Εγκεφαλικά Οργανοειδή

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΗΣ

Έναν αναδυόμενο τομέα στη Βιοϊατρική Έρευνα αποτελούν τα ανθρώπινα εγκεφαλικά  οργανοειδή(HCOs), τρισδιάστατες κυτταρικές καλλιέργειες που προσομοιάζουν τη δομή και  την λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. (Lavazza, 2021b)Μέσω αυτών παρέχεται η  δυνατότητα κατανόησης της συνείδησης, της ανάπτυξης, των νευρολογικών διαταραχών αλλά και των θεραπευτικών παρεμβάσεων.(Barnhart and Dierickx, 2023) Ηθικά ζητήματα  προκύπτουν ωστόσο από την ανάπτυξη αρχέγονης συνείδησης ή και των βασικών αισθήσεων μέσω των HCOs, καθώς τα ζητήματα που απασχολούν είναι, αν αυτά είναι φυσικά πρόσωπα, εάν υπερέχει ο σκοπός ή τα μέσα στην επιστημονική πρόοδο, καθώς και από τις ηθικές συνέπειες λόγω της ενσωμάτωσής τους στον εγκέφαλο ζώων, δεδομένου ότι η συνείδηση δημιουργεί ηθική υπόσταση και παρόλο που αυτά δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένα άτομα, μπορούν να βιώσουν πόνο ή άλλες υποκείμενες εμπειρίες (Chen et al., 2019; Sawai et al., 2022; Kataoka et al., 2023).  Έχουν αναπτυχθεί θεωρίες σχετικά με το πως αυτά μπορούν να  αναπτύξουν συνείδηση. Σύμφωνα με την θεωρία του Καντ κάθε άτομο πρέπει να  αντιμετωπίζεται ως σκοπός και όχι ως μέσο. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται η  δημιουργία των HCOs με συνείδηση, καθώς παραβιάζονται ηθικές αρχές, όπως η υποστήριξη  του σκοπού σχετικά με γνώσεις για τη λειτουργία του εγκεφάλου και νευρολογικών διαταραχών, η αποφυγή εκμετάλλευσης εφόσον υφίστανται πόνο και άρα είναι ηθικά ανεπίτρεπτο. Επομένως επιτάσσεται η διασφάλιση μίας ισορροπίας ανάμεσα στη χρήση και  την κατάχρηση με απώτερο στόχο την συνολική ωφέλεια. Επιπρόσθετα, η ενσωμάτωση των  HCOs στον εγκέφαλο των ζώων για τη βελτίωση της λειτουργικότητας εγείρει σοβαρά ηθικά  διλήμματα.(Εικόνα 1).(Kataoka et al., 2023) Από την μία η ένωση ανθρώπινων εγκεφαλικών  κυττάρων με ζωικούς οργανισμούς μπορεί να δημιουργήσει υβριδικούς οργανισμούς με  άγνωστες συναισθηματικές και γνωστικές λειτουργίες και άρα επιβάλλεται μια διεθνής  συμφωνία με στόχο την εξασφάλιση ότι δεν θα αναπτυχθούν χίμαιρες που θα μπορούσαν να  έχουν χαρακτηριστικά ανθρώπινης συνείδησης και επομένως πρέπει να υπάρξει σε αυτή την  περίπτωση ανάλογη νομική ρύθμιση (Lavazza, 2021a; Lavazza and Chinaia, 2023).

Η προέλευση των HCOs από ανθρώπινα κύτταρα ενισχύει την ηθική τους υπόσταση και η αίσθηση του πόνου ακόμα και η στοιχειώδης συνείδηση τα καθιστούν οντότητες που πρέπει να αντιμετωπίζονται με ηθική υπόσταση ως σκοπός και όχι ως μέσα για την επίτευξη του σκοπού της επιστημονικής προόδου. Μέσω κατάλληλων διεθνών ρυθμιστικών πλαισίων για  τον τρόπο χρήσης όπως και την ανάπτυξη της συνείδησής τους μόνο σε περιπτώσεις που  κρίνονται απολύτως απαραίτητες μπορεί να εξασφαλίσουν το δικαίωμα της προστασίας σε  περίπτωση που αυτά αναπτύξουν ανθρώπινη συνείδηση και δυνατότητες. (Lavazza and  Pizzetti, 2020)Με την απόκτηση της φυσικής οντότητας λόγω της ανθρώπινης συνείδησης  θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως έλλογα ανθρώπινα όντα με βάση τις φιλοσοφικές θεωρίες  του Καντ και να αποφεύγεται η αντικειμενοποίηση και η εργαλειοποίση τους.(Pichl et al.,  2023; Kataoka, Lee and Sawai, 2024) 

Συμπερασματικά, η πρόοδος της Βιοϊατρικής και η δημιουργία των HCOs έχουν ανοίξει τον  δρόμο για την κατανόηση της ανθρώπινης συνείδησης και της μελέτης του εγκεφάλου και  των νευρολογικών διαταραχών. Παρόλα αυτά, αναδύονται πολλαπλά ηθικά διλήμματα σε  περίπτωση που αυτά αποκτήσουν φυσική ανώτερη υπόσταση και απαιτείται σε αυτή την  περίπτωση ισορροπία ανάμεσα στην επιστημονική πρόοδο και την ηθική φιλοσοφία.  Καταληκτικά, η θέσπιση κατάλληλου νομοθετικού διεθνούς πλαισίου για την ορθή και  ορθολογική χρήση των HCOs κρίνεται αναγκαία, προκειμένου να μην παραβιαστούν τα  θεμελιώδη δικαιώματα της αξιοπρέπειας και του σεβασμού του ατόμου με σκοπό το όφελος  και σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να υπερέχει ο σκοπός, αλλά ούτε να παραβιάζονται και  τα δικαιώματα των ζώων, καταστρατηγώντας την ελευθερία και την αξιοπρέπεια τους στο  βωμό της επιστημονικής προόδου, μιας και η δημιουργία νέων χιμαιρικών οργανισμών  μπορεί να πυροδοτήσει μία εκτενή συζήτηση ηθικών προβληματισμών σχετικά με ζητήματα αξιοπιστίας, αυτονομίας, σεβασμού, ελεύθερης βούλησης, αποφυγή της μη βλάβης, σκοπού  και οφέλους και πάνω από όλα αξιοπρέπειας.(Lavazza, 2020; Owen et al., 2023)

Εικόνα 1. Ερευνητική διαδικασία μεταμόσχευσης οργανοειδών ανθρώπινου  εγκεφάλου σε ζώα. Στο στάδιο της συλλογής κυττάρων, τα σωματικά κύτταρα ή τα  έμβρυα λαμβάνονται από δότες (1). Στο στάδιο της Γενιάς, παράγονται πολυδύναμα  βλαστοκύτταρα από δωρεά κύτταρα και παράγονται εγκεφαλικά οργανοειδή. Τα  εγκεφαλικά οργανοειδή μπορεί να είναι είτε ασυνείδητα (2) είτε συνειδητά (3) τη  στιγμή της μεταμόσχευσης (τα μη συνειδητά οργανοειδή του εγκεφάλου  αντιπροσωπεύονται από λευκά και τα συνειδητά οργανοειδή με μαύρα). Στο στάδιο  της Μεταμόσχευσης, το μη συνειδητό ή συνειδητό εγκεφαλικό οργανοειδές  μεταμοσχεύεται στον εγκέφαλο του ζώου (4 ή 5). Το στάδιο προ-ενσωμάτωσης είναι  το στάδιο στο οποίο το μεταμοσχευμένο ανθρώπινο οργανοειδές εγκεφάλου και ο  εγκέφαλος του ξενιστή δεν ενσωματώνονται λειτουργικά. Αυτό το στάδιο μπορεί να  χωριστεί σε δύο περιπτώσεις: μία στην οποία συνυπάρχουν ο εγκέφαλος-ξενιστής (6)  και τα μη συνειδητά οργανοειδή του εγκεφάλου (7) και η άλλη στην οποία  συνυπάρχουν ο εγκέφαλος-ξενιστής (8) και τα οργανοειδή του εγκεφάλου (9). Η πρώτη  περίπτωση μπορεί να μετακινηθεί στη δεύτερη καθώς τα μη συνειδητά οργανοειδή του  εγκεφάλου ωριμάζουν στον εγκέφαλο-ξενιστή και μπορεί να αποκτήσουν συνείδηση  (10). Το στάδιο ολοκλήρωσης αναφέρεται στη λειτουργική ολοκλήρωση του  μεταμοσχευμένου μη συνειδητού/συνειδητού εγκεφάλου οργανοειδούς με τον  εγκέφαλο-ξενιστή (11 ή 12). Ως αποτέλεσμα, στο στάδιο μετά την ενσωμάτωση, ο  εγκέφαλος-ξενιστής (13) και τα μεταμοσχευμένα εγκεφαλικά οργανοειδή (14) είναι  λειτουργικά καλά ενσωματωμένα. Δεν είναι σαφές εάν το μεταμοσχευμένο εγκεφαλικό  οργανοειδές μπορεί να είναι ανεξάρτητο υποκείμενο της συνείδησης (που  αναπαρίσταται με γκρι χρώμα). Τέλος, στο στάδιο της Χρήσης των Χίμαιρων, τα  χιμαιρικά ζώα στο στάδιο της προ-ενσωμάτωσης (15 ή 16) ή στο στάδιο μετά την  ενσωμάτωση (17) χρησιμοποιούνται με διάφορους τρόπους για ερευνητικούς  σκοπούς (Kataoka et al., 2023).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

Barnhart, A. J. and Dierickx, K. (2023) ‘Moving beyond the moral status of organoid entities’, Bioethics, 37(2), pp. 103–110. doi: 10.1111/bioe.13098. 

Chen, H. I. et al. (2019) ‘Transplantation of Human Brain Organoids: Revisiting the  Science and Ethics of Brain Chimeras’, Cell Stem Cell, 25(4), pp. 462–472. doi:  10.1016/j.stem.2019.09.002. 

Kataoka, M. et al. (2023) ‘The Ethics of Human Brain Organoid Transplantation in  Animals’, Neuroethics, 16(3). doi: 10.1007/S12152-023-09532-3. 

Kataoka, M., Lee, T.-L. and Sawai, T. (2024) ‘Human Brain Organoid Research and  Applications: Where and How to Meet Legal Challenges?’, Journal of bioethical  inquiry. doi: 10.1007/s11673-024-10349-9. 

Lavazza, A. (2020) ‘Human cerebral organoids and consciousness: a double-edged  sword’, Monash bioethics review, 38(2), pp. 105–128. doi: 10.1007/s40592-020- 00116-y. 

Lavazza, A. (2021a) ‘“Consciousnessoids”: clues and insights from human cerebral  organoids for the study of consciousness.’, Neuroscience of consciousness, 7(2), p.  niab029. doi: 10.1093/nc/niab029. 

Lavazza, A. (2021b) ‘Potential ethical problems with human cerebral organoids:  Consciousness and moral status of future brains in a dish’, Brain Research, 1750. doi:  10.1016/j.brainres.2020.147146. 

Lavazza, A. and Chinaia, A. A. (2023) ‘Human cerebral organoids: the ethical stance  of scientists’, Stem cell research & therapy, 14(1). doi: 10.1186/S13287-023-03291- X. 

Lavazza, A. and Pizzetti, F. G. (2020) ‘Human cerebral organoids as a new legal and  ethical challenge’, Journal of law and the biosciences, 7(1). doi:  

10.1093/JLB/LSAA005. 

Owen, M. et al. (2023) ‘Theoretical Neurobiology of Consciousness Applied to  Human Cerebral Organoids.’, Cambridge quarterly of healthcare ethics : CQ : the  international journal of healthcare ethics committees, pp. 1–21. doi:  

10.1017/S0963180123000543. 

Pichl, A. et al. (2023) ‘Ethical, legal and social aspects of human cerebral organoids  and their governance in Germany, the United Kingdom and the United States.’,  Frontiers in cell and developmental biology, 11, p. 1194706. doi:  

10.3389/fcell.2023.1194706. 

Sawai, T. et al. (2022) ‘Mapping the Ethical Issues of Brain Organoid Research and  Application’, AJOB Neuroscience, 13(2), pp. 81–94. doi:  

10.1080/21507740.2021.1896603.