Γυναικεία ορμονική αντισύλληψη

Μαρίνα Αντωναράκη

Η ορμονική αντισύλληψη στηρίζεται στη χρήση συνθετικών ορμονών, κυρίως οιστρογόνων και προγεσταγόνων, που επιδρούν στο ενδοκρινικό σύστημα και την αναπαραγωγική λειτουργία της γυναίκας. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι χορήγησης, όπως τα αντισυλληπτικά χάπια, τα ενέσιμα αντισυλληπτικά, ο κολπικός δακτύλιος, το δερματικό έμπλαστρο και τα υποδόρια εμφυτεύματα, τα οποία απελευθερώνουν ορμόνες για την πρόληψη της ωορρηξίας και τη ρύθμιση του κύκλου.

Τα θετικά της ορμονικής αντισύλληψης περιλαμβάνουν τη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου και τη μείωση των συμπτωμάτων του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου και των έντονων πόνων περιόδου. Υπάρχει επίσης μείωση του κινδύνου για καρκίνο του ενδομητρίου και των ωοθηκών, ενώ βελτιώνεται η ακμή και περιορίζεται η υπερβολική τριχοφυΐα, ενισχύοντας έτσι την αυτονομία της γυναίκας στον οικογενειακό προγραμματισμό.

Ωστόσο, οι αρνητικές συνέπειες και οι παρενέργειες της ορμονικής αντισύλληψης μπορεί να είναι σοβαρές. Κάποιες από αυτές περιλαμβάνουν την αυξημένη πιθανότητα θρόμβωσης και καρδιαγγειακών προβλημάτων, ιδίως σε καπνίστριες και γυναίκες με υπέρταση, καθώς και την αύξηση βάρους λόγω κατακράτησης υγρών. Η διάθεση μπορεί να παρουσιάζει μεταπτώσεις, ενώ μπορεί να επιδεινωθούν οι πονοκέφαλοι και οι ημικρανίες. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος προσωρινής αναστολής της γονιμότητας μετά τη διακοπή, ενώ για ορισμένους τύπους αντισύλληψης, όπως τα χάπια με οιστρογόνα, παρατηρείται αυξημένος κίνδυνος για καρκίνο του μαστού.

Η ορμονική αντισύλληψη, αν και διαδεδομένη, περιλαμβάνει κίνδυνους και απαιτεί προσεκτική επιλογή ανάλογα με τις ανάγκες και τη γενική υγεία της γυναίκας. Στην Ελλάδα είναι διαθέσιμη, αλλά η διάδοση της χρήσης της επηρεάζεται από κοινωνικά και οικονομικά εμπόδια.

Για να μειωθούν οι ανεπιθύμητες επιδράσεις από το υποδόριο εμφύτευμα φαίνεται να βοηθούν οι παρακάτω τρόποι:

 Μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, νερό και αντιοξειδωτικά μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση της ορμονικής ισορροπίας και στην αποφυγή κατακράτησης υγρών, που συχνά συνδέεται με το προγεσταγόνο. Η κατανάλωση αντιφλεγμονωδών τροφών, όπως ο σολομός και τα φρούτα, μπορεί επίσης να βοηθήσει.

 Η μέτρια άσκηση βοηθά στη μείωση του άγχους, στη σταθεροποίηση του βάρους και στην ανακούφιση από μεταπτώσεις διάθεσης. Η άσκηση μπορεί επίσης να βοηθήσει στη βελτίωση της ροής του αίματος και να μειώσει τον κίνδυνο θρόμβων.

 Συμπληρώματα όπως το μαγνήσιο και η βιταμίνη Β6 μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση συμπτωμάτων όπως είναι η κατακράτηση υγρών και η ευερεθιστότητα.

Η καλή ποιότητα ύπνου και η διαχείριση του άγχους επιδρούν σημαντικά. Τεχνικές χαλάρωσης όπως η γιόγκα ή ο διαλογισμός μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες.

Αν οι παρενέργειες είναι έντονες, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει τρόπους μείωσης της δόσης ή ακόμη και εναλλακτικές μεθόδους αντισύλληψης.

Αν αφήσετε το υποδόριο εμφύτευμα πέραν των 5 ετών (ή της περιόδου που έχει προδιαγραφεί για τη λειτουργία του), η αποτελεσματικότητά του ως αντισυλληπτική μέθοδος θα μειωθεί σημαντικά. Το προγεσταγόνο που απελευθερώνει το εμφύτευμα φτάνει σε χαμηλότερα επίπεδα με την πάροδο του χρόνου, και τελικά δεν θα είναι αρκετό για να εμποδίσει την ωορρηξία ή να διατηρήσει το πάχος της βλέννας στον τράχηλο, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο εγκυμοσύνης.

Επιπλέον, αν και το εμφύτευμα δεν προκαλεί σοβαρά προβλήματα όταν μείνει στο σώμα πέραν του προβλεπόμενου χρόνου, η παραμονή του μπορεί να οδηγήσει σε τοπικό ερεθισμό ή δυσκολίες αφαίρεσης, καθώς ο ιστός γύρω του μπορεί να γίνει πιο σκληρός με την πάροδο του χρόνου. Συνιστάται να προγραμματίσετε την αφαίρεσή του και, αν το επιθυμείτε, την αντικατάστασή του στην προτεινόμενη χρονική περίοδο. Το υποδόριο αντισυλληπτικό εμφύτευμα, όπως το Nexplanon, λειτουργεί με την απελευθέρωση μικρών ποσοτήτων της ορμόνης προγεσταγόνου (συνήθως ετονογεστρέλης) στο αίμα με σταθερό ρυθμό. Το εμφύτευμα είναι ένας μικρός, εύκαμπτος σωλήνας που περιέχει αυτή την ορμόνη και τοποθετείται κάτω από το δέρμα, συνήθως στο μπράτσο.

Ο τρόπος απελευθέρωσης βασίζεται στη διαβαθμισμένη διάχυση της ορμόνης, η οποία προοδευτικά διαρρέει από την επιφάνεια του εμφυτεύματος μέσα στην κυκλοφορία του αίματος. Η δόση είναι μικρή και ρυθμιζόμενη για να διασφαλίσει συνεχή παροχή χωρίς απότομες αυξομειώσεις, με αποτέλεσμα να σταθεροποιεί το επίπεδο της ορμόνης στον οργανισμό.

Η ορμόνη αυτή αποτρέπει την εγκυμοσύνη με δύο τρόπους:

Αναστολή της ωορρηξίας: Η ετονογεστρέλη παρεμβαίνει στον άξονα  υπόφυσης-ωοθηκών, αποτρέποντας την απελευθέρωση του ωαρίου.

Πάχυνση της τραχηλικής βλέννας: Η βλέννα στον τράχηλο γίνεται πιο πυκνή, εμποδίζοντας το σπέρμα να εισέλθει στη μήτρα.

Το εμφύτευμα σταδιακά εξαντλεί την ποσότητα προγεσταγόνου που περιέχει και, μετά από 3 έως 5 χρόνια, το επίπεδο της ορμόνης που απελευθερώνεται δεν είναι πλέον επαρκές για αποτελεσματική αντισύλληψη, οπότε και συνιστάται η αντικατάστασή του.Η ρύθμιση της έκκρισης ορμονών από το υποδόριο εμφύτευμα δεν απαιτεί τεχνολογία ή ηλεκτρονικά συστήματα, επειδή βασίζεται σε φυσική διαδικασία διάχυσης. Ο μηχανισμός αυτός λειτουργεί μέσω της διαφοράς συγκέντρωσης.

Το εμφύτευμα είναι φτιαγμένο από ένα ειδικό, βιοδιασπώμενο πλαστικό υλικό που περιέχει την ενεργή ορμόνη (όπως η ετονογεστρέλη). Η ορμόνη απελευθερώνεται από το εμφύτευμα στο σώμα με έναν σταθερό ρυθμό μέσω της διάχυσης. Αρχικά, όταν το εμφύτευμα τοποθετείται στο σώμα, η συγκέντρωση της ορμόνης στο υλικό του είναι υψηλότερη από αυτήν στο αίμα. Λόγω της διαφοράς αυτής, η ορμόνη περνά σταδιακά στο αίμα και αυτός ο ρυθμός συνεχίζεται χωρίς ανάγκη ηλεκτρονικού ελέγχου ή άλλης τεχνολογίας.

Βιβλιογραφικές πηγές: