Συνέντευξη περί ακαδημαϊκής γραφής με τον επίκουρο καθηγητή Πέτρο Γαλάνη

Αναστασία Χελιώτη

Καλημέρα κύριε Γαλάνη,

Εκ μέρους του διοικητικού συμβουλίου της ιστοσελίδας, θα ήθελα να σας καλωσορίσω στη σημερινή συνέντευξη. Είναι μεγάλη μας τιμή! Ας ξεκινήσουμε σιγά-σιγά…

1. Τί είναι η ακαδημαϊκή γραφή και γιατί είναι απαραίτητη σήμερα;

Πρόκειται για τη συγγραφή επιστημονικών κειμένων με λιτό, σαφή και περιεκτικό τρόπο. Η κλινική πρακτική βασίζεται πλέον στα αποτελέσματα των μελετών που προκύπτουν από τις ερευνητικές προσπάθειες των επιστημόνων. Είναι απαραίτητη λοιπόν η δημοσίευση των μελετών αυτών, έτσι ώστε προσφέρουμε γνώσεις τόσο στους επαγγελματίες υγείας όσο και στο ευρύ κοινό. Οι δημοσιεύσεις των μελετών προϋποθέτουν τη γνώση των βασικών τουλάχιστον αρχών της ακαδημαϊκής γραφής όπως είναι η απλότητα, η σαφήνεια, η λιτότητα και η περιεκτικότητα. 

2.Μπορεί ο καθένας να συγγράψει επιστημονικά άρθρα;

Οι αρχάριοι συγγραφείς στα πρώτα τους «συγγραφικά βήματα» θα πρέπει να συνεργάζονται με έμπειρους ερευνητές, έτσι ώστε να αποφεύγουν τα σοβαρά λάθη και σταδιακά να αποκτούν τις γνώσεις και την εμπειρία για τη συγγραφή άρτιων επιστημονικών άρθρων. Επομένως, ο καθένας θα μπορούσε να συγγράψει επιστημονικά άρθρα, αλλά η συνεργασία με άλλους ερευνητές μόνο οφέλη θα μπορούσε να προσφέρει ιδιαίτερα στους νέους συγγραφείς. 

3.Ποιές είναι οι βασικές δεξιότητες-ικανότητες που χρειάζεται να φέρει ένας επιστημονικός αρθρογράφος;

Η πρώτη αρετή που πρέπει να διαθέτουν οι συγγραφείς είναι η υπομονή. Η συγγραφή ενός επιστημονικού άρθρου απαιτεί αρκετό διάβασμα και χρόνο. Δυστυχώς, οι περισσότεροι θεωρούν ότι το γράψιμο είναι μια απλή υπόθεση, ενώ στην πραγματικότητα ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Για να γίνει κατανοητό ένα επιστημονικό κείμενο από τους αναγνώστες, αρχικά θα πρέπει οι ίδιοι οι συγγραφείς να έχουν κατανοήσει σε βάθος το θέμα, έτσι ώστε να μπορέσουν να το αποδώσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Για τον λόγο αυτόν, οι συγγραφείς πρέπει να εμβαθύνουν σημαντικά στο θέμα το οποίο διαπραγματεύονται, έτσι ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να το αποδώσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Επιπλέον, ένα επιστημονικό κείμενο πρέπει να χαρακτηρίζεται από λιτότητα, σαφήνεια και περιεκτικότητα. Οι συγγραφείς στις επιστήμες υγείας δεν πρέπει να αποβλέπουν σε βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, αλλά στο να μεταφέρουν με εύληπτο τρόπο τη γνώση στους αναγνώστες. Είναι μεγάλο ταλέντο να μπορείς να γράψεις απλά και με σαφήνεια, έτσι ώστε να γίνεις κατανοητός χωρίς να κουράσεις. Και αυτό ακριβώς είναι που ζητάμε και από τους συγγραφείς στις επιστήμες υγείας: απλότητα, ακρίβεια και σαφήνεια.

4.Αν δε διαθέτει τις παραπάνω δεξιότητες-ικανότητες, τι θα μπορούσε να κάνει;

Η συγγραφή είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη διαδικασία που τις περισσότερες φορές μάλιστα οδηγεί και στην απογοήτευση, καθώς τα αποτελέσματα δεν είναι πάντοτε τα αναμενόμενα. Ελάχιστοι γεννιούνται με το ταλέντο της συγγραφής. Οι περισσότεροι προσπαθούμε να βελτιωνόμαστε συνεχώς και να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Οι αρχάριοι συγγραφείς πρέπει οπωσδήποτε να συνεργαστούν στα πρώτα τους βήματα με έμπειρους συγγραφείς. Η συγγραφική ικανότητα βελτιώνεται με το πέρασμα του χρόνου αρκεί να προσπαθούμε, να είμαστε υπομονετικοί και να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Αν κάποιος προσδοκά ότι η πρώτη του συγγραφική απόπειρα θα οδηγήσει σε ένα καταπληκτικό άρθρο, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα απογοητευτεί. Προτού ξεκινήσουμε να γράφουμε ένα άρθρο, θα πρέπει να διαβάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα συναφή άρθρα με τη δική μας μελέτη, έτσι ώστε να εξοικειωθούμε περισσότερο με το θέμα και να αποκτήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες γνώσεις. Για να γράψουμε κάτι καλά, πρέπει πρώτα εμείς να το καταλάβουμε καλά. 

5.Είναι απαραίτητη ασχολία η φιλαναγνωσία; 

Σίγουρα, η φιλαναγνωσία βοηθάει πολύ, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στον τρόπο που σκεφτόμαστε και γράφουμε. Είναι χρήσιμο λοιπόν να μπορούμε να διαβάζουμε όσο το δυνατόν περισσότερα βιβλία χωρίς να σκεφτόμαστε όμως πώς να γίνουμε και εμείς λογοτέχνες ή ποιητές. Δεν είναι αυτός ο σκοπός μας στις επιστήμες υγείας. Όπως προανέφερα, ο σκοπός μας είναι η μεταφορά της γνώσης με όσο το δυνατόν πιο εύληπτο τρόπο στους αναγνώστες μας. 

6.Ποιά χαρακτηριστικά ταυτοποιούν ένα έγκυρο και αξιόπιστο επιστημονικό άρθρο;

Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό ενός επιστημονικού άρθρου είναι η παρουσίαση της μεθοδολογίας της μελέτης που πραγματοποιήθηκε. Η μεθοδολογία είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς δίνει τη δυνατότητα σε άλλους ερευνητές να αντιληφθούν τον σχεδιασμό της μελέτης που δημοσιεύεται και να κατανοήσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Με τον τρόπο αυτόν, ουσιαστικά η μεθοδολογία ενός άρθρου δίνει τη δυνατότητα και σε άλλους ερευνητές να πραγματοποιήσουν μια παρόμοια μελέτη και μάλιστα ακόμη καλύτερη με μικρότερο σφάλμα. Η επόμενη ενότητα που έχει ιδιαίτερη σημασία σε ένα άρθρο είναι τα αποτελέσματα της μελέτης που μας πληροφορούν για τα ευρήματα της μελέτης. Κατανοώντας τα αποτελέσματα μιας μελέτης μπορούμε να αντιληφτούμε και τη βαρύτητα που έχουν στην κλινική πράξη. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η συζήτηση των αποτελεσμάτων μιας μελέτης όπου οι συγγραφείς αντιπαραβάλουν τα αποτελέσματα της δικής τους μελέτης με τα αποτελέσματα παρόμοιων μελετών και εξάγουν χρήσιμα συμπεράσματα.

7.Δύνανται οι φοιτητές στις σχολές των επιστημών υγείας στην Ελλάδα να εκφραστούν ορθά γραπτώς;

Σίγουρα μπορούν αρκεί να προσπαθήσουν και να αφιερώσουν χρόνο. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ολοένα αυξανόμενη δυσκολία των φοιτητών να εκφραστούν γραπτώς με ορθό τρόπο. Διάφοροι παράγοντες έχουν συμβάλει σε αυτό όπως για παράδειγμα ο υπεραπλουστευμένος τρόπος με τον οποίο εκφράζονται γραπτώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι φοιτητές μπορούν και πρέπει να βελτιωθούν στον γραπτό τους λόγο. Πρέπει συνεχώς να προσπαθούν ακόμη και εάν κάνουν λάθη. Η τελειότητα, εξάλλου, είναι βαρετή. Αυτό όμως που θέλουμε είναι να διαβάζουν βιβλία, επιστημονικά άρθρα, εφημερίδες, άρθρα στο διαδίκτυο, οτιδήποτε. Οτιδήποτε διαβάσεις, κάτι θα σου προσφέρει. Πρέπει να διαβάζουν και έτσι θα βελτιώσουν και τις ικανότητές τους στον γραπτό λόγο. 

8.Ποιά είναι τα συγγραφικά σας ενδιαφέροντα;

Ασχολούμαι κατά κύριο λόγο με την Μεθοδολογία της Έρευνας, τη Νοσηλευτική Επιστήμη βάσει Τεκμηρίων, την Επιδημιολογία και τη Βιοστατιστική. Νομίζω ότι ασχολούμαι με τα αντικείμενα που προκαλούν και τον μεγαλύτερο φόβο στους φοιτητές, καθώς η αλήθεια είναι πως συμπεριλαμβάνουν και αρκετές μαθηματικές έννοιες. Δεν είναι πάντως τόσο «φοβιστικά» όσο πιστεύουν οι φοιτητές. Ο σκοπός μας, εξάλλου, δεν είναι οι φοιτητές στις επιστήμες υγείας να μετατραπούν σε μαθηματικούς, αλλά να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο διεξάγουμε αξιόπιστες και έγκυρες μελέτες.

9. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζετε κατά τη διεξαγωγή των ερευνών σας στον ελλαδικό χώρο;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη δεδομένων. Ουσιαστικά, σε κάθε μελέτη που διεξάγουμε πρέπει να συλλέξουμε τα δεδομένα με μεγάλο κόπο χωρίς μάλιστα να είναι πάντοτε εφικτό να συγκεντρώσουμε τον απαιτούμενο αριθμό συμμετεχόντων. Δυστυχώς τα αρχεία με δεδομένα που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι ελάχιστα αν και τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται συστηματικές προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή. Σίγουρα, πάντως, η συλλογή δεδομένων είναι μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία. 

10. Θεωρείτε πως οι ασθενείς στην Ελλάδα είναι υγειονομικά εγγράμματοι;

Όπως φάνηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας λόγω της COVID-19 φαίνεται πως όχι. Υπάρχουν αρκετές ελλείψεις στις γνώσεις των ασθενών χωρίς βεβαίως να ευθύνονται οι ίδιοι. Εμείς φταίμε, οι επιστήμονες υγείας διότι εμείς πρέπει να ενημερώνουμε και να συμβουλεύουμε σωστά όχι μόνο τους ασθενείς αλλά και τους υγιείς για τα διάφορα ζητήματα που αφορούν στην υγεία. Θα ήταν παράλογο να ζητήσουμε από τους ασθενείς να μπορούν να κατανοήσουν για παράδειγμα ένα ξενόγλωσσο άρθρο σε ένα κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό. Εμείς, οι επιστήμονες υγείας, πρέπει να διαβάζουμε συνεχώς τη βιβλιογραφία, να ανανεώνουμε τις γνώσεις μας και να προσαρμοζόμαστε στα σύγχρονα δεδομένα. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι ο ρόλος μας είναι αποκλειστικά συμβουλευτικός. Εμείς οφείλουμε να ενημερώνουμε με αντικειμενικό τρόπο τους ασθενείς και εκείνοι να λαμβάνουν την απόφασή τους. 

11.Ποιός ο ρόλος του νοσηλευτή στην εκπαίδευση και ενημέρωση των ασθενών; 

Καθοριστικότατος. Όπως έχουν δείξει και οι μελέτες οι νοσηλευτές είναι οι επαγγελματίες υγείας που βρίσκονται κοντά στους ασθενείς περισσότερο χρόνο από οποιαδήποτε άλλη ομάδα υγειονομικών. Επομένως, οι νοσηλευτές είναι αυτοί που αφουγκράζονται τα προβλήματα, τις απορίες, τις ανησυχίες, τα συναισθήματα των ασθενών. Για τον λόγο αυτόν, είναι επιτακτική ανάγκη οι νοσηλευτές να μπορούν να διαβάζουν και να κατανοούν τα επιστημονικά άρθρα, έτσι ώστε να μπορούν στη συνέχεια να ενημερώνουν αντικειμενικά και χωρίς προκαταλήψεις τους ασθενείς τους. 

12.Πιστεύετε πως θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερα μαθήματα αναφορικά με την ακαδημαϊκή γραφή στις νοσηλευτικές σχολές;

Σίγουρα ναι. Όπως προανέφερα, υπάρχει μια ολοένα αυξανόμενη δυσκολία των φοιτητών να εκφραστούν σωστά στον γραπτό λόγο. Η ακαδημαϊκή γραφή είναι ο σημαντικότερος ίσως τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των ερευνητών. Έτσι, μπορούμε και επικοινωνούμε, δημοσιεύοντας δηλαδή άρθρα και διαβάζοντας τα άρθρα των συναδέλφων μας. Για αυτό είναι απαραίτητο να υπάρχουν περισσότερα μαθήματα αναφορικά με την ακαδημαϊκή γραφή στις νοσηλευτικές σχολές, έτσι ώστε οι φοιτητές να αρχίσουν να βελτιώνουν τις συγγραφικές τους ικανότητες από πολύ νωρίς.

13.Θα είναι εφικτή η νοσηλευτική έρευνα μελλοντικά στην Ελλάδα;

Είμαι βέβαιος για αυτό. Οι νοσηλευτές επιστημονικά βελτιώνονται ολοένα και περισσότερο. Σίγουρα υπάρχουν προβλήματα και ελλείψεις, αλλά η κατάσταση σήμερα είναι πολύ καλύτερη σε σχέση με το παρελθόν. Θα σας αναφέρω ένα απλό παράδειγμα. Το 2003 που έκανα τη διατριβή μου η πρόσβαση που είχαμε σε βάσεις δεδομένων όπως π.χ. το PubMed ήταν εξαιρετικά περιορισμένη. Σήμερα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Τα τμήματα Νοσηλευτικής έχουν πρόσβαση σε δεκάδες βάσεις δεδομένων και οι νοσηλευτές μπορούν έτσι να διαβάσουν έναν τεράστιο αριθμό άρθρων. Μπορούμε να βελτιωθούμε περισσότερο αρκεί να διαβάζουμε και να προσπαθούμε. Δεν θα πάρουμε κάποιο βραβείο Νόμπελ για τη νοσηλευτική έρευνα και δεν μας ενοχλεί καθόλου αυτό. Αυτό που θέλουμε είναι να είμαστε δίπλα στους συνανθρώπους μας με επιστημονικό και ανθρώπινο τρόπο. Μπορούμε να κάνουμε έρευνα έστω και με τους περιορισμένους διαθέσιμους πόρους. Δεν μπορούμε να κάνουμε τέλειες μελέτες, αλλά σίγουρα μπορούμε να κάνουμε αρκετά καλές μελέτες. Και το σημαντικότερο, μπορούμε να διαβάζουμε τη βιβλιογραφία και να είμαστε δίπλα σε όσους μας έχουν ανάγκη, να είμαστε δίπλα τους ως άνθρωποι και ως επιστήμονες.

14.Ποιοί είναι μελλοντικοί σας στόχοι;

Συνεχίζοντας να διδάσκω σε φοιτητές της Νοσηλευτικής, ευελπιστώ να μπορέσω να κολλήσω σε όσο το δυνατόν περισσότερους το «μικρόβιο της έρευνας». Ελπίζω οι φοιτητές μου να είναι οι αυριανοί συνάδελφοι μου που θα προχωρήσουν την έρευνα ένα βήμα παραπέρα από ότι εμείς μέχρι σήμερα. Νομίζω πως είναι χρέος των δασκάλων να προσπαθούν να δημιουργήσουν μαθητές που θα τους ξεπεράσουν. Αυτό θα με κάνει χαρούμενο. Αν δεν δημιουργήσουμε Επιστήμονες Νοσηλευτές, τότε εμείς οι δάσκαλοι θα έχουμε αποτύχει. Οι φοιτητές της Νοσηλευτικής πρέπει να αντιληφθούν ότι η Νοσηλευτική είναι Επιστήμη και Πράξη. Για να κάνουμε ορθές πράξεις πρέπει προηγουμένως να βασιστούμε στην Επιστήμη. 

Επίσης, σίγουρα θα συνεχίσουμε τις ερευνητικές μας προσπάθειες στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με σκοπό να βάλουμε ένα κομματάκι στο ατελείωτο πάζλ της έρευνας. 

Κάπου εδώ, ολοκληρώνεται η συνέντευξή μας. Σας ευχαριστούμε θερμά για το χρόνο, τις αναλυτικές πληροφορίες και τις συμβουλές σας. Ευχόμαστε κάθε επιτυχία στα επόμενα επαγγελματικά σας βήματα!

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ και συγχαρητήρια για την προσπάθειά σας και το έργο σας. Είναι πολύ ελπιδοφόρο να βλέπουμε φοιτητές όπως εσείς που προσπαθείτε από το προπτυχιακό κιόλας επίπεδο να προάγετε τη Νοσηλευτική Επιστήμη. 

Ένα σύντομο βιογραφικό-λίγες πληροφορίες για εσάς:

Ο Πέτρος Γαλάνης είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο «Ερευνητική Μεθοδολογία και Νοσηλευτική Βάσει Τεκμηρίων». Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ και το 2003 έλαβε με άριστα μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στο γνωστικό αντικείμενο της Δημόσιας Υγείας. Το 2006 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ με ειδίκευση στη Δημόσια Υγεία. Υπήρξε υπότροφος του ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Έχει δημοσιεύσει >400 άρθρα σε περιοδικά με σύστημα κριτών με >4000 παραθέσεις στο έργο του και h-index=38. Επιπλέον, είναι συγγραφέας επτά βιβλίων: Επιδημιολογία Ι, Δοκίμια Επιδημιολογίας, Εγχειρίδιο Επιδημιολογίας, Κλινική και Επιδημιολογική Έρευνα, Μεθοδολογία ανάλυσης δεδομένων στις επιστήμες υγείας-Εφαρμογές με το IBM SPSS Statistics, Βασικές αρχές συγγραφής και δημοσίευσης ερευνητικών άρθρων στις επιστήμες υγείας, Μεθοδολογία της Έρευνας στις Επιστήμες Υγείας. Τα έτη 2020 και 2021 συμπεριλήφθηκε στο κορυφαίο 2% των ερευνητών παγκοσμίως για το ερευνητικό του έργο σύμφωνα με τη βάση δεδομένων Scopus. Ο λογαριασμός του στο google scholar είναι ο εξής: https://scholar.google.com/citations?user=x0RBJiMAAAAJ&hl=el.