Πρώτες βοήθειες: Δηλητηρίαση

Αναστασία Λάππα

Δηλητηρίαση καλείται η κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός εκτίθεται σε οποιαδήποτε χημική ή βιολογική ουσία η οποία μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την λειτουργία του προκαλώντας τοξικές βλάβες, σοβαρές αλλοιώσεις, ακόμη και θάνατο.

Οι κύριες οδοί εισαγωγής τοξικών ουσιών στον οργανισμό είναι: 

1. Η αναπνευστική οδός( Μονοξείδιο του άνθρακα (CO), Βιομηχανικοί διαλύτες )
2. Η πεπτική οδός (Φάρμακα, Απορρυπαντικά)
3. Η κυκλοφορία του αίματος
4. Το δέρμα ή οι Βλεννογόνοι(εντομοκτόνα, με ένεση ή δήγματα ερπετών, εντομών ή ζώων

Βασικές Αρχές Αντιμετώπισης

Στόχος της πρώτης αντιμετώπισης είναι:

Η παροχή απλών και συγκεκριμένων οδηγιών από το τηλέφωνο στο περιβάλλον του θύματος για άμεση αντιμετώπιση, έτσι πρέπει να απαντηθούν οι παρακάτω ερωτήσεις:

o Να προσδιοριστεί η ηλικία του ασθενούς.( Η θνησιμότητα είναι μεγαλύτερη στα παιδιά και στους υπερήλικες).

o Ποια είναι η τοξική ουσία;

o Ποια ήταν η οδος χορήγησης (Από το Στόμα, Διαδερμική, με Εισπνοή,Ενδοφλέβια,Ενδομυική,Υποδόρια)

o Πόσος χρόνος έχει περάσει από τη λήψη του φαρμάκου;

o Ποια είναι η Κατάσταση του ασθενούς; (Έχει επαφή με το περιβάλλον; Έχει άλλους τραυματισμούς;)

Δηλητηρίαση από το στόμα

Τα δηλητήρια που λαμβάνονται από το στόμα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες καθώς περνούν από το έντερο στην κυκλοφορία του αίματος. 

Η τοξική επίδραση εξαρτάται από το είδος του δηλητηρίου, την ποσότητα που έχει καταποθεί καθώς και την ταχύτητα που πέρασε στο στομάχι.

Αν το παιδί έχει απώλεια συνείδησης ή δυσκολεύεται να αναπνεύσει:

• Καλέστε ιατρική βοήθεια
• Προσεγγίστε με προσοχή, φορώντας γάντια (Τυχόν χυμένα υγρά δίπλα στο παιδί μπορεί να είναι επικίνδυνα)
• Απομακρύνετε το παιδί από κάθε τοξική ουσία που μπορεί να αποτελεί κίνδυνο και για εσάς.
• Ελέγξτε το ABS, απελευθερώστε τον αεραγωγό, απομακρύνετε κάθε δισκίο ή άλλο δηλητήριο που βρίσκεται ακόμη μέσα στο στόμα. Ξεκινήστε τις διαδικασίες ανάνηψης κα συνεχίστε ώσπου να φτάσει βοήθεια.
• Ο ασθενής θα πρέπει να τοποθετηθεί σε πλάγια κατακεκλιμένη θέση με το κεφάλι προς τα κάτω, αποφύγετε να προκαλέσετε έμετο (πρόληψη εισρόφησης).

Αν το παιδί έχει πλήρη συνείδηση:

• Βάλτε το παιδί να φτύσει το δηλητήριο και πλύνετε προσεκτικά τα χείλη του και το στόμα του.
• Δώστε του να πιεί μισό ποτήρι γάλα ή νερό. Αυτό θα αραιώσει το δηλητήριο που βρίσκεται μέσα στο στομάχι και θα προστετέψει τον βλεννογόνο του από την διάβρωση που προκαλούν οξέα και αλκάλεα.
• Τοποθετήστε το σε θέση ανάνηψης εάν εμφανίζει υπνηλία για να προστατέψετε τον αεραγωγό του σε περίπτωση που κάνει εμετό.

Κάθε άλλη μέθοδος πρέπει να αποφεύγεται, ειδικά το αλατόνερο. 

Απαγορεύεται να προκαλέσουμε εμετό στις περιπτώσεις όπου το θύμα: Έχει καταπιεί ισχυρές καυστικές ουσίες όπως : νέφτι, διαβρωτικά, παράγωγα πετρελαίου, ακουαφόρτε, καυστική ποτάσα, χλώριο. Έχει απώλεια αισθήσεων ή σπασμούς.

Εισπνοή δηλητηρίου

Σε ένα σπίτι οι συνήθεις κίνδυνοι έκθεσης του παιδιού είναι:

• Διαρροή υγραερίου από την θέρμανση ή το μαγείρεμα
• Συσσώρευση Μονοξειδίου του άνθρακα(CO)  όταν υπάρχει φωτιά σε χώρο που δεν αερίζεται επαρκώς
• Εύφλεκτα υλικά, τα οποία απελευθερώνουν τοξικά αέρια που εισπνέονται με τον καπνό.

Αντιμετώπιση: Μεταφέρεται τον πάσχον σε καθαρό αέρα, παρέχεται Ο2 εάν δυσκολεύεται να αναπνεύσει και τα επίπεδα του 02 έχουν πέσει κάτω από 92%, παρέχεται τεχνητή αναπνοή

Δηλητηρίαση με Μονοξέιδιο του Άνθρακα (CO)

Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ένα τοξικό αέριο, αλλά επειδή είναι άχρωμο, άοσμο, άγευστο και αρχικά μη-ερεθιστικό, είναι πολύ δύσκολα ανιχνεύσιμο. Το CO είναι προϊόν της ατελούς καύσης της οργανικής ύλης που οφείλεται σε ανεπαρκή παροχή οξυγόνου για να επιτρέψει την πλήρη μετατροπής της (οξείδωση) σε διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Η καύση μιας χούφτας κάρβουνο μπορεί να προκαλέσει θάνατο αν καεί μέσα σε ένα κλειστό δωμάτιο. 

Συμπτώματα 

o Πονοκέφαλος. 

o Δύσπνοια. 

o Ζαλάδα. 

o Αδυναμία. 

o Ναυτία. 

o Έμετος. 

o Διαταραχές όρασης. 

o Σύγχυση

Αντιμετώπιση 

• Κλήση βοήθειας(ΕΚΑΒ, Κέντρο δηλητηριάσεων). 
• Κάλυψη μύτης, στόματος πριν την έκθεση στον κίνδυνο.
• Άνοιγμα διάπλατα παραθύρων. 
• Κλείσιμο σημείου διαρροής. 
• Απομάκρυνση θύματος από το χώρο. 
• Μεταφορά πάσχοντα άμεσα σε καθαρό αέρα. 
• Έλεγχος ζωτικών σημείων(Θερμοκρασία, Αναπνοή,Σφυγμός,Αρτηριακή Πίεση) – ΚΑΡΠΑ. 
• Άμεση μεταφορά στο νοσοκομείο, χορήγηση Οξυγόνου.

Δηλητηρίαση από το δέρμα

Άμεση αφαίρεση των ενδυμάτων και πλύσιμο με άφθονο νερό και σαπούνι  για περίπου 20 λεπτά. Το άτομο που βοηθά να φορά γάντια.

Δηλητηρίαση στα μάτια

Με ανοιχτά τα βλέφαρα πλένουμε με άφθονο νερό τα μάτια περίπου 20 λεπτά με φορά από μέσα προς τα έξω.

Δηλητηρίαση με ένεση

Η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών (ναρκωτικά) που γίνεται απευθείας στον ανθρώπινο οργανισμό σε υπερβολικές δόσεις προκαλεί απώλεια αισθήσεων ή σταμάτημα της αναπνοής. Το θύμα χωρίς αισθήσεις πρέπει να βρίσκεται σε θέση ανάνηψης.

ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Δεν πρέπει να δίνουμε εμφυσήσεις δεν ακουμπάμε με γυμνά χέρια εάν υπάρχει υποψία δηλητηρίασης με τοξικές ουσίες.

Ειδική αντιμετώπιση συχνών δηλητηριάσεων

Παρακεταμόλη (Depon, Apotel, Panadol)

Η δηλητηρίαση με παρακεταμόλη αποτελεί την συνηθέστερη δηλητηρίαση σε παιδιά και μπορεί να προκαλέσει βαριά ηπατοτοξικότητα.

✓ Απαιτούνται 15gr ή 150mgr ανά kgr βάρους  οι πληροφορίες που δίνει ο ασθενής σχετικά με την ποσότητα και το χρόνο λήψης πιθανώς να μην είναι αξιόπιστες 

✓ Ιδιαίτερα επιρρεπείς οι ασθενείς με χρόνιο αλκοολισμό ή υποσιτισμό (αρκεί η μισή ποσότητα φαρμάκου) 

✓ Τα συμπτώματα αργούν γενικά να εμφανισθούν: Ναυτία/έμετος σε λίγες ώρες, Άλγος στο δεξιό υποχόνδριο με επιδείνωση εμέτων το 2ο 24ωρο

 ✓ Ο έλεγχος ηπατικής λειτουργίας αρχίζει να δίνει παθολογικά ευρήματα μετά τις πρώτες 18 ώρες, ενώ η μέγιστη ηπατική βλάβη προκαλείται μετά από 4 ημέρες 

✓ Γενικά καταλήγει σε ίκτερο και ηπατική εγκεφαλοπάθεια

Αντιμετώπιση

Ν-ακετυλοκυστεϊνη, μεθειονίνη από το στόμα Στις πρώτες 8-12 ώρες και ενδοφλεβίος.

Αιθυλική αλκοοόλη (Αιθανόλη, Οινόπνευμα)

Οξεία αλκοολική δηλητηρίαση: 

• Εκτίμηση επιπέδου συνείδησης, τοποθέτηση σε πλάγια θέση (πρόληψη εισρόφησης) 
• Ενυδάτωση με D/W (πρόληψη αφυδάτωσης, υπογλυκαιμίας) 

Χρόνιος αλκοολισμός: 

✓Κώμα, έλλειψη αντανακλαστικών, υποαερισμός, μυδρίαση

 ✓Τρομώδες παραλήρημα: όψιμο σύνδρομο 2-4 ημέρες μετά τη διακοπή αλκοόλ – βαριά κατάσταση με έντονη συμπτωματολογία από το Κ.Ν.Σ. (τρόμος, αϋπνία, σπασμοί, παραισθήσεις) 

✓Σύνδρομο Wernicke-Korsakoff: αταξία, άνοια, υποθερμία, κώμα 

✓Ηπατική εγκεφαλοπάθεια, κιρσοί οισοφάγου, γαστρίτιδα, έλκος στομάχου, παγκρεατίτιδα, υποθρεψία 

Αντιμετώπιση

Χορήγηση βενζοδιαζεπινών (πρόληψη στερητικού συνδρόμου), αναπνευστική υποστήριξη, ενυδάτωση με D/W, χορήγηση θειαμίνης, έλεγχος για άλλους τραυματισμούς, μεταφορά σε κέντρο αποτοξίνωσης

Σαλικιλικά (Ασπιρίνη)

✓Ήπια συμπτώματα (300mg): επιληπτικοί σπασμοί, κώμα, shock ✓Η αρχική αναπνευστική αλκάλωση μεταπίπτει σε μεταβολική οξέωση 

✓Συχνά υπάρχει έλλειμμα όγκου, ηλεκτρολυτικές διαταραχές (υπερνατριαιμία, υποκαλιαιμία), τετανία, διαταραχές γλυκόζης, νεφρική ανεπάρκεια 

✓Απαραίτητη η πλύση στομάχου, ίσως χρειαστεί αιμοκάθαρση

Αντιμετώπιση

Χορήγηση άνθρακα, αλκαλοποίηση ούρων, αιμοδιάλυση

Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά 

✓Αρχικά ξηροστομία, θολή όραση, μυδρίαση 

✓>750mg: Λήθαργος ως κώμα, Αναπνευστική Καταστολή και οξέωση, Αρρυθμίες, Σπασμοί 

✓Χαρακτηριστική προοδευτική επιδείνωση με το πέρασμα του χρόνου 

✓Γαστρική πλύση, χορήγηση ενεργού άνθρακα, συνεχής αιμοδυναμική παρακολούθηση 

Βενζοδιαζεπίνες 

✓Αταξία, δυσαρθρία, ζάλη, νυσταγμός, μυϊκή αδυναμία, σπάνια υπόταση, αναπνευστική καταστολή, κώμα 

✓Ιδιαίτερα επικίνδυνα αν ληφθούν μαζί με άλλες ουσίες (αλκοόλ, αντικαταθλιπτικά, οπιοειδή) 

✓Η υποστηρικτική αγωγή συνήθως είναι αρκετή, αντίδοτο η φλουμαζενίλη

Βαρβιτουρικά 

✓Καταστολή Κ.Ν.Σ., κώμα που εξαρτάται από τη συγκέντρωσή τους στον εγκέφαλο (ταυτόχρονη λήψη άλλων ουσιών) ✓Καταργημένα αντανακλαστικά, καταστολή αναπνευστικού, οξέωση, ατελεκτασία, ARDS, υποθερμία, υπόταση, φυσαλιδώδεις αλλοιώσεις δέρματος 

Αντιμετώπιση

Ενδοτραχειακή διασωλήνωση (πρόληψη πνευμονίας από εισρόφηση), θέρμανση, χορήγηση διττανθρακικών, αιμοδιήθηση με ενεργό άνθρακα 

Οπιοειδή (μορφίνη, πεθιδίνη, ηρωίνη, μεθαδόνη) 

✓Βαριά καταστολή αναπνευστικού με υποξία/οξέωση, μύση, κώμα, πιθανή πνευμονία, πνευμονικό οίδημα, αρρυθμίες (επίσης αναζητούνται τσιμπήματα στο δέρμα) 

Αντιμετώπιση

Χορήγηση Ο2 μηχανικός αερισμός, αντίδοτο η Ναλοξόνη

Αντιχολινεργικά

• ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΟΥΣΙΕΣ 

1. Ατροπίνη 
2. Αντιισταμινικά 
3. Σκοπολαμίνη 

• ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 

1.Επιπτώσεις στη συνείδηση 

2.Ξηρότητα στόματος, δέρματος και βλεννογόνων 

3.Υπερθερμία, ταχυκαρδία 

4.Επίσχεση ούρων 

5.Λήθαργο 

Αντιμετώπιση

Φυσοστιγμίνη (1-2mg σε 5min)

Καταστολή μεβενζοδιαζεπίμες

Καυστικές Ουσίες

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Χλωρίνη, καθαρκτικά φούρνων-αποχετεύσεων, τσιμέντο, διάφορα χημικά 

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 

Προκαλούν βλάβη των ιστών σε βάθος 

• Βλάβη οφθαλμών → έγκαυμα κερατοειδούς 
• Βλάβη στοματοφάρυγγα → εγκάυματα, σιελορροία
• Λαρυγγοτραχειακή βλάβη → δυσφωνία, δυσπνευστικός συριγμός 
• Βλάβη γαστρεντερικού → διάτρηση στομάχου, αιμορραγία 

 Αντιμετώπιση

1. Κένωση του στομάχου και αναρρόφηση των καυστικών ουσιών 2. Καθαρισμός των ματιών για ώρες με άφθονο νερό

Μπορεί να χρειαστεί χορήγησει οπιοειδών για τον πόνο.

Δεν πρέπει να χορηγούνται αλκάλεα

Εγκαύματα δέρματος, οφθαλμών ή βλεννογόνων ξεπλένονται με μεγάλη ποσότητα θερμού νερού

Απαιτείται διασωλίνωση ώστε να ανακουφιστεί το οίδημα του λάρυγγος

Οισοφαγοσκόπηση γίνεται όταν ο ασθενής παρουσιάζει σημαντικά εγκαύματα ή δυσκαταποσία

Δερματικά εγκαύματα από υδροφθόριο αντιμετωπίζονται με γέλη γλυκονικού ασβεστίου 10%. Εκτεταμένη έκθεση μπορεί να χρειαστείμεγάλες δόσεις ασβεστίου IV 

Η θεραπεία καθοδηγείται από τα επίπεδα του ασβεστίου, το ΗΚΓ και την κλινική εικόνα

Φυτοφάρμακα και Εντομοφάρμακα

Χρησιμοποιούνται ως: 

• Εντομοκτόνα 
• Ζιζανιοκτόνα 
• Μυκητοκτόνα 
• Τρωκτικοκτόνα *Συγκεκριμένα, στα ποντικοφάρμακα προκαλείται εσωτερική αιμορραγία λόγω της ουσίας warfarin που περιέχουν 

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 

1.Ερεθισμός δέρματος και ματιών 

2.Κεφαλαλγία 

3.Ζάλη 

4.Ίλιγγος 

5.Ναυτία, έμετος, διάρροια 

6.Αναπνευστική δυσχέρεια, σπασμοί, κώμα και θάνατος από πνευμονικό οίδημα 

Αντιμετώπιση

1. Πλύση στομάχου 
2. Χορήγηση ανθρακικού και καθαρτικού ή χρήση ρινογαστρικού σωλήνα(LEVIN)
3. Αφαίρεση ενδυμάτων, λουτρό με άφθονο νερό και σαπούνι 
4. Χορήγηση ατροπίνης (2 mg ενδομυϊκά) 
5. Χορήγηση πραλιδοξίμης (25mg/kg ενδοφλεβίως) 

* Σε περίπτωση λήψης τρωκτικοκτόνων→ χορήγηση βιταμίνης Κ.

Απολυμαντικά και αποσμητικά (ναφθαλίνη, παρα-διχλωροβενζένιο, φαινολικά οξέα)

Οι ουσίες αυτές  αποτελούν βάση της καθημερινότητας μας και η έκθεση μας σε αυτές μπορεί να είναι επιβλαβής

Συμπτώματα

• Βαριά αιμολυτική αναιμία
• Εμετός
• Διάρροια
• Ίκτερος
• Ολιγουρία
• Ανουρία
• Κώμα και σπασμούς
• Μεταβολική οξέωση-Αναπνευστική αλκάλωση

Αντιμετώπιση

Χορηγείστε ενεργό άνθρακα. 

Η αλκαλοποίηση των ούρων μπορεί να εμποδίσει την απόφραξη των νεφρικών σωληναρίων από όξινους κρυστάλλους αιματίνης.

Η ανουρία ακόμη και αν επιμένει για 1-2 εβδομάδες ενδέχεται να είναι πλήρως αναστρέψιμη

Το παραφινέλαιο και το οινόπνευμα αντενδείκνυται καθώς αυξάνουν την γαστρική απορρόφηση της φαινόλης.

Η μεταβολική οξέωση απαιτεί προσεκτική αντιμετώπιση, ενδέχεται να χορηγηθούν αντισπασμωδικά ή μέτρα για την αντιμετώπιση του σοκ

Επειδή οι φαινόλες απορροφούνται από το δέρμα, οι εκτεθειμένες περιοχές πρέπει να ξεπλένονται σχολαστικα με νερό

Δισκοειδής μπαταρίες

Οι μικρές επίπεδες, λείες, δισκοειδής μπαταρίες διέρχονται από το πεπτικό σύστημα σε 48 ώρες. 

Ορισμένες ενδέχεται να παγιδευθούν. Αυτές οι μπαταρίες περιέχουν καυστικά υλικά και μέταλλα.

Μπαταρίες που έχουν ενσφηνωθεί στον οισοφάγο μπορεί να προκάλεσουν: 

Πνιγμό, εμετό, αιματηρούς ή μη πόνους, εισρόφηση ακόμη και θάνατο με διάτρηση οισοφάγου.

Αντιμετώπιση

• Ακτινογραφία ολόκληρου του αναπνευστικού και του πεπτικού σωλήνα
• Χειρουργική επέμβαση και αφαίρεση με προσοχή
• Η πρόκλιση εμετού είναι αναποτελεσματική
• Ασυμπτωματικοί ασθενείς απλώς παρακολουθούνται και τα κόπρανά τους ελέγχονται για την διάλυση της μπαταρίας.  Χορηγείται καθαρτικός υποκλισμός ή μη απορροφήσιμο διάλυμα για εντερική πλύση 

Μανιτάρια

Τα τοξικά μανιτάρια διακρίνονται δύσκολα από τις βρώσιμες ποικιλίες. 

Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με τα είδη, την ποσότητα και την εποχή που έχουν ληφθεί.

Η κατανάλωση οινοπνεύματος και η βρώση ορισμένων μανιταριών ενδέχεται να προκαλέσει αντίδραση

Η δηλητηρίαση μπορεί να προκαλέσει:

• Eμετούς 
• Διάροιες, 
• Κωλικοειδή-Κοιλιακά άλγη,
• Μύση, 
• Δύσπνοια,
• Κώμα,
• Σπασμούς,
• Ψευδαισθήσεις,
• Αιμόλυση,
• Ηπατική και Νεφρική ανεπάρκεια.

Αντιμετώπιση

Ενεργός άνθρακας, Ατροπίνη 0,05 mg\kg

Συμπερασματικά:

Οι  δηλητηριάσεις αποτελούν συχνό φαινόμενο που μπορεί να παρουσιαστεί με ήπια και σοβαρά συμπτώματα. Τα οποία μπορεί να επηρεάσουν την λειτουργικότητα του ασθενούς, την υγεία και μπορεί να προκαλέσουν θάνατο.

Η αντιμετώπιση τους απαιτεί ιδιαίτερη  προσοχή , εξειδικευμένες γνώσεις καθώς και ψυχραίμια και ηρεμία χωρίς να πανικοβαλόμαστε

Η γνώση πρώτων βοηθειών σώζει ζωές!

Κέντρο δηλητηριάσεων  210 7793777

Βιβλιογραφία:

• Σύγχρονη-Current Παιδιατρική Διάγνωση και Θεραπεία,William M.Hay ,Jn, Myron J.Levin, Judith M. SonhHeimer , Robin R.Deterding,Εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδης
• Πρώτες βοήθειες και πρακτική θεραπευτική συνήθων καταστάσεων, Μπαλτόπουλος Γεώργιος Ι.
• NMS Επείγουσας ιατρικής, Adler Jonathan N., Biddinger Paul D., Gossman William, Plantz Scott H., Stearns Dana A.
• Επείγουσες καταστάσεις στην Παιδιατρική Θεραπευτικός Οδηγός 2η Έκδοση, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Β’ Παιδιατρική Κλινική Διευθύντρια: Καθηγήτρια Φ.Αθανασιάδου-Πιπεροπούλου
• Εγχειρίδιο για την Εξελιγμένη Υποστήριξη Ζωής σε Παιδιά , Ιωάννης Ανδρουλάκης, Γεώργιος Βάος, Μαρία Καλμαντή-Παπαχατζή, Δημήτριος Καφετζής, Στέφανος Μανταγός, Αντιγόνη Σιαμοπούλου-Μαυρίδου, Γεώργιος Συρογιαννόπουλος, Ιωάννης Τσανάκας, Αθανάσιος Χατζημιχαήλ
• Πρώτες Βοήθειες επείγουσα αντιμετώπιση, Γεώργιος Χρούσος, Εκδόσεις Π.χ  Πασχαλίδης
• Πρώτες Βοήθειες για Βρέφη και Παιδιά Πρόληψη και Αντιμετώπιση Έκτακτων Περιστατικών, DR David Bass Prof. Maurice Kibel
• Νοσηλευτική Φαρμακολογία, Terje Simonsen, Jarle Aarbakke, Ian Kay,Iain Coleman, Paul Sinnott, Roy Lyssa
• http://rs.yiigle.com/CN121094202110/1340802.htm