υπεύθυνα γονίδια εδράζονται στα χρωμοσώματα 3,4,5,11) ως  ένας νευροδιαβιβαστής που σχετίζεται με το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου φαίνεται ότι εκκρίνεται σε μεγάλα ποσοστά έπειτα από κατανάλωση κάποιων τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη και λίπος, γεγονός που  δημιουργεί αισθήματα ευχαρίστησης.

Μάλιστα αποφαίνεται από τα ερευνητικά δεδομένα ότι τα βουλιμικά άτομα ουσιαστικά  αναζητούν  την αίσθηση ανταμοιβής μέσω της κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων φαγητού, ως μέσο ώστε να ανακουφιστούν από το άγχος και την κατάθλιψη που μάλλον αυτό ακολουθεί.Επιπροσθέτως η κορτιζόλη ως  κύρια ορμόνη του στρες φαίνεται βάσει ερευνών ότι εκκρίνεται σε καταστάσεις χρόνιου άγχους, κάτι που δύναται σίγουρα να επηρεάσει την όρεξη και να οδηγήσει σε υπερφαγικά επεισόδια.

Αλλά γονίδια που θα μπορούσαν να συσχετιστούν είναι :

Το γονίδιο ESR1 (Estrogen Receptor 1) κωδικοποιεί τον υποδοχέα οιστρογόνων, και παραλλαγές- μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο έχουν βρεθεί να σχετίζονται με διατροφικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της βουλιμίας. 

Το γονίδιο NTRK2 (Neurotrophic Receptor Tyrosine Kinase 2) κωδικοποιεί έναν υποδοχέα για τον εγκεφαλικό νευροτροφικό παράγοντα (BDNF). Παραλλαγές- μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο έχουν συνδεθεί με τη βουλιμία, καθώς ο BDNF επηρεάζει την ανάπτυξη των νευρώνων και την πλαστικότητα του εγκεφάλου.

Το γονίδιο COMT (Catechol-O-Methyltransferase) είναι υπεύθυνο για την αποδόμηση των κατεχολαμινών, όπως η ντοπαμίνη, η νορεπινεφρίνη και η επινεφρίνη. Παραλλαγές στο γονίδιο αυτό μπορεί να επηρεάσουν τη ρύθμιση της διάθεσης και τη συμπεριφορά ανταμοιβής, συνδέοντάς το με τη βουλιμία.

Το γονίδιο Melanocortin 4 Receptor εμπλέκεται στη ρύθμιση της όρεξης και του ενεργειακού ισοζυγίου. Παραλλαγές- μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο έχουν βρεθεί να επηρεάζουν την ευαισθησία στην πείνα και τον κορεσμό, συνδέοντάς το με διατροφικές διαταραχές.

Τα χρωμοσώματα 4q31-34,12q13,18q21 βάσει μελετών φαίνεται οι επιστήμονες να έχουν εντοπίσει αυτές τις περιοχές ως σημαντικές για την ύπαρξη βουλιμίας καθώς περιέχει γονίδια που εμπλέκονται στη νευροδιαβίβαση και τη ρύθμιση της διάθεσης.

Η βουλιμία είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή και η αλληλεπίδραση πολλών γονιδίων με το περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξή της.

Οι γενετικοί λοιπόν παράγοντες αλληλεπιδρούν ποικιλοτρόπως με ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς , όπως το στρες, τα τραυματικά γεγονότα και οι κοινωνικές πιέσεις, για την ανάπτυξη της διαταραχής.

Τα βουλιμικά άτομα υποστηρίζουν ενθερμα ότι βιώνουν υψηλά επίπεδα στρες για αυτό και φαίνεται ότι  η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού  είναι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης για να μειώσουν το στρες και το άγχος που οι ίδιοι πολλές φορές προκαλούν άδικα  και επίτηδες, σαν αυτόμαστίγωμα.

Όσον αφορά το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και τις συνάψεις που πραγματοποιούνται σε αυτό συνειδητοποιεί κανείς ότι είναι κρίσιμος για την αίσθηση της ευχαρίστησης. Η κατάνάλωση φαγητού το ενεργοποιεί αυτό με απότοκο να απελευθερώνεται ντοπαμίνη στον πυρήνα της αμυγδαλής. Βάσει των παραπάνω και των δεδομένων που αντλήθηκαν από ιατρικές βάσεις δεδομένων,αποδεικνύεται ότι η συνεχής ενεργοποίηση αυτού του συστήματος μέσω υπερφαγίας με βεβαιότητα οδηγεί σε ένα είδος εξάρτησης από το φαγητό. Μια  πηγή ευχαρίστησης, ανακούφισης και αποφυγής διαχείρισης των όποιων συναισθηματων καλών και κακών.

Το σταδιο που ακολουθεί το βουλιμικό επεισόδιο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με αισθήματα ενοχής και ντροπής. Αυτά δεν είναι απλά συναισθήματα. Είναι συναισθηματα καταστροφικά και μάλλον αυτοκαταστροφικά και ισοπεδωτικά.

Ο Mesolimbic Pathway είναι ο κύριος δρόμος του συστήματος ανταμοιβής και περιλαμβάνει την ντοπαμινεργική οδό που εκτείνεται από τον κοιλιακό καλυπτικό τομέα (Ventral Tegmental Area, VTA) στον πυρήνα της αμυγδαλής (Nucleus Accumbens).Οι έρευνες  αποδεικνύουν ότι όταν ένα άτομο βιώνει μια ευχάριστη εμπειρία, όπως κατανάλωση φαγητού ή σεξουαλική δραστηριότητα, η VTA απελευθερώνει ντοπαμίνη στον πυρήνα της αμυγδαλής, προκαλώντας ποικίλα αισθήματα ευχαρίστησης.Ο Ventral Tegmental Area, VTA είναι μια περιοχή στον εγκέφαλο που παράγει ντοπαμίνη και τη στέλνει σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο πυρήνας της αμυγδαλής και ο προμετωπιαίος φλοιός.Ο  πυρήνας της αμυγδαλής είναι μια βασική πηγή ντοπαμίνης από την VTA και παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία αισθημάτων ευχαρίστησης και στην ενίσχυση των συμπεριφορών που συνδέονται με ευχάριστα συναισθήματα.

Ο προμετωπιαίος Φλοιός είναι υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων, τον έλεγχο της συμπεριφοράς και την αξιολόγηση των επιπτώσεων των πράξεων μας  και μάλιστα αλληλεπιδρά με τον πυρήνα της αμυγδαλής για να βοηθήσει στη ρύθμιση των συναισθημάτων.Η γλουταμάτη είναι ένας διεγερτικός νευροδιαβιβαστής που προωθεί τη σηματοδότηση στο σύστημα ανταμοιβής,ενώ το  GABA είναι ένας ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής που ρυθμίζει και  μετριάζει τη δράση της ντοπαμίνης και της γλουταμάτης, βοηθώντας στη διατήρηση της γενικής ισορροπίας. 

Δε πρέπει να λησμονηθεί ότι το σύστημα ανταμοιβής είναι ζωτικής σημασίας για την εκμάθηση νέων συμπεριφορών και τη διατήρηση των ήδη υπάρχουσων. Οι γνωστοί σε όλους μας εθισμοί, είτε σε ουσίες όπως τα ναρκωτικά είτε σε συμπεριφορές όπως ο τζόγος, εκμεταλλεύονται το σύστημα ανταμοιβής. Ο ρόλος τους είναι  να προκαλέσουν υπερβολική απελευθέρωση ντοπαμίνης, οδηγώντας σε μια έντονη αίσθηση ευχαρίστησης, έναν φαύλο κύκλο αναζήτησης της ουσίας ή της συμπεριφοράς και του συναισθήματος.

Το σύστημα ανταμοιβής αποτελεί θεμέλιο λίθο της ύπαρξης μας και της επιβίωσης μας – προσαρμογή μας στο περιβάλλον. Η κατανόηση των μηχανισμών του φαίνεται να δίνει τη δυνατότητα στην επιστημονική και να αναπτύξει  θεραπείες για διαταραχές όπως οι εθισμοί και οι διατροφικές διαταραχές.Ο έλεγχος του συστήματος ανταμοιβής μέσω φαρμάκων και οι βιοχημικές τους δράσεις είναι ένας νευραλγικός τομέας στη θεραπεία διαφόρων διαταραχών .Τα φάρμακα μπορούν να επηρεάσουν το σύστημα ανταμοιβής είτε ενισχύοντας είτε μειώνοντας τη δραστηριότητα των νευροδιαβιβαστών.

Οι ανταγωνιστές ντοπαμίνης είναι φάρμακα που μπλοκάρουν τους ντοπαμινεργικούς υποδοχείς, μειώνοντας την επίδραση της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα τα αντιψυχωσικά φάρμακα, όπως η ρισπεριδόνη, χρησιμοποιούνται για να μειώσουν την υπερβολική δραστηριότητα της ντοπαμίνης, που μπορεί να συμβάλλει σε ψυχωσικές καταστάσεις ή εθισμούς.Επιπλέον οι εκλεκτικοί αναστολείς Επαναπρόσληψης Ντοπαμίνης (Selective Dopamine Reuptake Inhibitors, SDRIs) αυξάνουν τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο εμποδίζοντας την επαναπρόσληψη της ντοπαμίνης από τις συνάψεις, αυξάνοντας έτσι την διαθεσιμότητά της. Επί παραδείγματι η βουπροπιόνη  χρησιμοποιείται για την κατάθλιψη και την διακοπή του καπνίσματος.Οι ανταγωνιστές Οπιοειδών Υποδοχέων είναι φάρμακα που  μπλοκάρουν τους οπιοειδείς υποδοχείς, μειώνοντας έτσι την ευχαρίστηση, όπως η ναλτρεξόνη χρησιμοποιείται για τη θεραπεία εθισμών σε οπιοειδή και αλκοόλ.Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης, βελτιώνοντας τη διάθεση και μειώνοντας την επιθυμία για καταναγκαστική συμπεριφορά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φλουοξετίνη, αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης.

 Παρόλα αυτά η ψυχοθεραπεία όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) και η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT)  μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αλλάξει τις συνήθειές του και να αντιμετωπίσει τα αρνητικά συναισθήματα χωρίς να καταφεύγει σε επιβλαβείς συμπεριφορές, καιώς μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται σε διάφορα ερεθίσματα, μειώνοντας την εξάρτηση από το φαγητό ή άλλες εθιστικές ουσίες ως πηγές ευχαρίστησης.

Άλλες δραστηριότητες όπως η άσκηση, η υγιεινή διατροφή, ο διαλογισμός και οι κοινωνικές δραστηριότητες μπορούν να ενισχύσουν την παραγωγή ντοπαμίνης και σεροτονίνης, παρέχοντας εναλλακτικές πηγές ευχαρίστησης και ανταμοιβής.Οι ομάδες αυτοβοήθειας, όπως οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί (AA) ή οι Ανώνυμοι Υπερφάγοι (OA), παρέχουν κοινωνική υποστήριξη και ένα περιβάλλον στο οποίο τα άτομα μπορούν να μοιράζονται τις εμπειρίες και τις προκλήσεις τους.

Κάποιες μεγάλες αλήθειες είναι ότι ο εγκέφαλος πράγματι  έχει την ικανότητα να αναδιοργανώνεται μέσω της νευροπλαστικότητας. Οι νέες, υγιείς συνήθειες μπορούν να ενισχύσουν τη δημιουργία νέων συνάψεων και τη μείωση των παλιών, ανεπιθύμητων μοτίβων.Η θεραπεία των εθισμών και των διαταραχών του συστήματος ανταμοιβής είναι  πολυδιάστατη και απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που να συνδυάζει φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία και υποστήριξη από την κοινότητα, ώστε να επανεκπαιδευθεί ο εγκέφαλος και να επέλθει μακροπρόθεσμη ανάκαμψη.

Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι  η κοινωνική υποστήριξη μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση ευχαρίστησης και ανταμοιβής μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλους, μειώνοντας την ανάγκη για επιβλαβείς Πράγματι οι ορμόνες και οι νευροδιαβιβαστές συνεργάζονται για να ρυθμίσουν την όρεξη και την κατανάλωση τροφής μέσω πολύπλοκων μηχανισμών σηματοδότησης μεταξύ του γαστρεντερικού συστήματος και του εγκεφάλου. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση διατροφικών διαταραχών και παχυσαρκίας.

Βιβλιογραφικές πηγές:

Κοινοποιήστε 

Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram

Επικοινωνία
 Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr|  | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.