Αποφρακτική υπνική άπνοια: Πόσο αθώα είναι τελικά;

Εφη Πετσίνη

Αναστάσης Τραγομάλας

Ο ύπνος αποτελεί ζωτική ανάγκη και απαραίτητη προϋπόθεση για αποτελεσματική διαβίωση του ατόμου. Ωστόσο, είναι προφανές ότι τα προβλήματα ύπνου αποτελούν μία παγκόσμια επιδημία και διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος που έχουν σχέση με τον ύπνο, όπως η αποφρακτική υπνική άπνοια έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια της ποιότητας του ύπνου, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε πολλά προβλήματα υγείας όπως υπερτασικά επεισόδια, καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια και εμφάνιση διαβήτη. Η πιο βασική διαταραχή του ύπνου είναι το Σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας. Η Αποφρακτική Υπνική Άπνοια είναι μια διαδεδομένη και συχνά μη διεγνωσμένη διαταραχή της αναπνοής που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον ύπνο σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Το σύνδρομο κατά τον ύπνο χαρακτηρίζεται από ολική η μερική απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών προκαλώντας άπνοια η μερική άπνοια αντίστοιχα. Χαρακτηρίζεται ως αποφρακτική όταν υπάρχει συνεχής αναπνευστική προσπάθεια του ασθενούς κατά τη διακοπή της ροής του αέρα ,ενώ ως κεντρική όταν δεν υπάρχει καμία αναπνευστική προσπάθεια και καθορίζεται από την παρουσία τουλάχιστον πέντε αποφρακτικών επεισοδίων χωρίς αναπνοή την ώρα, ενώ ο ασθενής κοιμάται.

Πρόληψη 

Η αποφρακτική υπνική άπνοια εμφανίζεται σε κάθε ηλικιακό επίπεδο, αλλά ιδιαίτερα μεταξύ της μέσης ηλικίας και των ηλικιωμένων. Το ποσοστό αυτών των ανθρώπων υποφέρει συχνά από τα συμπτώματα χωρίς να λαμβάνει κάποια θεραπεία, γεγονός που μπορεί να συντελέσει σε συννοσηρότητες.

Αρχικά, η θεραπεία έχει άμεσα αποτελέσματα στους ασθενείς, αλλά μακροπρόθεσμα η πρόγνωση διατηρείται επιφυλακτική από τους επαγγελματίες υγείας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μισοί από τους πάσχοντες είναι η έλλειψη εξοικείωσης με την συσκευή CPAP(Continuous positive airway pressure),οι οποίοι και παύουν να χρησιμοποιούν την CPAP στον πρώτο μήνα της εκπαίδευσής τους. Έχει αποδειχθεί πως όσοι αποφεύγουν την αξιοποίηση της συσκευής CPAP(Continuous positive airway pressure) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών, ιδίως σε παχύσαρκα άτομα, και εγκεφαλικών περιστατικών. Η θεραπεία με τη συσκευή CPAP(Continuous positive airway pressure) βρέθηκε πρόσφατα ότι βελτιώνει τη μηχανική της αριστερής και της δεξιάς κοιλίας σε ασθενείς με βέλτιστα αποτελέσματα στον τρόπο διαβίωσής τους.Επιπλέον,μελέτες έχουν αποδείξει πως το συνολικό προσδόκιμο ζωής των ασθενών είναι αισθητά χαμηλότερο από το γενικό πληθυσμό.

Διάγνωση

Για την διάγνωση της ασθένειας θα πρέπει να γίνει μελέτη του ύπνου σε ειδικό εργαστήριο προκειμένου να διαπιστωθεί αν ο ασθενής εμφανίζει απλό ροχαλητό ή ΣΑΥΑ.Ο ασθενής παραμένει σε μια μονάδα ύπνου καθ’όλη την διάρκεια της νύχτας, όπου ελέγχονται οι καρδιακοί παλμοί, το ηλεκτροκαρδιογράφημα,ο κορεσμός της αιμοσφαιρίνης και οι κινήσεις του θώρακα και της κοιλιάς.Παράλληλα,γίνεται ακουστική και video καταγραφή,προκειμένου να ακουστεί το ροχαλητό και να παρατηρηθούν οι κινήσεις του ασθενούς κατά την διάρκεια του ύπνου.

Κατά την διάρκεια του ύπνου γίνεται ενδοσκόπηση της μύτης με σκοπό να καθοριστεί η περιοχή της δόνησης στην περίπτωση του ροχαλητού ή η περιοχή απόφραξης στην περίπτωση της ΣΑΥΑ.Ο ασθενής κοιμάται μετά την χορήγηση κατασταλτικών,ενώ εισάγεται από την μύτη ένα εύκαμπτο ενδοσκόπιο μέσω του οποίου επισκοπείται άμεσα ο ανώτερος αεραγωγός.

Παράγοντες κινδύνου

Η υπνική άπνοια αυξάνει τον κίνδυνο σημαντικά για υπέρταση και καρδιαγγειακές παθήσεις, παχυσαρκία, χρόνια μεταβολική φλεγμονή και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2,υπογοναδισμό,αναπνευστικές παθήσεις και μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης. Η πάθηση μπορεί να επηρεάσει τον καθένα ανεξαρτήτως ηλικίας,βάρους ή φύλου. Μερικοί παράγοντες που αυξάνουν ιδιαίτερα τον κίνδυνο είναι:

• Ανδρικό φύλο
• Ηλικία άνω των 40
• Παχυσαρκία
• Ύψος λαιμού
• Οικογενειακό ιστορικό άπνοιας ή ροχαλητού
• Χρήση αγχολυτικών ή υπνωτικών
• Κατανάλωση αλκόολ
• Κάπνισμα
• Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων
• Προβλήματα με την ανατομική δομή της κάτω γνάθου

Έχει βρεθεί ότι η σοβαρή υπνική άπνοια αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση:

• Στεφανιαίας νόσου(ΣΝ)

Ειδικότερα,η απόφραξη των αεραγωγών οδηγεί σε επεισόδια υποξίας κατά την διάρκεια του ύπνου με απόρροια την εμφάνιση οξειδωτικού στρες και φλεγμονής που μπορούν να επηρεάσουν τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών που δημιουργούνται κατά την ΣΝ.

• Συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας
• Εγκεφαλικού
• Καρδιακών Αρρυθμιών

Το πρόβλημα έγκειται συχνά στην αδυναμία διάγνωσης της νόσου.

Θεραπευτική προσέγγιση

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας έχει ανοίξει το δρόμο για τη βελτιστοποίηση της καθημερινότητας των πασχόντων. Οι ασθενείς μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα του ύπνου τους μέσω χρήσης μασκών συνεχούς θετικής πίεσης αεραγωγών (CPAP) και  καλυμμάτων κεφαλής. Η αξιοποίηση αυτών των μέσων είναι άμεση και μπορεί να προσαρμοστεί στο μέγεθος που επιθυμεί ο ασθενής συνδυάζοντας άνεση και αποτελεσματικότητα.

Η συνεργασία με τον γιατρό σας αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα αποφρακτικής υπνικής άπνοιας θα σας βοηθήσει να βεβαιωθείτε ότι έχετε μια μάσκα που ταιριάζει στις ανάγκες σας.

Μια εναλλακτική λύση για την αντιμετώπιση της πάθησης είναι η χειρουργική επέμβαση. Συνήθως εξετάζεται μόνο εάν άλλες θεραπείες δεν ήταν αποτελεσματικές ή δεν ήταν κατάλληλες επιλογές για το εκάστοτε άτομο.

Με την χειρουργική αφαίρεση ιστικής ποσότητας, μια διαδικασία κατά την οποία ο χειρουργός αφαιρεί ποσότητα ιστού από το πίσω μέρος του στόματος και την κορυφή του λαιμού,ενώ μπορεί οι αμυγδαλές και οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις επίσης να αφαιρεθούν. Η χειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται συνήθως σε νοσοκομείο υπό γενική αναισθησία.

Διαφορετικά μπορεί να επιλεγεί η αντιμετώπιση μέσω διέγερσης των ανώτερων αεραγωγών. Πρόκειται για μια μικρή, λεπτή γεννήτρια παλμών, γνωστή ως διεγέρτης του υπογλώσσιου νεύρου, η οποία  εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα στο άνω μέρος του θώρακα. Όταν εισπνέετε, η συσκευή διεγείρει το νεύρο που ελέγχει την κίνηση της γλώσσας. Η γλώσσα κινείται προς τα εμπρός αντί να κινείται προς τα πίσω και να φράζει το λαιμό, ειδικότερα κατά τη διάρκεια του ύπνου.Η συσκευή έχει εγκριθεί για χρήση σε άτομα με μέτρια έως σοβαρή αποφρακτική άπνοια ύπνου που δεν μπορούν να ανεχθούν τις συσκευές CPAP ή BPAP.

Η φροντίδα του εαυτού σας παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας. Μερικές κοινές πρακτικές που μπορείτε να εφαρμόσετε για την αντιμετώπιση της πάθησης βελτιώνοντας τον τρόπο ζωής σας αναφέρονται παρακάτω:

• Μείωση σωματικού βάρους.Η αποφρακτική υπνική άπνοια έχει συσχετιστεί με τα αυξημένα επίπεδα παχυσαρκίας. Εάν είστε υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ακόμη και η μέτρια απώλεια βάρους μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση της στένωσης των αεραγωγών σας. Η απώλεια βάρους μπορεί επίσης να βελτιώσει την υγεία και την γενικότερη ποιότητα ζωής σας.
• Η άσκηση μπορεί να εξασφαλίσει ένα καλύτερο επίπεδο ζωής. Η άσκηση, όπως η αερόβια άσκηση και η δυναμική προπόνηση, μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της κατάστασής σας κατά τη διάρκεια του ύπνου.Προσπαθήστε να ασκείστε περίπου 150 λεπτά την εβδομάδα. 
• Η μείωση κατανάλωσης αλκόολ, αλλά και αγχολυτικών χαπιών μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά. Το αλκοόλ, ορισμένα αγχολυτικά φάρμακα και ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές για τον ύπνο μπορούν να επιδεινώσουν την αποφρακτική υπνική άπνοια.
• Στάση του ύπνου.Επιδιώξτε να κοιμηθείτε στο πλάι ή μπρούμυτα και όχι ανάσκελα. Ο ύπνος ανάσκελα μπορεί να προκαλέσει τη στήριξη της γλώσσας και της μαλακής υπερώας σας στο πίσω μέρος του λαιμού σας και να φράξει τον αεραγωγό σας. Για να αποφύγετε τον ύπνο ανάσκελα μπορείτε να δοκιμάσετε να τοποθετήστε μαξιλάρια στην πλάτη σας.
• Απόφραξη ρινικών αεραγωγών .Εάν αντιμετωπίζεται προβλήματα ρινικής συμφόρησης, χρησιμοποιήστε ένα ρινικό σπρέι φυσιολογικού ορού για να διατηρήσετε τις ρινικές σας διόδους καθαρές και ανοιχτές. Μπορείτε να πληροφορηθείτε από τον ιατρό σας για το καταλληλότερο για εσάς ρινικό αποσυμφορητικό ή αντισταμινικό, καθώς ορισμένα φάρμακα μπορεί να συνιστώνται μόνο για βραχυπρόθεσμη χρήση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459252/#:~:text=In%20the%20United%20States%2C%20it%20has%20been%20reported,as%20many%20women%20as%20men%20develop%20the%20disorder.
• https://aasm.org/resources/factsheets/sleepapnea.pdf
• https://www.nurse.com/nursing-resources/icd-10-codes/obstructive-sleep-apnea/
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/obstructive-sleep-apnea/diagnosis-treatment/drc-20352095
• Σύγχρονη Ωτορινολαρυγγολογία/Εμμανουήλ Χελιδόνης,Γεώργιος Βελεγράκης,Ιωάννης Μπιζάκης,Παναγιώτης Χριστοδούλου/Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ.Πασχαλάκη/2002
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12679967/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39242062/
• https://ilovemydds.com/guide-to-obstructive-sleep-apnea/