10+1 συμπεριφορές στην ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, η διαφορά με τον Ναρκισσισμό και άλλα στοιχεία!

Λαβράνος Γεώργιος

Στην καθημερινότητα σας, ενδεχομένως να έχει τύχει να συναντήσετε κάποιο άτομο που να χαρακτηρίζεται από τόσο έντονη αλαζονική και εγωκεντρική συμπεριφορά που να απορείτε από πού προκύπτει. Με βάση την ψυχολογία, η απάντηση σε αυτό μπορεί να είναι η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. 

 Ο όρος ναρκισσισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο Havelock Ellis το 1898  για να συνδέσει τον Νάρκισσο ( μυθικός χαρακτήρας ο οποίος ήταν προδικασμένος λόγω κατάρας να ερωτευτεί την ίδια του την αντανάκλαση) με συμπεριφορές που παρατηρούσε σε έναν ασθενή. Βέβαια, ο Ναρκισσισμός διαφέρει από την Ναρκισσιστική διαταραχή όπως θα αναλύσουμε παρακάτω.

Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό της τάξεως του 1-2% στον γενικό πληθυσμό διαθέτει ναρκισσιστική διαταραχή( και συχνότερα οι άνδρες), ποσοστό όμως που μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με την πραγματικότητα γιατί δεν παρουσιάζονται για ψυχιατρική αξιολόγηση συχνά άτομα με αυτή την διαταραχή.

Ποιες είναι οι συμπεριφορές που μπορεί να έχει ένα άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας; 

• Αίσθηση μεγαλείου  (θεωρεί ότι είναι ανώτερο και πιο σημαντικό από τα υπόλοιπα άτομα και αναμένει να αντιμετωπίζεται και να θαυμάζεται χωρίς να έχει επιτύχει κάτι αξιέπαινο) 

• Φαντασιώσεις περί πλούτου που συνδέεται με απεριόριστη δύναμη, επιτυχία και ομορφιά 

• Εκμετάλλευση άλλων ατόμων ώστε να επιτευχθούν οι δικοί του στόχοι και αίσθημα ανικανοποίητου 

• Έλλειψη ενσυναίσθησης και εμπάθειας (δηλαδή δεν αναγνωρίζει  τα συναισθήματα και της ανάγκες των άλλων αλλά μόνο του εαυτού του μιας που θεωρείται ανώτερος)

• Έντονη αίσθηση φθόνου (είτε ότι τον φθονούν είτε και ο ίδιος φθονεί και είναι πολύ ανταγωνιστικός)

• Υπερμεγέθυνση  επιτευγμάτων και ταλέντων σε σχέση με αυτά που ισχύουν στην πραγματικότητα

• Υπεροψία και αλαζονεία με αίσθημα μοναδικότητας, το οποίο μπορεί να οδηγεί σε πεποίθηση ότι μόνο άτομα που θεωρεί «ανώτερης» τάξεως και αναγνώρισης μπορούν να τον κατανοήσουν

• Αίσθημα ότι χρήζει ειδικής μεταχείρισης από τους υπόλοιπους και πρέπει να λαμβάνει περαιτέρω προσοχή

• Θέληση ηγεσίας 

• Επιφανειακές και ψυχρές σχέσεις με εντονότερο αίσθημα μοναξιάς 

• Αδυναμία διαχείρισης κριτικής 

Παρουσιάζουν όλα τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή την ίδια συμπεριφορά; 

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι όπως φαντάζεστε ότι όχι, καθώς η προσωπικότητα είναι ένας περίπλοκος και σύνθετος συνδυασμός βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών και αναπτυξιακών παραγόντων, επομένως η κάθε προσωπικότητα είναι ξεχωριστή και μπορεί να μεταβληθεί μέσω διαφόρων εμπειριών ζωής, επιγενετικών  μηχανισμών κ.α. με αποτέλεσμα την μεταβολή και των συμπεριφορών. Παρόλαυτα, αναλόγως και με την έκταση της διαταραχής μπορούν να παρατηρηθούν κάποια παρόμοια μοτίβα συμπεριφοράς και με διαφορετική ή ίδια ένταση.

Πώς μπορεί να αναπτύχθηκε η διαταραχή;

Παρόλο που δεν υπάρχουν πάρα πολλές έρευνες πάνω στο θέμα, κάποιες μελέτες έχουν φανερώσει ότι διαταραχές προσωπικότητας σαν την ναρκισσιστική είναι κληρονομήσιμες ή μπορεί να δημιουργηθούν με παθήσεις που βλάπτουν τους νευρώνες. Μείζονος σημασίας ρόλο όμως διαδραματίζει και  το οικογενειακό περιβάλλον που  λόγω έλλειψης αποδοχής, σεβασμού και στοργής το άτομο μπορεί να προσπαθεί να χτίσει μια άμυνα ώστε να κατευνάσει το άγχος του μέσω των επιτυχιών του, κάτι που επικροτεί και η σύγχρονη κοινωνία που εστιάζει στο «φαίνεσθαι». Την ίδια στιγμή το άτομο μπορεί να επηρεαστεί από κάποια απόρριψη που να του  δημιουργήσει ψυχικό τραύμα κατά την ανάπτυξη του , απώλεια αγαπημένου προσώπου και κακοποίηση. Ταυτόχρονα, ο υπερβολικός έπαινος μπορεί να δημιουργήσει συνεχή ανάγκη για θαυμασμό και έτσι ανάπτυξη σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες της  ναρκισσιστικής διαταραχής.

Μπορεί να αντιμετωπιστεί; 

Η Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να αντιμετωπιστεί με ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία ή ψυχανάλυση, όμως συχνά τα άτομα αυτά δυσκολεύονται να προβούν σε αυτό το βήμα διότι δεν αναγνωρίζουν το πρόβλημα.Μπορεί όμως και να οδηγούνται στην θεραπεία λόγω έλλειψης ικανοποίησης, προβλημάτων αυτοεκτίμησης και προβλημάτων στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι συχνά τα άτομα εμφανίζουν παράλληλα και άλλες διαταραχές προσωπικότητας,συναισθηματικές και εξαρτησιογόνων  ουσιών που μπορεί να τους οδηγήσουν επίσης πρώτα στην ψυχοθεραπεία.

Ποια είναι η διαφορά του Ναρκισσισμού και της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας; 

Οι δύο αυτοί όροι,παρόλο που πολλές φορές συγχέονται δεν είναι το ίδιο.Ο Ναρκισσισμός αφορά  τα χαρακτηριστικά των ατόμων που έχουν σχέση με την αυτοεκτίμηση και τον θαυμασμό για τον εαυτό τους ( επί παραδείγματι υπερβολική αυτοπεποίθηση) , αλλά σε βαθμό που δεν αποτελούν τροχοπέδη για την καθημερινότητα και μπορεί και να ενισχύσουν το άτομο εάν υπάρχουν με μέτρο. Εν αντιθέσει, η Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια ψυχική διαταραχή κατά την οποία τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά υπάρχουν σε ακραίο βαθμό και επηρεάζουν αρνητικά την ζωή του ατόμου και του περίγυρου, αναλόγως και το φάσμα που βρίσκεται και την περίοδο πολλές φορές καθώς μπορεί να υπάρχουν φάσεις.

Βιβλιογραφία 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10187400/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556001/

https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/html/10.1055/s-0035-1553484

https://psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2014.14060723?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori:rid:crossref.org&rfr_dat=cr_pub%20%200pubmed

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21430487/