Λεύκη: τι είναι, συμπτώματα και τρόποι περιορισμού

 Μαρία Μιχαλούδη

     Η λεύκη γενικά θεωρείται μια  αυτοάνοση  πάθηση  (αυτοάνοση σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος ενεργοποιείται μόνο του) υπερευαισθησίας αντίδρασης τύπου ΙΙ, αποτελει μια μακροχρόνια κατασταση  η οποία προκαλεί αποχρωματισμό τμημάτων του δέρματος που προκύπτει από τη δυσλειτουργία ή τον θάνατο των μελανοκυττάρων του δέρματος. 

Πιο ειδικά: Στην κατασταση αυτή αναπτύσσονται ανοιχτόλευκες κηλίδες  η αλλιώς μπαλώματα ( κηλίδες ονομάζονται  εάν είναι μικρότερες από 5 mm και μπαλώματα εάν είναι 5 mm ή μεγαλύτερες) στο δέρμα που δημιουργείται εξαιτίας απουσίας μελανίνης ,που είναι η χρωστική ουσία στο δέρμα. Η μελανίνη παράγεται από κύτταρα του δέρματος που ονομάζονται μελανοκύτταρα και δίνει στο δέρμα μας το χρώμα του. Στη λεύκη, δεν υπάρχουν αρκετά λειτουργικά μελανοκύτταρα για να παράγουν αρκετή μελανίνη στο δέρμα σας.

  Η κατασταση αυτή δεν θεωρείται απειλητική για την ζωή αλλα ούτε  μεταδοτική προς τους άλλους . Εμφανίζεται σε περίπου 1% ή λίγο περισσότερο στον πληθυσμό σε όλο τον κόσμο η αλλιώς μπορεί να διατυπωθεί και σε ποσοστό  1 έως 2 στα 100 άτομα. Η λεύκη επηρεάζει εξίσου όλες τις φυλές και τα φύλα .Παρατηρείται, συνήθως, σε άτομα νεαρής ηλικίας μεταξύ 20 και 30 χρονών, αλλά και σε παιδιά.

Ωστόσο  είναι σημαντικό να αναφερθεί  ότι επηρεάζει άτομα ολων των τύπων δέρματος, όμως είναι πιο παρατηρήσιμη σε άτομα με πιο σκουρόχρωμο δέρμα.

 Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι με λεύκη είναι σε καλή γενική υγεία, είναι επιρρεπής  σε  υψηλότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν και αλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως διαβήτη , ασθένειες του θυρεοειδούς (στο 20% των ασθενών άνω των 20 ετών με λεύκη), κακοήθη αναιμία (ανεπάρκεια Β12), νόσος Addison ( επινεφριδίων αδένα νόσος), συστημικό ερυθηματώδη λύκο, ρευματοειδή αρθρίτιδα, ψωρίαση, και αλωπεκία areata (στρογγυλά μπαλώματα της τρίχας απώλειας).

 Τι προκαλεί τη λεύκη;

   Η ακριβής αιτία της απώλειας της χρωστικής δεν είναι γνωστή. Οι πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν:

• Αυτοάνοση διαταραχή: Το ανοσοποιητικό σύστημα του προσβεβλημένου ατόμου μπορεί να αναπτύξει αντισώματα που καταστρέφουν τα μελανοκύτταρα.

• Γενετικοί παράγοντες: Ορισμένοι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης λεύκης μπορεί να κληρονομηθούν. Περίπου το 30% των περιπτώσεων λεύκης το σχετίζονται με την οικογένεια .
• Νευρογενείς παράγοντες: Τα ελαττωματικά νευρικά κύτταρα μπορεί να παράγουν τοξικές ουσίες που βλάπτουν τα μελανοκύτταρα.

• Αυτοκαταστροφή: κάποιο ελάττωμα στα μελανοκύτταρα  μπορεί να τα οδηγήσει στο  να καταστρέψουν τον εαυτό τους.
• Σωματικό ή συναισθηματικό στρες  

Ωστόσο ,όπως προαναφέρθηκε και  παραπάνω, καμία από τις ερμηνείες δεν φαίνεται να εξηγεί πλήρως την κατάσταση, είναι πιθανό ένας συνδυασμός αυτών των παραγόντων να ευθύνεται για τη λεύκη.

Ποιοι είναι οι τύποι λεύκης;

Ο τύπος μπορεί να είναι:

• Γενικευμένος, που είναι ο πιο κοινός τύπος, όταν  οι ωχρές κηλίδες εκδηλώνονται σε διάφορα σημεία του σώματος.
• Τμηματικός , στον οποίο περιορίζεται η εκδήλωση της  στη μία πλευρά του σώματος ή σε μια περιοχή, όπως τα χέρια ή το πρόσωπο.
• Βλεννογόνος, ο συγκεκριμένος ασκεί επιρροή  και εκδηλώνεται  στους βλεννογόνους του στόματος ή/και των γεννητικών οργάνων.
• Εστιακός, ο οποίος είναι ένας σπάνιος τύπος στον οποίο οι ωχρές κηλίδες εμφανίζονται   σε μια μικρή περιοχή και δεν εξαπλώνονται με ένα συγκεκριμένο μοτίβο μέσα σε ένα έως δύο χρόνια .Παρουσιάζεται σε ένα σημείο του σώματος που έχει υποστεί τραυματισμό.
• Trichome, που σημαίνει ότι υπάρχει ένα λευκό ή άχρωμο κέντρο, στη συνέχεια μια περιοχή με πιο ανοιχτόχρωμο χρωματισμό και στη συνέχεια μια περιοχή με κανονικά χρωματισμένο δέρμα.
•  Καθολικός /Universal , ένας άλλος σπάνιος τύπος λεύκης, και αυτός στον οποίο μεγαλύτερο ποσοστό από το 80% του δέρματος του σώματος εμφανίζει απώλεια  χρωστικής.

Τα σημάδια της λεύκης περιλαμβάνουν:

Εμφανίζεται σε όλο το σώμα με προτεραιότητα τα ακόλουθα μέρη:

Διάγνωση της πάθησης

Η διάγνωση της λεύκης είναι συνήθως απλή και δεν απαιτείται ειδικός έλεγχος.  επισκεφτείτε τον γιατρος σας (δερματολόγο) εάν παρατηρήσετέ ότι  οι περιοχές του δέρματος, των μαλλιών ή των βλεννογόνων σας χάσουν το χρώμα τους ,έτσι ώστε να σας παραπέμψει σε μεθόδους  περιορισμού -θεραπεία. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση μπορεί να μεγιστοποιήσει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

 Περιορισμός -κάλυψη/θεραπεία

     Η λεύκη δεν μπορεί να θεραπευτεί προς το παρόν, αλλά είναι διαθέσιμες θεραπείες-τρόποι περιορισμού που μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες.  Καμία θεραπεία που είναι σήμερα διαθέσιμη για τη λεύκη δεν θεωρείται ότι είναι λειτουργική  για όλους τους ασθενείς.

Οι περισσότερες από αυτές κρίνονται ανάλογα με την έκταση που καταλαμβάνει στο δέρμα  η λευκή και από το κατά πόσο μπορεί να την ανεχτεί ο κάθε ασθενής. Μερικές από τις συχνότερες είναι το 1) καμουφλάζ του δέρματος, 2) τα τοπικά και από το στόμα συνταγογραφούμενα φάρμακα, 4)ανάλογα βιταμίνης D ,5) η φωτοθεραπεία (PYVA, Excimer Laser ),6)χειρουργική επέμβαση επαναχρωματισμου ,7)θεραπείες αποχρωματισμού, 8)μικροχρωματισμός.

• Καμουφλάζ του δέρματος

Κρέμες make up, κρεμες αυτό–μαυρίσματος:  Όσον αφορά το make up καλύτερο είναι να χρησιμοποιούνται κυρίως αδιάβροχα προϊόντα, έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε μία απλή εφαρμογή να διαρκεί  σχεδόν όλη την ημέρα. Από την άλλη οι κρέμες αυτό-μαυρίσματος βοηθούν επίσης στην κάλυψη των βλαβών της λευκής, μερικές μπορεί  διαρκούν αρκετές ημέρες, και άλλες χρειάζεται να εφαρμόζονται σε καθημερινή βάση.

Και τα δυο στοχεύουν  στη κάλυψη και όχι στην εξάλειψη των σημαδιών και δεν περιλαμβάνει  καμία  παρενέργεια, αποτελούν την πιο γρήγορη και εύκολη κάλυψη.

Το αρνητικό είναι ότι τα καλλυντικά είναι μόνο προσωρινά.

• Τα τοπικά και από το στόμα συνταγογραφούμενα φάρμακα:

Αποτελούν  τις πρώτες θεραπείες που συνήθως δοκιμάζονται για άτομα με λεύκη. Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα μπορεί να επιβραδύνουν την εξέλιξη των αποχρωματισμένων κηλίδων του δέρματος και ενδεχομένως να αποκαταστήσουν μέρος της χρωστικής σε μικρές περιοχές.

Όσον αφορά τα  τοπικά διακρίνονται στα Α) τοπικά κορτικοστεροειδή και Β) τα τοπικά μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη:

Α) τοπικά κορτικοστεροειδή: Στεροειδείς κρέμες ή αλοιφές που εφαρμόζονται  στις πληγείσες περιοχές για να βοηθήσουν στην αλλαγή του τρόπου λειτουργίας των ανοσοκυττάρων καθώς επίσης  έχουν την ικανότητα  να εμποδίσουν  την υπερβολική βλάβη των ιστών καταπολεμώντας τη φλεγμονή. Είναι πιο αποτελεσματικές στο πρόσωπο, παρά σε άλλες περιοχές όπως τα χέρια ή τα πόδια. Τα άτομα που χρησιμοποιούν ισχυρά τοπικά κορτικοστεροειδή συχνά αποκτούν τουλάχιστον κάποια μελάγχρωση του δέρματος μετά από έξι μήνες. Ωστόσο έχουν αρκετές παρενέργειες.

Β) τοπικά μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη: γνωστά  και ως τοπικοί ανοσοτροποποιητές. Αυτά τα φάρμακα λειτουργούν μειώνοντας το ανοσοποιητικό σύστημα, προκαλώντας ελάττωση  της ανοσολογικής απόκρισης όταν εφαρμόζονται τοπικά (στο δέρμα). Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στα μελανοκύτταρα και  τη χρώση του δέρματος, να επιστρέψουν σε περιοχές του δέρματος που έχουν προσβληθεί από λεύκη. Η  αίσθηση καψίματος ή κνησμού στην περιοχή του δέρματος όπου εφαρμόζεται αποτελει την πιο κοινή παρενέργεια των τοπικών ανοσοτροποποιητών.

Από την άλλη  τα κορτικοστεροειδή από το στόμα: λειτουργούν καταστέλλοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. χρησιμοποιούνται μερικές φορές ως θεραπεία πρώτης γραμμής για να επιβραδύνουν την εξάπλωση του αποχρωματισμού του δέρματος.  Βέβαια είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η θεραπεία με κορτικοστεροειδή δεν θεωρείται μακροπρόθεσμη θεραπευτική επιλογή για τη λεύκη .καθώς και το γεγονός ότι περιλαμβάνει  συχνές παρενέργειες όπως είναι το  υψηλό σάκχαρο στο αίμα και κατακράτηση υγρών .Με  πιο σοβαρές παρενέργειες  να αναγράφονται η μόλυνση και η αύξηση βάρους  ,ωστόσο θεωρούνται σπάνιες.

• Ανάλογα βιταμίνης D:

Συστήνονται επίσης  μια κατηγορία φαρμάκων γνωστών ως ανάλογων βιταμίνης D, όπως καλσιποτριένιο και τακαλσιτόλη. Αυτές οι τοπικές αλοιφές είναι συνθετικά παράγωγα βιταμίνης D και χρησιμοποιούνται για να μειώσουν μια φλεγμονώδη απόκριση στα κύτταρα χρωστικής του δέρματος. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με φωτοθεραπεία (θεραπεία με φως) ή κορτικοστεροειδές.

• Επεμβατικές μέθοδοι

• Η φωτοθεραπεία: (ή η θεραπεία φωτός) είναι μια διαδικασία που πραγματοποιείται από έναν δερματολόγο για να εκθέσει προσεκτικά το δέρμα  σε συγκεκριμένες  ποσότητες υπεριώδους ακτινοβολίας Α ή Β (UVA ή UVB). Η φωτοθεραπεία είναι περισσότερο λειτουργική  στο πρόσωπο και είναι λιγότερο αποτελεσματική στα χέρια και τα πόδια.

• Φωτοθεραπεία PUVA: Η φωτοθεραπεία μπορεί να διεξαχθεί μόνη της, αλλά υπάρχει πιθανότητα επίσης να συνταγογραφηθεί ένα  φάρμακο από το στόμα ή τοπικός  που ονομάζεται ψωραλένη, που  κανει  το δέρμα  περισσότερο ευαίσθητο στο φως. Αυτή η συνδυαστική θεραπεία αναφέρεται  ως PUVA (ψωραλένιο και φως UVA) και απότι δείχνουν τα δεδομένα  είναι πιο αποτελεσματική για τη θεραπεία μεγάλων περιοχών δέρματος που έχουν επηρεαστεί από λεύκη. Η θεραπεία με PUVA πραγματοποιείτε  σε νοσοκομείο ή εξωτερικό κέντρο, συνήθως δύο φορές την εβδομάδα για περίπου ένα χρόνο.

Ωστόσο είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα  άτομα που θέτονται σε θεραπεία με PUVA, βρίσκονται σε συνεχή επίβλεψη για την πρόληψη σοβαρών παρενεργειών, καθώς το ψωραλένιο μπορεί μερικές φορές να επηρεάσει τα μάτια. Για αυτό επίσης έχουν ως αμεση ειδική προϋπόθεση  τη διενέργεια οφθαλμολογικών εξετάσεων.

• Excimer Laser: Αποτελει μια άλλη μορφή φωτοθεραπείας (συγκεκριμένα το excimer laser ) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία μικρότερων επιθεμάτων λεύκης. Ο συγκεκριμένος τύπος λέιζερ παράγει υπεριώδη ακτινοβολία σε συγκεκριμένα μήκη κύματος που έχουν επιβεβαιωθεί  ότι προάγουν τον επαναχρωματισμό του δέρματος. Πιο συχνά  πραγματοποιείται  μια σειρά συνεδριών λέιζερ κατά τη διάρκεια αρκετών εβδομάδων ή μηνών.

• Χειρουργική επέμβαση επαναχρωματισμου: Εάν η φωτοθεραπεία και τα τοπικά φάρμακα δεν λειτουργούν, ενδέχεται να εξεταστούν διαδικασίες επαναχρωματισμού. Αυτή πραγματοποιείται μόνο σε ενήλικες και βασίζεται στη μεταφορά υγιών τμήματος του δέρματος στις περιοχές που εμφανίζονται τα σημάδια της Λεύκης (παρόμοια με το μόσχευμα δέρματος). Ωστόσο δημιουργεί αρκετές παρενέργειες και για αυτόν το λόγο εφαρμόζεται επιλεκτικά, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ασθενών. Η λεύκη ενός ατόμου απαιτείται να είναι σταθερή (αμετάβλητη) για τουλάχιστον έξι μήνες πριν από τη διαδικασία. Εάν ένα άτομο σηκώνει εύκολα ή αναπτύσσει χηλοειδή (ουλές που υψώνονται πάνω από το δέρμα), δεν θα πρέπει να κάνει διαδικασίες επαναχρωματισμού.

• Θεραπείες αποχρωματισμού: Η αλλιώς Ολικός τεχνητός αποχρωματισμός, αφαιρεί την υπόλοιπη χρωστική ουσία από το δέρμα, μετατρέποντας όλο το δέρμα στο ίδιο χρώμα με τα λευκά ή ελαφριά μπαλώματα (καθιστώντας έτσι τα επιθέματα λεύκης λιγότερο αισθητά). έχει να κανει με  την οριστική και απόλυτη λεύκανση του δέρματος κατόπιν θεραπείας που έχει διάρκεια  από 1 έως 4 έτη. Οι παρενέργειες αυτής της θεραπείας βέβαια  από  το φάρμακο  (μονοβενζόνη) που χρησιμοποιείται για τον αποχρωματισμό είναι αρκετές, γι’ αυτό εφαρμόζεται σε περιορισμένες περιπτώσεις ενήλικων ασθενών. Ταυτόχρονα, ευαισθητοποιεί το δέρμα σε πολύ μεγάλο βαθμό και αυτό σημαίνει ότι μετά το τέλος της θεραπείας απαιτείται πολύ προσεκτική συμπεριφορά από τους θεραπευμένους μερικές από αυτές τις παρενέργειες είναι επίσης η φαγούρα, τσούξιμο και κίνδυνο επαναχρωματισμού.

Είναι σημαντικό επίσης να αναφερθεί ότι οι διαδικασίες αποχρωματισμού αποτελούν  μια επιλογή τελευταίας ανάγκης που χρησιμοποιείται μόνο σε περίπτωση που  η πλειοψηφία του δέρματος ενός ατόμου έχει ήδη χάσει τη χρωστική από τη λεύκη. 

• Μικροχρωματισμός: είναι μια τεχνική τατουάζ που επιτελείται  συνήθως σε μικρότερες περιοχές του δέρματος για να βοηθήσει στην ανάμειξη κηλίδων λεύκης ώστε να αρμόζει με το υπόλοιπο δέρμα. Είναι παρόμοιο με το μόνιμο μακιγιάζ, όμως εφαρμόζεται  για ιατρική κατάσταση και όχι μόνο για καλλυντικούς σκοπούς. Ο Μικροχρωματισμός δεν συνιστάται για μεγαλύτερες περιοχές δέρματος. 

Χρειάζονται μέχρι και τέσσερις θεραπείες για μια μικρή περιοχή και κάθε θεραπεία απαιτεί μερικές ώρες για να ολοκληρωθεί. Αμέσως μετά τη διαδικασία μπορεί να εμφανιστεί οίδημα, όμως  συνήθως είναι διαχειρίσιμο με πακέτα πάγου.

Το ολοκληρωμένο αποτελέσματα γίνεται εμφανές  σε τρεις εβδομάδες. Βέβαια  ο μικροχρωματισμός  είναι πιθανό να φέρει το άτομο αντιμέτωπο κινδύνους, μερικοί από αυτος μπορεί να είναι η μόλυνση, η φλεγμονή καθώς και  η ανάπτυξη χηλοειδών και αλλεργικών αντιδράσεων.

• Γενικά μετρα προστασίας

• Ελαχιστοποιήστε τον τραυματισμό του δέρματος.

• Προστασία από τον ήλιο: σε εσωτερικούς χώρους διαμονής, όταν το φως του ήλιου είναι στο αποκορύφωμά της, να γίνεται κάλυψη   μέσω  προστατευτική ενδυμασία, καπέλων, και εφαρμογής αντηλιακού  SPF 50+ για το εκτεθειμένο δέρμα.

• Τα άτομα με και χωρίς λεύκη μπορούν να επωφεληθούν από τη διατροφική διατροφή, την ενυδάτωση και την κατανάλωση άφθονων τροφών που στηρίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Ποιες είναι οι  πιθανές επιπλοκές της λεύκης;

Τα καλά νέα είναι ότι η λεύκη έχει ελάχιστες σωματικές επιπτώσεις. 

• Η κύρια σωματική επίπτωση: είναι ότι η απώλεια της μελανίνης του δέρματος αυξάνει τον κίνδυνο ηλιακού εγκαύματος.
• Ψυχολογικές επιπτώσεις :Η λεύκη μπορεί να οδηγήσει  σε μειωμένη ποιότητα ζωής και ψυχολογικές δυσκολίες σε πολλούς ασθενείς, ειδικά σε εφήβους και σε γυναίκες .Λόγω  της παραμόρφωσης του δέρματος  οι ασθενείς με λεύκη συχνά νιώθουν αβοήθητοι, ντροπιασμένοι, θυμωμένοι και απογοητευμένοι με την ασθένεια τους. Επιπλέον υποφέρουν από υψηλά ποσοστά κατάθλιψης καθώς και φόβο για ενδεχομένη επανεμφάνιση.
• Οι πιο σοβαρές επιπλοκές επηρεάζουν τα αυτιά και τους οφθαλμούς, όμως δεν είναι συχνές.

Ρόλος του νοσηλευτή στην νοσο

Οι νοσηλευτές μπορούν να βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση των σωματικών και ψυχολογικών επιπτώσεων της νόσου προσφέροντας συναισθηματική υποστήριξη ,πρακτικές συμβουλές και ενημέρωση σχετικά με  αυτην .Όπως επίσης να συμβάλουν προβάλλοντας το ποσο σημαντική   μπορεί να είναι η γενικότερη συνεισφορά που έχει τόσο η  οικογενειακή υποστήριξη  οσο και η κοινωνική αποδοχή στην αντιμετώπιση  των ψυχολογικών επιπτώσεων των ατόμων που ερχονται αντιμέτωποι με την νοσο.

 Κλείνοντας: είναι σημαντικό  να γνωρίζουμε για την λεύκη καθώς και το γεγονός ως επισήμανση ότι δεν είναι μεταδοτική αλλα ούτε  απειλητική για την ζωή ,δεν απαιτείται ιατρική η χειρουργική επέμβαση όλα έχουν να κανουν με την κρίση του γιατρού και του ασθενή,  ωστόσο είναι σημαντικό να γινει διάγνωση από ένα ειδικό δερματολόγο για να σας βοηθήσει τόσο στην καθοδήγηση σε πιθανούς  τρόπους  περιορισμού έκτασης οσο και στην παροχή πληροφοριών για την ιδια την νοσο. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει  θεραπεία για την εξ ’ολοκλήρου  αντιμετώπιση της   λεύκης. Ωστόσο μια νέα ελπίδα είναι στον ορίζοντα  χάρης τις πρόσφατες έρευνες που διεξάγονται !

Βιβλιογραφία 

• https://www.healthdirect.gov.au/vitiligo> 
• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12419-vitiligo> 
• https://www.nhs.uk/conditions/vitiligo/> 
• https://el.Wikipedia.org
• https://blog.xo.gr/lefki-sto-derma/> 
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/vitiligo/symptoms-causes/syc-
• https://www.aocd.org/page/Vitiligo> 
• https://blog.xo.gr/lefki-sto-derma/> 
• https://wikihealth.gr/health/leyki/
• https://www.healthdirect.gov.au/vitiligo>
• https://dermnetnz.org/topics/vitiligo
• https://www.winchesterhospital.org/health-library/article?id=22498
• https://www.health.harvard.edu
• Από https://www.healthline.com/health/skin-disorders/vitiligo-pictures#diagnosing-vitiligo
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31095346/