Βλαστοκύτταρα: Ολα όσα πρέπει να γνωρίζετε
24-9-2022
Νίκη Καλύβα

Στην εποχή μας γίνεται πλέον λόγος στον όρο εξατομικευμένη ιατρική , όρος άρρηκτα συνδεδεμένος με τη χρήση βλαστοκυττάρων για θεραπευτικό σκοπό. Η ιατρική , δηλαδή, φαίνεται να προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε ασθενή, όσον αφορά τη θεραπεία και τη μετέπειτα παρακολούθησή του, περισσότερο από ποτέ. Για το λόγο αυτό, σπουδαίο ρόλο παίζουν οι κυτταρικές θεραπείες , οι οποίες είναι στοχευμένες , αποτελεσματικές, ελάχιστα επεμβατικές και κατάλληλες για ασθενείς διαφόρων ηλικιών. Κακοήθειες, αυτοάνοσες, εκφυλιστικές και κληρονομούμενες παθήσεις είναι κάποια από τα πεδία εφαρμογής των θεραπειών με βλαστοκύτταρα. Με το άρθρο αυτό, επιχειρούμε να κάνουμε μια συνοπτική παρουσίαση του θέματος, προκειμένου να ρίξουμε λίγο φως σε κάποια από τα κρίσιμα σημεία του.
Τι είναι τα βλαστοκύτταρα
Τα βλαστοκύτταρα είναι ένας πληθυσμός αδιαφοροποίητων κυττάρων που χαρακτηρίζονται από την ικανότητα αυτοανανέωσης και διαφοροποίησης σε ποικίλους κυτταρικούς τύπους. Υπάρχουν διάφορα είδη και πηγές βλαστοκυττάρων. Τα παντοδύναμα και ολοδύναμα βλαστοκύτταρα προέρχονται από κύτταρα εμβρύων πριν την εμφύτευση στη μήτρα και από αυτά μπορούν να προκύψουν όλοι οι ιστοί του ανθρωπίνου σώματος. Τα πολυδύναμα είναι ήδη διαφοροποιημένα κύτταρα, τα οποία αναπτύσσονται σε συγκεκριμένους τύπους κυττάρων και ιστών. Εκτός από εμβρυικούς ιστούς όμως, πηγές μπορεί να αποτελούν ιστοί ενηλίκων, αλλά και διαφοροποιημένα σωματικά κύτταρα που έχουν επαναπρογραμματιστεί γενετικά, τα λεγόμενα επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (IPSC). Από τον ενήλικα, βλαστοκύτταρα απομονώνονται κυρίως από το λιπώδη ιστό, λόγω της αφθονίας του και της ευκολότερης προσβασιμότητάς του, και από το μυελό των οστών.

Τεχνικές απομόνωσης βλαστοκυττάρων
Αναλόγως με την πηγή και το είδος των βλαστοκυττάρων, διακρίνονται διάφορες διαδικασίες λήψης και συντήρησης των κυττάρων. Για τα βλαστοκύτταρα αίματος του ομφάλιου λώρου, η διαδικασία ξεκινάει με τη λήψη ομφαλοπλακουντιακού αίματος από την ομφαλική φλέβα, αμέσως μετά τον τοκετό. Την ίδια ώρα, μπορεί να απομονωθούν και φυλαχθούν βλαστοκύτταρα από τη γέλη Wharton, που περιβάλλει τα τρία αγγεία του ομφάλιου λώρου. Ακολουθεί ποιοτικός έλεγχος των κυττάρων, κυτταρομετρία ροής, βακτηριακός και ορολογικός έλεγχος, έλεγχος βιωσιμότητας των βλαστοκυττάρων, εξωσωματικός κυτταρικός πολλαπλασιασμός και φύλαξη. Παρόμοιες διαδικασίες ακολουθούνται και για τα βλαστοκύτταρα άλλων ιστών, με αυτά του λιπώδους ιστού να λαμβάνονται συνήθως κατόπιν ενζυμικής πέψης του ιστού με κολλαγενάση. Παράλληλα, η χρήση ειδικών βιοδεικτών που καθορίζουν τη χωρική προέλευση των κυττάρων αλλά και τη γενικότερη ταυτότητά τους εφαρμόζεται ολοένα και πιο συχνά σε ιστούς όπως το δέρμα.
Χρήσεις στην κλινική πράξη
Η μελέτη της εξέλιξης και της ανάπτυξης των βλαστοκυττάρων δίνει απαντήσεις για την παθογένεια πολλών νοσημάτων, ανοίγοντας έτσι δρόμο για νέες θεραπείες. Με τα κύτταρα αυτά μπορούμε να αναπληρώσουμε ή να αντικαταστήσουμε νεκρωμένους, εκφυλισμένους ή παθολογικούς ιστούς στο ανθρώπινο σώμα. Σήμερα, λοιπόν, χρησιμοποιούνται ως θεραπεία σε περισσότερα από 70 νοσήματα ενώ ερευνάται η αποτελεσματικότητά τους σε ακόμα περισσότερα ! Συγκεκριμένα, έχουν παρατηρηθεί σωτήρια αποτελέσματα σε νόσους του αιμοποιητικού (λευχαιμίες, λεμφώματα, δρεπανοκυτταρική αναιμία, θαλασσαιμίες, απλαστική αναιμία Fanconi, μυελοδυσπλαστικά), του δέρματος (εγκαύματα, κακοήθες μελάνωμα, λεύκη, αλωπεκία, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, αναστολή/ επιβράδυνση φυσιολογικής γήρανσης), του μυοσκελετικού (κατάγματα οστών, κακώσεις χόνδρων, οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, οστεοπόρωση, εκφυλιστικές μυϊκές δυστροφίες όπως η Duchenne) και του νευρικού συστήματος (γλοιοβλάστωμα, τραύμα εγκεφάλου, τραύμα νωτιαίου μυελού, κεντρική παράλυση, νόσος Parkinson, νόσος Alzheimer). Κυτταρικές θεραπείες με βλαστοκύτταρα προτείνονται και για κλινικές οντότητες άλλων συστημάτων, όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας του οφθαλμού, ηπατική κίρρωση και ανεπάρκεια, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και 2,καρδιολογικές νόσοι, ανοσοανεπάρκειες, αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ιδιοπαθής πνευμονική ίνωση, βρογχοπνευμονική δυσπλασία νεογνών και επαγόμενες από covid-19 άλλες πνευμονοπάθειες. Ωστόσο, να σημειωθεί ότι η θεραπευτική προσέγγιση με βλαστοκύτταρα δρα συνήθως συνεργιστικά με άλλα «όπλα» στη φαρέτρα μας, όπως η ανοσοθεραπεία. Ο συνδυασμός τους, λοιπόν, επαναφέρει την ισορροπία μεταξύ αυτοανοσίας και ρυθμιστικών μηχανισμών, οδηγώντας σε άμεσα επιτυχή αποτελέσματα στη μάχη έναντι κακοήθων όγκων συμπαγών οργάνων, αυτοάνοσων νοσημάτων, ιδιοπαθών φλεγμονωδών νόσων του εντέρου αλλά και του φάσματος του αυτισμού.
Σύγχρονοι προβληματισμοί και διλήμματα
Χρόνο με το χρόνο, τα βλαστοκύτταρα φαίνεται να διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στη θεραπεία πολλών νοσημάτων. Ακόμα, γίνονται, δίχως αμφιβολία, αντικείμενο ερευνών και αναλύσεων, τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύονται τακτικά σε επιστημονικά περιοδικά και ιστοσελίδες. Όλα αυτά, συντελούν στην κατάρριψη παρωχημένων αντιλήψεων και μύθων γύρω από τα βλαστοκύτταρα, που αποτελούσαν επί σειρά ετών τροχοπέδη για την ανάδειξή τους στον ιατρικό χώρο. Παρόλαυτα, δεν είναι σωστό να παραλείψουμε την αναφορά στους τρέχοντες βάσιμους προβληματισμούς γύρω από αυτό το ζήτημα.
Πρώτα απ΄όλα, όπως ήδη τονίσαμε, δεν έχουν όλα τα βλαστοκύτταρα το ίδιο δυναμικό αναγέννησης. Τα βλαστοκύτταρα του ενήλικα έχουν περιορισμένη δυνατότητα διαφοροποίησης και άρα περιορισμένο εύρος εφαρμογής τους. Επίσης, η ίδια κατηγορία βλαστικών κυττάρων βρίσκεται σε μικρές συγκεντρώσεις στους ιστούς από τους οποίους λαμβάνεται, με αποτέλεσμα ο αριθμός των βλαστοκυττάρων να μην επαρκεί συχνά για ικανοποιητική «δόση» θεραπείας. Την ίδια ώρα, στα κύτταρα αυτά παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά ανωμαλιών σε σχέση με τους άλλους υποτύπους, λόγω σφαλμάτων κατά τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό ή λόγω έκθεσής τους σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως τοξίνες και χημικά.
Στον αντίποδα, βρίσκονται τα βλαστοκύτταρα προερχόμενα από έμβρυα, τα οποία ξεπερνούν τα παραπάνω εμπόδια, αλλά έρχονται αντιμέτωπα με ηθικά διλήμματα. Πυρήνας του προβληματισμού αυτού, αποτελεί το γεγονός ότι για τη χρήση των εν λόγω κυττάρων απαιτούνται ανθρώπινα έμβρυα από εργαστήρια εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτή η διχογνωμία δεν ισχύει για τις άλλες ομάδες βλαστοκυττάρων, και μάλιστα τείνει να εξαλειφθεί και από αυτήν, ύστερα από επιστημονικά συμβούλια, συζητήσεις και νομικές διευκρινίσεις.
Τέλος, ανησυχίες υπάρχουν και για τη χρήση των επαγόμενων πολυδύναμων βλαστοκυττάρων (IPSC), οι οποίες αφορούν κατά βάση τα ποσοστά απόρριψής τους από το ανοσοποιητικό του δέκτη, αλλά και την πιθανότητα μετατροπής τους σε καρκινικά.
Κόστος, τρόπος και διάρκεια φύλαξης βλαστοκυττάρων
Αρχικά, επισημαίνεται ότι τα βλαστοκύτταρα μπορούν να συντηρηθούν σε περιβάλλον κρυοσυντήρησης με υγρό άζωτο για πάντα! Εντούτοις, η φύλαξή τους δεν καλύπτεται μέχρι στιγμής από καμία ασφαλιστική εταιρεία. Αν σκέφτεστε να διαφυλάξετε το δείγμα για πιθανή προσωπική σας χρήση, τότε οφείλετε να απευθυνθείτε σε κάποια ιδιωτική τράπεζα. Στην Ελλάδα, το κόστος 20ετούς φύλαξης των βλαστοκυττάρων κυμαίνεται από 900-1900 ευρώ. Αν, ωστόσο, επιθυμείτε να διαθέσετε το δείγμα του παιδιού σας για έρευνα ή δημόσια χρήση σε συγγενικό ή μη δότη, τότε η επιλογή σας έχει εθελοντικό χαρακτήρα και για αυτό πρέπει να απευθυνθείτε στη δημόσια τράπεζα της χώρας μας, στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών. Το δείγμα δωρίζεται χωρίς καμία χρέωση και δεν είναι πια διαθέσιμο για προσωπική σας χρήση. Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι η επιστήμη δεν δείχνει να υπερτερεί η αυτόλογη μεταμόσχευση κυττάρων από την αλλογενή ή το αντίθετο.
*Αυτόλογη ονομάζεται η μεταμόσχευση όπου δότης και δέκτης του δείγματος είναι το ίδιο άτομο. Δεν απαιτείται ανοσοκαταστολή.
*Αλλογενής καλείται η μεταμόσχευση από ένα άτομο σε ένα άλλο, συγγενικό ή μη. Εδώ, απαιτείται η ανοσοκαταστολή του δέκτη.
Με άλλα λόγια, συμπεραίνουμε ότι η επιλογή του ιδιωτικού ή δημόσιου τρόπου φύλαξης για τα βλαστοκύτταρα από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα γίνεται με βάσει την ιδεολογία και την οικονομική κατάσταση της εκάστοτε οικογένειας. Στην περίπτωση που η ζυγαριά γέρνει προς μία ιδιωτική εταιρεία, καλό είναι αυτή να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις :
-να έχει πιστοποίηση και να επιθεωρείται από κάποια αρχή,
-να συνεργάζεται με κάποιο μεγάλο νοσοκομείο ή ερευνητικό κέντρο,
– να έχει στο ιστορικό της επιτυχείς μεταμοσχεύσεις από δικά της δείγματα
Ακόμα, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να ενημερωθούν από την εταιρεία για το τι γίνεται σε περίπτωση ανεπαρκούς δείγματος, σε περίπτωση μελλοντικής χρεοκοπίας της εταιρείας, αλλά και αν υπάρχει ενδεχόμενο αλλαγής του κόστους φύλαξης με την πάροδο του χρόνου.
Φύλαξη μπορεί να γίνει και για βλαστικά κύτταρα από λιπώδη ιστό ή μυελό των οστών ενηλίκων, αλλά δεν είναι σύνηθες φαινόμενο. Κι αυτό γιατί τα βλαστοκύτταρα των παιδιών είναι νεαρά και ποιοτικά ανώτερα από αυτά που συλλέγονται στην ενήλικη ζωή, οπότε πρακτικά η φύλαξη έχει νόημα για κύτταρα από ομφαλοπλακουντιακό αίμα. Τα βλαστοκύτταρα των ενηλίκων, όταν απομονωθούν, τείνουν να εφαρμόζονται κατευθείαν σε κάποιο θεραπευτικό σχήμα, παρά να φυλάσσονται.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, καμία θεραπεία, όσο ελπιδοφόρα και να φαίνεται, δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως Πανάκεια. Η θεραπεία με βλαστοκύτταρα βρίσκεται ακόμα στα πρώτα της βήματα και η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητά της μένει να μελετηθεί. Αναμένουμε την εδραίωσή της σε ακόμα πιο πολλές κλινικές οντότητες και τη διάδοσή της σε περισσότερους ασθενείς ανά τον κόσμο ως ένας προσιτός, καινοτόμος και οριστικός τρόπος αντιμετώπισης νοσημάτων.
Βιβλιογραφία
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23257690/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29563048/
https://www.reamaternity.gr/services/vlastokyttara/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30196411/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28229408/
http://obgyn.gr/img/ob/Stemcells3.jpg
https://www.imommy.gr/wp-content/uploads/2018/10/20095596_stem-cells-600×404.jpg
https://www.imommy.gr/2014/11/25/blastokyttara-phgh-zwhs/
https://www.onmed.gr/ygeia/story/313080/se-poies-astheneies-xrisimopoioyntai-simera-ta-vlastokyttara
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31639376/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19807695/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19747492/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34006134/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30715679/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25986617/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34567425/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28262626/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19548960/
https://www.biohellenika.gr/el/vlastokyttara.html?start=52
Κοινοποιήστε



ΤΕΤΡΑΛΟΓΙΑ ΤΟΥ FALLOT: ΟΤΑΝ ΤΑ ΜΩΡΑ «ΓΕΝΝΙΟΥΝΤΑΙ ΜΠΛΕ»
Η Τετραλογία του Fallot είναι μια μορφή συγγενούς κυανωτικής καρδιοπάθειας κατά την οποία παρατηρούνται τέσσερεις συγκεκριμένες ανωμαλίες

Όσα θέλετε να γνωρίζετε για το πένθος!
Πένθος δεν θεωρείται μόνο η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου από τη ζωή λόγω θανάτου αλλά και ο τερματισμός μιας σχέσης, η απώλεια μιας δουλειάς, κάποιου κατοικίδιου, ενός σπιτιού, η πάθηση από κάποια ασθένεια και γενικότερα η διακοπή μιας υφιστάμενης κατάστασης.
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram
Επικοινωνία
Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr
| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr| | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr


© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.