Επιληψία – επιληπτικές κρίσεις: Όσα δεν γνωρίζεις ακόμη…

 Μαρία – Ελένη Κυριακού

Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

Επιληπτική κρίση είναι μία χρόνια διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος που χαρακτηρίζεται από απρόοπτες, υπερβολικές, υποτροπιάζουσες, ανώμαλες και αυτοπεριοριζόμενες ηλεκτρικές εκφορτίσεις των νευρώνων του εγκεφάλου που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές στην συνείδηση, στην συμπεριφορά, στις κινητικές και αισθητηριακές ικανότητες του ατόμου. Η βλάβη μπορεί να είναι ιδιοπαθής ή δευτεροπαθής και να εμφανιστεί ύστερα από τραυματισμούς.

Επιληψία είναι μία χρόνια νόσος του εγκεφάλου κατά την οποία επαναλαμβάνονται αυτόματα επιληπτικές κρίσεις. Η χρονική περίοδος μεταξύ των επεισοδίων μπορεί να κυμαίνεται από λεπτά έως χρόνια. 

Επίπτωση και Επιπολασμός

Η επιληψία γενικά, εκδηλώνεται σε άτομα όλων των ηλικιών, φύλων και εθνικοτήτων. Το 10% του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών εμφανίζει κάποια κρίση έστω και μία φορά στην ζωή του. Στις ΗΠΑ, προσβάλλει πάνω από 3 εκατομμύρια άτομα και κάθε χρόνο καταγράφονται πάνω από 200.000 νέες περιπτώσεις ατόμων με επιληψία. Η επίπτωση και ο επιπολασμός είναι διφασικοί καθώς, οι επιληπτικές κρίσεις είναι συχνότερες στην παιδική ηλικία και στα άτομα της Τρίτης ηλικίας.

Κλινική εικόνα 

Οι επιληπτικές κρίσεις  ταξινομούνται με βάση την συμπτωματολογία τους. Οι επιληπτικές κρίσεις διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: εκείνες με  έναρξη από μία συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφαλικού φλοιού (εστιακές κρίσεις) και εκείνες με έναρξη διάχυσης στον εγκεφαλικό φλοιό (γενικευμένες κρίσεις). Οι έντονα εστιακές κρίσεις (απλές εστιακές κρίσεις) μπορεί να εξελιχθούν σε διάχυτες κρίσεις (σύνθετες εστιακές) ενώ οι γενικευμένες κρίσεις μπορεί να διαχωριστούν σε γενικευμένες τονικο – κλονικές, αφαιρετικές, μυοκλονικές και ατονικές κρίσεις.

Εστιακές επιληπτικές κρίσεις παρουσιάζουν παθολογικούς νευρώνες σε μία συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που αλληλοεπιδρούν με φυσιολογικούς νευρώνες με αποτέλεσμα να προκαλείται επιληπτική κρίση.

1. Απλές εστιακές κρίσεις είναι εντοπισμένες σε κάποιο τμήμα του εγκεφάλου και μπορεί να εξελιχθούν σε γενικευμένες τονικο – κλονικές κρίσεις. Εκδηλώνονται χωρίς κάποια διαταραχή της συνείδησης δηλαδή, ο ασθενής δεν παρουσιάζει απώλεια των αισθήσεων καθόλη την διάρκεια του επεισοδίου και μπορεί να αλληλοεπιδρά κανονικά με το περιβάλλον του. Ως σύμπτωμα μπορεί να είναι μία αίσθηση, μία λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος (π.χ. ναυτία), παθολογική σκέψη (π.χ. φόβος) ή εκούσια κίνηση (π.χ. σπασμοί) που συνοδεύονται συχνά από ταχυκαρδία. Συχνά υποδηλώνουν μία επικείμενη εντονότερη κρίση.
2. Σύνθετες εστιακές κρίσεις εμφανίζουν διαταραχή της συνείδησης, η οποία μπορεί να είναι ελάχιστη μέχρι καμία ανταπόκριση με το περιβάλλον. Τυπικά διαρκούν 1 – 3 λεπτά. Τα μάτια του ασθενούς είναι ανοιχτά κατά την διάρκεια της κρίσης ενώ κλείνουν έπειτα από την φάση της λύσης της κρίσης. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι οι αυτόματες κινήσεις και χειρισμοί που το άτομο ξεχνά μετά το πέρας. Συχνά εκδηλώνεται σύγχυση, κόπωση και κεφαλαλγία. Η συμπτωματολογία αποδεικνύει τη θέση έναρξης της κρίσης.

Γενικευμένες επιληπτικές κρίσεις διακρίνονται σε: 

1. Γενικευμένες τονικο – κλονικές κρίσεις (ή grand mal). 

Στις κρίσεις αυτές συμμετέχουν αυτόματα και τα δύο αιμοσφαίρια. Διαρκούν 2 – 5 λεπτά και ξεκινούν με την τονική φάση που διαρκεί από 30 δευτερόλεπτα έως λίγα λεπτά. Χαρακτηρίζεται από απότομη αύξηση του μυϊκού τόνου, μυϊκή ακαμψία των χεριών και των ποδιών και απώλεια των αισθήσεων. Στην συνέχεια ακολουθεί η κλονική φάση η οποία διαρκεί αρκετά λεπτά και εκδηλώνεται με ρυθμική μυϊκή σύσπαση των άκρων (σπασμοί), πιο συγκεκριμένα, ο ασθενής δαγκώνει ακούσια την γλώσσα του, ανοιγοκλείνει ακούσια τα βλέφαρά του, έχει ακράτεια ούρων, έκκριση αφρώδους σιέλου και κυάνωση. Η κρίση ολοκληρώνεται με χαλάρωση. Μία ώρα μετά το πέρας της ακολουθεί κόπωση, σύγχυση και ληθαργικότητα. 

1. Αφαιρετικές επιληπτικές κρίσεις (petit mal).

Εκδηλώνονται κυρίως σε παιδιά με οικογενειακή κληρονομικότητα. Οι κρίσεις αυτές είναι μικρής χρονικής περιόδου, διαρκούν δευτερόλεπτα με περιόδους απώλειας της συνείδησης και με χαρακτηριστικά όπως η επικέντρωση του βλέμματος στο πουθενά με τα βλέφαρα να φτερουγίζουν και με πτώση αντικειμένων από τα χέρια του ατόμου. Ύστερα από την λύση της κρίσης, το παιδί μπορεί να συνεχίσει κανονικά την ενασχόλησή του. 

1. Μυοκλονικές επιληπτικές κρίσεις 

Χαρακτηρίζονται από σύντομες συσπάσεις ή δυσκαμψία των άκρων που διαρκούν δευτερόλεπτα.

1. Ατονικές επιληπτικές κρίσεις

Χαρακτηρίζονται από απώλεια του μυϊκού τόνου, διαρκούν δευτερόλεπτα και ακολουθεί πτώση του ατόμου.

Σε ορισμένες περιπτώσεις διαπιστώνονται μη κατηγοριοποιημένες επιληπτικές κρίσεις που δεν διαθέτουν κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά.

Επιληπτική Κατάσταση (Status Epilepticus)

Αποτελεί μία πιθανή επιπλοκή των επιληπτικών κρίσεων. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η μεγάλη διάρκεια κρίσεων (περισσότερο από 5 λεπτά) ή από συνεχώς επαναλαμβανόμενες κρίσεις σε χρονικό περιθώριο 30 λεπτών. Τα αίτια μπορεί να είναι η μη λήψη της αντιεπιληπτικής αγωγής, σωματικό και ψυχολογικό stress, μεταβολικές διαταραχές και η κατανάλωση αλκοόλ. Η επιληπτική κατάσταση χρήζει άμεση αντιμετώπιση διότι θεωρείται απειλητική για την ζωή του ασθενούς. Το πρώτο βήμα είναι η αποκατάσταση και η διατήρηση της βατότητα του αεραγωγού και έπειτα η ενδοφλέβια χορήγηση διαλύματος γλυκόζης 50% για την πρόληψη της υπογλυκαιμίας. Τέλος, κρίνεται αναγκαία η ενδοφλέβια χορήγηση διαζεπάμης ή λοραζεπάμης ώστε να επιτευχθεί έλεγχος των κρίσεων.

Αιτιολογικοί Παράγοντες

Δεν έχει εντοπιστεί καμία ειδική βλάβη στον εγκέφαλο όσον αφορά την ιδιοπαθή νόσο, ωστόσο διαπιστώνονται γενετικοί παράγοντες και δευτερογενή αίτια. 

Γενετική προδιάθεση έχει διαγνωστεί στην νόσο και πρόκειται για μεταλλαγμένα γονίδια, συγγενή έλλειψη ορισμένων πρωτεϊνών ή εμφάνιση παθολογίας στα γονίδια που συνδέονται με τους νευρώνες.

Δευτεροπαθή αίτια επιληπτικών κρίσεων:

Διάγνωση

Ιστορικό και φυσική εξέταση

Αιματολογικές εξετάσεις: Μέσω αυτών μετρούνται τα έμμορφα στοιχεία του αίματος, τους ηλεκτρολύτες, την ουρία, την γλυκόζη του αίματος και τους ηπατικούς δείκτες.

Ακτινολογικές εξετάσεις: Αξονική και μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου εντοπίζουν ανωμαλίες στον εγκέφαλο και η απλή ακτινογραφία κρανίου αναγνωρίζει ανωμαλίες στα οστά.

Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα: Είναι η σημαντικότερη διαγνωστική εξέταση καθώς, επιβεβαιώνει την διάγνωση της επιληψίας και προσδιορίζει την εστία της κρίσης.

Οσφυονωτιαία παρακέντηση: Εξετάζεται το εγκεφαλονωτιαίο υγρό για παρουσία λοίμωξης του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα) ή όγκου.

Θεραπευτική προσέγγιση

1. Φαρμακευτική αντιμετώπιση

Το φάρμακο για την αντιμετώπισης της επιληπτικής κρίσης είναι οι βενζοδιαζεπίνες, όπως η λοραζεπάμη που χορηγείται ενδοφλέβια σε δόση 2-4mg σε διάστημα 2 λεπτών με επαναληπτικές δόσεις έως συνολική δόση 8mg. Οι βενζοδιαζεπίνες αναστέλλουν τους σπασμούς σε μικρό χρονικό διάστημα. Επειδή όμως έχουν σύντομη διάρκεια δράσης, χορηγούνται ταυτόχρονα με την φαινυτοΐνη που είναι βραδείας δράσης. Η φαινυτοΐνη χορηγείται ενδοφλέβια με δόση 20mg/Kg αλλά χρειάζεται παρακολούθηση, διότι εκδηλώνει υπόταση και φαινόμενα κολποκοιλιακού αποκλεισμού. Αν δεν υπάρχει λύση της κρίσης με την φαινυτοΐνη, τότε χορηγείται φαινοβαρβιτάλη. Ωστόσο, αν η επιληπτική κρίση δεν μπορέσει να περιοριστεί με την παραπάνω φαρμακευτική αγωγή, τότε θα υπάρξει γενική αναισθησία με νευρομυΐκό αποκλεισμό.

1. Χειρουργική αντιμετώπιση

Στην αναποτελεσματική αντιμετώπιση κρίσεων με φαρμακευτική αγωγή, συστήνονται χειρουργικές επεμβάσεις με εκτομή στην πάσχουσα περιοχή του εγκεφάλου όπως ο βρεγματικός λοβός για επιληπτικές κρίσεις κροταφικής προέλευσης. Δυστυχώς δεν έχουν επιτευχθεί επεμβάσεις σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου. 

1. Διατροφική αντιμετώπιση

Η κετογόνος δίαιτα είναι μία δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και χαμηλής σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνες, έτσι προκαλείται ασιτία αλλά με επαρκείς θερμίδες για τον οργανισμό. Είναι αποτελεσματική καθώς οδηγεί σε σημαντική μείωση των επιληπτικών κρίσεων στο 15 – 20% των περιπτώσεων.

1. Εναλλακτική θεραπεία

Ο διεγέρτης του πνευμονογαστρικού νεύρου είναι μία εμφυτευόμενη συσκευή σχεδιασμένη για να στέλνει ρυθμικά μικρές ώσεις ηλεκτρικής ενέργειας στον εγκέφαλο. Είναι μία στρογγυλή μπαταρία σε μικρό μέγεθος που εμφυτεύεται στο αριστερό πνευμονογαστρικό νεύρο στο τράχηλο και προγραμματίζεται η διέγερση του νεύρου για 30 δευτερόλεπτα κάθε 3 -5 λεπτά. Περίπου τα 2/3 των ασθενών έχουν διαπιστώσει πως οι επιληπτικές κρίσεις έχουν μειωθεί κατά 50% ή και περισσότερο ενώ έχει θετικά μεταβληθεί και η βαρύτητα των κρίσεων. 

TrueMed-ForLivingMore

Βιβλιογραφία

Χαράτση – Γιωτάκη Ε(2014). Σύγχρονη Εσωτερική Παθολογία. 2η Έκδοση. Εκδόσεις Ιδιωτική, Ιωάννινα, 602 – 606.

Benjamin I.J, Griggs R.C, Wing E.J, Fitz J.G(2018). Andreoli & Carpenter’s Cecil Βασική Παθολογία. 6η Ελληνική Έκδοση. Επιμέλεια: ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Δ. et al. Εκδόσεις Broken Hill Publishers LTD, Λευκωσία, 958 – 969.

LeMone P, Burke K, Bauldoff G(2014). Παθολογική-Χειρουργική Νοσηλευτική Κριτική Σκέψη Κατά τη Φροντίδα του Ασθενούς. Τόμος Β, 5η Έκδοση. Επιμέλεια: ΠΑΝΑΝΟΥΔΑΚΗ – ΜΠΡΟΚΑΛΑΚΗ Η. Ιατρικές Εκδόσεις Λαγός Δημήτριος, Αθήνα, 1720 – 1723.