Ρευματοειδής αρθρίτιδα – Υπάρχει θέση στη διατροφή;

Καραγιαννίδη Αθανασία

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία από τις πιο συχνές αυτοάνοσες νόσους. Έχει παγκόσμια κατανομή, αποτελώντας την πιο συχνή χρόνια φλεγμονώδη αρθροπάθεια, η οποία προσβάλλει το 1% του πληθυσμού των ενηλίκων παγκοσμίως. 

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από χρόνια, πολυαρθρική, αλλά και συστηματική φλεγμονή που προσβάλλει κυρίως τον αρθρικό υμένα των μικρών αρθρώσεων. H φλεγμονή του αρθρικού υμένα προκαλεί πόνο, πρήξιμο και δυσκαμψία. Είναι, επίσης, πιθανό να συνοδεύεται από εξωαρθρικές εκδηλώσεις, ως αποτέλεσμα της προσβολής διαφόρων ιστών και οργάνων. Πρόκειται για μια τυπική ισόβια αυτοάνοση νόσος με μεταβαλλόμενη πορεία. 

Αιτίες 

Η παθογένεια των αρθρικών αλλοιώσεων συνδέεται στενά με ιστοπαθολογικά ευρήματα στον αρθρικό υμένα και οφείλεται σε διαταραχές της ανοσιακής και φλεγμονώδους απάντησης, καθώς και σε αντιδράσεις αποκατάστασης της αρθρικής βλάβης. Ο μηχανισμός δεν είναι γνωστός, αλλά υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι μηχανισμοί αυτοανοσίας παίζουν σημαντικό ρόλο στη χρονιότητα και στη εξελικτική πορεία της νόσου. Η φλεγμονή και η ιστική καταστροφή του αρθρικού υμένα είναι αποτέλεσμα αλληλεπιδράσεων μεταξύ των διαφόρων κυττάρων και προϊόντων τους που συμμετέχουν στη φλεγμονώδη διεργασία. Κεντρικό ρόλο στην παθογένεια διαδραματίζει η αναγνώριση ενός συμπλέγματος με μόρια HLA τάξεως ΙΙ και τον αντιγονικό υποδοχέα (TCR) των CD4+ Τ λεμφοκυττάρων. 

Συμπτώματα 

Η πρώτη εμφάνιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας συνήθως συνδέεται με πόνους στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών. Καθώς η νόσος εξελίσσεται τα δάχτυλα των χεριών αδυνατίζουν, οι αρθρώσεις διογκώνονται και δεν μπορεί ο πάσχων να κάνει γροθιά, ενώ το δέρμα στις περιοχές που έχουν προσβληθεί γίνεται κόκκινο και θερμό. 

Διατροφή 

Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα οφείλουν να ακολουθούν μία διατροφή, η οποία θα περιλαμβάνει: 

• Κατανάλωση ποικιλίας τροφών 
• Ικανοποιητική φυσική δραστηριότητα 
• Προτίμηση σε προϊόντα ολικής άλεσης, λαχανικά και φρούτα 
• Αποφυγή τροφίμων πλούσιων σε κορεσμένα λιπαρά και σάκχαρα 
• Μέτρια κατανάλωση αλκοολούχων ποτών 
• Αποφυγή επεξεργασμένων τροφίμων

Σημασία ακόρεστων λιπαρών οξέων και ω-3 

Τα μονοακόρεστα σε συνδυασμό με τα ω-3 λιπαρά οξέα δημιουργούν μια ισχυρή φυσική αντιφλεγμονώδη προστασία στους ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα εντοπίζονται σε: 

• ελιές 
• ελαιόλαδο 
• αβοκάντο 

Ω-3 λιπαρά οξέα εντοπίζονται σε: 

• εμπλουσιμένες φυτικές μαργαρίνες 
• ξηρούς καρπούς (αμύγδαλα) 
• άγρια χόρτα 
• λιπαρά ψάρια (σολωμός) 
• θαλασσινά 
• εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά και ψωμί 

Σημασία αντιοξειδωτικών ουσιών 

Η οξείδωση είναι μια φυσική διεργασία, η οποία συνδέεται στενά με τη φλεγμονώδη αρθρίτιδα και οδηγεί σε βλάβη των κυττάρων και των ιστών. Αντιοξειδωτικές ουσίες όπως οι βιταμίνες C,E, το καροτένιο, το λυκοπένιο και τα φλαβονοειδή επιβραδύνουν τη διαδικασία. Αυτές οι ουσίες βρίσκονται κυρίως στα φρούτα και στα λαχανικά. Έμφαση δίνεται κυρίως στην κατανάλωση πράσινων φυλλωδών λαχανικών, λαχανικών με έντονα χρώματα και φρέσκα φρούτα με έντονα χρώματα αλλά και μη. Άλλα τρόφιμα με αντιοξειδωτικές ουσίες είναι τα μύρτιλα, τα φασόλια, οι ξηροί καρποί, το πράσινο τσάι, το κόκκινο κρασί, η μαύρη σοκολάτα, καθώς και διάφορα μπαχαρικά, όπως η κανέλα, η πιπερόριζα και ο κουρκουμάς. 

Άλλα σημεία που πρέπει να προσέξουν οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι τα νιτρώδη, τα οποία βρίσκονται στα επεξεργασμένα κρέατα, όπως τα αλλαντικά, και σχετίζονται με αυξημένη φλεγμονή και χρόνιες παθήσεις, ενώ ιδιαίτερη σημασίας χρήζει και η κατανάλωση του αλατιού και της ζάχαρης. Δεδομένου του ότι οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα ακολουθούν κάποια θεραπεία που περιέχει κορτιζόνη, θα πρέπει να μειώσουν ή να αφαιρέσουν από τη διατροφή τους το αλάτι και τη ζάχαρη. Το αλάτι μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί από μπαχαρικά κατά το μαγείρεμα ή με σκευάσματα KCl. Η ζάχαρη μπορεί επίσης να αντικατασταθεί από γλυκαντικά, θερμιδικά και μη. Προσοχή πρέπει να δίνεται στα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε νάτριο, όπως τα αλλαντικά, τα καπνιστά, οι κονσέρβες, τα πατατάκια, οι έτοιμες σάλτσες και διάφορα κατεψυγμένα τρόφιμα. 

Ιχθυέλαια? 

Ακόμα διερευνάται ο ρόλος των ω-3 στη μείωση της φλεγμονής και κατά συνέπεια των συμπτωμάτων της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Μέσα από κλινικές δοκιμές και μετα-αναλύσεις έχει φανεί ότι η κατανάλωση >2γρ κατά μέσο όρο ιχθυελαίων βελτιώνει την ένταση της φλεγμονής των αρθρώσεων και δυνητικά περιορίζει τη συχνότητα ή τη δοσολογία των κορτικοστεροειδών.

Συμπερασματικά 

Υπάρχει μεγάλη συζήτηση σχετικά με το εάν κάποια τρόφιμα βελτιώνουν ή επιδεινώνουν τη ρευματοειδή αρθρίτιδα ή αν ασκούν οποιαδήποτε επίδραση σε αυτή. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, μελέτες έδειξαν ότι μπορεί να υπάρχει μία συσχέτιση μεταξύ των τροφίμων και του πόνου στις αρθρώσεις σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Συμπερασματικά, οι ασθενείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να αναζητήσουν ένα “θεραπευτικό” πρόγραμμα διατροφής, απευθυνόμενοι σε εξειδικευμένο διαιτολόγο.

Βιβλιογραφία 

1. Stavropoulos-Kalinoglou A, Metsios G, Smith J, Panoulas V, Douglas K, Jamurtas A, et al. What predicts obesity in patients with rheumatoid arthritis? An investigation of the interactions between lifestyle and inflammation. Int J Obes. 2010;34(2):295. 
2. Singh JA, Saag KG, Bridges SL Jr, Akl EA, Bannuru RR, Sullivan MC, et al. 2015 American College of Rheumatology guideline for the treatment of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheumatol. 2016;68(1):1–26. 
3. Hu Y, Sparks JA, Malspeis S, Costenbader KH, Hu FB, Karlson EW, et al. Long-term dietary quality and risk of developing rheumatoid arthritis in women. Ann Rheum Dis. 2017;76(8):1357–64. 
4. Διατροφή, Ασπίδα στα Αυτοάνοσα- ΤΟΜΟΣ Α’: Πώς η κατάλληλη διατροφή μπορεί να ενισχύσει αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό (Εκδόσεις Παραπολιτικά, 2016) 5. Διατροφή, Ασπίδα στα Αυτοάνοσα- ΤΟΜΟΣ Β’: Πώς η κατάλληλη διατροφή μπορεί να ενισχύσει αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό (Εκδόσεις Παραπολιτικά, 2016)