Διπολική διαταραχή: ζωή στα άκρα

Γεωργία Γιαννιτσάκη

H διπολική διαταραχή ή διπολική συναισθηματική διαταραχή ή  μανιοκατάθλιψη (biporal disorder) είναι μια ψυχική διαταραχή διάθεσης  στην οποία το συναίσθημα του ανθρώπου κινείται εντός μη φυσιολογικού εύρους, αφού εναλλάσσεται από περιόδους νορμοθυμίας (φυσιολογικής  διάθεσης) σε περιόδους μανίας, υπομανίας ή ήπιας κατάθλιψης και  μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Η συγκεκριμένη πάθηση προσβάλλει  το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού. 

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ  

Η διπολική διαταραχή χαρακτηρίζεται από δυο πόλους (κατάθλιψη και  μανία ) που αποτελούν ακρότητες όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης. Τα  “πάθη” (χαρά και λύπη) αποτελούν φυσιολογικά βιώματα αλλά όταν  υπερβαίνουν το μέτρο εκτρέπονται σε σοβαρές διαταραχές. 

Ειδικότερα όσον αφορά στα συμπτώματα της κατάθλιψης ποικίλουν από  ήπια σε σοβαρά: ανηδονία (απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης για  κάθε δραστηριότητα), θλίψη, απελπισία, ευερεθιστότητα, αρνητικές σκέψεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αδυναμία συγκέντρωσης, τάση για  κοινωνική απομόνωση, έλλειψη κινήτρων, απώλεια βάρους ή βουλιμία,  αυπνία ή υπερυπνία, αργή σκέψη, κίνηση και ομιλία, αίσθημα αναξιότητας και ενοχής, επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, ανεξήγητοι σωματικοί πόνοι.  

Από την άλλη πλευρά, η μανία αποτελεί μια περίοδο ευφορίας και  αυξημένης ευερέθιστης διάθεσης που διαρκεί τουλάχιστον μια εβδομάδα  (λιγότερο αν απαιτείται νοσηλεία), περιλαμβάνει αρκετά ψυχωσικά  χαρακτηριστικά και συνοδεύεται από τα εξής συμπτώματα: ασυνήθιστα  υψηλά επίπεδα ενέργειας, λιγότερη ανάγκη για ύπνο, ακατάπαυστη ομιλία, υπερκαταναλωτισμός, δυσκολία συγκέντρωσης, επιθετικότητα, καλπάζου σες σκέψεις, αυθυποβολή, παραληρητικές ιδέες και παραισθήσεις.  

Η υπομανία είναι μια κατάσταση που μοιάζει με την μανία αλλά σε  μικρότερη κλινική αναπαράσταση και δεν φτάνει στο επίπεδο και την  ένταση της μανίας, αφού ο ασθενής δεν παρουσιάζει ψυχωσικά χαρακτηριστικά σε αντίθεση με την μανία. Στην υπομανία παρατηρείται υπερλειτουργία του εγκεφάλου και του οργανισμού και το άτομο είναι λειτουργικό και αποτελεσματικό σε ό,τι του ανατεθεί. Η διάρκεια της  υπομανίας κυμαίνεται από μέρες έως και αρκετά χρόνια (χωρίς θεραπεία),  αλλά συνήθως από μερικές βδομάδες μέχρι μήνες. 

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 

Ο Ιπποκράτης είχε κάνει λόγο για την μέλαινα χολή (έναν από τους 4  σωματικούς χυμούς των οποίων η ισορροπία επιφέρει υγεία στον  άνθρωπο) και η οποία σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό της  προσωπικότητας την μελαγχολία.  

Όσον αφορά στην μανία, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία οι  Μαινάδες ήταν νύμφες των οποίων το όνομα σχετιζόταν με τη μανία και  αυτό επειδή το κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν η εκστατική μανία, η πέρα από την λογική υπερκινητικότητα και η βίαιη συμπεριφορά. 

ΑΙΤΙΑ ΔΙΠΟΛΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ  

Δεν είναι σαφής η αιτιοπαθογένεια της διπολικής διαταραχής, αλλά σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικο μοντέλο του George Engel η  συγκεκριμένη πάθηση είναι αποτέλεσμα της συνάρτησης βιολογικών,  γενετικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Ειδικότερα:  

⮚ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ & ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 

• ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ: 

H γνωστική νευροεπιστήμη είναι στην πρώτη γραμμή έρευνας που έχει  εντοπίσει συγκεκριμένα γονίδια που σχετίζονται με την σχιζοφρένεια.  Αποτελεί το πρώτο βήμα της γενετικής μηχανικής στην οποία η γονιδιακή  θεραπεία μπορεί να μειώσει ή να προλάβει την εμφάνιση της διαταραχής.  Μάλιστα , 2 συγκεκριμένα γονίδια αυξάνουν την ευπάθεια σε αυτή την  διαταραχή. 

• ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ:  

Σε ανθρώπους με διπολική διαταραχή παρατηρούνται ανωμαλίες στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα, αναλύσεις σε μαγνητική τομογραφία ατόμων με διπολική διαταραχή αναφέρουν αύξηση του όγκου της ωχράς σφαίρας, πλαγίων κοιλιών, και αυξημένο ποσοστό λευκής ουσίας.

Επίσης, παρατηρείται πως η ανώμαλη διαφοροποίηση της αμυγδαλής (εγκεφαλική δομή που συνδέεται με τα συναισθήματα και την διάθεση) και της αντλίας τριφωσφορικής αδενοσίνης νατρίου προκαλούν κυκλικές περιόδους κακής πυροδότησης των νευρώνων (κατάθλιψη) και υπερευαισθησία των νευρώνων (μανία).

•  ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ: 

Η ντοπαμίνη, ο νευροδιαβιβαστής της εγρήγορσης, της διέγερσης,  των κινήτρων και των εξαρτήσεων έχει αποδειχθεί ότι αυξάνεται  κατά την μανία, ενώ παράλληλα το ίδιο συμβαίνει και με το γ αμινοβουτυρικό οξύ (GABA) και το γλουταμινικό οξυ που προκαλούν ανεβασμένα επίπεδα διάθεσης

Ντοπαμίνη

γ-αμινοβουτυρικό οξύ  

⮚ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ:  

Το στρες, ο θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου ή κάποια τραυματική εμπειρία είναι εκλυτικοί παράγοντες για την διπολική διαταραχή όπως επίσης και η χρήση ναρκωτικών ή τοξικών ουσιών. 

ΔΙΑΓΝΩΣΗ 

Ψυχίατροι και κλινικοί ψυχολόγοι αναλαμβάνουν την διάγνωση της  πάθησης με συγκεκριμένα μέσα όπως η συνέντευξη με τον ενδιαφερόμενο ή με την οικογένεια του, ψυχολογικές δοκιμασίες ή ερωτηματολόγια και  ιατρικές εξετάσεις. Για να διαγνωσθεί κάποιος με διπολική διαταραχή  πρέπει μια τουλάχιστον φορά στην ζωή του να έχει εκδηλώσει  καταθλιπτικό ή μανιακό επεισόδιο.  

ΘΕΡΑΠΕΙΑ 

Ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής, ψυχοεκπαίδευσης και  ισορρόπησης του κιρκάδιου ρυθμού μπορεί να προσφέρει ικανοποιητικά θεραπευτικά αποτελέσματα. 

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 

Ανάλογα με τα συμπτώματα ο ασθενής συνήθως συνταγογραφείται  αντίστοιχα σκευάσματα. 

Έτσι, σε καταθλιπτικά επεισόδια, η χορήγηση αντικαταθλιπτικής αγωγής  ή αντιψυχωσικών νέας γενεάς ο συνδυασμός ή η επιλογή του ενός από τα  δύο με έναν σταθεροποιητή διάθεσης είναι επιθυμητή. Τα ευρήματα για  τον συνδυασμό ολανζαπίνης-φλουοξετίνης, αριπιπραζόλης, κουετιαπίνης  είναι ενθαρρυντικά για σοβαρά καταθλιπτικά επεισόδια της διπολικής  διαταραχής. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις ο συνδυασμός καρβαμαζεπίνης  ή λίθιου είναι αναγκαίος. 

Για τα μανιακά επεισόδια τα αντιψυχωσικά φάρμακα είναι πιο  αποτελεσματικά από τους σταθεροποιητικές της διάθεσης (ή  αντιεπιληπτικά). Η ρισπεριδόνη, η ολανζαπίνη, η αριπιπραζόλη ή η  κουετιαπίνη θεωρούνται ως μία από τις καλύτερες διαθέσιμες επιλογές  για τη θεραπεία μανιακών επεισοδίων.  

Σε περιόδους νορμοθυμίας , η συνταγογράφηση μόνο ενός σταθεροποιητή  διάθεσης είναι σύμφωνο με τις κατευθυντήριες οδηγίες προκειμένου να  αποφευχθεί η υποτροπίαση.

ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΚΙΡΚΑΔΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ 

Ο ημερήσιος ρυθμός είναι μια βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει  ενδογενή περιοδική μεταβολή στην διάρκεια ενός 24ωρου και ενυπάρχει σε πολλούς ζωντανούς οργανισμούς. Ο ρυθμός αυτός ορίζεται από ένα  ημερήσιο ρολόι. 

Ένας ισορροπημένος ημερήσιος ρυθμός που συνεπάγεται συνεπείς  ρουτίνες και τακτικά πρότυπα ύπνου συμβάλουν στην ανακούφιση των  συμπτωμάτων της διπολικής διαταραχής. 

Ειδικότερα, σε μελέτη που έγινε σε 75 ενήλικες με διπολική διαταραχή  στη Αμερική η Ellen Frank καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Ψυχολογίας στο  Πανεπιστήμιο Pittsburgh διαπίστωσε πως με την συμπεριφορική  θεραπεία ρουτίνας αποτρέπονται μανικά ή καταθλιπτικά επεισόδια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα συγκριτικά με ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή ή υποβάλλονται σε ψυχοεκπαίδευση και αυτό επειδή σύμφωνα με την ίδια οι διαταραχές ύπνου ή ρουτίνας μπορεί να  οδηγήσουν σε κρίσεις μανίας ή κατάθλιψης. 

Επίσης, μια παρόμοια μελέτη που διεξήχθη από την Colleen McClung, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο Pittsburgh και βιολόγο, επιβεβαιώνει την σύνδεση της διπολικής διαταραχής με τον ημερήσιο ρυθμό. Η McClung μελέτησε ποντίκια «κατασκευασμένα” να μην έχουν ημερησιακά γονίδια και παρατήρησε πως είχαν παρόμοια συμπεριφορά με  ανθρώπους που βρίσκονταν σε κατάσταση μανίας (υπερκινητικότητα και συντόμευση ύπνου).  

Επομένως, σύμφωνα με την Elleen Frank το κιρκάδιο σύστημα είναι  απαραίτητο για την κατανόηση της βασικής συμπτωματολογίας της  διπολικής διαταραχής. [APA, American Pcychological Assosiation].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 

https://www.apa.org/ 

https://www.psyxiatros.gr/%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%84%ce%b1%cf%81%ce%b1%cf%87%c e%ad%cf%82- 

%ce%b4%ce%b9%ce%ac%ce%b8%ce%b5%cf%83%ce%b7%cf%82/%ce%b4%ce%b9%cf%80%ce %bf%ce%bb%ce%b9%ce%ba%ce%ae- 

%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%84%ce%b1%cf%81%ce%b1%cf%87%ce%ae/ 

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE% AE_%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%AE 

https://www.onmed.gr/ygeia-psyhikh/story/365592/ipia-katathlipsi-simptomata 

https://mazi.org.gr/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%B8%CE%BB%CE%B9%CF%88%CE% B7/%CE%A3%CF%85%CE%BC%CF%80%CF%84%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1- %E2%80%93-%CE%94%CE%B9%CE%AC%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7 

https://elpse.com/anaptyksiakh-psychologia/