Η χρήση των αγχολυτικών: Xanax, Stedon και Lexotanil

 Αγγελική Μάντζαρη

 Το Xanax, το Stedon και το Lexotanil τα τρία αυτά φάρμακα ύστερα από πρόσφατες μελέτες αποδείχθηκε ότι η χρήση και χορήγηση τους έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Οι διαταραχές άγχους και πανικού πλέον αποτελούν σύνηθες φαινόμενα της κοινωνίας πάραυτα μόνο 1 στους 5 πάσχοντες έχει διάγνωση και αντιμετωπίζει φαρμακολογικά την κατάστασή του.
Πρακτικά όμως πως επηρεάζουν τα φάρμακα αυτά την ψυχοσύνθεση; Ποιες αλλαγές προκαλούν στον οργανισμό; Ας απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα!
Τα τρία αυτά φάρμακα κατατάσσονται στην κατηγορία των βενζοδιαζεπινών. Οι βενζοδιαζεπίνες αποτελούν μία ομάδα φαρμάκων με ηρεμιστικές, αγχολυτικές, υπνωτικές, αντισπασμωδικές και μυοχαλαρωτικές ιδιότητες.

Ως αγχολυτικά:

Ένα αποτελεσματικό αγχολυτικό στοχεύει στην μείωση του άγχους και το αίσθημα «χαλάρωσης» χρησιμοποιώντας την μικρότερη ποσότητα δραστικής ουσίας προκαλώντας το μέγιστο αποτέλεσμα. Δρουν καταστέλλοντας το κεντρικό νευρικό σύστημα και κυρίως τους GABA υποδοχείς (γ-αμινοβουτυρικο οξύ) οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη μείωση της νευρωνικής διέγερσης στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Το GABA είναι νευροδιαβιβαστής.
Οι ψυχολογικές, συμπεριφορικές και φυσιολογικές αντιδράσεις που χαρακτηρίζουν το άγχος μπορούν να λάβουν πολλές μορφές. Η ψυχική επίγνωση του άγχους συνοδεύεται από ενισχυμένη εγρήγορση, κινητική ένταση και αυτόνομη υπερκινητικότητα.
Μία κατηγορία δευτερογενούς κατάστασης άγχους προκύπτει από γεγονότα που ο ασθενής καλείται να αντιμετωπίσει για πρώτη φορά, όπως η προσμονή ιατρικών ή οδοντιατρικών επεμβάσεων, κάποια αναπάντεχη ασθένεια στο οικογενειακό περιβάλλον, το πένθος και άλλα έντονα γεγονότα.
Το υπερβολικό ή αδικαιολόγητο άγχος για διάφορες περιστάσεις της καθημερινότητας όπως για παράδειγμα κάποια ομιλία, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, το σύνδρομο (μανία) καταδίωξης, οι κρίσεις πανικού και η αγοραφοβία αποτελούν καταστάσεις που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα, επηρεάζουν την ψυχολογική υγεία και χρήζουν φαρμακευτικής αντιμετώπισης με τη χρήση βενζοδιαζεπινών.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η μανία καταδίωξης αποτελεί μια μορφή παράνοιας και παρανοϊκών σκέψεων η οποία προκαλεί καχυποψία και στις σοβαρότερες περιπτώσεις παραισθήσεις στους ασθενείς. Μπορεί να έχει πολλές μορφές, από τις πιο ήπιες όπου το άτομο καταλαβαίνει ότι οι υποψίες του μπορεί να είναι αβάσιμες, ως τις πιο βαριές όπου το άτομο δεν μπορεί να διακρίνει την πραγματικότητα από τις ιδέες που έχει στο μυαλό του. Η διάγνωση της παραληρητικής διαταραχής γίνεται όταν ένα άτομο έχει μία ή περισσότερες αυταπάτες για τουλάχιστον έναν μήνα. Η χρήση των βενζοδιαζεπινών και η αποτελεσματικότητα τους στο σύνδρομο αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της επίδρασης τους στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Καθώς όχι μόνο το άτομο ανακουφίζεται από την πάθηση αλλά αποβάλλονται και τα χαρακτηριστικά όπως ανασφάλεια, νευρικότητα που οδηγούν το άτομο στην μοναξιά και την απομόνωση.

Ως υπνωτικά:

Ένα υπνωτικό φάρμακο θα πρέπει να παράγει υπνηλία και να ενθαρρύνει την έναρξη και τη διατήρηση μίας σταθερής κατάστασης ύπνου. Οι υπνωτικές ιδιότητες των βενζοδιαζεπινών περιλαμβάνουν πιο έντονη καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος από την νάρκωση αυξάνοντας απλά την δοσολογία. Η δοσοεξαρτώμενη καταστολή είναι χαρακτηριστικό των βενζοδιαζεπινών. (dose dependent depression of CNS). Τα χαρακτηριστικά τους ως υπνωτικά κατά την διαδικασία του ύπνου, εξαρτώνται από μια ποικιλία παραγόντων, η οποία περιλαμβάνει την δόση, την συχνότητα της χορήγησης αλλά και την ίδια τη δομή του φαρμάκου. Οι κύριες επιπτώσεις των βενζοδιαζεπινών στα πρότυπα του φυσιολογικού ύπνου είναι:

1. Ο λανθάνοντας χρόνος έναρξης του ύπνου μειώνεται (η ώρα που απαιτείται για να αποκοιμηθεί κάποιος).
2. Η διάρκεια του σταδίου 2 NREM αυξάνεται (Non Rapid Eye Movement = μη γρήγορες κινήσεις των ματιών).
3. Η διάρκεια του REM σταδίου ύπνου μειώνεται (Rapid Eye Movements).
4. H διάρκεια του 4NREM σταδίου ύπνου μειώνεται , ύπνος αργών κυμάτων (slow wave sleep).

Οι φάσεις του ύπνου όπως προαναφέρονται βασίζονται στο μοντέλο Dement & Kleitman, κατά το οποίο ο ύπνος αποτελείται κυρίως από τις φάσεις 3 και 4, REM και 4NREM. Σε αυτές τις φάσεις κυριαρχούν τα Δέλτα κύματα που αντιστοιχούν στην κατάσταση βαθύτερου ύπνου και ονείρου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περίοδοι αυτές είναι κοινώς γνωστές ως «αργό κύμα ύπνου». Κατά τη διάρκεια αυτών των φάσεων εμφανίζονται τα περισσότερα επεισόδια νυχτερινών τρόμων, δύσπνοιας και νυχτερινής ενούρησης, τα οποία οι βενζοδιαζεπίνες καταπολεμούν με τις αντισπασμωδικές και υπνωτικές τους δράσεις.
Εάν οι βενζοδιαζεπίνες χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της νύχτας, αυξάνονται οι πιθανότητες εξάρτησης πράγμα το οποίο θα οδηγήσει σε αύξηση της δόσης προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ως συνέπεια αυτού παρατηρείται πολλές φορές μια μορφή προδρομικής αμνησίας (anterograde amnesia) , δηλαδή αδυναμία απόκτησης νέων μνημών, δηλών ή άδηλων, καθώς και διαταράσσεται η ικανότητα εκμάθησης νέων δεδομένων, εννοιών και συμβολικών αναπαραστάσεων.

• Το Xanax είναι μια βενζοδιαζεπίνη που περιέχει την δραστική ουσία της Αλπραζολάμης (Alprazolam) δρα στους GABA υποδοχείς και προκαλεί αναστολή της νευρικής λειτουργίας. Είναι ναρκωτικό του πίνακα Δ και η διάρκεια της συνταγής διαρκεί 3 έτη. Συγκεκριμένα δίνεται με μονόγραμμη συνταγή ναρκωτικών σε ποσότητα που να καλύπτει τις κατά περίπτωση ανάγκες με ευθύνη του ιατρού. Διατίθεται σε δισκία των 0,25mg – 0,5mg- 1mg και 2mg.

• To Stedon είναι μια βενζοδιαζεπίνη που περιέχει την δραστική ουσία της Διαζεπάμης (Diazepam) χαλαρώνει την σπαστικότητα των σκελετικών μυών, αυξάνοντας την προσυναπτική αναστολή στον νωτιαίο μυελό. Είναι ναρκωτικό του πίνακα Δ και η διάρκεια της συνταγής διαρκεί 3 έτη. Συγκεκριμένα δίνεται με μονόγραμμη συνταγή ναρκωτικών σε ποσότητα που να καλύπτει τις κατά περίπτωση ανάγκες με ευθύνη του ιατρού. Διατίθεται σε δισκία των 10mg/tab, 5mg/tab, 2mg/tab καθώς και σε ενέσιμο διάλυμα10mg/2ML.

• Lexotanil είναι μια βενζοδιαζεπίνη που περιέχει την δραστική ουσία της Βρωμαζεπάμης (Bromazepam) ελαττώνει το άγχος σε χαμηλές δόσεις ενώ σε υψηλές παρουσιάζει κατασταλτικές και μυοχαλαρωτικές ιδιότητες. Είναι ναρκωτικό του πίνακα Δ και η διάρκεια της συνταγής διαρκεί 3 έτη. Συγκεκριμένα δίνεται με μονόγραμμη συνταγή ναρκωτικών σε ποσότητα που να καλύπτει τις κατά περίπτωση ανάγκες με ευθύνη του ιατρού. Διατίθεται σε δισκία των 1,5mg/tab, 3mg/tab, 6mg/tab

Ανοχή: ψυχολογική και σωματική εξάρτηση

Ανοχή είναι η μειωμένη ανταπόκριση σε ένα φάρμακο μετά από επανειλημμένη έκθεση σε αυτό. Αποτελεί συχνό φαινόμενο των χρηστών βενζοδιαζεπινών και οδηγεί στην αύξηση της δοσολογίας προκειμένου να διατηρηθεί η καταπολέμηση των στρεσογόνων   συμπτωμάτων ή οι διαταραχές ύπνου. Η αντιληπτή και άμεση ανακούφιση από το άγχος, η ευφορία και η προώθηση του ύπνου έχουν οδηγήσει σε ψυχαναγκαστικές καταχρήσεις των βενζοδιαζεπινών από ευάλωτα άτομα. Για τον λόγο αυτό τα παραπάνω φάρμακα συνταγογραφούνται ως ναρκωτικές ουσίες και καταγράφονται στον πίνακα Δ του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ).

Ψυχολογική εξάρτηση

Η ψυχολογική συνιστώσα μπορεί αρχικά να παραλληλίζει απλά μοτίβα νευρωτικής συμπεριφοράς. Τα μοτίβα αυτά μοιάζουν και είναι δύσκολο να διαφοροποιηθούν από εκείνα που προκαλεί η κατανάλωση του καφέ ή του τσιγάρου. Όταν το πρότυπο χρήσης των βενζοδιαζεπινών γίνεται καταναγκαστικό πιο σοβαρές επιπλοκές εξελίσσονται συμπεριλαμβανομένης της σωματικής εξάρτησης και της ανοχής. 

Σωματική εξάρτηση

Περιγράφεται ως μια αλλοιωμένη φυσιολογική κατάσταση που απαιτεί συνεχή χορήγηση του φαρμάκου και σταδιακή μείωση της δόσης για την πρόληψη ενός συνδρόμου αποχής ή στέρησης. Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από καταστάσεις αυξημένου άγχους, αυπνίας αλλά και διέγερση του κεντρικού νευρικού συστήματος που μπορεί να εξελιχθεί σε σπασμούς. 

Εν κατακλείδι η χρήση των βενζοδιαζεπινών είναι ευεργετική στους ασθενείς που παρουσιάζουν προβλήματα άγχους και πανικού αλλά η αλόγιστη και μακροχρόνια χρήση εγκυμονεί κινδύνους. Επομένως συνίσταται η χορήγηση και η χρήση τους ακολουθώντας ακριβώς τη συνταγογραφημένη δοσολογία και τις συστάσεις του θεράποντα ειδικού. Οι ψυχολογικές διαταραχές επηρεάζουν άμεσα την σωματική υγεία και αποτελεί επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστούν χωρίς προκαταλήψεις.

TrueMed-ForLivingMore

Βιβλιογραφια:

• Dement ,W & Kleitman, N (1957). The relation of eye movement during sleep to dream activity: an object method for the study of dreaming, journal of experimental psychology, 53(5), 339.
• Principles of clinical pharmacology edited by Emil Gatchev.
• Pharmacology and pharmacotherapy at a glance. Miroslava Varadinova and Nadka Boyadjieva.
• Basic and clinical pharmacology, lange 14th edition.