Παραβατικοτητα ανηλικων: Ψυχικη υγεια και ικανοτητα για καταλογισμο

21-3-2022

Νικολέτα Κοτιανίδου

Έννοια παραβατικότητας

Η παραβατική συμπεριφορά είναι διαδεδομένη σε όλα τα κοινωνικά στρώματα του πληθυσμού, ωστόσο είναι σύνηθες στο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης να εμπλέκονται άτομα, μέλη αδύναμων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και αντιμετωπίζουν αντίξοες συνθήκες διαβίωσής.

Στην εφηβεία η έννοια της παραβατικότητας και παραπτωματικότητας, όροι που μπορούν να στιγματίσουν το νεαρό άτομο, είναι μια περίοδος διαμόρφωσης  και ανακάλυψης του εαυτού και των σεξουαλικών ενορμήσεων, επιθετικών συμπεριφορών που βοηθούν στη σταδιακή απομάκρυνση απ’ τη γονεϊκή φιγούρα και τη σταθεροποίηση της ταυτότητας του. Όταν αναφέρεται κανείς στην εφηβική παραπτωματικότητα είναι σύνηθες τη βοήθεια να τη ζητά κάποιος άλλος και όχι ο ίδιος ο έφηβος (γονείς, αστυνομία, δικαστήρια, σχολείο).

Αρχές συστήματος δικαιοσύνης σε ανηλίκους

Το ποινικό δίκαιο ανήλικων αναφέρεται όταν ο χρόνος τέλεσης της πράξης ο έφηβος ήταν ανήλικος. Ο σκοπός είναι να καταφέρει να σωφρονιστεί ο έφηβος μέσω αναμορφωτικών και θεραπευτικών μέτρων, η βελτίωση της προσωπικότητας και όχι η ποινή της στερητικής της ελευθερίας. Γι’ αυτό και θεωρείται το ποινικό δίκαιο της διαπαιδαγώγησης, επειδή οι κυρώσεις δεν είναι τιμωρητικές, αλλά μέτρα αγωγής, αναμορφωτικά μέτρα που αποσκοπούν στην διαπαιδαγώγηση, την κοινωνική αναπροσαρμογή και επανένταξη του ανήλικου. Από τις 3 βασικές αρχές «ουδεμία ποινή χωρίς πράξη, ουδεμία ποινή χωρίς άδικο και ουδεμία ποινή χωρίς ενοχή που συνάγονται στο Α 14 παρ. 1 ΠΚ, στην περίπτωση των αναμορφωτικών μέτρων ισχύουν οι δύο πρώτου, δηλ. «ουδέν αναμορφωτικό μέτρο χωρίς πράξη και ουδέν αναμορφωτικό μέτρο χωρίς άδικο» 

Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία περί ανηλίκων (Ν. 3189/2003), το παιδί κάτω των 8 ετών θεωρείται ποινικά ανεύθυνο και δεν μπορεί να ασκηθεί ποινική δίωξη εναντίον του, διότι στερείται της ικανότητας καταλογισμού. Για τα παιδιά ηλικίας έως 8-13 ετών  καθιερώνεται μαχητό τεκμήριο ποινικής υπευθυνότητας. Η ηλικία αυτή θεωρείται ως το πέρασμα προς την ωριμότητα και την εφηβεία οπότε ο ανήλικος έχει μια μερική ευθύνη για τις πράξεις του, χωρίς να είναι πλήρης. Μπορούν να του επιβληθούν μόνο αναμορφωτικά η θεραπευτικά μέτρα. Για την ηλικία 15-18 ετών πρέπει να διασαφηνιστεί ένα ο ανήλικος αντιλαμβάνεται τον άδικο χαρακτήρα της πράξης του. Το μέτρο στερητικού της ελευθερίας επιβάλλεται μόνο σε περιπτώσεις ανθρωποκτονίας και να εμφανίζει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα του σε συνδυασμό με τις περιστάσεις τέλεσης της πράξης.

Διαταραχή διαγωγής

Στη σύγχρονη ψυχιατρική η παραπτωματικότητα διερευνάται στη νοσολογική κατηγορία των διαταραχών διαγωγής (συμπεριφοράς), σύμφωνα με την ταξινόμηση των ψυχικών διαταραχών και διαταραχών συμπεριφοράς της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ICD-10) και του διαγνωστικού εγχειριδίου της Αμερικανικής Ψυχιατρικής εταιρείας (DSM-IV). Η διαταραχή διαγωγής εμφανίζεται νωρίτερα στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια και προϋποθέτει: α) να επαναλαμβάνεται συστηματικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, β) να παραβιάζει τα βασικά δικαιώματα των άλλων και τους κοινωνικούς κανόνες που έχουν τεθεί για κάθε στάδιο της ηλικίας και γ) να είναι πολύ πιο σοβαρό απ’ τις συνήθεις αταξίες της ηλικίας. Οι διαταραχές διαγωγής έχουν πολυπαραγοντική αιτιολογία, που θα αναλυθούν παρακάτω:

Α) Ιδιοσυστατικοί, νευροφυσιολογικοί και ορμονικοί παράγοντες 

Μέσα από μελέτες βρεφών και νηπίων που  τα ιδιοσυστατικά τους χαρακτηριστικά τα εντάσσουν στην κατηγορία με «δύσκολο» ταπεραμέντο, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διαταραχές διαγωγής κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Σύμφωνα με τη νευροβιολογία της επιθετικότητας, τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης αυξάνουν την επιθετικότητα και την παρορμητική συμπεριφορά. Αντιστοίχως, η αυξημένη τεστοστερόνη στο αίμα στα αγόρια, συνδυάζεται με την αυξημένη παραπτωματικότητα.

Β) Γενετικοί παράγοντες

Οι διαταραχές συμπεριφοράς δεν κατατάσσονται στην κατηγορία των κληρονομικών διαταραχών, όπως για παράδειγμα η σχιζοφρένεια. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται ότι υπάρχει κάποια πολυγονιδιακού τύπου προδιάθεση για την ανάπτυξη της επιθετικής συμπεριφοράς. Υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις πως διαταραχές προσωπικότητας που σχετίζονται με την παραβατικότητα και την επιθετικότητα, όπως η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας (περίπου το 80% της διαταραχής ανευρίσκεται στις φυλακές) έχουν γενετική επιβάρυνση. Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονιστεί πως η προδιάθεση από μόνη της δεν είναι επαρκής για την εμφάνιση των διαταραχών συμπεριφοράς.

Γ) Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, υπάρχει διαφορετικός βαθμός παραπτωματικότητας ανάμεσα σε διάφορες κοινωνικές τάξεις, Επίσης, το βίαιο σχολικό περιβάλλον καθώς και η κάθε μορφής κακοποίηση, η οικογενειακή παραμέληση η εκμετάλλευση προωθούν την εμφάνιση βίαιης συμπεριφοράς στην εφηβική και αργότερα στην ενήλικη ζωή. Η έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου, ορίων και ελέγχου στην ευαίσθητη ηλικία της εφηβείας είναι παράγοντες που τείνουν να οδηγούν στην ανήλικη παραβατικότητα.

Δ) Ψυχοκοινωνικοί – Οικογενειακοί παράγοντες

Η ύπαρξή μη σταθερού οικογενειακού περιβάλλοντος, η ανατροφή των παιδιών σε ιδρύματα, η κακοποίηση, παραμέληση, κοινωνικό-οικονομική επιβάρυνση, φτώχεια, περιθωριοποίηση είναι όλοι παράγοντες κινδύνου που ενδέχεται να οδηγήσουν σε παραβατική συμπεριφορά. Επιβαρυντικός παράγοντας είναι το τραύμα. Το τραύμα που δεν έχει επουλωθεί, δεν έχει δουλευτεί μπορεί να οδηγήσει τον έφηβο στην παραβατικότητα. Οι αρνητικές σχέσεις μεταξύ των γονέων, η έλλειψή του πατέρα, τα ασαφή όρια, μη επαρκής επίβλεψη τείνουν να δημιουργούν παραβατικούς εφήβους.

Η παραπτωματικότητα στηρίζεται στην παιδική ηλικία του παιδιού και τη συναισθηματική σχέση με τους γονείς του. Η συναισθηματική αποστέρηση και η παραμέληση αποτελούν τον πιο συχνό, κοινό παρονομαστή στην αιτιοπαθογένεια της παραπτωματικότητας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να προσθέσει κανείς, πως η παραπτωματικότητα αναπτύχθηκε και σε εφήβους που είχαν λάβει φροντίδα αι αγάπη και οι γονείς τους ήταν υπερπροστατευτικοί μαζί τους. Αυτό συνέβη διότι δεν είχαν μάθει να ανταπεξέρχονται στις δύσκολες συνθήκες, στις ματαιώσεις της ζωής, καθώς είχαν αναπτύξει ένα ψευδές αίσθημα παντοδυναμίας, λόγω της υπερβολικής φροντίδας και του αισθήματος του ανήκειν που είχαν.

Ε) Ατομικοί-ενδοψυχικοί παράγοντες

Κατά την εφηβεία, οι ψυχολογικές μεταπτώσεις και τα άγχη λόγω της εξελικτικής πορείας των εφήβων οδηγούν στην ανάπτυξη παραβατικής και προκλητικής συμπεριφοράς για να «τραβήξουν» το ενδιαφέρον των ενηλίκων. Προσπαθούν μέσω αυτής της συμπεριφοράς να δοκιμάσουν τα όρια και τις αντοχές των γονέων, ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα την αίσθηση της πραγματικότητας και προσωπικής ταυτότητας ως απάντηση στο φόβο διάλυσής του (Αναγνωστόπουλος, 2008)

Οι περισσότερες περιπτώσεις νεανικής παραβατικότητας συνδέονται κατ’ εξοχήν με την διαταραχή διαγωγής που παρουσιάζει και υψηλή συννοσυρότητα με την Διαταραχή <ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικόττας (ΔΕΠ-Υ) και με την κατάχρηση ουσιών. Οι ανήλικοι παραβάτες δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις πληροφορίες που λαμβάνουν και δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις πραγματικές προθέσεις των άλλων με αποτέλεσμα να τις παρερμηνεύουν. Υπάρχουν ελλείμματα και δυσκολίες στο γνωστικό τομέα και αυτό καθιστά ακόμα περισσότερο δύσκολη την επικοινωνία μαζί τους. Βιώνουν έντονα συναισθήματα θυμού με δυσκολία διαχείρισης της παρορμητικότητάς τους (Αναγνωστόπουλος, 2008)

TrueMed-ForLivingMore

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Πιτσελά, Α. (2013), «Η ποινική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των ανηλίκων», Εκδόσεις: Σακκουλά

Γιαννοπούλου, Ι. (2010). «Ψυχιατροδικαστική Παιδιών και Εφήβων», Εκδόσεις: Π.Χ.Πασχαλίδης

Βούρδας, Α. (2010). «Ψυχιατροδικαστική Παιδιών και Εφήβων» , Εκδόσεις: Π.Χ. Πασχαλίδης

Αναγνωστόπουλος, Δ. (2008), «Ψυχιατροδικαστική», Εκδόσεις: Π.Χ. Πασχαλίδης

Κοινοποιήστε 

Παραφίμωση: Αίτια, Συμπτώματα, Επιπλοκές και Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Παραφίμωση: Αίτια, Συμπτώματα, Επιπλοκές και Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Η παραφίμωση είναι μία επείγουσα ιατρική κατάσταση κατά την οποία η ακροποσθία, δηλαδή το δέρμα που καλύπτει την κεφαλή του πέους, δεν επιστρέφει στη φυσιολογική της θέση μετά την έλξη προς τα πίσω

Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram

Επικοινωνία
 Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr|  | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr

 

© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.