Ο ρόλος του Κτηνιάτρου στην αξιολόγηση διαφορετικών μεθόδων ευθανασίας σε αναισθητοποιημένους ποντικούς

9-2-2024

Θανάσης Σπυριδώνης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του AVMA για την ευθανασία, ιδανική ευθανασία είναι αυτή που οδηγεί σε ταχεία απώλεια συνείδησης, ακολουθούμενη από καρδιακή ή αναπνευστική δυσχέρεια και τελική απώλεια της εγκεφαλικής λειτουργίας,  ελαχιστοποιώντας παράλληλα την αγωνία και το άγχος που βιώνει το ζώο. Επιπλέον, η μέθοδος ευθανασίας θα πρέπει να είναι εύκολη στην εκτέλεση, να μην περιλαμβάνει εξειδικευμένο εξοπλισμό, ούτε υψηλές απαιτήσεις συντήρησης και αποφυγή αρνητικών συναισθηματικών επιπτώσεων στον χειριστή. Ο AVMA παρέχει καθοδήγηση για την σύσταση μεθόδων ευθανασίας μέσω της αξιολόγησης αξιοπιστίας, ασφάλειας προσωπικού, συμβατότητας με τις απαιτήσεις και σκοπός εφαρμογής της (συμπεριλαμβανομένης της προβλεπόμενης μεταθανάτιας χρήσης του ζώου) με στόχους την μη συναισθηματική επίδραση σε παρατηρητές ή χειριστές, τη δυνατότητα εφαρμογής στο ζώο εργαστηρίου και την ικανότητα συντήρησης του εξοπλισμού σε σωστή κατάσταση λειτουργίας. Αυτά τα κριτήρια αποτυπώνονται στον Οδηγό για τη Φροντίδα και τη Χρήση Ζώων Εργαστηρίου.

Στις Οδηγίες AVMA, συνιστάται η υπερδοσολογία με αναισθητικό ως αποδεκτή μέθοδος ευθανασίας. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο. Ωστόσο, η εισπνοή διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να είναι ενοχλητική για τα τρωκτικά  και η χρήση αυτής της μεθόδου απαιτεί κατάλληλη εκπαίδευση και επίβλεψη για την ελαχιστοποίηση της πιθανής  δυσφορίας. Τα αλογονωμένα αναισθητικά συνιστώνται για ευθανασία πολλαπλών ειδών, με το αλοθάνιο, ενφλουράνιο και ισοφλουράνιο να είναι οι προτιμώμενοι παράγοντες. Όμως, μερικά αναισθητικά μπορεί να επηρεάσουν τους ιστούς  στο ευθανατισμένο ζώο. Ως μέθοδοι ευθανασίας που εφαρμόστηκαν εδώ ήταν η υπερβολική χορήγηση αναισθητικού, όπως για παράδειγμα μονοξειδίου του άνθρακα, αποκεφαλισμός, καρδιακή αφαίμαξη και θωρακοκτομή με τομή των μεγάλων αγγείων υπό αναισθησία. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να εντοπιστούν μέθοδοι ευθανασίας σε αρουραίους που θα οδηγούσαν σε ταχεία αφαίμαξη, ελάχιστη βλάβη στον εγκέφαλο και μέγιστη αφαίρεση αίματος από τον εγκέφαλο με ταυτόχρονη ευκολία του χειρισμού εγκεφάλου μεταθανάτια. Έπειτα, αξιολογήθηκε από παρατηρητές ποια από αυτές τις μεθόδους ήταν περισσότερο αισθητικά αποδεκτή.

Η ομάδα ελέγχου(control group) αρουραίων υποβλήθηκε σε υπερβολική δόση αναισθητικού (με ισοφλουράνιο εισπνεόμενο και πεντοβαρβιτάλη χορηγούμενη ενδοπεριτοναϊκά), και συγκρίθηκε με τις υπόλοιπες ομάδες. Εξάρθρημα  στην περιοχή του αυχένα αν και μια συνήθως χρησιμοποιούμενη φυσική μέθοδος ευθανασίας, δεν πραγματοποιήθηκε λόγω του τραύματος στο εγκεφαλικό στέλεχος που σχετίζεται με την μέθοδο αυτή . Το διοξείδιο του άνθρακα ως μορφή ευθανασίας δεν συμπεριλήφθηκε λόγω του πιθανού ερεθισμού των ποντικών. Έπειτα, αξιολογήθηκε η επίδραση της κάθε μεθόδου μεταθανάτια στους ιστούς.

 

ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ

Χρησιμοποιήθηκαν για τον σκοπό αυτόν αρσενικοί αρουραίοι σειράς Sprague-Dawley που βρισκόντουσαν σε ειδικές συνθήκες περιβάλλοντος στο εργαστήριο σε ειδικά κλουβιά, με ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίας, αποστείρωσης των κλουβιών από εξειδικευμένο προσωπικό και σε ειδική θερμοκρασία. Στόχος ήταν η λιγότερη δυνατή καταπόνηση των ζώων εργαστηρίου και η μείωση του στρες. Οι αρουραίοι ελέγχθηκαν πριν από την χρήση τους στο πείραμα για ιούς της πνευμονίας των ποντικών, κορωναϊό των αρουραίων Sendai , λεμφοτροπικό ιό της χοριομηνιγγίτιδας και όλα τα ζώα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν απαλλαγμένα από τα προαναφερθείσα παθογόνα. Για κάθε γκρουπ μεταχείρισης των διαφορετικών μεθόδων ευθανασίας, χρησιμοποιήθηκαν 5 αρουραίοι που είχαν αναισθητοποιηθεί προηγουμένως με ισοφλουράνιο από εξειδικευμένο προσωπικό και η όλη διαδικασία καταγραφόταν παράλληλα σε βίντεο. Η συλλογή εγκεφαλικού ιστού ξεκίνησε μόλις οι αρουραίοι δεν παρουσίαζαν καμία απόκριση σε εξωτερικό ερέθισμα και οι αναπνοές είχαν σταματήσει εντελώς και ο χρόνος της μεθόδου ορίστηκε από την στιγμή που ξεκίνησε η αναισθησία, μέχρις ούτω συλλεχθεί εγκεφαλικός ιστός. Η όλη διαδικασία για κάθε μέθοδο καταγράφηκε και ζητήθηκε από κάθε ερευνητή να αξιολογήσει τις μεθόδους και να τις ταξινομήσει, συμπληρώνοντας ένα αντίστοιχο ερωτηματολόγιο(ανέφερε παράγοντες δημογραφικούς, αν έχει γίνει χρήση της μεθόδου στο παρελθόν, αν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία στην κάθε τεχνική, ποια μέθοδο ακολουθεί ο κάθε ερευνητής, το φύλο, την ηλικία, τη θρησκεία, το επίπεδο εκπαίδευσης και ποια από τις μεθόδους θεωρεί ο κάθε ερευνητής αποδεκτή ή όχι). Στη διαδικασία αυτή συμμετείχαν 42 άτομα. Εφαρμόστηκε χρήση λογισμικού(one-way ANOVA test με ταξινόμηση κατά Kruskal-Wallis) για να συγκριθεί ο χρόνος εκτέλεσης της κάθε τεχνικής και οι διαφορές που παρατηρήθηκαν στον εγκεφαλικό ιστό, καθώς επίσης και για το αν οι δημογραφικοί παράγοντες επηρεάζουν τις προτιμήσεις της τεχνικής ευθανασίας που θα ακολουθηθεί.  Νεκροψία πραγματοποιήθηκε σε κάθε ποντικό χωριστά μετά την ευθανασία και ο εγκεφαλικός ιστός που απομονώθηκε μονιμοποιήθηκε σε 10% φορμαλίνη για ιστοπαθολογοανατομική μελέτη. Έπειτα, έγινε  χρώση με αιματοξυλίνη και ηωσίνη του ιστού και χρήση Lugol blue, έτσι ώστε να αξιολογηθεί ο ιστός για εγκεφαλική αιμορραγία και παρουσία οιδήματος.

 

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Τα ιστοπαθολογοανατομικά ευρήματα της νεκροψίας έδειξαν ότι όλα τα ζώα που ευθανατώθηκαν με θωρακική κρούση, κλειστή ενδοθωρακική τομή των μεγάλων αγγείων και της καρδιάς και με θωρακοκτομή εμφάνισαν ρήξη της καρδιά και των μεγάλων αγγείων με συνοδό αφαίμαξη στην θωρακική κοιλότητα. Τα ζώα που θανατώθηκαν με αποκεφαλισμό και καρδιακή αφαίμαξη παρουσίασαν ωχρότητα των οργάνων που σχετίζεται με την απώλεια του αίματος σε αυτές τις μεθόδους. Τα ζώα που ευθανατώθηκαν με υπερβολική χορήγηση αναισθητικού δεν παρουσίασαν βαριές βλάβες. Όλα τα δείγμα χρώθηκαν με αιματοξυλίνη-ηωσίνη και μπλε Lugol για να δειχθεί από παθολογοανατόμο ότι δεν παρουσίασαν οίδημα ή εγκεφαλική αιμορραγία. Οι γυναίκες φάνηκε να απέρριπταν την μέθοδο του αποκεφαλισμού και της θωρακικής κρούσης, το ίδιο ακριβώς και οι νεαρές γυναίκες σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία άνδρες. Αντίθετα, άτομα μη πανεπιστημιακής εκπαίδευσης φάνηκε να αρνούνται επίσης τη θωρακική κρούση και τον αποκεφαλισμό σε σχέση με εκείνα που είχαν πανεπιστημιακές γνώσεις. Στην συνέχεια έγινε ταξινόμηση της αισθητικής της κάθε μεθόδου από την καλύτερη προς την χειρότερη. 

 

Στον πίνακα 1  που ακολουθεί φαίνονται οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν και τα προσδοκώμενα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κάθε τεχνικής.

Μέθοδος

Περιγραφή

Προβλεπόμενα Πλεονεκτήματα

Προβλεπόμενα

Μειονεκτήματα

Υπερδοσολογία αναισθητικού

Στον αναισθητοποιημένο αρουραίο χορηγείται πρόσθετη αναισθησία (ενέσιμη πεντοβαρβιτάλη φαινυτοΐνη).

Δυνητικά δεν είναι αισθητικά δυσάρεστο.

Ο παρατεταμένος χρόνος μέχρι το θάνατο θα μπορούσε να καταστήσει τον νευρικό ιστό άχρηστο μετά θάνατον.

Η ανατομή πολύ αιματηρή.

Kαρδιακές αφαιμάξεις

Μια βελόνα και μια σύριγγα χρησιμοποιούνται για τη συλλογή αίματος από την καρδιά του αναισθητοποιημένου ζώου.

Δυνητικά δεν είναι αισθητικά δυσάρεστο.

Ο παρατεταμένος χρόνος μέχρι το θάνατο θα μπορούσε να καταστήσει τον νευρικό ιστό άχρηστο μετά θάνατον.

Απαιτεί εκπαίδευση και γνώση ανατομίας.

Απαιτεί δευτερογενή μορφή ευθανασίας

Aποκεφαλισμός

Ο αναισθητοποιημένος αρουραίος τοποθετείται σε γκιλοτίνα και αποκεφαλίζεται.

Ταχύς.

Ελάχιστη βλάβη στον νευρικό ιστό για μεταθανάτια ανάλυση.

Δυνητικά είναι αισθητικά δυσάρεστο.

Απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό που πρέπει να συντηρείται τακτικά.

Κλειστή ενδοθωρακική τομή των μεγάλων αγγείων και της καρδιάς

Το στήθος του αναισθητοποιημένου αρουραίου κόβεται με νυστέρι για να τραυματίσει την καρδιά και τα μεγάλα αγγεία χωρίς να ανοίξει η θωρακική κοιλότητα.

Δυνητικά δεν είναι αισθητικά δυσάρεστο.

Ταχύς.

Ελάχιστη βλάβη στον νευρικό ιστό για μεταθανάτια ανάλυση.

Δυνητικά είναι αισθητικά δυσάρεστο.

Απαιτεί εκπαίδευση και γνώση ανατομίας.

Θωρακική κρούση (πλήξη)

Ο αναισθητοποιημένος αρουραίος τοποθετείται σε μια σταθερή πλατφόρμα Μια ράβδος A 1-kg χρησιμοποιείται για να χτυπήσει σταθερά το στήθος, προκαλώντας ρήξη της καρδιάς.

Ταχύς.

ελάχιστη βλάβη στον νευρικό ιστό για μεταθανάτια ανάλυση.

Δεν υπάρχει εξειδικευμένος εξοπλισμός με απαιτήσεις συντήρησης.

Δυνητικά είναι αισθητικά δυσάρεστο.

Απαιτεί εκπαίδευση και γνώση ανατομίας.

Θωρακοτομή με τομή μεγάλων αγγείων

Το στήθος του αναισθητοποιημένου αρουραίου ανοίγεται χειρουργικά και η αορτή, η κοίλη φλέβα ή η καρδιά (ή πολλαπλά αγγεία) κόβονται για να επιτραπεί η αφαίμαξη

Ταχύς.

Ελάχιστη βλάβη στον νευρικό ιστό για μεταθανάτια ανάλυση.

Δεν απαιτείται εξειδικευμένος εξοπλισμός με απαιτήσεις συντήρησης.

Δυνητικά είναι αισθητικά δυσάρεστο.

Απαιτείται εκπαίδευση και γνώση ανατομίας.

Το αίμα δεν παραμένει εντός της θωρακικής κοιλότητας

Πίνακας 1: Περιγραφή και αξιολόγηση πριν από τη μελέτη όλων των φυσικών μεθόδων ευθανασίας που πρόκειται να αξιολογηθούν σε αυτή τη μελέτη. Όλοι οι αρουραίοι αναισθητοποιήθηκαν με ισοφλουράνιο (5% επαγωγή, 2% εισπνοή συντήρησης μέχρι ευθανασίας)

 

Στον πίνακα 2 που ακολουθεί φαίνονται οι μέσοι όροι αξιολόγησης της αισθητικής της κάθε μεθόδου ευθανασίας(1= καλύτερη, 6=χειρότερη) και η σχετιζόμενη ανατομή του εγκεφάλου(n=42)

Μέθοδος ευθανασίας

Αισθητική της μεθόδου ευθανασίας

Αισθητική της ανατομής του εγκεφάλου

Σχόλια/Παρατηρήσεις

Υπερδοσολογία αναισθητικού

1.93

4.21

11 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι αυτό ήταν το πιο ευχάριστο αισθητικά λόγω της έλλειψης βίας και εξαναγκασμού που απαιτείται.

12 ερωτηθέντες άρχισαν να ανησυχούν για το χρονικό διάστημα μέχρι το θάνατο για αυτή τη μέθοδο ευθανασίας και τη δυσκολία της ανατομής του εγκεφάλου.

Kαρδιακές αφαιμάξεις

2.55

2.76

3 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι πίστευαν ότι αυτή η μέθοδος ήταν λιγότερο αιματηρή και επεμβατική

7 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι θεώρησαν ότι χρειάστηκε πολύς χρόνος και απαιτούσε σημαντικές δεξιότητες.

2 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι βρήκαν την ανατομή πολύ αιματηρή και ακατάστατη

Κλειστή ενδοθωρακική τομή των μεγάλων αγγείων και της καρδιάς

3.5

3.35

3 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι αυτή η μέθοδος ήταν λιγότερο αιματηρή και σχετικά γρήγορη

3 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι νόμιζαν ότι η ανατομή του εγκεφάλου ήταν αιματηρή και παρατεταμένη.

2 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι το ζώο κινήθηκε πολύ πριν πεθάνει

Θωρακοτομή με τομή μεγάλων αγγείων

3.65

3.53

5 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι αυτή η μέθοδος ήταν σχετικά γρήγορη και απλή στην εκτέλεση.

  10 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι αυτή η μέθοδος ήταν πολύ αιματηρή και ακατάστατη

Αποκεφαλισμός

4.60

3.06

9 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι αυτή η μέθοδος ήταν η πιο γρήγορη και ανθρώπινη.

  15 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι βρήκαν αυτή τη μέθοδο ως μη αισθητικά ευχάριστη (αιματηρή, ενοχλητική, φρικιαστική, ακατάστατη, προσβλητική, χονδροειδής)

Θωρακική κρούση (πλήξη)

4.63

3.47

5 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι αυτή η μέθοδος ήταν πολύ γρήγορη με την λιγότερο αιματηρή ανατομή

  11 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι βρήκαν αυτή τη μέθοδο μη αισθητικά ευχάριστη (σκληρή, αγενής, επιθετική, ανακριβής, σωματική, βίαιη)

 

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1)Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων ( 27 από τους 42 δηλαδή 64%) δήλωσαν ότι δε θα αρνούνταν κάποια από τις ανωτέρω μεθόδους ευθανασίας. 3 δήλωσαν ότι η τεχνική πρέπει να καθορίζεται με βάση το είδος της έρευνας και την φύση του ερευνητή, με το λιγότερο δυνατό πόνο στο ζώο. Προτάθηκε ότι η υπερβολική δόση αναισθητικού θα ήταν η καλύτερη αισθητικά αποδεκτή μέθοδος. Αυτό πράγματι δείχθηκε καθώς θεωρήθηκε ότι η μέθοδος είναι λιγότερο βίαιη και δεν παρατηρείται πολύ αίμα στη διαδικασία, καθώς επίσης και διότι είναι εύκολη στην εφαρμογή της, χωρίς να προκαλεί πόνο στον αρουραίο. Αναφορικά όμως με την εξαγωγή εγκεφαλικού ιστού με αυτήν την μέθοδο, οι ερωτηθέντες την κατέταξαν χαμηλά, καθώς σχολίασαν το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται στην ευθανασία και τις πιθανές επιπτώσεις αυτής στον νευρικό ιστό.

 

2)Σχετικά με την καρδιακή αφαίμαξη που εφαρμόζεται επίσης συχνά, προτάθηκε ότι η μέθοδος σκότωνε τους ποντικούς γρήγορα και μείωνε την ποσότητα του αίματος που παρατηρούνταν. Όμως, ο χρόνος που απαιτούταν για την ευθανασία ήταν επίσης μεγάλος. Ακόμη, οι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι την προτίμησαν σαν μέθοδο αισθητικά, καθώς ήταν λιγότερο βίαιη καθώς δεν περιλάμβανε θωρακοκτομή και η ποσότητα αίματος που παρατηρούνταν ήταν μικρή.

 

3) Σχετικά με την θωρακοκτομή και την ρήξη μεγάλων αγγείων, προτάθηκε ότι η μέθοδος είναι αισθητικά αποδεκτή, καθώς σκότωνε τους ποντικούς γρήγορα και κατέληγε σε γρήγορη καρδιακή αφαίμαξη, χωρίς ιδιαίτερες ικανότητες από την πλευρά του χειριστή. Ωστόσο η μέθοδος χαρακτηρίστηκε πολύ αιματηρή και ότι διαρκούσε πολύ ώρα μέχρι να πεθάνει το ζώο.

 

4) Αναφορικά με τον αποκεφαλισμό που εφαρμόζεται με την εξάρθρωση του αυχένα,  αυτή η τεχνική χαρακτηρίστηκε ευννοϊκή, καθώς ήταν γρήγορη και αποτελεσματική, με λίγο πόνο να παρατηρείται στο ζώο, ενώ η εξαγωγή εγκεφαλικού ιστού ήταν γρήγορη.

 

5) Η θωρακική κρούση χαρακτηρίστηκε γρήγορη μέθοδος ευθανασίας και ελάχιστα αιματηρή.

6) Η κλειστή ενδοθωρακική ρήξη των μεγάλων αγγείων και της καρδιάς ήταν η καινούργια τεχνική που εφαρμόστηκε στην παρούσα έρευνα με σκοπό να αποδείξει την γρήγορη καρδιακή αφαίμαξη και να δείξει τα αρνητικά των μεθόδων του αποκεφαλισμού και της θωρακικής κρούσης σε σχέση με το αισθητικά αποδεκτό. Οι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι είναι «ειρηνική μέθοδος» καθώς δεν απαιτούταν και θωρακοκτομή, όμως απαιτούταν χρόνος για να πεθάνει ο αρουραίος, ενώ δύο δήλωσαν ότι δεν μπόρεσαν για λόγους ευζωίας να παρακολουθήσουν το βίντεο της διαδικασίας, καθώς ο ποντικός πάσχιζε να αναπνεύσει.

Γράφημα 1: Ραβδόγραμμα που δείχνει τη διάρκεια της διαδικασίας (min; μέσος όρος ± SEM)

για κάθε διαδικασία ευθανασίας. Μετρήθηκε η διάρκεια της διαδικασίας

από την αρχή της αναισθησίας έως το τέλος της ανατομής του εγκεφάλου. Κάθε

μπάρα αντιπροσωπεύει 5 ζώα, εκτός από την υπερδοσολογία πεντοβαρβιτάλης (n = 3).

Η υπερδοσολογία πεντοβαρβιτάλης (υπερδοσολογία Pb) πήρε σημαντικά (*, P < 0,05,

One way test ANOVA ) μεγαλύτερη από όλες τις άλλες διαδικασίες. Ο Χρόνος

για καρδιακές αφαιμάξεις (cardiac exsang) ήταν σημαντικά (#, P <

0,05,one-way test ANOVA) περισσότερος από όλες τις διαδικασίες εκτός από

υπερδοσολογία πεντοβαρβιτάλης. 

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συμπερασματικά, κάποιες μέθοδοι ταξινομήθηκαν χαμηλότερα, καθώς απαιτούσαν ειδικές γνώσεις σύμφωνα με τους ερωτηθέντες. Όλες οι μέθοδοι θεωρήθηκαν αξιόπιστες και μη αναστρέψιμες και όλες φάνηκαν να είναι αποδεκτές από τους ερευνητές. Υπήρχε ποικιλία απαντήσεων σχετικά με το ποιες μεθόδους θα απέρριπταν οι ερευνητές. Δεν φάνηκε κάποια επίδραση δημογραφικών παραγόντων και η ύπαρξη προηγούμενης εμπειρίας δεν φάνηκε να έχει σχέση με τις προτιμήσεις των υποψήφιων.

Αυτή η έρευνα κατέδειξε την ποικίλη φύση της βιοϊατρικής κοινότητας και το μεγάλο εύρος του ατόμου στην λήψη αποφάσεων για σκοπούς έρευνας. Επίσης, δεδομένου ότι οι ποντικοί ήταν αναισθητοποιημένοι σωστά για να μην αισθάνονται την μέθοδο της ευθανασίας, η κατάλληλη μέθοδος ευθανασίας θα πρέπει να στηρίζεται ως επιλογή στον σκοπό της έρευνας και στην κρίση του ερευνητή. Στην παρούσα μελέτη, όλες οι μέθοδοι χαρακτηρίστηκαν κατάλληλες και εναλλακτικές για την ευθανασία αρουραίων. Η θωρακική κρούση και ο αποκεφαλισμός, παρόλο που δεν είναι αισθητικά τόσο αποδεκτές, είναι μέχρι σήμερα οι πιο γρήγορες μέθοδοι ευθανασίας.

 

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΥ

 Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τον πειραματισμό σε ζώα και φυσικά οι ίδιοι νόμοι ισχύουν και στην Ελλάδα.  Σε πολύ γενικές γραμμές οι οδηγίες αυτές αναφέρονται στην αρχή ότι η χρήση των ζώων θα πρέπει να γίνεται μόνο αν τα αναμενόμενα αποτελέσματα ενός πειράματος είναι σημαντικότερα από την ταλαιπωρία των ζώων. Στις χώρες μέλη οι σχετικές νομοθετικές πράξεις έχουν κατοχυρωθεί και οργανώνονται εξειδικευμένα σεμινάρια για την θεωρητική και πρακτική κατάρτιση των επιστημόνων. Σε πολλές χώρες έχουν ιδρυθεί επιστημονικές ενώσεις στον τομέα της Επιστήμης των Ζώων Εργαστηρίου (AALAS), ενώ στην Ευρώπη υπάρχει η FELASA. Ο εξευγενισμός αναφέρεται σε οποιαδήποτε μείωση της συχνότητας ή της σοβαρότητας των οδυνηρών πειραματικών διαδικασιών που εφαρμόζονται σε ζώα. Ο εξευγενισμός μπορεί να πραγματοποιηθεί πριν τον πειραματισμό σε ζώα με αποτέλεσμα την πρόληψη ασθενειών ή την εν γένει παρέκκλιση από την ομοιόσταση του κάθε είδους ζώου. Η ιδέα των 3R έχει καθιερωθεί πλέον και αποτελεί την βάση όλων των σχετικών συζητήσεων.
Στην τρέχουσα σημερινή πρακτική, ο επιστήμονας ερευνητής είναι αυτός που σχεδιάζει το πείραμα σε ζώα και φέρει τελικά την ευθύνη για την ανώδυνη μεταχείριση των ζώων , o κτηνίατρος. Ο κτηνίατρος πρέπει να αναζητήσει την αιτιολογία των ασθενειών που πιθανόν εμπίπτουν στις ειδικές εγκαταστάσεις. Να θέσει την διάγνωση και να διαθέτει φόρμουλες για μεθόδους μικροβιολογικής εξέτασης. Το φάσμα εκτείνεται σε όλα τα έμβια που προκαλούν ασθένειες, τα βακτήρια, τα μυκοπλάσματα, τους ιούς, τα πρωτόζωα, τους μύκητες, τους έλμινθες και τα εξωπαράσιτα και ο κτηνίατρος μεσολαβεί να διαφυλάξει τόσο την πειραματική διαδικασία όσο και την ευζωία των ζώων.  Σημαντικός ο ρόλος του κτηνιάτρου στην αναγνώριση του πόνου και της αγωνίας. Πως θα γίνει αντιληπτή αμέσως η δυσφορία και η ταλαιπωρία, ο πόνος, το νόημα των σημάτων του πόνου; Υπάρχουν διαφορές στην έκφραση του πόνου μεταξύ των ειδών καθώς και κλίμακες προσδιορισμού της σοβαρότητας του πόνου και της καταπόνησης Συνεπακόλουθο όλων αυτών είναι η καλή γνώση των αναισθητικών τεχνικών, η προαναισθητική προετοιμασία, η εφαρμογή και διατήρηση της γενικής αναισθησίας, η εκτίμηση του βάθους της αναισθησίας, η γνώση της τεχνικής σε διάφορα είδη της διασωλήνωσης και του τεχνητού αερισμού, ο έλεγχος των ζωτικών λειτουργιών (monitoring), των επιπλοκών της αναισθησίας και της μετεγχειρητικής φροντίδας και το σημαντικό και δύσκολο ζήτημα της ευθανασίας. Ιστορικά, η θέσπιση νόμων που αναφέρονται στα ζώα έχει προηγηθεί της ανάπτυξης του πεδίου της Βιοηθικής, αντιμετωπίζοντας τα ζώα ξεκάθαρα ως μια μορφή προσωπικής ιδιοκτησίας του ανθρώπου και επομένως ως αντικείμενα Δικαίου (Huss RJ 2002).  Στην ισχύουσα ελληνική νομοθεσία, η οποία ρυθμίζει τις σχέσεις ανθρώπων-ζώων και μεριμνά για την προστασία των ζώων, εμπεριέχονται διατάξεις που αναφέρονται γενικά σε αποδεκτές μεθόδους θανάτωσης για όλα τα είδη των ζώων όσο και διατάξεις που αναφέρονται στην πρόκληση ευθανασίας στα ζώα συντροφιάς. Στο Νόμο 2017/1992 και συγκεκριμένα στο άρθρο 11 με τίτλο «θανάτωση» αναφέρονται τα εξής: «1. Μόνο ένας κτηνίατρος ή ένα άλλο αρμόδιο άτομο μπορεί να προβεί στη θανάτωση ενός ζώου συντροφιάς, εκτός από τις επείγουσες περιπτώσεις για να δοθεί τέλος στους πόνους ενός ζώου και εφόσον η βοήθεια ενός κτηνιάτρου ή ενός άλλου αρμόδιου προσώπου δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί γρήγορα ή για κάθε άλλη επείγουσα περίπτωση που προβλέπεται από την εθνική νομοθεσία. Κάθε θανάτωση πρέπει να γίνεται με όσο το δυνατόν ελάχιστους φυσικούς ή ηθικούς πόνους, λαμβάνοντας υπόψη τις διάφορες περιστάσεις. Η εκλεγείσα μέθοδος, εκτός από τις επείγουσες περιπτώσεις, πρέπει:  α) είτε να αρχίζει με άμεση απώλεια των αισθήσεων και μετά το θάνατο β) είτε να αρχίζει με τη χορήγηση μιας βαθιάς γενικής αναισθησίας που να την ακολουθεί μια διαδικασία, η οποία θα προκαλεί το θάνατο κατά βέβαιο και τελειωτικό τρόπο. Το πρόσωπο που είναι υπεύθυνο για τη θανάτωση πρέπει να είναι σίγουρο ότι το ζώο είναι νεκρό προτού αρχίσει η αφαίρεση του δέρματός του. Οι παρακάτω μέθοδοι θανάτωσης πρέπει να απαγορευτούν: α) ο πνιγμός και άλλες μέθοδοι που προκαλούν ασφυξία, αν αυτές δεν επιφέρουν τα αποτελέσματα που αναφέρονται στην παράγραφο 1 στο β’ εδάφιο β) η χρήση κάθε είδους δηλητηρίου ή ναρκωτικού που η δόση και η εφαρμογή δεν μπορούν να ελεγχθούν κατά τρόπο ώστε να πραγματοποιηθούν τα αποτελέσματα που αναφέρονται στην παράγραφο 1 γ) η ηλεκτρική εκκένωση, εφόσον αυτή δε γίνεται με την άμεση απώλεια των αισθήσεων.» Σε αντίθεση με την ευθανασία στον άνθρωπο έννοια με βαρύ ιστορικό και ηθικό φορτίο, η ευθανασία των ζώων αποτελεί γενικά νόμιμη πρακτική που είναι συμβατή με την παραδοσιακά κυρίαρχη κουλτούρα στις Δυτικές κοινωνίες. Τα περισσότερα κράτη έχουν θεσπίσει νόμους που περιγράφουν τις επιτρεπόμενες μεθόδους ευθανασίας, τα μέσα που πρέπει να χρησιμοποιούνται, υπό ποιες περιστάσεις (σκοπιμότητες) και ποια πρόσωπα (κτηνίατροι ή άλλοι) πρέπει να την εκτελούν. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία. Σύμφωνα με μια βιοκεντρική δεοντολογική θεώρηση οι κτηνίατροι δεν είναι ηθικά ουδέτεροι πάροχοι υπηρεσιών υγείας, όπως θεωρούνταν κατά το παρελθόν. Είναι επαγγελματίες υγείας που οφείλουν να προασπίζουν τα συμφέροντα των ζώων, μια και αυτά είναι οι άμεσα ωφελούμενοι ή οι άμεσα ζημιωμένοι από τις πράξεις ή τις παραλείψεις των κτηνιάτρων. Πρόκειται για επαγγελματική συμπεριφορά και υπευθυνότητα με βάση το «πρότυπο του παιδιάτρου», σύμφωνα με την οποία η λήψη αποφάσεων θα πρέπει να καθοδηγείται με επίκεντρο το συμφέρον εξαρτημένων και ευάλωτων όντων. Σε πρακτικό επίπεδο και ειδικά στις χώρες που δεν υπάρχει θεσμοθετημένος «κώδικας κτηνιατρικής δεοντολογίας» εναπόκειται ουσιαστικά στη συνείδηση και την ηθική κρίση του κάθε κτηνίατρου να αποφασίσει αν δέχεται ή όχι να υλοποιήσει την απόφαση για ευθανασία ενός ζώου συντροφιάς για λόγους διευκόλυνσης του ιδιοκτήτη. Σήμερα υπάρχει Προεδρικό Διάταγμα: Π.Δ. 56/2013(Α΄, 106) «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2010/63/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς». Καταλήγοντας, πρέπει να τονιστεί ότι σε κάθε πείραμα που θα διεξάγει ο κτηνίατρος ή ο αρμόδιος ερευνητής, θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν τα 3R της καλής διαχείρισης των πειραματόζωων:

  1. Refinement (Εκλέπτυνση) «Αναφέρεται στη βελτιστοποίηση των χρησιμοποιούμενων μεθόδων, με στόχο τη μείωση πόνου ή στρες και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των πειραματόζωων.» 

Περιλαμβάνει: • Χρήση μη επεμβατικών μεθόδων. • Υιοθέτηση κάθε σύγχρονης μεθόδου που μειώνει την πρόκληση του πόνου ή stress

 

  1. Reduction (Μείωση) • Αναφέρεται σε μεθόδους που επιτρέπουν την απόκτηση: – Αντιστοίχου ποσού πληροφορίας από μικρότερο αριθμό πειραματόζωων. – Μεγαλύτερου ποσού πληροφορίας από τον ίδιο αριθμό πειραματόζωων Περιλαμβάνει: • Επιλογή του ελάχιστου αριθμού πειραματόζωων, κατόπιν υποδείξεως ειδικού. • Αξιοποίηση των πειραματόζωων σε περισσότερα από ένα πρωτόκολλα • Βελτίωση της ποιότητας των μοντέλων • Βελτιστοποίηση των χρησιμοποιούμενων μεθόδων σε κάθε στάδιο (Διαγνωστικών, Εργαστηριακών, Στατιστικής Ανάλυσης)
  2. Replacement (Αντικατάσταση) «Αναφέρεται στην υιοθέτηση μεθόδων που δεν χρησιμοποιούν ζωϊκά πρότυπα, σε περιπτώσεις που είναι εφικτή η επίτευξη του ιδίου επιστημονικού στόχου.» Περιλαμβάνει: • Τεχνικές in vivo (φυλογενετικά κατώτεροι οργανισμοί) • Τεχνικές in vitro • Τεχνικές in silico

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Παρατίθενται παρακάτω οι νόμοι που ισχύουν στη χώρα μας σχετικά με την προστασία των ζώων εργαστηρίου και τα χαρακτηριστικά του ποντικού που χρησιμοποιήθηκε στην συγκεκριμένη έρευνα που πραγματοποιήθηκε.

  • Νόμος 1197/81 “Περί προστασίας των ζώων 


  • Π.Δ. 160/91 με θέμα “Προστασία των πειραματόζωων που χρησιμοποιούνται για 

πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπούς, σε συμμόρφωση με την οδηγία 

86/609/ΕΟΚ” 

  • Νόμος 2015/92 “Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των σπονδυλωτών 

ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς και άλλους επιστημονικούς σκοπούς“

  • Οδηγία 2010/63/ΕΕ «Περί προστασίας των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς 

σκοπούς»

  • Στο Νόμο 2017/1992 και συγκεκριμένα στο άρθρο 11 με τίτλο «θανάτωση» αναφέρονται τα εξής: «1. Μόνο ένας κτηνίατρος ή ένα άλλο αρμόδιο άτομο μπορεί να προβεί στη θανάτωση ενός ζώου συντροφιάς, εκτός από τις επείγουσες περιπτώσεις .


  • Π.Δ. 56/2013 «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2010/63/ΕE του 

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Σεπτεμβρίου 2010 (L

276/33/20.10.2010) “σχετικά με την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για 

επιστημονικούς σκοπούς”»

Κάθε θανάτωση πρέπει να γίνεται με όσο το δυνατόν ελάχιστους φυσικούς ή ηθικούς πόνους, λαμβάνοντας υπόψη τις διάφορες περιστάσεις. 

Η εκλεγείσα μέθοδος, εκτός από τις επείγουσες περιπτώσεις, πρέπει: α) είτε να αρχίζει με άμεση απώλεια των αισθήσεων και μετά το θάνατο

 β) είτε να αρχίζει με τη χορήγηση μιας βαθιάς γενικής αναισθησίας που να την ακολουθεί μια διαδικασία, η οποία θα προκαλεί το θάνατο κατά βέβαιο και τελειωτικό τρόπο.   

  • Η Εκτελεστική Απόφαση της Επιτροπής 2020/569/ΕΕ της 16ης Απριλίου

2020 (L 129/33/24.4.2020) «για τον καθορισμό κοινού μορφοτύπου και

πληροφοριακού περιεχομένου για την υποβολή των πληροφοριών που πρέπει

να υποβάλλονται από τα κράτη μέλη δυνάμει της οδηγίας 2010/63/ΕΕ του

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί προστασίας των ζώων

που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς και για την κατάργηση

της εκτελεστικής απόφασης 2012/707/ΕΕ της Επιτροπής»

  • Μετά τη δημοσίευση τόσο της οδηγίας 2010/63/ΕΕ, όσο και της Εκτελεστικής

Απόφασης 2020/569/ΕΕ, ο μορφότυπος υποβολής των στοιχείων στην Ευρωπαϊκή

Επιτροπή τροποποιήθηκε, προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες νομοθετικές

απαιτήσεις. 

Επίσης δημιουργήθηκε διαδικτυακή πλατφόρμα για την υποβολή των

στοιχείων από τα Κράτη Μέλη στο κέντρο επικοινωνίας και ενημέρωσης για τις

διοικήσεις, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ο SRG (Sprague Dawley, Rag2, Il2rg- “SRG”) είναι ένας σοβαρά ανοσοανεπαρκής αμιγής αρουραίος που δημιουργήθηκε μέσω μεταλλάξεων νοκ-άουτ(knock out) στα γονίδια Rag2 και Il2rgamma, με αποτέλεσμα ανεπάρκεια σε ώριμα Β, Τ και ΝΚ κύτταρα.

 Αυτή η σοβαρή ανοσοανεπάρκεια, σε συνδυασμό με ένα μεγαλύτερο μέγεθος οργανισμού, καθιστά τον αρουραίο SRG ιδανικό εναλλακτικό ερευνητικό μοντέλο για ποντίκια σε ορισμένες προκλινές εφαρμογές.

 

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  1. Alger BE, Dhanjal SS, Dingledine R, Garthwaite J, Henderson G, King GL, Lipton P, North A, Schwartzkroin PA, Sears TA, Segal M, Whittingham TS and Williams J. 1984. Brain slice methods, p 381–437. In: Dingledine R, editor. Brain slices. New York (NY): Plenum Press. 
  2. American Veterinary Medical Association. [Internet]. 2007. AVMA guidelines on euthanasia, 2007 update. [Cited 2 February 2011]. Available at: http://www.avma.org/issues/animal_welfare/ euthanasia.pdf 
  3. Conlee KM, Stephens ML, Rowan AN, King LA. 2005. Carbon dioxide for euthanasia: concerns regarding pain and distress, with special reference to mice and rats. Lab Anim 39:137–161. 
  4. Danneman PJ, Stein S, Walshaw SO. 1997. Humane and practical implications of using carbon dioxide mixed with oxygen for anesthesia or euthanasia of rats. Lab Anim Sci 47:376–385. 
  5. Egan TM, Henderson G, North RA, Williams JT. 1983. Noradrenaline-mediated synaptic inhibition in rat locus coeruleus neurones. J Physiol 345:477–488.
  6. Institute for Laboratory Animal Research. 1996. Guide for the care and use of laboratory animals. Washington (DC): National Academies Press.
  7. Johnson SM, Trussell DC, McRitchie DA, Halliday GM, Hardman CD. 1996. Anatomical and immunohistochemical identification of catecholaminergic neurones in brain slice preparations used in electrophysiology. J Neurosci Methods 64:83–93. 
  8. Johnson SW, North RA. 1992. Opioids excite dopamine neurons by hyperpolarization of local interneurons. J Neurosci 12:483–488. 
  9. Johnson SW, North RA. 1992. Two types of neurone in the rat ventral tegmental area and their synaptic inputs. J Physiol 450:455–468. 
  10. Office of Laboratory Animal Welfare. [Internet]. 2002. Public Health Service policy on humane care and use of laboratory animals clarification regarding use of carbon dioxide for euthanasia of small laboratory animals. [Cited 2 February 2011]. Available at: http:// grants.nih.gov/grants/guide/notice-files/NOT-OD-02-062.html 
  11. Thiex R, Mayfrank L, Rohde V, Gilsbach JM, Tsirka SA. 2004. The role of endogenous versus exogenous tPA on edema formation in murine ICH. Exp Neurol 189:25–32. 
  12. Williams JT, North RA, Shefner SA, Nishi S, Egan TM. 1984. Membrane properties of rat locus coeruleus neurones. Neuroscience 13:137–156
  13. «Η θέση του κτηνιάτρου στην επιστήμη των ζώων εργαστηρίου» (hva.gr)
  14. Slide 1 (uoa.gr)
  15. Τα 3r των πειραματόζωων – Αναζήτηση Google

16. Εγχειρίδιο Μελέτης Ζώων Εργαστηρίου Έκδοση: 1η/2008

Συγγραφείς: Παν. Σούμπλης – Χρύσα Βογιατζάκη

Κοινοποιήστε 

Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram

Επικοινωνία
 Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr|  | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.