Η δημιουργία του Αδάμ (Creazione di Adamo): Η τέχνη της Ανατομίας & η ανατομία της Τέχνης

1-8-2024

Μπάτσαρη Ελένη 

Ο Μιχαήλ Άγγελος θεωρείται ευρέως μια αμίμητη ιδιοφυΐα του 16ου αιώνα και το παγκοσμίου φήμης αριστούργημά του, ζωγραφισμένο στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, προσελκύει εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο στο Βατικανό. Η «καρδιά» της Καπέλα Σιξτίνα αποκαλύπτει τη Δημιουργία του Αδάμ (ιταλικά: Creazione di Adamo‎‎), με την απεικόνιση του Χεριού του Θεού που δίνει ζωή στον Αδάμ, να πιστεύεται ότι είναι σκόπιμα κεντρική, αντιπροσωπεύοντας τα “primum movens”: τη δημιουργία του ανθρώπου. Ενώ η ιδιοφυΐα του Μιχαήλ Άγγελου έχει εκτιμηθεί από καιρό, αυτό που ήταν λιγότερο σαφές είναι η πηγή έμπνευσής του. ‘‘Πριν δεις τη Καπέλα Σιξτίνα, δεν διανοείσαι τι είναι σε θέση να πετύχει ο άνθρωπος”, έγραψε ο Γκαίτε. Το αριστούργημα αυτό έχει μελετηθεί εντατικά τόσο από πολλούς μελετητές της τέχνης- ως λάτρεις της ανατομίας της τέχνης– όσο και από αρκετούς ανατόμους- ως λάτρεις της τέχνης της ανατομίας– οι οποίοι έχουν επισημάνει σημεία ανατομικών αναπαραστάσεων που περιέχονται στη σκηνή.

 

Βιογραφικά στοιχεία του Μιχαήλ Άγγελου- Η σχέση του με την ανατομία

Ο Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, γνωστός διεθνώς ως Michelangelo και στον ελλαδικό χώρο ως Μιχαήλ Άγγελος, ήταν Ιταλός γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας, ποιητής, μηχανικός της Αναγέννησης αλλά και ανατόμος- ένα μυστικό που έκρυβε καταστρέφοντας σχεδόν όλα τα ανατομικά του σκίτσα και τις σημειώσεις του. Γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1475 και απεβίωσε το 1564 σε ηλικία 88 ετών. Ένας συγγραφέας της εποχής του, έγραψε βιβλίο για αυτόν, περιγράφοντας την εμπειρία του Μιχαήλ Άγγελου με την τέχνη της ανατομίας “ Ο Μιχαήλ Άγγελος ήταν φιλοξενούμενος στο μοναστήρι της Santa Maria del Santo Spirito (Φλωρεντία) όταν ήταν δεκαεπτά ετών. Εδώ μπορούσε να κάνει ανατομικές μελέτες των πτωμάτων που προέρχονταν από το νοσοκομείο του μοναστηριού… ο Μιχαήλ Άγγελος μελέτησε κάθε γνωστό ζώο και έκανε τόσες πολλές ανατομές σε ανθρώπους που ξεπερνούν σε αριθμό εκείνους που είναι επαγγελματίες σε αυτόν τον τομέα. Αυτή η μαεστρία του στην ανατομία παρουσιάζεται ως μια σημαντική επιρροή στα έργα του που δεν φαίνεται σε έργα άλλων ζωγράφων”.

 

Η ανατομική βάση της Δημιουργίας του Αδάμ

 

Απεικόνιση ανθρώπινου εγκεφάλου

Χάρη στο διαρκές ενδιαφέρον του Μιχαήλ Άγγελου για την ανατομία και το ανθρώπινο σώμα, υπάρχουν πολλές ανατομικά προσανατολισμένες, συμπληρωματικές ερμηνείες των έργων του. Ο ιατρός Frank Meshberger παρουσίασε σχέδια που αποδεικνύουν ότι η σύνθεση του Θεού και οι γύρω μορφές που τον περιβάλλουν, σχηματίζουν την ανατομία του ανθρώπινου εγκεφάλου σε οβελιαία τομή, ενώ οι ρέοντες μανδύες στο χρώμα του κρασιού αντιπροσωπεύουν τις μήνιγγες. Με μια προσεκτική εξέταση, τα όρια στη νωπογραφία μπορούν να συσχετιστούν με κύριες αύλακες του τελεγκεφάλου, του εγκεφαλικού στελέχους, του μετωπιαίου λοβού , της βασικής αρτηρίας, της υπόφυσης και του οπτικού χιάσματος. Έτσι, στη Δημιουργία του Αδάμ, ο Θεός φαίνεται να “ξαπλώνει” μέσα και να σχηματίζει τις κεντρικές, υποφλοιώδεις δομές ενός ανθρώπινου εγκεφάλου. Ο Meshberger εικάζει ότι ο Μιχαήλ Άγγελος περιέβαλε τον Θεό με ένα σάβανο που αντιπροσώπευε τον ανθρώπινο εγκέφαλο για να υποδηλώσει ότι ο Θεός προίκιζε τον Αδάμ όχι μόνο με ζωή, αλλά και με την υπέρτατη ανθρώπινη νοημοσύνη.

  Η εικόνα αυτή του ανθρώπινου εγκεφάλου, που αρχικά παρατηρήθηκε από τον Meshberger (την έκτη ημέρα, Γένεση ) όταν ο Θεός εμφανίζεται να δημιουργεί τον Αδάμ, είναι μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη από ό,τι φαίνεται στις προηγούμενες ημέρες δημιουργίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτό το έργο υπάρχουν απεικονίσεις 10 αγγέλων που περιβάλλουν τον Θεό και μια εικόνα της Εύας. Με την απεικόνιση προοδευτικά μεγαλύτερου αριθμού αγγέλων, ο Μιχαήλ Άγγελος φαίνεται να υποδηλώνει την εμφάνιση και την ανάπτυξη του εγκεφαλικού φλοιού στα θηλαστικά.

Βάσει των παραπάνω, το Σχήμα 12 δείχνει ότι το Σχήμα 2 λαμβάνεται ανιχνεύοντας το εξωτερικό κέλυφος και την αύλακα. Η Εικόνα 13 δείχνει ότι η Εικόνα 4 είναι ένα ίχνος του εξωτερικού κελύφους και των κύριων γραμμών στην τοιχογραφία του Θεού και των αγγέλων. Επομένως, τα σχήματα 1 και 3 είναι ίχνη νευροανατομίας που σχεδιάστηκαν από τον Frank Netter και τα σχήματα 2 και 4 είναι ίχνη από τη Δημιουργία του Αδάμ από τον Μιχαήλ Άγγελο. 

Το sulcus cinguli (εγκεφαλική αύλακα) εκτείνεται κατά μήκος του ισχίου του αγγέλου μπροστά στον Θεό, στους ώμους του Θεού και κάτω από το αριστερό χέρι του Θεού, που εκτείνεται πάνω από το μέτωπο της “Εύας”. Ο πράσινος μανδύας στη βάση, αντιπροσωπεύει τη σπονδυλική αρτηρία στην ανοδική της πορεία καθώς περιστρέφεται γύρω από την αρθρική απόφυση και στη συνέχεια έρχεται σε επαφή και προχωρά κατά μήκος της κάτω επιφάνειας της γέφυρας. Το πίσω μέρος του αγγέλου που εκτείνεται πλευρικά κάτω από τον Θεό αντιπροσωπεύει τη γέφυρα, και το ισχίο και το πόδι του αγγέλου αντιπροσωπεύουν το νωτιαίο μυελό. Ο μίσχος και ο αδένας της υπόφυσης απεικονίζονται από το πόδι του αγγέλου που εκτείνεται κάτω από τη βάση της εικόνας. Το ίδιο δεξί πόδι του αγγέλου είναι λυγισμένο στο ισχίο και στο γόνατο. ο μηρός αντιπροσωπεύει το οπτικό νεύρο, το γόνατο το εγκάρσιο οπτικό χίασμα και το πόδι την οπτική οδό.

Το σημαντικό σημείο, ωστόσο, δεν είναι να εντοπιστούν μικροσκοπικές νευροανατομικές δομές στην τοιχογραφία, αλλά να δούμε ότι η μεγαλύτερη εικόνα που περικλείει τον Θεό είναι συμβατή με έναν εγκέφαλο. 

Απεικόνιση μήτρας

 

Εναλλακτική ανατομική ερμηνεία αποτελεί η απεικόνιση της μήτρας. Κοιτάζοντας με το μάτι του ανατόμου, μπορεί κανείς να αναγνωρίσει το μικρό ωοειδές σχήμα ως ένα τμήμα ή τομή ενός κοίλου σωλήνα (π.χ. μια μεγάλη αρτηρία)ή ως ένα κοίλο όργανο και συγκεκριμένα τη σάλπιγγα. (μπορντό βέλος). Αντίστοιχα, το χρώμα και το σχήμα του μεγάλου οβάλ (καφέ βέλους)  είναι η μήτρα, αλλά όχι υπό κανονικές συνθήκες- μάλλον είναι μια μήτρα μετά τον τοκετό (postpartum uterus). Οι πτυχές του μεγάλου ωοειδούς (κίτρινα βέλη), που μοιάζουν με αυτές του μανδύα, είναι οι πτυχές του βλεννογόνου της μήτρας στην περίοδο μετά τον τοκετό. Ο βλεννογόνος της μήτρας σε φυσιολογικές συνθήκες δεν έχει πτυχώσεις. Αυτές οι πτυχές είναι εμφανείς μόνο μετά τον τοκετό λόγω της επακόλουθης συστολής του μυός της μήτρας. Επιπλέον, το σκούρο κόκκινο χρώμα της εσωτερικής όψης του μεγάλου ωοειδούς είναι χαρακτηριστικό του ενδομητρίου μετά τη γέννηση. Στο κάτω μέρος του μεγάλου οβάλ υπάρχει ένα σημείο (μπλε βέλος)που μοιάζει με την πτυχή ενός υφάσματος. Αυτή η πτυχή φαίνεται να κάμπτεται προς το εσωτερικό μέρος του μεγάλου οβάλ. Αυτός είναι ο τράχηλος της μήτρας. Κάτω από το μικρό οβάλ υπάρχει μία κόκκινη κηλίδα (μωβ βέλος) ,η θέση της οποίας- κάτω από τον σωλήνα -και το σχήμα της , οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για την ωοθήκη. Ο Αδάμ φαίνεται να στηρίζεται σε κάτι που μοιάζει με βράχο. Στην αρχαιότητα ο βράχος είχε και την έννοια της γεννήτριας μητέρας (π.χ. πολλές θεότητες, όπως ο Μίθρας, γεννιούνται από βράχο). Ωστόσο, πίσω από τον βράχο υπάρχει ένα φόντο διαφορετικού χρώματος (μπλε) που δεν φαίνεται να συνδέεται με το βράχο. Κοιτάζοντας κανείς προσεκτικά μπορεί να δει ένα περίγραμμα γυναικείου σώματος, με τη θηλή ακριβώς πάνω από το κεφάλι του Αδάμ (πορτοκαλί βέλος). Αναφορικά με τη γυναικεία μορφή, η θέση της μήτρας βρίσκεται ακριβώς πάνω από το κάτω μέρος της κοιλιάς της γυναίκας, σαν να προβάλλει τη μήτρα στη σωστή ανατομική της θέση.

Άλλες παρατηρήσεις

Επιπλέον, ο Deivis Campos σημειώνει στο περιοδικό Clinical Anatomy ότι η αριστερή πλευρά του κορμού του Αδάμ περιέχει ένα επιπλέον κρυμμένο πλευρό. Λόγω της βαθιάς γνώσης του Μιχαήλ Άγγελου για την ανθρώπινη ανατομία, υπονοεί ότι αυτό το περίγραμμα πλευρού είναι σκόπιμο και αντιπροσωπεύει το πλευρό της Εύας. Ο Campos προτείνει ότι αυτό το επιπλέον πλευρό ήταν ένας τρόπος ώστε ο Μιχαήλ Άγγελος να υποστηρίξει ότι ο Αδάμ και η Εύα δημιουργήθηκαν μαζί, κάτι που διαφέρει από την Καθολική παράδοση που δηλώνει ότι η Εύα δημιουργήθηκε μετά τον Αδάμ. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι ο Μιχαήλ Άγγελος διαφωνούσε ριζικά με πολλές καθολικές παραδόσεις και είχε μια ταραχώδη σχέση με τον Πάπα Ιούλιο Β΄. Έτσι, ο Campos προτείνει ότι η συμπερίληψη ενός επιπλέον πλευρού ήταν ένας έμμεσος τρόπος να θιγεί ο Πάπας Ιούλιος Β’ και η Καθολική Εκκλησία χωρίς να χρειαστεί να γίνει παραδοχή λάθους, καθώς ελάχιστοι άνθρωποι γνώριζαν ανατομία εκείνη την εποχή ώστε να αμφισβητήσουν το στοιχείο αυτό.

 

Συνοψίζοντας, η χρήση ανατομικών αναπαραστάσεων στην Καπέλα Σιξτίνα και οι περιγραφές τους δεν μπορούσαν να συζητηθούν ή να εκτιμηθούν στο κοινωνικοπολιτικό κλίμα της εποχής του Μιχαήλ Άγγελου. Τέτοιες ιδέες θα μπορούσαν εύκολα να θεωρηθούν αιρετικές και να τον οδηγήσουν σε μομφή ακόμα και σε φυλάκιση ή θάνατο. Η σκηνή της δημιουργίας του Αδάμ, δεν αντιπροσωπεύει τη μετάδοση της σκέψης, ούτε τη σπίθα της ζωής, ούτε καν την πνοή της ζωής, αλλά η ίδια η σκηνή είναι μια πραγματική γέννηση. Γέννηση ιδεών, συναισθημάτων, σκέψεων-άρα και του ίδιου του Ανθρώπου.

 

Κοινοποιήστε 

Παραφίμωση: Αίτια, Συμπτώματα, Επιπλοκές και Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Παραφίμωση: Αίτια, Συμπτώματα, Επιπλοκές και Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Η παραφίμωση είναι μία επείγουσα ιατρική κατάσταση κατά την οποία η ακροποσθία, δηλαδή το δέρμα που καλύπτει την κεφαλή του πέους, δεν επιστρέφει στη φυσιολογική της θέση μετά την έλξη προς τα πίσω

Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram

Επικοινωνία
 Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr|  | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.