Όσα θέλετε να γνωρίζετε για το πένθος!

Λαβράνος Γεώργιος

Στο σημερινό άρθρο θα μιλήσουμε για το πένθος, το οποίο όλοι οι άνθρωποι βιώνουν ως αντίδραση σε διάφορες στιγμές της ζωής τους και είναι η συναισθηματική απώλεια που επηρεάζει πολλές φορές έντονα την καθημερινότητα μας. Είναι μια φυσιολογική και συνήθως χρονοβόρα και επώδυνη συνθήκη.

Πένθος δεν θεωρείται μόνο η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου από τη ζωή λόγω θανάτου αλλά και ο τερματισμός μιας σχέσης, η απώλεια μιας δουλειάς, κάποιου κατοικίδιου, ενός σπιτιού, η πάθηση από κάποια ασθένεια και γενικότερα η διακοπή μιας υφιστάμενης κατάστασης.

 Αξίζει να σημειωθεί ότι η κάθε προσωπικότητα βιώνει και διαχειρίζεται διαφορετικά το πένθος καθώς είναι κάτι προσωπικό για τον καθένα και συνδέεται άρρηκτα με την σχέση απέναντι στο πρόσωπο ή το αντικείμενο του οποίου η απώλεια προκαλεί πένθος.

Τι βιώνει συνήθως ένα άτομο που πενθεί;

Η πιο διαδεδομένη θεωρία, αυτή της Kübler-Ross, αποτελείται από 5 στάδια για την αντίδραση στο πένθος, τα οποία και θα επεξηγήσουμε παρακάτω. Παρόλαυτα , δεν σημαίνει ότι όλοι θα εκδηλώσουν όλα τα στάδια και με τα ίδια χαρακτηριστικά αλλά φανερώνουν μοτίβα σκέψεων και συμπεριφορών που μπορεί να παρουσιάζουν ομοιότητες σε άτομα.

• Η άρνηση: Mπορεί να πει κάποιος “ Όχι δεν γίνεται να είναι αλήθεια”. Αποτελεί έναν συνηθισμένο μηχανισμό άμυνας για προστασία λόγω του σοκ που οδηγεί σε δυσπιστία.

• Ο θυμός: “Γιατί σε εμένα;”  Συνοδεύεται με έντονη δυσφορία για την νέα συνθήκη.

• Η διαπραγμάτευση: “Αν είμαι καλά θα πάνε όλα καλά”. Η προσπάθεια απόκτησης κάποιου ελέγχου για αλλαγή .

• Η κατάθλιψη: “Τίποτα δεν έχει νόημα”. Μπορεί να υπάρχει έντονη θλίψη και στεναχώρια σε συνδυασμό με ματαίωση.

• Η αποδοχή: Υπάρχει πλέον επίγνωση της πραγματικότητας και παραπάνω έλεγχος.

Τι άλλα χαρακτηριστικά μπορεί να εμφανίζει ένα άτομο που πενθεί;

• Απώλεια όρεξης και αλλαγές διατροφικών συνηθειών
• Ενοχές
• Άισθημα κενού και μη θέληση ύπαρξης
• Ελλείψη ενδιαφέροντος για τον κόσμο
• Σωματικά συμπτώματα ,επί παραδείγματι πονοκέφαλο, αυπνία ,κόπωση, ειδικά εάν το πένθος δεν αντιμετωπίζεται 
• Κοινωνική απομόνωση ( απομάκρυνση από σχέσεις και εξόδους)

Βέβαια, ακριβώς επειδή το πένθος είναι κάτι προσωπικό, άλλα άτομα μπορεί να αποφασίζουν να δουλεύουν παραπάνω ή να συναναστρέφονται με κόσμο συνεχώς ώστε να μην τίθενται αντιμέτωποι με τις σκέψεις τους για την απώλεια και κάπως έτσι μπορεί να μην ολοκληρωθεί το πένθος και το άτομο να συνεχίσει να πονά. Κάποια άτομα μπορεί να μην κλαίνε καθόλου και άλλα άτομα συνέχεια όπως επεξεργάζονται την απώλεια καθώς ο πόνος βιώνεται με διάφορους τρόπους. 

Τι υποστηρίζουν άλλα μοντέλα για την διαχείριση του πένθους;

Το μοντέλο του Worden που θα αναφέρουμε παρακάτω εστιάζει σε πράγματα που πρέπει να κάνουμε ώστε να ξεπεράσουμε το πένθος , ενώ της Kübler-Ross που προ είπαμε δείχνει συνήθεις αντιδράσεις λόγω πένθους που οδηγούν τελικά στην αποδοχή. Το μοντέλο του Worden δεν βασίζεται σε στάδια αλλά σε στόχους που δεν πραγματοποιούνται με συγκεκριμένη σειρά και οδηγούν στην ολοκλήρωση του πένθους.

• Αποδοχή της πραγματικότητας της απώλειας.
• Βίωση του πόνου του πένθους μέχρι που αρχίζει η αίσθηση πάλι μιας κανονικότητας.

• Προσαρμογή στο νέο περιβάλλον με τις καθημερινές δραστηριότητες.
• Ανακατεύθυνση των συναισθημάτων μέσω νέων δραστηριοτήτων και εμπειριών που οδηγούν σε νέες μνήμες.

Αδιαμφησβήτητα, η ψυχοθεραπεία δύναται να βοηθήσει πολύ στην διαχείριση του πένθους, κατά την οποία ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα αφηγηματικό μοντέλο μέσω της ιστορίας της απώλειας ή ενός αποχαιρετιστήριου γράμματος. Έτσι , θα εξερευνηθούν οι σκέψεις και τα συναισθήματα του ατόμου ώστε να αισθανθεί μια ανακούφιση και να αποδεχθεί την απώλεια κρατώντας τις αναμνήσεις που είναι αναπόσπαστο κομμάτι του.

Πότε θεωρείται λοιπόν ότι το πένθος ολοκληρώθηκε;

Όταν το άτομο πλέον έχει αντιμετωπίσει τον πόνο και την απώλεια χωρίς να το αποφεύγει και επομένως παρόλο που μπορεί να είναι βαθειά συνδεδεμένο με την αιτία του πένθους του , φαντάζεται πλέον την ζωή του χωρίς αυτό ακόμα και αν δεν την βλέπει το ίδιο αισιόδοξα με πριν .Το πένθος δεν είναι μια γραμμική διαδικασία και λόγω αυτού δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος που συμβαίνει αυτό όπως και παρόμοια πορεία στο κάθε άτομο. 

Βιβλιογραφία

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507885/

Shear, M. K. (2012). Grief and mourning gone awry: pathway and course of complicated grief. Dialogues in Clinical Neuroscience, 14(2), 119–128. https://doi.org/10.31887/DCNS.2012.14.2/mshear

Avis KA, Stroebe M, Schut H. Stages of Grief Portrayed on the Internet: A Systematic Analysis and Critical Appraisal. Front Psychol. 2021 Dec 2;12:772696. doi: 10.3389/fpsyg.2021.772696. PMID: 34925174; PMCID: PMC8675126.

https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2021.772696/full

https://books.google.gr/books?id=BqP5al7drJIC&lpg=PA1&ots=zNejLTCdO6&dq=consequences%20of%20grief&lr&hl=el&pg=PA1#v=onepage&q=consequences%20of%20grief&f=false