Κεραυνοβόλος μηνιγγίτιδα: Επικαιρότητα

Μαρίνα Αντωναράκη

Στις 29 Ιανουαρίου 2025, η κοινότητα της Πάτρας συγκλονίστηκε από τον αιφνίδιο θάνατο ενός 20χρονου φοιτητή λόγω κεραυνοβόλου μηνιγγίτιδας. Ο νεαρός εμφάνισε τα πρώτα συμπτώματα και, παρά τη γρήγορη μεταφορά του στο νοσοκομείο, η κατάστασή του επιδεινώθηκε ραγδαία, οδηγώντας στον θάνατό του μέσα σε λίγες ώρες. 

Η μηνιγγίτιδα είναιι μια σοβαρή φλεγμονή των μηνίγγων, των μεμβρανών που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Τα πρώιμα συμπτώματα, που εμφανίζονται στις πρώτες 4-6 ώρες, περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό (39-41°C), ρίγη, σοβαρό πονοκέφαλο, ναυτία, έμετο, φωτοφοβία, αρθραλγίες, μυαλγίες και αίσθημα καταβολής. Η κλασική τριάδα των συμπτωμάτων, αν και δεν είναι πάντα παρούσα, αποτελείται από πυρετό, αυχενική δυσκαμψία και μεταβολή του επιπέδου συνείδησης. Καθώς η νόσος προχωρά (6-24 ώρες), μπορεί να εμφανιστούν καταβολή που εξελίσσεται σε λήθαργο ή κώμα, σπασμοί, παράλυση κρανιακών νεύρων, εστιακά νευρολογικά ελλείμματα και αύξηση της ενδοκρανιακής πίεσης, οδηγώντας σε θάμβος όρασης, βραδυκαρδία και υπέρταση. Η κεραυνοβόλος μηνιγγίτιδα, όπως στην περίπτωση του 20χρονου φοιτητή, χαρακτηρίζεται από ταχεία εξέλιξη και μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέσα σε λίγες ώρες. Συχνά συνοδεύεται από μηνιγγιτιδοκοκκική σηψαιμία, γνωστή και ως σύνδρομο Waterhouse-Friderichsen, η οποία εκδηλώνεται με πετεχειώδες ή πορφυρικό εξάνθημα, υπόταση, σοκ, διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη και επινεφριδιακή αιμορραγία, οδηγώντας σε οξεία επινεφριδιακή ανεπάρκεια.

Διάφοροι μικροοργανισμοί μπορούν να προκαλέσουν βακτηριακή μηνιγγίτιδα, με τον Neisseria meningitidis να είναι ένας από τους πιο επικίνδυνους λόγω της ικανότητάς του να προκαλεί επιδημίες και της ταχείας εξέλιξης της νόσου. Άλλα βακτήρια που μπορούν να προκαλέσουν μηνιγγίτιδα περιλαμβάνουν τον Streptococcus pneumoniae, τον Haemophilus influenzae τύπου b και τη Listeria monocytogenes. Η διαφοροποίηση μεταξύ αυτών των μικροβίων είναι κρίσιμη, καθώς καθορίζει την επιλογή της κατάλληλης αντιβιοτικής θεραπείας και τα προληπτικά μέτρα.

Μικροβιολογικές διαφορές

• Neisseria meningitidis: Γραμ-αρνητικός διπλόκοκκος, προκαλεί μηνιγγίτιδα και σηψαιμία, μεταδίδεται με σταγονίδια, διαθέτει πολυσακχαριδικό κάψιο και εκφράζει ενδοτοξίνη (LPS), η οποία ευθύνεται για τη σηπτική καταπληξία.

• Streptococcus pneumoniae: Γραμ-θετικός διπλόκοκκος, καψιδιοφόρος, μπορεί να προκαλέσει πνευμονία, οξεία μέση ωτίτιδα και μηνιγγίτιδα, μεταδίδεται κυρίως από φορείς του ανώτερου αναπνευστικού.

• Haemophilus influenzae τύπου b: Γραμ-αρνητικός κόκκοβακίλλος, προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις σε μη εμβολιασμένα άτομα, μεταδίδεται με αναπνευστικές εκκρίσεις, το κάψιο του αποτελεί βασικό παράγοντα παθογένειας.

• Listeria monocytogenes: Γραμ-θετικό ραβδίο, ενδοκυτταρικός παθογόνος οργανισμός, μεταδίδεται κυρίως μέσω μολυσμένων τροφίμων και επηρεάζει νεογνά, ηλικιωμένους και ανοσοκατεσταλμένους.

Η κεραυνοβόλος μηνιγγίτιδα, όπως στην περίπτωση του 20χρονου φοιτητή, χαρακτηρίζεται από ταχεία εξέλιξη και μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέσα σε λίγες ώρες. Συχνά συνοδεύεται από μηνιγγιτιδοκοκκική σηψαιμία, γνωστή και ως σύνδρομο Waterhouse-Friderichsen, η οποία εκδηλώνεται με πετεχειώδες ή πορφυρικό εξάνθημα, υπόταση, σοκ, διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη και επινεφριδιακή αιμορραγία, οδηγώντας σε οξεία επινεφριδιακή ανεπάρκεια.

Η Μηνιγγιτιδοκοκκική λοίμωξη μπορεί να γίνει ακόμα πιο επικίνδυνη και θανατηφόρα όταν συνυπάρχουν γενετικές ή επίκτητες καταστάσεις που επηρεάζουν την ανοσιακή απόκριση.

Γενετικοί παράγοντες

1. Ανεπάρκεια του τερματικού συμπληρώματος (C5–C9): Ο ελαττωματικός σχηματισμός του Membrane Attack Complex (MAC) αποτρέπει την αποτελεσματική λύση των μηνιγγιτιδοκόκκων, οδηγώντας σε επαναλαμβανόμενες ή βαριές λοιμώξεις.
2. Μεταλλάξεις στους παράγοντες H και I του συμπληρώματος (CFH, CFI): Η ανεξέλεγκτη ενεργοποίηση του συμπληρώματος προκαλεί εξάντληση του C3, αφήνοντας τον οργανισμό εκτεθειμένο σε βακτηριακές λοιμώξεις και σηψαιμία.
3. Μεταλλάξεις στο TLR4: Η μειωμένη αναγνώριση των LPS των Gram(-) βακτηρίων από τον Toll-like receptor 4 (TLR4) μειώνει την ανοσιακή απόκριση και αυξάνει τον κίνδυνο ταχείας σηψαιμίας.
4. Ανεπάρκεια MBL (Mannose-Binding Lectin): Μειωμένη ικανότητα ενεργοποίησης του συμπληρώματος μέσω της λεπτίνης συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο σοβαρών λοιμώξεων σε νεογνά και ανοσοκατεσταλμένους.

Συννοσηρότητες που αυξάνουν τη θνησιμότητα

Ανοσοκαταστολή

• HIV/AIDS: Η χαμηλή συγκέντρωση CD4+ Τ-λεμφοκυττάρων μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να ελέγξει τη βακτηριακή διασπορά.

• Κακοήθειες (λευχαιμία, λέμφωμα): Η μυελοκαταστολή μειώνει την παραγωγή ουδετερόφιλων, αυξάνοντας τον κίνδυνο σηψαιμίας.

• Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα: Κορτικοστεροειδή, χημειοθεραπεία και βιολογικοί παράγοντες καταστέλλουν την κυτταρική και χυμική ανοσία.

Σπληνεκτομή ή λειτουργική ασπληνία.

• Ο σπλήνας είναι απαραίτητος για την κάθαρση των εγκυστωμένων βακτηρίων (όπως ο Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae).

• Τα ασπληνικά άτομα κινδυνεύουν από κεραυνοβόλο σηψαιμία και θα πρέπει να εμβολιάζονται προληπτικά.

Χρόνιες παθήσεις.

• Σακχαρώδης διαβήτης: Η υπεργλυκαιμία καταστέλλει τη φαγοκυττάρωση και αυξάνει την ευπάθεια σε λοιμώξεις.

• Κίρρωση ήπατος: Η διαταραχή της σύνθεσης του συμπληρώματος μειώνει την ικανότητα ανοσολογικής απόκρισης.

• Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια: Η ουραιμία προκαλεί λειτουργική ανοσοκαταστολή, αυξάνοντας τον κίνδυνο σηψαιμίας

Η μηνιγγιτιδοκοκκική λοίμωξη είναι άμεσα απειλητική για τη ζωή. Η πρόληψη μέσω εμβολιασμού, η γρήγορη διάγνωση και η έγκαιρη θεραπεία είναι κρίσιμες για την αντιμετώπισή της. Η τραγική απώλεια του 20χρονου φοιτητή υπογραμμίζει την ανάγκη για αυξημένη ευαισθητοποίηση και εγρήγορση απέναντι σε αυτή τη θανατηφόρα νόσο.

Βιβλιογραφικές πηγές: