Ευλογιά των πιθήκων: Η σιωπηλή έξαρση στην παγκόσμια κοινότητα

Πετσίνη Ευθυμία

Ο ιός Mpox ή αλλιώς ευλογιά των πιθήκων είναι μια σπάνια ιογενής νόσος που προκαλεί συμπτώματα οξείας ιογενούς λοίμωξης με χαρακτηριστικά τον πυρετό, τον  πονοκέφαλο, καθώς και μυϊκούς πόνους. Επίσης, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η εμφάνιση εξανθήματος, όπως οι φουσκάλες.

Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων ανήκει στο γένος Orthopoxvirus της οικογένειας Poxviridae, στο ίδιο γένος με τον ιό variola, ο οποίος προκαλεί την ευλογιά και έχει εκριζωθεί παγκοσμίως από το 1980.Ο ιός Mpox (monkeypox) απομονώθηκε και ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1959, όταν πληθυσμός μαϊμούδων ,οι οποίες μεταφέρθηκαν από τη Σιγκαπούρη σε μια ερευνητική εγκατάσταση στη Δανία, νόσησαν. Το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στον άνθρωπο ήταν το 1970, όταν ο ιός απομονώθηκε από ένα παιδί στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για το οποίο υπήρχαν υποψίες ότι είχε ευλογιά.

Το 2022 εμφανίστηκε για πρώτη φορά έξαρση των κρουσμάτων στην ΕΕ και παγκοσμίως σε χώρες, όπου δεν είχαν εμφανιστεί προηγουμένως. Τα κρούσματα αυτά δεν σχετίζονται με ταξίδια σε μέρη, όπου ήταν γνωστό ότι κυκλοφορούσε ο ιός της μαϊμού. Από τον Νοέμβριο του 2023,παρατηρήθηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό σημαντική αύξηση των κρουσμάτων και παραλλαγή μιας μετάλλαξης. Ο ιός φαίνεται να ενδημεί στη δυτική και κεντρική Αφρική. Η ανοσία παλιότερα μπορούσε να προφυλαχθεί με τον εμβολιασμό κατά της ευλογιάς, αλλά η εξάλειψη της ευλογιάς και η έλλειψη προσπαθειών εμβολιασμού συνέβαλαν αρνητικά, ώστε να αποκτήσει κλινική σημασία ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων.

Ύστερα από την είσοδο του ιού στον οργανισμό, από οποιαδήποτε οδό(είτε αναπνευστική είτε ενδοδερμικά), ο ιός πολλαπλασιάζεται στο σημείο εμβολιασμού και  στη συνέχεια εξαπλώνεται στους τοπικούς λεμφαδένες. 

Τι συμπτώματα θα εμφανιστούν

Η περίοδος επώασης του ιού διαρκεί συνήθως 7 έως 14 ημέρες και ανώτατο όριο τις 21 ημέρες. Η εμφάνιση των πρόδρομων συμπτωμάτων αφορά την εμφάνιση πυρετού και λεμφαδενοπάθειας , προτού εμφανιστούν βαρύτερα συμπτώματα στον οργανισμό. 

Τα συνήθη συμπτώματα είναι

• Εξάνθημα
•  Πυρετός
• Πονόλαιμος
•  Κεφαλαλγία
• Μυϊκοί πόνοι
• Χαμηλά επίπεδα ενέργειας 
• Πόνος στη πλάτη

Με την εμφάνιση των συμπτωμάτων, το άτομο που νοσεί πλέον μεταδίδει τον ιό στον περίγυρό του. Για ορισμένους ανθρώπους, το πρώτο σύμπτωμα είναι το εξάνθημα, ενώ άλλοι εμφανίζουν πρώτα πυρετό , μυϊκούς πόνους ή και πονόλαιμο. 

Το εξάνθημα ξεκινά συνήθως από την κεφαλή και καταλήγει στον κορμό, ενώ μπορεί να επεκταθεί και στις παλάμες και στα πέλματα. Το εξάνθημα αρχικά

εμφανίζεται με τη μορφή κηλίδων και βλατίδων, οι οποίες χρονικά εξελίσσονται σε   μικρές φυσαλίδες,οι οποίες γεμάτες υγρό μπορούν να προκαλούν φαγούρα ή να είναι επώδυνες. Έπειτα , με την επούλωση του εξανθήματος ,οι φουσκάλες που έχουν γίνει φλύκταινες καταλήγουν ως εφελκίδες ,οι οποίες στεγνώνουν,

σχηματίζουν κρούστα και έπειτα πέφτουν. Το εξάνθημα αυτό μερικές φορές συγχέεται με το εξάνθημα της ανεμοβλογιάς. Η νόσος συνήθως διαρκεί 2-4 εβδομάδες και στην πλειονότητα των περιπτώσεων στοχεύει στον κατ’οίκον περιορισμό του νοσούντος για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας του πληθυσμού.

Πως γίνεται η διάγνωση και η σημασία της διαφοροδιάγνωσης από άλλες λοιμώξεις

Η προτιμώμενη εργαστηριακή εξέταση για την διάγνωση της ευλογιάς των πιθήκων  είναι η ανίχνευση του ιϊκού DNA με αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR). Τα καλύτερα διαγνωστικά δείγματα λαμβάνονται απευθείας από το εξάνθημα – δέρμα, υγρό ή κρούστα – που συλλέγονται με έντονο στύψιμο. Αν ο ασθενής δεν εμφανίζει δερματικές αλλοιώσεις, η εξέταση μπορεί να γίνει με τη χρήση επιχρισμάτων από το λαιμό ή τον πρωκτό. Είναι γνωστό ότι, η εξέταση αίματος δεν συνιστάται για τη διάγνωση της ασθένειας. Επιπλέον , οι μέθοδοι ανίχνευσης αντισωμάτων μπορεί να μην είναι χρήσιμες, καθώς δεν κάνουν διάκριση μεταξύ των διαφόρων orthopox-ιών. Η εξέταση για τον ιό HIV πρέπει να προσφέρεται σε ενήλικες με Μpox και σε παιδιά ανάλογα με την περίπτωση, καθώς τα άτομα αυτά λόγω της ανοσοκαταστολής φέρουν υψηλότερο κίνδυνο νόσησης. Επιπλέον, θα πρέπει να εξετάζονται διαγνωστικές εξετάσεις για άλλες παθήσεις, όπου αυτό είναι εφικτό, για παράδειγμα, για τον ιό της ανεμοβλογιάς ζωστήρα (VZV), τη σύφιλη και τον έρπητα. Ο λόγος των διευρυμένων διαγνωστικών εξετάσεων οφείλεται στο γεγονός ότι η αναγνώριση της Mpox μπορεί να είναι δύσκολη, καθώς άλλες λοιμώξεις μπορεί να μοιάζουν παρόμοιες. Είναι σημαντικό να γίνει σαφής διάκριση ανάμεσα στην Μpox , αλλά και   την ανεμοβλογιά, την ιλαρά, τις βακτηριακές δερματικές λοιμώξεις, την ψώρα, τον έρπητα, τη σύφιλη, άλλες σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις και τις αλλεργίες που σχετίζονται με φάρμακα. Κάποιος που πάσχει από Mpox μπορεί να έχει ταυτόχρονα και άλλη σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη, όπως σύφιλη ή έρπητα. Εναλλακτικά, ένα παιδί με υποψία Mpox μπορεί επίσης να έχει ανεμοβλογιά. Για τους λόγους

αυτούς, οι εξετάσεις είναι καθοριστικής σημασίας για τους νοσούντες, ώστε να λάβουν φροντίδα όσο το δυνατόν νωρίτερα και να αποτρέψουν την περαιτέρω εξάπλωση της ασθένειας.

Θεραπεία και ομάδες κινδύνου

Ο στόχος της θεραπείας του ιού της ευλογιάς είναι η φροντίδα του εξανθήματος, η αντιμετώπιση του πόνου και πρόληψη τυχόν επιπλοκών. Το εμβόλιο κατά της Μpox μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της μόλυνσης. Συνήθως συνιστάται σε άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να κολλήσουν Μpox, ιδίως κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας.

Οι ομάδες που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο νόσησης με Μpox   είναι οι ακόλουθες:

• Εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης που διατρέχουν κίνδυνο έκθεσης
• Άτομα στο ίδιο νοικοκυριό ή στην ίδια στενή κοινότητα με κάποιον που έχει Μpox, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών
• Άτομα που έχουν πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους, συμπεριλαμβανομένων των ανδρών που έχουν ερωτικές επαφές με άνδρες
• Οι εργαζόμενοι στο σεξ οποιουδήποτε φύλου και οι πελάτες τους

Το εμβόλιο μπορεί επίσης να χορηγηθεί, αφού ένα άτομο έρθει σε επαφή με κάποιον που πάσχει από ευλογιά των πιθήκων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται λιγότερο από 4 ημέρες μετά την επαφή με κάποιον που έχει την Mpox. Ωστόσο, το εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί για έως και 14 ημέρες, εάν το άτομο δεν έχει εμφανίσει συμπτώματα.

Ορισμένα αντιϊκά έχουν λάβει άδεια επείγουσας χρήσης σε ορισμένες χώρες και αξιολογούνται σε κλινικές δοκιμές. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει αποδεδειγμένα αποτελεσματική αντιική θεραπεία για την Μpox.  Ωστόσο,α ποτελεί προτεραιότητα η συνέχιση της αξιολόγησης των θεραπευτικών ουσιών σε ισχυρές  κλινικές δοκιμές και η επικέντρωση στη βελτιστοποίηση της υποστηρικτικής φροντίδας για τους ασθενείς.

Τι πρέπει να προσέξεις αν κολλήσεις 

Για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, οι πάσχοντες     πρέπει ναι:

• Είστε σε άμεση επικοινωνία με τον γιατρό σας
• Να παραμένετε στο σπίτι, σε καλά αεριζόμενο δωμάτιο, αν είναι εφικτό
• Να πλένετε συχνά τα χέρια σας με σαπούνι και νερό και να τα απολυμαίνετε έπειτα, ιδίως πριν ή μετά το άγγιγμα των πληγών
• να φοράτε μάσκα και να καλύπτετε τις πληγές όταν βρίσκεστε κοντά σε άλλους ανθρώπους μέχρι να επουλωθεί το εξάνθημά
  
• να διατηρείτε το δέρμα στεγνό και ακάλυπτο (εκτός αν βρίσκεστε σε δωμάτιο με κάποιον άλλο)
• Να αποφεύγετε το άγγιγμα αντικειμένων σε κοινόχρηστους χώρους και να απολυμαίνετε συχνά τους κοινόχρηστους χώρους
• Να χρησιμοποιείτε πλύσεις με αλατόνερο για τις πληγές στο στόμα
• Να κάνετε ζεστά λουτρά με μαγειρική σόδα για τις πληγές στο σώμα
• Να παίρνετε φάρμακα χωρίς συνταγή για τον πόνο, όπως παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη, όταν είναι απαραίτητο

Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας θα πρέπει να ακολουθούν μέτρα πρόληψης  και ελέγχου των λοιμώξεων για την προστασία τους κατά τη φροντίδα ασθενών με Μpox, φορώντας τον κατάλληλο ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό (ΜΑΠ) (π.χ. γάντια, ρόμπα, προστασία των ματιών και αναπνευστική συσκευή) και τηρώντας το πρωτόκολλο για την ασφαλή αντιμετώπιση των πληγών για διαγνωστικές εξετάσεις και το χειρισμό αιχμηρών αντικειμένων όπως βελόνες.

Βιβλιογραφικές πηγές:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574519/#article-138084.s6
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574519/#article-138084.s5
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574519/#article-138084.s2
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/infectious-diseases/expert- answers/monkeypox-faq/faq-20533608
• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mpox