Ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή-ηθικά ζητήμα και ο πρόσφατος νόμος 4958/2022
7-6-2023
Χρήστος Λιάχνης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σύμφωνα με τον W.H.O. (2020): «Η υπογονιμότητα είναι μια ασθένεια του ανδρικού ή γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος που ορίζεται από την αποτυχία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από 12 ή περισσότερους μήνες τακτικής, χωρίς προφυλάξεις, σεξουαλικής επαφής». Η υπογονιμότητα επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους και περισσότερα από 48 εκατομμύρια ζευγάρια σε αναπαραγωγική ηλικία παγκοσμίως και έχει αντίκτυπο τόσο στις οικογένειες τους όσο και στην κοινωνία (W.H.O., 2020).
Η Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ) αναφέρεται σε θεραπείες και διαδικασίες που στοχεύουν στην επίτευξη εγκυμοσύνης. Αυτές οι πολύπλοκες διαδικασίες μπορεί να είναι η μόνη επιλογή για τα ζευγάρια που έχουν ήδη περάσει από διάφορες επιλογές θεραπείας υπογονιμότητας, αλλά δεν έχουν ακόμη επιτύχει εγκυμοσύνη (NIH, 2017).
Κύριες επιλογές ΙΥΑ αποτελούν η ενδομήτρια σπερματέγχυση, δηλαδή η τοποθέτηση επεξεργασμένου σπέρματος στη μήτρα της γυναίκας, με χαμηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας και η εξωσωματική γονιμοποίηση, όπου τα ωάρια και το σπέρμα από το ζευγάρι επωάζονται μαζί σε ένα εργαστήριο για να παραχθεί ένα έμβρυο, το οποίο τοποθετείται στη μήτρα της γυναίκας για έναρξη επιτυχούς εγκυμοσύνης. Επίσης, υπάρχει και η ΙΥΑ με χρήση γενετικού υλικού τρίτων, που προκύπτει από δωρεά σπέρματος, ωαρίων ή εμβρύων στο ζευγάρι που αδυνατεί να τεκνοποιήσει ή με την συμβολή «παρένθετης μητέρας», όπως ορίζεται η γυναίκα που κυοφορεί το βρέφος το οποίο προορίζεται για το άτεκνο ζευγάρι που δεν έχει τη δυνατότητα τεκνοποίησης (NIH, 2017).
Οι μέθοδοι Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής εφαρμόζονται σε ενήλικα άτομα μέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούμενου ατόμου, με την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής στις γυναίκες να ορίζεται το πεντηκοστό (50ο) έτος. Πρόσφατα στην Ελλάδα έγινε αύξηση του ηλικιακού ορίου των γυναικών που δύνανται να προσφύγουν σε ΙΥΑ από το πεντηκοστό (50ο) στο πεντηκοστό τέταρτο έτος (54ο) της ηλικίας τους ενώ αλλαγές υπήρξαν και στην ανωνυμία ή μη του τρίτου δότη γενετικού υλικού (Ν. 4958/ 2022)
ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΥΑ
Η ανάπτυξη της ΙΥΑ προσέφερε την δυνατότητα τεκνοποίησης σε πολλά άτεκνα ζευγάρια, με τρόπους που μέχρι πριν λίγα χρόνια έμοιαζαν φανταστικοί. Δεν είναι όμως λίγοι και οι ηθικοί προβληματισμοί που σχετίζονται με την ΙΥΑ και κυρίως με την εξωσωματική γονιμοποίηση. Αρχικά, κατά την τεχνητή γονιμοποίηση ωαρίων συνήθως παράγονται περισσότερα του ενός γονιμοποιημένα ωάρια, αλλά μόνο ένα χρησιμοποιείται για την εμβρυο-μεταφορά, τα υπόλοιπα καταστρέφονται ή καταψύχονται σε περίπτωση που χρειαστούν. Αυτό ισοδυναμεί με μαζική άμβλωση, βρίσκοντας αντίθετους τους πολέμιους των αμβλώσεων (Ηγουμενίδης Μ., 2020).
Με το πέρας της εξωσωματικής γονιμοποίησης προκύπτει το ζήτημα αναφορικά με τα πλεονάζοντα έμβρυα που έχουν δημιουργηθεί στο εργαστήριο και το ποιος είναι υπεύθυνος να αποφασίσει αν θα καταστραφούν, αν θα δοθούν σε άλλο ζευγάρι ή αν θα χρησιμοποιηθούν για ερευνητικούς σκοπούς προς όφελος της επιστήμης και της κοινωνίας. Κάποιοι θεωρούν το έμβρυο αναπόσπαστο τμήμα της μητέρας, δίνοντας της το δικαίωμα να αποφασίσει για την τύχη των πλεοναζόντων εμβρύων ενώ άλλοι θεωρούν το έμβρυο ως εν δυνάμει άνθρωπο κατέχοντας όλα τα κοινωνικά δικαιώματα που απορρέουν από το γεγονός αυτό (Φράγκου Δ. & Γαλάνης Π., 2016).
Το υψηλό κόστος της ΙΥΑ αποτελεί ένα κομβικό σημείο στο οποίο διαχωρίζονται τα ζευγάρια που αδυνατούν να τεκνοποιήσουν, σε αυτά που έχουν τα χρήματα για να προχωρήσουν σε ΙΥΑ και σε αυτά που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά σε μια τέτοια απόφαση. Με την αναπαραγωγή να αποτελεί αναπόσπαστο δικαίωμα όλων των ανθρώπων, μια τέτοια διάκριση αποτελεί έντονη κοινωνική ανισότητα και το κράτος οφείλει να μεριμνήσει για την πρόσβαση όλων των ενδιαφερόμενων στην ΙΥΑ, ανεξάρτητα οικονομικού ή κοινωνικού επιπέδου του ατόμου (Falloon K. & Rosoff PM., 2014).
Ανησυχία επίσης δημιουργεί το γεγονός ότι η ΙΥΑ από αυστηρώς ιατρική πράξη έχει πάρει κοινωνικές διαστάσεις. Μια διαδικασία η οποία αρχικά είχε σκοπό την θεραπεία της υπογονιμότητας σε ζευγάρια με ιατρικό πρόβλημα, που δεν τους επέτρεπε να τεκνοποιήσουν, έχει γίνει μια «εμπορεύσιμη» μέθοδος τεκνοποίησης για όσους έχουν την οικονομική ευχέρεια. Η κατάψυξη γαμετών σε νεαρή ηλικία για επιτυχή τεκνοποίηση σε μεγαλύτερη ηλικία παρομοιάζεται με την αισθητική πλαστική χειρουργική ενώ η πώληση γαμετών δέχεται έντονη αρνητική κρητική (von Schondorf- Gleicher et. al., 2022). Η ΙΥΑ με γενετικό υλικό δότη έχει δημιουργήσει ένα πλαίσιο ερωτημάτων σχετικά με την ταυτότητα του παιδιού αλλά και το δικαίωμα της ανωνυμίας του δότη ή όχι, που θα αναλυθεί εκτενώς στο τελευταίο μέρος της παρούσας εργασίας.
Επιπλέον, η ΙΥΑ δημιουργεί ηθικά ζητήματα με την αλλαγή της δομής της οικογένειας, η οποία παραδοσιακά αποτελείται από δυο ετερόφυλους γονείς γενετικά συνδεδεμένους με τα παιδιά. Η ΙΥΑ δίνει την δυνατότητα απόκτησης παιδιού σε έναν άντρα χωρίς σύντροφο με την βοήθεια «παρένθετης μητέρας», σε μια γυναικά με χρήση αντρικού γενετικού υλικού δότη, ακόμα και σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια. Ερωτήματα τίθενται σχετικά με την φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού σε αυτές τις νέες μορφές οικογένειας και την κοινωνική τους αποδοχή ενώ άλλα δεδομένα στηρίζουν αυτή την αλλαγή αναφερόμενα στη σημασία των σχέσεων γονιών- παιδιού ανεξάρτητα από το φύλο τους (Ηγουμενίδης Μ., 2020. Fasouliotis S. & Schenker J., 2000).
Τέλος, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών αναπαραγωγής απαιτεί περισσότερες αποδείξεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τη σχέση κόστους αποτελεσματικότητάς τους καθώς και μακροπρόθεσμη παρακολούθηση των κλινικών δεδομένων. Οι νέες μέθοδοι ΙΥΑ πρέπει πρώτα να δοκιμαστούν σε προκλινικές μελέτες σε ζώα και έμβρυα για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τους, πράγμα δύσκολο, αφού τέτοιου είδους έρευνες σε έμβρυα απαγορεύονται σε πολλές χώρες (Harper J. et. al., 2014).
ΝΟΜΟΣ 4958/ 2022
Τον Ιουλίου του 2022, ψηφίστηκε στη βουλή ένα πλαίσιο αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στην ΙΥΑ. Βασικό σημείο αυτών αποτελεί η αύξηση του ορίου ηλικίας που επιτρέπεται οι γυναίκες να προσφύγουν σε ΙΥΑ, από το 50ο έτος στο 54ο έτος (Ν. 4958/ 2022). Καίρια σημασία έχει για την χωρά μας η αύξηση του χρονικού πλαισίου ΙΥΑ, καθώς η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι μεγάλη, όμως η ΙΥΑ φαίνεται ότι σε μεγάλη ηλικία ενέχει σοβαρούς ηθικούς προβληματισμούς.
Η ηλικία είναι ένας από τους κυρίους παράγοντες που οδηγούν τους ανθρώπους στην ΙΥΑ. Τα έμβρυα που προκύπτουν μέσω ΙΥΑ από γενετικό υλικό σχετικά μεγάλων σε ηλικία ατόμων βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων υγείας, από σύνδρομο Down και διάφορες μορφές καρκίνου μέχρι σχιζοφρένεια και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές. Επιπλέον, αυξημένα είναι τα ποσοστά αποβολών μεταξύ των κυήσεων με ΙΥΑ μιας μητέρας σε μεγάλη ηλικία. Οι γιατροί εκφράζουν τον προβληματισμό τους σχετικά με την ΙΥΑ σε μεγάλη ηλικία καθώς οι υποψήφιοι γονείς δεν δείχνουν να κατανοούν τους σοβαρούς κίνδυνους που ενέχει για την υγεία του παιδιού (Brandt JS. et. al., 2019. Zweifel J. et. al., 2020). Η αύξηση του ηλικιακού ορίου ΙΥΑ θα επιτρέψει περισσότερες τέτοιες, αυξημένου κινδύνου, κυήσεις.
Επίσης, η αύξηση του ηλικιακού πλαισίου ΙΥΑ θα επιτρέψει σε ακόμα περισσότερες γυναίκες να αναζητήσουν ωάρια για να προχωρήσουν σε εξωσωματική γονιμοποίηση, με τα ωάρια να αποτελούν δυσεύρετους πόρους. Προκύπτει, λοιπόν, το ζήτημα της κατανομής των ωαρίων στις γυναίκες που καταφεύγουν σε ΙΥΑ και το αν πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε νέες γυναίκες με ιατρικό πρόβλημα, που δεν τους επιτρέπει να τεκνοποιήσουν, πάρα σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας που βιολογικά δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν λόγω εμμηνόπαυσης (Harrison BJ. et. al., 2017).
Τα παιδιά μεγαλύτερων γονέων είναι πιο πιθανό από τους συνομηλίκους τους να βρεθούν σε ρόλο φροντίδας για τους γονείς τους πριν ενηλικιωθούν. Τα παιδιά που υπηρετούν ως φροντιστές διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους, διατροφικών διαταραχών, κατάχρησης ουσιών και προβλημάτων συμπεριφοράς. Επιπλέον, μπορεί να μην καταφέρουν να αποκτήσουν δική τους οικογένεια, προσπαθώντας να φροντίσουν τους ηλικιωμένους γονείς τους (Zweifel J. et. al., 2020).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Brandt J.S., Cruz Ithier M.A., Rosen T., Ashkinadze E. (2019) ‘Advanced paternal age, infertility, and reproductive risks: A review of the literature’, Prenatal Diagnosis, 39(2), pp. 81–87. Available at: https://doi.org/10.1002/pd.5402.
- Falloon K. and Rosoff P.M. (2014) ‘MEDICINE AND SOCIETY Who Pays? Mandated Insurance Coverage for Assisted Reproductive’, American Medical Association Journal of Ethics, 16(1), pp. 63–69.
- Fasouliotis S.J. and Schenker J.G. (2000) ‘Ethics and assisted reproduction’, European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 90(2), pp. 171–180. Available at: https://doi.org/10.1016/S0301-2115(00)00271-2.
- Harper J., Geraedts J., Borry P., Cornel M.C., Dondorp W.J., Gianaroli L., Harton G., Milachich T., Kaariainen H., Liebaers I., Morris M., Sequeiros J., Sermon K., Shenfield F., Skirton H., Soini S., Spits C., Veiga A., Vermeesch J.R., Viville S., de Wert G., Macek M., on behalf of ESHG, ESHRE and EuroGentest2, (2014) ‘Current issues in medically assisted reproduction and genetics in Europe: research, clinical practice, ethics, legal issues and policy’, Human Reproduction, 29(8), pp. 1603–1609. Available at: https://doi.org/10.1093/humrep/deu130.
- Harrison B., Hilton T., Rivière R., Ferraro Z., Deonandan R., Walker M. (2017) ‘Advanced maternal age: ethical and medical considerations for assisted reproductive technology’, International Journal of Women’s Health, Volume 9, pp. 561–570. Available at: https://doi.org/10.2147/IJWH.S139578.
- National Institute of Health (NIH) (2017) ‘Assisted Reproductive Technology (ART)’. Available at: https://www.nichd.nih.gov/health/topics/infertility/conditioninfo/treatments/art#surrogate.
- von Schondorf-Gleicher A., Mochizuki L., Orvieto R., Patrizio P., Caplan A.S., Gleicher N. (2022) ‘Revisiting selected ethical aspects of current clinical in vitro fertilization (IVF) practice’, Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 39(3), pp. 591–604. Available at: https://doi.org/10.1007/s10815-022-02439-7.
- World Health Organization (W.H.O.) (2020) ‘Infertility’. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infertility.
- Zweifel J.E., Woodward J.T., Rebar R.W., Sauer M.V. (2020) ‘Is it time to establish age restrictions in ART?’, Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 37(2), pp. 257–262. Available at: https://doi.org/10.1007/s10815-019-01649-w.
- Ηγουμενίδης Μ. (2020) Βασική Βιοηθική. Δεοντολογία – Νομοθεσία για Επαγγελματίες Υγείας. Broken Hill Publishers Ltd.
- Ηγουμενίδης Μ. (2020) “Ζητήματα αναπαραγωγής”. Στο: Σαράφης Π. and Μπαμίδης Π. (Επιμ.) (2020) ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Συστήματα & Πολιτικές. BROKEN HILL PUBLISHERS LTD- Π.Χ. ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ.
- Ν. 4958/2022 (ΦΕΚ 142/Α/21-7-2022) Μεταρρυθμίσεις στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και άλλες επείγουσες ρυθμίσεις.
- Φράγκου Δ. and Γαλάνης Π. (2016) ‘Ηθικά ζητήματα στην ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή’, ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, 33(5), pp. 680–688.
Κοινοποιήστε



Παραφίμωση: Αίτια, Συμπτώματα, Επιπλοκές και Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Η παραφίμωση είναι μία επείγουσα ιατρική κατάσταση κατά την οποία η ακροποσθία, δηλαδή το δέρμα που καλύπτει την κεφαλή του πέους, δεν επιστρέφει στη φυσιολογική της θέση μετά την έλξη προς τα πίσω

Συνέντευξη με την ειδικευόμενη ψυχίατρο Κουνατιάδου Χριστίνα
H ειδικευόμενη ψυχίατρος Κουνατιάδου Χριστίνα απαντάει στις ερωτήσεις μας σχετικά με το επάγγελμα της στην Ελλάδα
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram
Επικοινωνία
Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr
| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr| | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr


© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.