Cancer Prevention Research Group in Greece: Nέοι επιστήμονες δείχνουν τον δρόμο στην Πρόληψη του Καρκίνου
31-1-2022
Σταματία Κύρλα
Με τον όρο “καρκίνος” (ή ”κακοήθης νεοπλασία”, “καρκινικός όγκος”, “κακόηθες νεόπλασμα”) περιγράφεται μια ετερογενής ομάδα νοσημάτων, με κοινό γνώρισμά τους τον ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό με ταυτόχρονη αντίσταση στην απόπτωση (μορφή κυτταρικού θανάτου) και δυνατότητα διήθησης και μετάστασης σε άλλα σημεία του σώματος. Τα ποικίλα αίτια του καρκίνου και η πολυσταδιακή του ανάπτυξη τον καθιστούν μια πολυπαραγοντική νόσο. Ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Από τη σύγχρονη βιβλιογραφία εκτιμάται ότι ένα ποσοστό άνω των 40% των καρκίνων συνολικά μπορεί να προληφθεί, ενώ η πρόληψη ορισμένων τύπων καρκίνου ξεπερνά και το 70%. Αδιαμφισβήτητα, λοιπόν, η πρόληψη διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο μείωση της νοσηρότητας, ή ακόμη και στην έκβαση της ασθένειας. Προς την κατεύθυνση της πρόληψης και την ανάδειξη της τεράστιας σημασίας της βρίσκεται και η διεπιστημονική, εθελοντική και μη κερδοσκοπική, πρωτοβουλία της “Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας για την Πρόληψη του Καρκίνου”. Είχαμε την χαρά και την τιμή να συνομιλήσουμε με τον Ιδρυτή & Πρόεδρο κ. Ευστράτιο Αθανασίου, καθώς και τον Αντιπρόεδρο Β’ κ. Δημήτριο Μουστάκα, οι οποίοι μέσα από τις απαντήσεις τους, μας βοηθάνε να γνωρίσουμε καλύτερα την “Ελληνική Εταιρεία Έρευνας για την Πρόληψη του Καρκίνου” ή, ως είναι ευρύτερα γνωστή, “Cancer Prevention Research Group in Greece” καθώς και το έργο της παγκόσμιας αυτής προσπάθειας.
-
Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως η πρόληψη θα μπορούσε να θεωρηθεί εξίσου σημαντική με τη θεραπεία μιας ασθένειας. Τί σημαίνει για εσάς η λέξη πρόληψη;
Ευστράτιος Αθανασίου: Θέλω πρώτα από όλα, εκ μέρους όλου του Διοικητικού Συμβουλίου, να σας ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση σε συνέντευξη. Απαντώ στο ερώτημά σας: στην πρόληψη αποτρέπουμε μια αρνητική κατάσταση πριν καν αυτή εκδηλωθεί. Αυτή η αποτροπή μπορεί να γίνει και να λάβει πολλαπλές μορφές και τρόπους. Ευρύτερα, μιλάμε για Προαγωγή Υγείας, εννοώντας τη δράση, τη δυναμική διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι ελέγχουν και βελτιώνουν την Υγεία τους. Επομένως, για μένα, η λέξη «πρόληψη» λαμβάνει νόημα ισχυρό και ουσιαστικό, νόημα που την συνδέει με πρωτοβουλίες, ενέργειες, δράσεις υπέρ της σφαιρικής έννοιας της Υγείας, ολιστικά και όχι απλώς νοσοκεντρικά. Αν το σκεφτείτε σε ένα βαθύτερο επίπεδο, η Προαγωγή Υγείας, ευρύτερα όλη η αλλαγή ενός υγιούς τρόπου ζωής και εν προκειμένω πιο εξειδικευτικά η πρόληψη του καρκίνου, είναι ένα ισχυρό μήνυμα κοινωνικής μετατροπής και ενίσχυσης του δυναμικού των ανθρώπων. Η Προαγωγή Υγείας είναι ο ισχυρότερος σύμμαχος υπέρ του ανθρώπου σήμερα, κατά την άποψή μου, αλλά δεν έχουν αντιληφθεί όλοι τη σημασία αυτή.
-
Τί ήταν εκείνο που σας οδήγησε στον να επικεντρωθείτε στην πρόληψη του Καρκίνου;
Ευστράτιος Αθανασίου: Αγαπητή κα Κύρλα, στην ερώτηση αυτή, την οποία, όπως φαντάζεστε, έχω δεχτεί – και δικαίως – δεκάδες φορές, συνηθίζω να απαντώ πως το αίτιο για «πρόληψη του καρκίνου» ήταν τουλάχιστον διττό. Από την μία οι πάντα ανοιχτές μου κεραίες του κοινωνικού προβληματισμού. Από την άλλη η περιέργεια για πρωτότυπη επιστήμη και νέα γνώση. Έτσι, αφενός το κομμάτι του καρκίνου το εκλαμβάνω όπως κάθε απλός πολίτης, όπως το ευρύ κοινό: ως τον πόνο της φθοράς και της απώλειας των συνανθρώπων μας. Από κάθε τι που μας πονάει όμως πρέπει να διδασκόμαστε για να εξελισσόμαστε ένα βήμα παραπέρα. Αφετέρου, μαζί με τα παραπάνω, όπως προείπα, με οδήγησαν στο όραμα αυτό τα προσωπικά μου ενδιαφέροντα και η τάση προς την επιστήμη και τη γνώση, την οποία εγώ θεωρώ μία και αδιαίρετο.
-
Πότε ιδρύθηκε ή καλύτερα περιγράψτε μας τη διαδρομή από τη σκέψη ως την ίδρυση της Cancer Prevention Research Group in Greece (CPRGGreece).
Ευστράτιος Αθανασίου: Τα αίτια της κινητοποίησής μου για τα οποία σας μίλησα παραπάνω ένιωθα ότι έπρεπε να γίνουν πράξη. Και αυτή η πράξη έπρεπε να μπει πρώτα επί χάρτου, να σχεδιαστεί, να χτιστούν τα θεμέλια. Τον Φεβρουάριο του 2021, εν μέσω της πανδημίας του νέου κορονοϊού, έπεσε το μάτι μου πάνω σε απόψεις και μελέτες σχετικά με τυχόν μελλοντική αύξηση των νέων περιπτώσεων καρκίνου, λόγω των τότε δυσκολιών πρόσβασης στις υγειονομικές δομές εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούσαν. Είχα κατά νου τους περίπου 34.000 θανάτους από καρκίνο στην Ελλάδα το έτος 2020 – και τρόμαξα μέσα μου! Είπα «πού θα πάει αυτό, δηλαδή;». Δεν αρκούν οι διαπιστώσεις και οι φανφάρες, ούτε οι προσπάθειες για σκοπούς κρυφής ατζέντας. Εμείς θέλουμε πραγματική δράση. Ξεκίνησα φτιάχνοντας μια απλή φόρμα εγγραφής και προσπαθώντας να την διανείμω μέσω των social media. Περιττό να σας πω ότι στην αρχή από τους είκοσι ανθρώπους στους οποίους απευθυνόμουν γινόταν μέλος ο ένας. Όταν άρχισαν να αυξάνουν τα μέλη, μετά από πάρα πολλή προσπάθεια και κόπο, μου ήρθε η ιδέα της δημιουργίας ιστοσελίδας και επέκτασης των ομαδικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μετά τα 50-60 μέλη, δημιούργησα κάποιους τομείς έρευνας, εκεί που θα στόχευε η μελέτη των επιμέρους τυχόν θεμάτων. Μετά από μήνες, σήμερα, φθάσαμε στο σημείο το οποίο γνωρίζετε.
-
Ελληνική Εταιρεία Έρευνας για την Πρόληψη του Καρκίνου ή, όπως είστε ευρύτερα γνωστοί, Cancer Prevention Research Group in Greece. Πόσα είναι τα μέλη σας και σε ποιες άλλες χώρες ανά τον κόσμο μπορούμε να συναντήσουμε αυτή την Εταιρεία;
Δημήτριος Μουστάκας: Έως τώρα που μιλάμε τα μέλη μας είναι κοντά στα 350, με επέκταση των μελών αυτών σε 48 χώρες του κόσμου – αριθμός απίστευτος για μία τέτοια επιστημονική ομάδα. Ενδεικτικά σας αναφέρω: Αίγυπτος, Αιθιοπία, Αλγερία, Αυστραλία, Αφγανιστάν, Βουλγαρία, Γερμανία, Γεωργία, Εκουαδόρ, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ηνωμένο Βασίλειο, Ινδία, Ινδονησία, Ιράκ, Ιράν, Κένυα, Κίνα, Κόσοβο, Κροατία, Κούβα, Κύπρος, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Λίβανος, Λιβύη, Μαλαισία, Μάλτα, Μαρόκο, Μεξικό, Μπανγκλαντές, Μπουρούντι, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Ουγκάντα, Ουκρανία, Πακιστάν, Παλαιστίνη, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σουδάν, Συρία, Ταϊλάνδη, Τσεχία, Υεμένη, Φιλιππίνες. Το μήνυμά μας, μέσω των μελών μας, έχει διαδοθεί παντού.
-
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί κάποιος για να γίνει μέλος της CPRGG;
Δημήτριος Μουστάκας: Εδώ έρχεται άλλη μια, ίσως παγκόσμια καινοτομία μας: προϋπόθεση είναι το κίνητρο για την μετάδοση του μηνύματος για την πρόληψη του καρκίνου. Προφανώς και η Ομάδα προσελκύει κυρίως επιστήμονες από τον χώρο της υγείας, της διατροφής και της ψυχολογίας. Ωστόσο, τυπικά, μπορεί ο επιστήμονας κάθε πεδίου, κάθε ηλικίας, να συμμετέχει. Πιστεύω ακριβώς στην διεπιστημονική προσέγγιση. Δεν το βλέπουμε μυωπικά. Μιλάμε για ένα εξειδικευμένο μέρος της γνώσης, που ταυτόχρονα να επιτυγχάνουμε μέσω της πολυεπιστημονικότητας!
Χαρακτηριστικά εισδοχής μελών μας είναι κυρίως: η δωρεάν εγγραφή, η ελεύθερη συμμετοχή σε ερευνητικά θέματα, η χωρίς τυπικές υποχρεώσεις παρουσίας ή συνεισφοράς συμμετοχή, η δυνατότητα αποδοχής επιστήμονα κάθε ηλικίας, η δυνατότητα αποδοχής επιστήμονα κάθε πεδίου, χωρίς να μιλάμε απλώς μια ιατρική προσέγγιση και η δυνατότητα αποδοχής γενικού κοινού ή ακόμη και μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Χωρίς εμείς να αποτρέψουμε ή να επιβάλλουμε κάτι, όποιο μέλος νιώθει έτοιμο για την συμμετοχή σε κάποιο Project, είναι ελεύθερο να δηλώσει το ενδιαφέρον του. Λίγα είναι τα θέματα στα οποία απαιτείται να υπάρχουν αυστηρότερες προϋποθέσεις.
Ευστράτιος Αθανασίου: Και όλα αυτά τα κάνουμε γιατί «πιστεύουμε στην συνεργατική διάθεση, στο ομαδική πνεύμα», όπως λέω συχνά. Καταφέραμε να συγχρονίζονται όλοι οι συμμετέχοντες των θεμάτων άριστα, χωρίς να τους θέσουμε κανένα όριο, παρά μόνο επενδύοντας στον αξιακό τους κώδικα, στον κώδικα ηθικής και προσφοράς. Ενδεικτικό είναι ότι είμαστε δίπλα στα μέλη, σε κάθε άνθρωπο που κάπως θέλει να συνδράμει και ίσως είμαστε η μόνη οργάνωση που τρέχει τις δραστηριότητές της καθ’ όλη την διάρκεια της εβδομάδας, κάθε ώρα, κάθε μέρα, σε αργίες, σε Σαββατοκύριακα. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και ιδίως μέσω του Instagram, εξυπηρετούμε το κοινό από το πρωί ως τα μεσάνυχτα.
-
Έρευνα και Ελλάδα. Πόσο μπορεί να προοδεύσει αυτός ο τομέας τη χώρα μας; Μπορούν οι νέοι επιστήμονες να καταστήσουν τη χώρα μας έναν δυνατό παίχτη στην παγκόσμια σκακιέρα;
Ευστράτιος Αθανασίου: Και μπορούμε και θέλουμε και πετυχαίνουμε ως νέοι επιστήμονες να ανάγουμε την Ελλάδα μας σε δυνατό παίχτη της παγκόσμιας επιστημονικής σκακιέρας. Ξέρετε τι συγκίνηση δίνει η ικανότητα να συνεργαστείς με ανθρώπους από την άλλη πλευρά του πλανήτη για ένα κοινό αποτέλεσμα; Κάτι στο οποίο έχει συμβάλλει καθοριστικά και η ανάπτυξη της τεχνολογίας, φυσικά. Για εμένα το πιο ευχάριστο είναι να ακούω από μέλη μας από μακρινές χώρες να λένε πως «δεν ξέραμε ότι υπάρχει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα». Κάτι τέτοια θεωρώ ότι διαφημίζουν ποιοτικά τη χώρα μας, διότι στο εξωτερικό ο συνάνθρωπός μας δεν βλέπει αν η προσπάθεια αυτή είναι από έναν, δύο ή δέκα ανθρώπους, ούτε γνωρίζει αν είναι κρατικά βοηθούμενη ή όχι – αυτό που του μένει, και εν τέλει αξίζει, είναι ότι η Ελλάδα εξάγει επιστήμη, πρωτοπορεί. Σίγουρα υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες, οικονομικής, υποστηρικτικής ή οργανωτικής φύσης, οι οποίες, θέλοντας να είμαι αισιόδοξος, θεωρώ ότι είναι αντιμετωπίσιμες. Όταν δεν μπορούμε να έχουμε δυνάμεις από αλλού, ας χτίσουμε τις δικές μας! Πρέπει να κοπιάσουμε πάνω από αυτό που αγαπάμε.
Δημήτριος Μουστάκας: Η πρόοδος του τομέα της έρευνας στην Υγεία μπορεί να επωφελείται από δράσεις όπως το παράδειγμα της CPRGGreece. Ας μην ξεχνάμε ότι το υγειονομικό σύστημα στην Ελλάδα βασίζεται στα μοντέλα Bismark/Beveridge και, επομένως, η έμφαση στη πρόληψη και στη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αποφέρει σημαντική μείωση στη συνολική κατανάλωση των οικονομικών πόρων στο σύστημα υγείας. Ως αποτέλεσμα, αναβλύζουν πηγές χρηματοδότησης, δυνητικά αξιοποιήσιμες από τον ερευνητικό τομέα. Να σημειωθεί ότι το συνολικό κόστος από την επίπτωση του καρκίνου στην Ευρώπη για το 2018 υπολογίζεται στα 199 δισεκατομμύρια ευρώ.
-
Εν συνεχεία θα ήθελα να σας ρωτήσω για τα Projects. Ποια είναι τα Projects που έχουν πραγματοποιηθεί και πόσα από αυτά είναι ενεργά τη δεδομένη χρονική περίοδο;
Δημήτριος Μουστάκας: Παρά τον ούτε ένα χρόνο λειτουργίας μας, έχουμε ήδη τρία ενεργά ερευνητικά θέματα και οδεύουμε προς το τέταρτο. Το πρώτο αφορούσε μια εκτενή ανασκόπηση για τη σχέση μεταξύ μιας φυτοχημικής ουσίας και του καρκίνου του μαστού, το οποίο άρθρο έχει ήδη υποβληθεί σε διεθνές σχετικό επιστημονικό περιοδικό και βρίσκεται υπό την φάση της ομότιμης αναθεώρησης (peer review). Το δεύτερο project αφορά τον αλφαβητισμό των ενηλίκων Ελλήνων γύρω από τον καρκίνο: δομείται κατά βάσιν από δικό μας πρωτότυπο ερωτηματολόγιο και αυτή τη στιγμή είναι υπό επεξεργασία από την ομάδα μελέτης του θέματος – θα ακολουθήσει πιλοτική μελέτη και στάθμιση του εργαλείου και μετά τα υπόλοιπα. Το τρίτο, και μεγαλύτερο ως τώρα, θέμα αφορά τους σχετικούς με την HPV λοίμωξη καρκίνους: περιλαμβάνει πολλά υποθέματα, από κοινωνικές δράσεις, εκστρατείες ενημέρωσης, συστηματική ανασκόπηση, ημερίδα – οι ομάδες εργασίες αυτού του θέματος δουλεύουν τώρα και θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα από την άνοιξη λογικά.
Ευστράτιος Αθανασίου: Και για να σας προλάβω, αγαπητή κα Κύρλα, ετοιμάζουμε και ένα φοβερό 4ο Project, στο οποίο θα συμμετέχουν πολλά μέλη, και θα αφορά πολύ χρήσιμες προεκτάσεις όσων συζητάμε. Υπολογίζω ότι το επικείμενο αυτό θέμα θα ανοίξει για αιτήσεις συμμετοχής αρχές άνοιξης.
-
Γνωρίζουμε πως τα ποσοστά θανάτων που οφείλονται στην επάρατη νόσο είναι ιδιαίτερα υψηλά. Μπορούμε κατά τη γνώμη σας να μειώσουμε τα ποσοστά αυτά εάν δώσουμε ιδιαίτερη βάση στην πρόληψη;
Δημήτριος Μουστάκας: Πλέον δεν μιλάμε για επάρατη ασθένεια. Μόνο αν λέμε τα πράγματα με το όνομά τους θα καταπολεμήσουμε το κοινωνικό στίγμα της νόσου. Μιλάμε για μια πολυπαραγοντική, σύνθετη ναι μεν και απαιτητική νόσο, που όμως τα τελευταία χρόνια μπορεί και να προληφθεί και να θεραπευτεί σε πολύ ενθαρρυντικά ποσοστά και να καταστεί ουσιαστικά μια χρόνια νόσος. Μιλάμε για τον καρκίνο. Αν δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση σε κάθε επίπεδο πρόληψης, αλλά και Προαγωγής Υγείας και αλλαγή τρόπου ζωής γενικότερα, την οποία ανέφερε αρχικά ο Ευστράτιος, μπορούμε να μειώσουμε συνολικά το 30% έως 50% της νοσηρότητας από καρκίνο. Μάλιστα, σε συγκεκριμένους τύπους οι οποίοι σχετίζονται ισχυρά με συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου, η πρόληψη ανέρχεται ως και 70%. Πρόληψη από το δημοτικό σχολείο, πρόληψη μέσω ανοσοποίησης, πρόληψη αλλαγής lifestyle, πρόληψη μέσω έγκαιρης διάγνωσης, πρόληψη μέσω αποφυγής παραγόντων κινδύνου, κ.ά. Το μεγαλύτερο μέρος των κακοηθών νεοπλασιών αφορά ό,τι συμβαίνει μετά την γέννηση του ανθρώπου και είναι ανεξάρτητο της κληρονομικότητας. Πάνω στην γενετική, μιλάμε πλέον για επιγενετική: πώς το πλαίσιο, το περιβάλλον, στη γενική του σύλληψη, ο τρόπος ζωής, έρχεται και επιδρά πάνω στην έκφραση των αντίστοιχων για την καρκινογένεση πληροφοριών. Αυτό το «περιβαλλοντικό» αιτιακό πλέγμα φθάνει ίσως ως και το 85% – 90% των νέων περιπτώσεων καρκίνου.
-
Θα σας κάνω μια κοινή αλλά ιδιαίτερα σημαντική ερώτηση. Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σας;
Ευστράτιος Αθανασίου: Η άποψή μου είναι πως ο άνθρωπος γεννήθηκε για να ξεπερνά τις δυσκολίες του. Έτσι είναι και οι στόχοι της Εταιρείας μας: επιδιώκουμε ο ένας στόχος να ξεπερνά τον άλλο. Υπάρχει καταιγισμός ιδεών καθημερινά, φιλτράρισμα και στοχοθεσία των πιο ενδιαφερόντων ερευνητικών ή κοινωνικών Project. Ευγενής μου πόθος είναι να ενταθούν σύντομα οι δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα και προσφοράς. Αυτά όλα θέλω να συνεχίσουν να γίνονται με τον ίδιο πετυχημένο τρόπο με τον οποίο η Ομάδα μας ένωσε μαθητές με καθηγητές Πανεπιστημίου, ένωσε ιατρούς με μαθηματικούς και νομικούς, ένωσε διατροφολόγους με νομικούς, χημικούς με οικονομολόγους, ένωσε ανθρώπους από όλον τον πλανήτη και όλους τους ενέταξε κάτω από τον σκοπό της πρόληψης του καρκίνου!
Δημήτριος Μουστάκας: Στόχος μας είναι να μεταδώσουμε το μήνυμα της πρόληψης του καρκίνου. Πέραν και από κάθε επιστήμη και από κάθε δημοσίευση και από κάθε Project, θα ήμουν ευχαριστημένος ακόμη και αν έστω ένα μέλος της Ομάδας ευαισθητοποιούταν για το θέμα που μας απασχολεί και αυτή η ευαισθητοποίηση είχε θετικό αντίκτυπο μελλοντικά στην υγεία του.
Ευστράτιος Αθανασίου: Στο σημείο αυτό θέλω να ευχαριστήσω και τους πλέον φίλους και συνεταίρους μας. Στην επίτευξη των στόχων μας συμμετέχουν και οι κ. Πέτρος Νασιμπιάν, Πέτρος Παπαλέξης, Χρήστος Τσαγκάρης, Ηλέκτρα Τσέλιου, Νίκος Μπιάγκης, Μαριάννα – Φωτεινή Δαφνή, Εβελίνα Πρεβέντη, Διώνη – Πηνελόπη Πέτσιου, Ειρήνη Παναγιωτίδου, Μαρία – Άννα Κερχουλά, Στυλιανή Σπανού, Σταυρούλα Σπαθή, Ειρήνη Παπαχατζή, Άννα Κατσοχειράκη, Χριστίνα Καραουλάνη, Κωνσταντίνος Καραμαλής, Ναταλία Λαμπράκη. Φυσικά, το μεγάλο ευχαριστώ πάει στα εκατοντάδες ενεργά μας μέλη, τα οποία έχουν αγκαλιάσει την Ομάδα μας.
-
Τέλος προτού σας ευχαριστήσω, θα ήθελα να σας ρωτήσω, κύριε Αθανασίου, πού αφιερώνετε αυτήν την προσπάθεια;
Ευστράτιος Αθανασίου: Η προσπάθεια είναι αφιερωμένη, μέσα από την καρδιά μου, σε όλους τους ασθενείς με καρκίνο, στις οικογένειες τους και στον Ελληνικό λαό, με την ευχή να πάμε την χώρα μας πιο ψηλά, όλοι μαζί! Με αγάπη και σεβασμό. Για να κλείσω λίγο παράδοξα, προσωπικά, αφιερώνω την προσπάθεια και σε όσους δεν πίστεψαν στο όραμα, σε όσους το θεώρησαν αστείο, χαζό ή περιττό: τους το αφιερώνω με την φιλική προτροπή να αναδομήσουν προς το καλύτερο τον πεπαλαιωμένο στερεοτυπικό τους χαρακτήρα.
Ευστράτιος Αθανασίου* και Δημήτριος Μουστάκας*
*Ο Ευστράτιος Αθανασίου είναι Ιδρυτής, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΔΣ της «Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας για την Πρόληψη του Καρκίνου (ΕΕΕΠΚΑ) – Cancer Prevention Research Group in Greece (CPRGGreece)». Επικοινωνία: www.cprggreece.org.
*Ο Δημήτριος Μουστάκας είναι συνιδρυτικό μέλος, Αντιπρόεδρος Β’ αρμόδιος για θέματα επιστημονικής μεθοδολογίας και ελέγχου τομέων έρευνας της «Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας για την Πρόληψη του Καρκίνου (ΕΕΕΠΚΑ) – Cancer Prevention Research Group in Greece (CPRGGreece)».
Κοινοποιήστε
Οξύ αορτικό σύνδρομο
Μυοσκελετικές παθήσεις και φυσικοθεραπεία – Η Κική Βατμανίδου απαντά
Ποιοι είναι οι συχνότεροι τύποι μυοσκελετικών παθήσεων και ποιοι παράγοντες κινδύνου μπορούν να τις προκαλέσουν;
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Βρείτε μας στο Facebook και στο Instagram
Επικοινωνία
Η ομάδα μας
Διαφημιστείτε στη truemed.gr
Όροι χρήσης
Προσωπικά δεδομένα
Copyright©Truemed
Για περισσότερη ζωή
Designed – Developed by Premiumweb.gr
| Επικοινωνία | Η ομάδα μας | Διαφημιστείτε στη truemed.gr| | Όροι χρήσης | Προσωπικά δεδομένα | Copyright©Truemed | |Για περισσότερη ζωή |
Designed – Developed by Premiumweb.gr
© 2019 TrueMed Media. All rights reserved. Our website services, content, and products are for informational purposes only. TrueMed Media does not provide medical advice, diagnosis, or treatment.