Γρίπη, RSV και COVID: Ποιες είναι οι διαφορές τους

Μαρία – Ελένη Κυριακού

Σε έξαρση, η τριπλή επιδημία γρίπης, RSV και COVID-19 καθώς παρατηρούνται ανησυχητικά αυξημένα ποσοστά νοσηρότητας και εισαγωγής στα νοσοκομεία. Βήχας, πυρετός, καταρροή και πονόλαιμος  αποτελούν κοινά συμπτώματα των ιογενών αναπνευστικών λοιμώξεων. Πώς μπορούμε όμως να ξεχωρίσουμε από τι νοσούμε; Ποιες είναι οι κύριες διαφορές τους;

Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

Η γρίπη είναι μία μεταδοτική ιογενής λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τον ιό Influenza (Ινφλουέντζα) και διακρίνεται σε τρείς αντιγονικούς τύπους Α, Β και C. Οι ιοί της γρίπης της ομάδας Α συναντώνται σε πτηνά, χοίρους και ανθρώπους, ωστόσο μόνο τα στελέχη A(H1N1), A(H1N2), A(H3N2) και A(H7N9) είναι διαδεδομένα παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια. Ο ιός της γρίπης τύπου Β μεταδίδεται μόνο από άνθρωπο σε άνθρωπο, παρουσιάζει μεγαλύτερη συχνότητα στα παιδιά και είναι υπεύθυνος για επιδημικές εξάρσεις αλλά όχι πανδημίες. Ο ιός της γρίπης της ομάδας C απαντάται σε ανθρώπους, σκύλους και χοίρους, σπάνια απομονώνεται και προκαλεί ήπιες λοιμώξεις του αναπνευστικού. Η γρίπη μεταδίδεται άμεσα με αερομεταφερόμενα μολυσμένα σωματίδια μέσω της ομιλίας, του βήχα, του φτερνίσματος και έμμεσα από τις μολυσμένες από τα σταγονίδια επιφάνειες που έρχονται σε επαφή με χέρια και αντίστοιχα με το στόμα, την μύτη και τα μάτια. Η μετάδοση του ιού ευδοκιμεί συνήθως από τον Δεκέμβριο μέχρι το Απρίλιο.

Ο Αναπνευστικός Συγκυτιακός Ιός (RSV) είναι μία αναπνευστική λοίμωξη που προκαλείται από ιό και προσβάλλει το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα στα μικρά παιδιά (2-3 ετών) και το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα στα βρέφη. Οι έφηβοι και οι ενήλικες επίσης εμφανίζουν την νόσο αλλά χαρακτηρίζεται ως ήπια και συνήθως  εκδηλώνεται ως κοινό κρυολόγημα αντιθέτως, οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς με ανοσοκαταστολή μπορεί να παρουσιάσουν σοβαρή πνευμονία. Ο Αναπνευστικός Συγκυτιακός Ιός (RSV) μεταδίδεται με τον ίδιο τρόπο όπως ο ιός της γρίπης, που αναλύθηκε παραπάνω.

Ο COVID είναι μία μεταδοτική λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τον ιό SARS-CoV-2. Στην πλειοψηφία, οι άνθρωποι που νοσούν από την COVID-19 εκδηλώνουν ήπια έως μέτρια συμπτώματα και αναρρώνουν χωρίς ειδική θεραπεία. Ωστόσο, ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων ασθενεί σοβαρά και χρειάζεται εντατική φροντίδα. Ο τρόπος μετάδοσης είναι είτε εισπνέοντας τον ιό σε κοντινή επαφή με κάποιον που έχει COVID-19, είτε αγγίζοντας μια μολυσμένη επιφάνεια και έπειτα τα μάτια, τη μύτη και το στόμα. Ο ιός μεταδίδεται σε εσωτερικούς χώρους και με συνωστισμό. 

Επίπτωση και Επιπολασμός

Την χρονική περίοδο 2020-2021, η νοσηρότητα της γρίπης παρέμεινε σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, ειδικότερα, από τα τέλη Σεπτεμβρίου 2020 έως την τελευταία εβδομάδα του Μαΐου 2021 ελέγχθηκαν συνολικά 442 κλινικά δείγματα. Είναι εντυπωσιακό πως δεν καταγράφηκε κανένα θετικό δείγμα του ιού γρίπης, δεν βρέθηκε κανένα σοβαρό κρούσμα με ή χωρίς νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ και  δεν υπήρξε κανένας θάνατος από επιβεβαιωμένη γρίπη. Στην Ευρώπη, από τα τέλη Σεπτεμβρίου 2020 μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου 2021 επιβεβαιώθηκε ο ιός της γρίπης σε μόνο 33 κλινικά δείγματα μεταξύ των 25.606 δειγμάτων που εξετάσθηκαν συνολικά. Η δραστηριότητα του RSV, στην Ελλάδα, το 2021, άγγιζε σε ποσοστό το 11% με επιβεβαιωμένα κρούσματα παιδιών κάτω των 5 ετών και βρεφών κάτω του 1 έτους. Κατά την περίοδο COVID-19 από το 2020 μέχρι και σήμερα έχουν καταγραφεί συνολικά 5,5 εκατομμύρια επιβεβαιωμένα κρούσματα από τα 101.576.831 δείγματα και 34.614 θάνατοι στην Ελλάδα. Στις ΗΠΑ, τα επιβεβαιωμένα κρούσματα ανέρχονται σχεδόν σε 97 εκατομμύρια και οι θάνατοι έχουν ήδη ξεπεράσει το 1 εκατομμύριο. 

Ομάδες υψηλού κινδύνου

• Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
• Παιδιά > 6 μηνών 
• Παιδιά < 2 ετών με συγγενής καρδιοπάθεια ή χρόνια πνευμονοπάθεια
• Πρόωρα νεογνά
• Ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:

• Άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες
• Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές
• Ανοσοκαταστολή
• Μεταμόσχευση οργάνων
• Δρεπανοκυτταρική νόσο (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες)
• Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα
• Χρόνια νεφροπάθεια
• Νευρομυϊκά ή Νευρολογικά νοσήματα

• Έγκυες γυναίκες 
• Θηλάζουσες
• Άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) > 40kg/m
• Παιδιά που κάνουν μακροχρόνια χρήση ασπιρίνης
• Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά < 6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τους αναπνευστικούς ιούς
• Πληθυσμοί σε κλειστό χώρο για μεγάλη διάρκεια της ημέρας 
• Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας.

Κλινική εικόνα

Οι λοιμώξεις από τους αναπνευστικούς ιούς όπως της γρίπης, του Αναπνευστικού Συγκυτιακού Ιού και του COVID-19 παρουσιάζουν κοινά κλινικά συμπτώματα όπως καταρροή, βήχας, πυρετός, πονόλαιμος και απώλεια της όρεξης. Απεναντίας, μπορεί να υπάρξει διαχωρισμός των τριών ιών καθώς, ο COVID-19 εκδηλώνει μεγαλύτερη συχνότητα συμπτωμάτων του γαστρεντερικού συστήματος όπως έμετος και διάρροια σε σύγκριση με τους άλλους ιούς και το μοναδικό χαρακτηριστικό της νόσου είναι η απώλεια γεύσης και όσφρησης. Η ιδιαιτερότητα του RSV είναι o συριγμός κατά την αναπνοή στα παιδιά. Ο χρόνος επώασης της γρίπης και του COVID-19 είναι 1-14 ημέρες ενώ του RSV είναι από 3 έως 7 ημέρες. Ο ιός της γρίπης διαφέρει μόνο ως προς την περίοδο μετάδοσης από τους άλλους αναπνευστικούς ιούς. Ειδικότερα, η γρίπη μπορεί να μεταδοθεί από μία μέρα πριν και έως περίπου 5-10 ημέρες μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων, ένα άτομο που έχει νοσήσει με COVID-19 μπορεί να τον μεταδώσει από 48 ώρες πριν έως και 10 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων και ο RSV μπορεί να μεταδοθεί από 3 έως 8 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.

Επιπλοκές

Οι μοναδικές όμοιες επιπλοκές που παρουσιάζουν οι τρεις αναπνευστικοί ιοί είναι η πνευμονία και ο θάνατος. Η γρίπη και ο COVID-19 προκαλούν επιδείνωση της υποκείμενης πάθησης και σήψη. Ο ιός της γρίπης εκδηλώνει επίσης, παραρρινοκολπίτιδα, μέση ωτίτιδα, τραχειοβρογχίτιδα και διαταραχές στην καρδιακή λειτουργία. Ο COVID-19 εμφανίζει επιπλέον πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο στα παιδιά, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, διαταραχές στην πήξη του αίματος και νεφρική ανεπάρκεια. Ο RSV προκαλεί ακόμη βρογχιολίτιδα κυρίως σε πρόωρα βρέφη, ηλικιωμένους και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

Διάγνωση

Η διάγνωση των αναπνευστικών ιών βασίζεται γενικά στο ιστορικό και την κλινική εικόνα καθώς κα επέκταση στο ρινοφαρυγγικό δείγμα για την απομόνωση του ιού, στην ακτινογραφία θώρακος και την γενική αίματος για την μέτρηση των λευκοκυττάρων. Ειδικότερα, ο ιός της γρίπης εντοπίζεται με την ανίχνευση του αντιγόνου των ιών της γρίπης τύπου Α και τύπου Β με ανοσοχρωματογραφία και με μοριακό έλεγχο (PCR) που διακρίνει επίσης όχι μόνο τον τύπο του ιού αλλά και τους υπότυπους (H1N1, H1N2). Για την ανίχνευση του COVID-19, χρησιμοποιούνται η κλασική ορολογική μέθοδος για την ανάλυση των ειδικών αντισωμάτων του ιού στο αίμα, η μοριακή μέθοδος με ρινοφαρυγγικό δείγμα και τα ταχέα διαγνωστικά τεστ με δείγμα. Για την διάγνωση του RSV λαμβάνεται ρινοφαρυγγικό δείγμα και διενεργείται καλλιέργεια του ιού. 

Θεραπεία

Για τον ιό της γρίπης, η αμανταδίνη και η ριμανταδίνη χρησιμοποιούνται για την προφύλαξη των μη εμβολιασμένων ατόμων που έχουν εκτεθεί στον ιό. Εάν η φαρμακευτική αγωγή δοθεί τις πρώτες 48 ώρες από την έκθεση, τότε αναστέλλεται η διασπορά του ιού και προλαμβάνονται ή μειώνονται τα συμπτώματα της γρίπης. Τα αντι-ιικά φάρμακα ζαναμιβίρη, οσελταμιβίνη και ριμπαβιρίνη μπορούν επίσης να χορηγηθούν για την  μείωση της διάρκειας και της βαρύτητας των συμπτωμάτων. Η λήψη αναλγητικών όπως ασπιρίνη, ακεταμινοφαίνη ή τα ΜΣΑΦ ανακουφίζουν τον πυρετό και τις μυαλγίες. Τα αντιβηχικά και τα βλεννολυτικά καταστέλλουν τον βήχα.

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη μόλυνση από τον Αναπνευστικό Συγκυτιακό Ιό. Οι περισσότερες λοιμώξεις υποχωρούν από μόνες τους σε μία ή δύο εβδομάδες. Η ακεταμινοφαίνη ή ιβουπροφαίνη μπορούν να ληφθούν από τα παιδιά για την μείωση του πυρετού. Δεν θα πρέπει ποτέ να χορηγείται ασπιρίνη στα παιδιά, διότι μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο Reye (Το σύνδρομο Reye είναι μια πολύ σοβαρή πάθηση που μπορεί να προσβάλει όλα τα όργανα του οργανισμού. Όμως επηρεάζει συχνότερα το συκώτι και τον εγκέφαλο και μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο). Συνιστάται η κατανάλωση πολλών υγρών για να αποτροπή αφυδάτωσης (απώλεια σωματικών υγρών).

Πρόληψη

Ο εμβολιασμός με το πολυδύναμο εμβόλιο κατά του ιού της γρίπης είναι περίπου 85% αποτελεσματικό για την πρόληψη της λοίμωξης από λίγους μήνες έως ένα χρόνο. Ο ετήσιος εμβολιασμός συνιστάται για όλα τα παιδιά, για όλους τους ενήλικους και για τις ομάδες υψηλού κινδύνου. Ο εμβολιασμός θα πρέπει να πραγματοποιείται το φθινόπωρο, τον Οκτώβριο – Νοέμβριο, πριν από την έναρξη της ετήσιας έξαρσης.

Δεν υπάρχει εμβόλιο για τον RSV.

Ο εμβολιασμός κατά του COVID-19 προσδίδει επίκτητη ανοσία κατά του κορονοϊού. Πιο συγκεκριμένα, δέκα εμβόλια έχουν εγκριθεί από τουλάχιστον μία εθνική ρυθμιστική αρχή για δημόσια χρήση: δύο εμβόλια RNA (το εμβόλιο Pfizer-BioNTech και το εμβόλιο Moderna), τρία συμβατικά αδρανοποιημένα εμβόλια (BBIBP-CorV, Covaxin και CoronaVac), τέσσερα εμβόλια ιικού φορέα (Sputnik V, Oxford-AstraZeneca, Convidicea και Johnson & Johnson) και ένα εμβόλιο πεπτιδίου (EpiVacCorona). Τα περισσότερα εμβόλια κατά της COVID-19 χρειάζονται δύο δόσεις για τη δημιουργία ανοσίας. 

Τα μέτρα πρόληψης που πρέπει να ακολουθηθούν για την προστασία από τους αναπνευστικούς ιούς και την μείωση της διασποράς των ιών είναι τα ακόλουθα:

• Αποτροπή στενής επαφής με άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα αναπνευστικών ιών.
• Με την εκδήλωση συμπτωμάτων, παραμονή στο σπίτι για τουλάχιστον 24 ώρες μετά από την υποχώρηση του πυρετού.
• Περιορισμός των επαφών με άλλα άτομα, όσο διαρκούν τα συμπτώματα για τον αποκλεισμό της μετάδοσης των αναπνευστικών ιών.
• Χρησιμοποιήστε χαρτομάντηλο για να καλύψετε το στόμα και τη μύτη σας, όταν βήχετε ή φταρνίζεστε.
• Καλό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό ή με αλκοολούχο αντισηπτικό διάλυμα.
• Μην αγγίζετε τα μάτια, τη μύτη και το στόμα σας
• Καλός καθαρισμός των επιφανειών και των αντικειμένων που ενδεχομένως έχουν επιμολυνθεί από τους ιούς.

Συμπερασματικά, ο COVID-19 ξεχωρίζει από τις άλλες ιογενείς λοιμώξεις ως προς την εμφάνιση συμπτωμάτων εμέτου, διάρροιας και την απώλεια της γεύσης και της όσφρησης. Ο RSV προσβάλλει κυρίως παιδιά και βρέφη και το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι ο συριγμός κατά την αναπνοή, ενώ η γρίπη διαφέρει μόνο ως προς την περίοδο μετάδοσης.

Βιβλιογραφία

Βιβλιογραφία

Χαράτση – Γιωτάκη Ε(2014). Σύγχρονη Εσωτερική Παθολογία. 2η Έκδοση. Εκδόσεις Ιδιωτική, Ιωάννινα, 61 – 63.

Beers M, Berkow R(2005). Merck Εγχειρίδιο Γηριατρικής. Επιμέλεια: Βολίκας Κίμων, Καλαφούτης Αναστάσιος, Λιάπας Ιωάννης. Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ. ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ, Αθήνα, 931 – 936.

Benjamin I.J, Griggs R.C, Wing E.J, Fitz J.G(2018). Andreoli & Carpenter’s Cecil Βασική Παθολογία. 6η Ελληνική Έκδοση. Επιμέλεια: ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Δ. et al. Εκδόσεις Broken Hill Publishers LTD, Λευκωσία, 791 – 794.

LeMone P, Burke K, Bauldoff G(2014). Παθολογική-Χειρουργική Νοσηλευτική. Κριτική Σκέψη Κατά τη Φροντίδα του Ασθενούς. Τόμος Β, 5η Έκδοση. Επιμέλεια: ΠΑΝΑΝΟΥΔΑΚΗ – ΜΠΡΟΚΑΛΑΚΗ Η. Ιατρικές Εκδόσεις Λαγός Δημήτριος, Αθήνα, 1372 – 1376.

Osborn K, Wraa C, Watson A, Holleran R(2013). Παθολογική – Χειρουργική Νοσηλευτική. Προετοιμασία για την Νοσηλευτική Πρακτική. Επιμέλεια: Κουρκούτα Λ. et al, 2η Έκδοση. Εκδόσεις Broken Hill Publishers LTD, Λευκωσία, 778 – 779.

https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19/

https://eody.gov.gr/epidimiologika-statistika-dedomena/evdomadiaies-ektheseis/evdomadiaies-ektheseis-epochiki-gripi/

https://en.wikipedia.org/wiki/Respiratory_syncytial_virus

https://www.efcni.org/wp-content/uploads/2022/02/2022_01_25_RSV_Factsheet_Greek.pdf

https://www.cdc.gov/rsv/index.html

https://vaccination-info.eu/el/covid-19/embolia-kata-tis-nosoy-covid-19

https://eody.gov.gr/disease/gripi-kai-epochiki-gripi/