Αθλητική Τριάδα: Προβλήματα της γυναίκας αθλήτριας

Μαρία Παπουτσάκη

Τι είναι η αθλητική τριάδα 

Η αθλητική τριάδα περιγράφεται ως μεταβολικός τραυματισμός που μπορεί να παρατηρηθεί σε σωματικά δραστήρια κορίτσια και γυναίκες. Σύμφωνα με το American College of Sports Medicine (ACSM) έχει τις παρακάτω παραμέτρους:

• Χαμηλή ενεργειακή πρόσληψη με ή χωρίς διαταραχές λήψης τροφής
• Εμμηνορροϊκή δυσλειτουργία
• Χαμηλή οστική πυκνότητα (BDM) ή πρώιμη οστεοπόρωση

Δεν είναι ασυνήθιστο για μία αθλήτρια να παρουσιάζει αρχικά μία ή δύο από τις παραπάνω παραμέτρους, κατάσταση η οποία αναφέρεται ως προτριαδική, στην οποία είναι σημαντικό να παρέμβουμε έτσι ώστε να αποτρέψουμε τον μεταβολικό τραυματισμό. 

Επιδημιολογία

Αν και η αθλητική τριάδα πιστεύεται ότι επηρεάζει κυρίως ανταγωνιστικούς αθλητές αποδεικνύεται ότι αφορά τόσο τους πρωταθλητές όσο κι εκείνους που ασχολούνται με τον αθλητισμό για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Αποτελεί ένα φάσμα ασθενειών που καθιστά δύσκολο τον ακριβή προσδιορισμό του επιπολασμού. Σύμφωνα με έρευνες, ο επιπολασμός της αθλητικής τριάδας είναι μόνο 1-1,2% σε κορίτσια γυμνασίου και 0-16% σε όλες τις αθλήτριες. Ο επιπολασμός των δύο από τις τρεις παραμέτρους είναι 4-18%, ενώ τουλάχιστον μία από τις τρεις παραμέτρους διαγιγνώσκεται στο 16-54%, ποσοστό που θεωρείται ιδιαίτερα υψηλό. 

• Χαμηλή ενεργειακή πρόσληψη και διατροφικές διαταραχές

Η ενεργειακή διαθεσιμότητα (Energy Availability) είναι μία κατάσταση ισορροπίας μεταξύ της ενέργειας που προσλαμβάνεται από τη διατροφή και της ενεργειακής δαπάνης λόγω φυσικής δραστηριότητας και φυσιολογικών διεργασιών του οργανισμού. Κάποιοι αθλητές μειώνουν την ενεργειακή δαπάνη είτε μέσω αύξησης της σωματικής τους δραστηριότητας είτε μέσω της μείωσης της ενεργειακής τους πρόσληψης αλλά και μέσω συνδυασμού αυτών των δύο. Έτσι πολλές αθλήτριες έχοντας ως στόχο την επιτυχία στο άθλημα που ακολουθούν, σκόπιμα µειώνουν την ενεργειακή τους πρόσληψη για να βελτιστοποιήσουν το βάρος και τη σύσταση του σώματος τους. Η χαμηλή ενεργειακή διαθεσιμότητα είναι προφανής όταν ο δείκτης μάζας σώματος της αθλήτριας είναι μικρότερος του 17,5kg/m2 ή λιγότερο από το 85% του αναμενόμενου σωματικού βάρους στα έφηβα κορίτσια. Ωστόσο, όταν δεν είναι εμφανής ο υπολογισμός του είναι αρκετά πιο περίπλοκος. Μπορεί να υπολογιστεί ως η ενεργειακή πρόσληψη (kcal) μείον την ενεργειακή δαπάνη λόγω άσκησης (kcal) διαιρούμενη με την άλιπη μάζα σώματος (kg). Εάν ο δείκτης αυτός είναι μικρότερος του 30kcal/kg άλιπης μάζας η διαθεσιμότητα ενέργειας είναι χαμηλή. 

Ωστόσο, προσοχή πρέπει να δοθεί και στις διατροφικές διαταραχές που μπορεί να προκληθούν λόγω της ενασχόλησης με τον αθλητισμό. Η νευρική ανορεξία είναι η εκούσια μείωση της πρόσληψης τροφής παρόλο που υπάρχει το αίσθημα της πείνας. Χαρακτηρίζεται από άρνηση διατήρησης του σωματικού βάρους κοντά στο φυσιολογικό για την ηλικία, το ύψος, το στάδιο ανάπτυξης και τη σωματική υγεία επίπεδο, τον έντονο φόβο για την αύξηση του βάρους ή την πάχυνση ακόμη και σε άτομα που έχουν βάρος κάτω από το φυσιολογικό και διαταραγμένη εικόνα σώματος. Η ψυχογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ποσότητα της τροφής που καταναλώνεται είναι εξαιρετικά μεγάλη και μπορεί να υπερβεί τις 10.000 θερμίδες. Το συναίσθημα που συνοδεύει ένα υπερφαγικό επεισόδιο είναι αυτό της πλήρους αποτυχίας και της ενοχής. Το αποτέλεσμα είναι η υιοθέτηση αντισταθμιστικών συμπεριφορών, όπως ο αυτοπροκαλούμενος εμετός, η κατάχρηση καθαρκτικών φαρμάκων και διουρητικών καθώς και η αποχή από το φαγητό και η υπερβολική άσκηση.

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τους γενικούς και τους σχετιζόμενους με το άθλημα παράγοντες κινδύνου. Στη πρώτη κατηγορία συγκαταλέγονται οι προδιαθεσιακοί παράγοντες που μπορεί να είναι βιολογικοί (πχ. γενετικοί), ψυχολογικοί (πχ. σωματική δυσαρέσκεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση και χαρακτηριστικά προσωπικότητας) και κοινωνικοπολιτιστικοί (πχ. πίεση από συνομηλίκους και επιρροή των μέσων). Παράγοντες που προάγουν τις διατροφικές διαταραχές είναι η αρνητική κριτική του βάρους και του σχήματος του σώματος, τραυματικές εμπειρίες και κακοποίηση. Οι παράγοντες κίνδυνοι που σχετίζονται με το άθλημα είναι:

• Η έναρξη αθλητισμού σε νεαρή ηλικία

Η πρόωρη έναρξη ενός αθλήματος αυξάνει τις πιθανότητες ο αθλητής να επιλέξει ένα άθλημα που δεν συνάδει με το σωματικό του τύπο. Φυσιολογικές μεταβολές που συμβαίνουν κατά την εφηβεία, όπως η αύξηση του σωματικού λίπους στις γυναίκες, μπορεί να μειώσει την απόδοση του αθλητή. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ενασχόληση με αθλήματα που απαιτούν πολύ χαμηλό σωματικό βάρος κατά τη νεαρή ηλικία πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο για διατροφικές διαταραχές. 

• Ο προπονητής

Η συμπεριφορά του προπονητή μπορεί είτε να μειώσει είτε να αυξήσει το κίνδυνο εκδήλωσης κάποιας διατροφικής διαταραχής. Προπονητές οι οποίοι ασκούν υπερβολική πίεση για διατήρηση χαμηλού σωματικού βάρους δημιουργούν στον αθλητή άγχος για την εικόνα του σώματός του και φόβο για παχυσαρκία με αποτέλεσμα τη στροφή σε εντατικές δίαιτες αδυνατίσματος. Αντιθέτως, ένας προπονητής που υποστηρίζει και φροντίζει τον αθλητή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο διατροφικών διαταραχών.

• Η προσωπικότητα του αθλητή

Σύμφωνα με μελέτη των Thompson και Sherman το 1999 αποδεικνύεται ότι κάποια χαρακτηριστικά που επιθυμούν οι προπονητές στους αθλητές του εντοπίζονται σε άτομα που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή, όπως για παράδειγμα, η τελειομανία, η υπερσυμμόρφωση και η προσκόλληση στην εντατική άσκηση. Επιπλέον, οι αθλητές αυτοί έχουν στοιχεία ψυχολογικών χαρακτηριστικών που συνδέονται με διατροφικές διαταραχές όπως εμμονή και καταναγκαστικές τάσεις. 

• Το είδος του αθλήματος

Η ενασχόληση με αθλήματα που δίνουν έμφαση σε ένα αδύνατο σώμα (δρομείς μεγάλων αποστάσεων, πατινάζ πάγου, μπαλέτο, γυμναστική) αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης διατροφικής διαταραχής. Πιο συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί ότι μία αρχική απώλεια βάρους οδηγεί σε καλύτερη απόδοση και αυτή η πρώτη επιτυχία ενδέχεται να αναγκάσει τον αθλητή να προσκολληθεί σε συνεχείς προσπάθειες αδυνατίσματος για να χάσει περισσότερο βάρος, γεγονός που οδηγεί σε μία διατροφική διαταραχή. Επομένως, αθλητές που παλεύουν με το βάρος τους, που ακολουθούν περιοριστικές δίαιτες αδυνατίσματος ή περιορίζουν την πρόσληψη των θερμίδων είτε ακούσια είτε εκούσια διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης διατροφικής διαταραχής. 

• Εμμηνορροϊκή δυσλειτουργία 

Η λειτουργία της έµµηνου ρύσης ποικίλει στις γυναίκες και χαρακτηρίζεται ανάλογα µε την περίπτωση ως εµµηνόρροια, ολιγοµηνόρροια ή αμηνόρροια. Η ολιγοµηνόρροια χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση της έµµηνου ρύσης κατά διαστήματα μεγαλύτερα των 35 ημερών, χωρίς να υπάρχουν αντιληπτά συμπτώματα ανεπάρκειας της ωχρινοτρόπου ορμόνης και της ανωορρηξίας. Η αμηνόρροια ορίζεται ως η απουσία της εµµήνου ρύσης για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών. Η πρωτοπαθής αμηνόρροια είναι η καθυστερημένη εμμηναρχή, δηλαδή η απουσία εμμηναρχής μέχρι την ηλικία των 15 ετών σε ένα κορίτσι με φυσιολογικό ανεπτυγμένο σκελετό και δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου. Η δευτεροπαθής αμηνόρροια είναι η απουσία τριών ή περισσότερων διαδοχικών έμμηνων κύκλων σε μία γυναίκα μετά την εμμηναρχή. Δυστυχώς, πολλές φορές στον αθλητικό κόσμο η αμηνόρροια έχει θεωρηθεί ως βραβείο ή αποτελεί μία ένδειξη εντατικής προπόνησης και αυστηρής διατροφής. 

Αιτιολογικοί παράγοντες

Η αμηνόρροια μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Πρώτον, στους ιατρικούς. Σε αυτούς περιλαμβάνονται το αδένωμα υπόφυσης, η ανεπάρκεια ωοθηκών και o υποθυρεοειδισμός. Δεύτερον, η αμηνόρροια ενδέχεται να οφείλεται σε ανεπαρκή ενεργειακή διαθεσιμότητα και αναφέρεται ως λειτουργική υποθαλαµική αμηνόρροια. Ειδικότερα, η ανεπάρκεια αμινοξέων πιθανώς να επηρεάζει την έκκριση κάποιων ορμονών, μεταβάλλοντας τη σύνθεση νευρομεταβιβαστών. Τρίτον, η μειωμένη πρόσληψη λίπους μεταβάλλει τη σύνθεση και την έκκριση των οιστρογόνων. Πιο συγκεκριμένα, το αυξημένο ποσοστό λίπους έχει ως στόχο την αναπαραγωγική διαδικασία. Συνεπώς, μία γυναίκα με πολύ χαμηλό σωματικό λίπος ή βάρος έχει αυξημένο κίνδυνο για μία αποτυχημένη εγκυμοσύνη. Ακόμη, ο λιπώδης ιστός αποθηκεύει οιστρογόνα και είναι το μέρος της μετατροπής των ανδρογόνων σε οιστρογόνα. Τέλος, η εντατική άσκηση σε συνδυασμό με μία χαμηλή ενεργειακή πρόσληψη έχει ως αποτέλεσμα την διακοπή της έμμηνου ρύσης.

• Οστεοπόρωση

Η οστική πυκνότητα εμφανίζεται μέσα σε ένα εύρος που αποτελείται από τη βέλτιστη οστική υγεία έως και την οστεοπόρωση. Η οστεοπόρωση είναι μία συστηματική νόσος των ανθρώπινων οστών που χαρακτηρίζεται από μειωμένη οστική μάζα και μικροαρχιτεκτονική επιδείνωση, με επακόλουθη αύξηση της ευθραυστότητας των οστών και της ευαισθησίας σε κατάγματα. ). Η οστεοπόρωση δεν οφείλεται µόνο στην απώλεια οστού κατά την ενηλικίωση αλλά και στην ανεπαρκή συσσώρευση οστικής μάζας κατά την εφηβεία. Η οστική αντοχή και κατά επέκταση ο κίνδυνος για κατάγματα, εξαρτάται από τις συγκεντρώσεις των μετάλλων, τα οποία παρέχουν στο οστό την ακαμψία, και των πρωτεϊνών οι οποίες παρέχουν στο οστό την ανθεκτικότητα. Με βάση τη Διεθνή Εταιρία Κλινικής Πυκνοµετρίας η διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται µε το Z-score, το οποίο όταν είναι κάτω από το -2 για τις προεµµηνοπαυσιακές γυναίκες καλείται «χαµηλή οστική πυκνότητα κάτω από το αναμενόμενο εύρος για την ηλικία», ενώ για τα παιδιά ονομάζεται «χαµηλή οστική πυκνότητα µε βάση τη χρονολογική ηλικία».

Αθλήματα τα οποία σχετίζονται με υψηλή οστική πυκνότητα είναι τα ομαδικά αθλήματα μπάλας και αθλήματα δύναμης. Αντιθέτως, τα αθλήματα που σχετίζονται με χαμηλή οστική πυκνότητα είναι εκείνα που απαιτούν την επίτευξη ενός χαμηλού σωματικού βάρους όπως το μπαλέτο, η γυμναστική και το πατινάζ πάγου.

Επιδράσεις στην υγεία και την αθλητική απόδοση

H μη κάλυψη των αναγκών του οργανισμού σε ενέργεια, οδηγεί πιθανόν σε έλλειψη μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών. Η μειωμένη πρόσληψη μακροθρεπτικών συστατικών, και ειδικότερα των απαραίτητων αμινοξέων και λιπαρών οξέων, έχει ως αποτέλεσμα τη µείωση της ικανότητας του οργανισμού για δόμηση των οστών, διατήρηση της μυϊκής μάζας, επιδιόρθωση βλαβών και αναδόμηση μετά από τραυματισμούς. Τα μικροθρεπτικά συστατικά που, ως επί το πλείστον, δεν καλύπτουν επαρκώς οι αθλήτριες κατά την χαμηλή ενεργειακή πρόσληψη, είναι οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, το φυλλικό οξύ, ο σίδηρος, το ασβέστιο, το μαγνήσιο και η βιταμίνη D. Η έλλειψη των παραπάνω βιταμινών και μετάλλων οδηγεί υποσιτισμό ο οποίος  επιφέρει μείωση των αποθεμάτων λίπους, απώλεια της μυϊκής μάζας και λειτουργίας, μείωση των αποθεμάτων γλυκογόνου που συμβάλλει στην φτωχή αντοχή των αθλητριών κατά τη διάρκεια της άσκησης και μείωση του μεταβολικού ρυθμού. Επίσης, οι διατροφικές διαταραχές έχουν ως αποτέλεσμα αφυδάτωση του οργανισμού και ενδοκρινικές ανωμαλίες, όπως αμηνόρροια και οστεοπενία. Οι διατροφικές διαταραχές αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καταθλιπτικών διαταραχών, διαταραχών άγχους, κατάχρησης ουσιών και γενικότερα προβλημάτων υγείας. Επιπλέον αυξάνουν το αίσθημα δυσφορίας, τη λειτουργική ανεπάρκεια, την πιθανότητα ενδονοσοκοµειακής νοσηλείας, την απόπειρα αυτοκτονίας και την θνησιμότητα.

Οι αθλήτριες με αμηνόρροια έχουν σημαντικά χαμηλότερη οστική πυκνότητα σε σχέση με έφηβα κορίτσια που έχουν φυσιολογική έμμηνο ρύση. Μερικές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι αθλήτριες αυτές είναι έως και τρεις φορές πιο πιθανό να υποστούν μυοσκελετικό τραυματισμό σε σχέση με αθλήτριες με φυσιολογική έμμηνο ρύση. Η εμφάνιση της αμηνόρροιας δεν οδηγεί άµεσα στην οστεοπόρωση, αλλά στη σκελετική αφαλάτωση, η οποία επιβαρύνει αρχικά την οστική πυκνότητα. Ομοίως, η ανάκτηση της έµµηνου ρύσης δεν οδηγεί άµεσα στην επαναφορά της βέλτιστης οστικής υγείας αλλά στη συσσώρευση των μετάλλων, η οποία αρχικά βελτιώνει την οστική μάζα. Η ολιγομηνόρροια και η αμηνόρροια έχουν, επίσης, συνδεθεί με παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων της αυξημένης χοληστερόλης και της μη φυσιολογικής ενδοθηλιακής λειτουργίας. 

Η αθλητική τριάδα µπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού αλλά η ισχυρότερη επίπτωση της στην υγεία αφορά στην πρόκληση καταγμάτων. Τα κατάγματα είναι κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ των αθλητριών και ιδιαίτερα των δρομέων μεγάλων αποστάσεων. Το 25-63% των καταγμάτων που εμφανίζουν οι γυναίκες αθλήτριες αφορά το οστό της κνήμης.

Πρόληψη και αντιμετώπιση της αθλητικής τριάδας 

• Αθλήτριες

Η εκπαίδευση των αθλητριών, των προπονητών τους, των γονέων και όλων των εμπλεκόμενων είναι πρωταρχικής σημασίας για την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση. Ειδικότερα, η πρόληψη εστιάζει στην εκπαίδευση μέσω της παροχής πληροφοριών στις αθλήτριες και τους γονείς τους. 

Οι διαιτολόγοι-διατροφολόγοι εκπαιδεύουν τις αθλήτριες πάνω σε θέματα διατροφής, αναστρέφοντας τις διαταραγμένες σκέψεις γύρω από το φαγητό και την εικόνα του σώματος, προάγοντας την αυτοεκτίμηση και τα θετικά αισθήματα για το σχήμα και το μέγεθος του σώματος. Χρειάζεται να αναλυθεί η σημασία της σωστής διατροφής με έμφαση σε μία διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες, σύνθετους υδατάνθρακες και ω-3 λιπαρά οξέα, αλλά και ενημέρωση σχετικά με μικροθρεπτικά συστατικά στις οποίες οι αθλήτριες παρουσιάζουν ανεπάρκειες όπως βιταμίνη D και το ασβέστιο που προκαλούν οστεοπόρωση, αλλά και σίδηρο και βιταμίνη B12, η έλλειψη των οποίων σχετίζεται με αναιμία. Ακόμη, σημαντική είναι η εκπαίδευση γύρω από το  πως η αθλητική επίδοση σχετίζεται με υγιεινές διατροφικές επιλογές, τις αρνητικές συνέπειες περιορισμού της ενεργειακής πρόσληψης ενώ, παράλληλα, θα πρέπει να ενημερωθούν σχετικά με τις αλλαγές που φυσιολογικά συμβαίνουν κατά την εφηβική περίοδο. 

Η αμηνόρροια, λόγω της σοβαρότητας της, χρειάζεται να αποκατασταθεί άμεσα. Η αθλήτρια χρειάζεται να μειώσει την ένταση της προπόνησης της και να αυξήσει την ενεργειακή της πρόσληψη. Απαραίτητη είναι η ιατρική υποστήριξη, δηλαδή η παραπομπή της αθλήτριας σε γυναικολόγο, ο οποίος θα διαγνώσει το πρόβλημα υγείας και θα πραγματοποιήσει την κατάλληλη παρέμβαση, ώστε να αποκατασταθεί η έμμηνος ρύση της αθλήτριας.

Σε παιδιά και έφηβους θα πρέπει επίσης να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση της οστικής υγείας. Επίσης, οι έφηβοι και τα παιδιά είναι σημαντικό να ενημερώνονται για τις διατροφικές τους απαιτήσεις ανάλογα µε την ηλικία (συµπεριλαµβανοµένου του ασβεστίου και της βιταμίνης D), και για την τακτική άσκηση η οποία είναι ωφέλιμη για τη διατήρηση της οστικής υγείας. Οι αθλήτριες µε διαταραχές στην έμμηνο ρύση και χαµηλή ενεργειακή διαθεσιμότητα, θα πρέπει να ενημερώνονται για τους κινδύνους που σχετίζονται µε τη μειωμένη οστική πυκνότητα, τη μειωμένη συσσώρευση οστικής μάζας, την οστεοπόρωση και τα κατάγματα.

• Προπονητές

Οι προπονητές που βρίσκονται σε καθημερινή επαφή µε τις αθλήτριες είναι οι πλέον κατάλληλοι να αναγνωρίσουν έγκαιρα τα σημάδια της χρόνιας ενεργειακής ανεπάρκειας. Είναι πολύ σημαντικό οι προπονητές να κατέχουν ορισμένες ειδικές γνώσεις και ικανότητες ώστε να μπορούν να διαχειριστούν τις αθλήτριες που βρίσκονται σε κίνδυνο διατροφικών διαταραχών. Οι γνώσεις αυτές αφορούν (Sundgot-Borgen et al. 2013):

• τη βελτιστοποίηση της διατροφής, της σύνθεσης σώματος και της απόδοσης, 
• τη φυσική ανάπτυξη και την ωρίμανση σε σχέση µε την ηλικία, 
• τους παράγοντες κινδύνου και τις συνέπειες που σχετίζονται µε ακραίες δίαιτες και διατροφικές διαταραχές, 
• τις συνέπειες στην απόδοση από την απώλεια ιστού, 
• τους ψυχολογικούς παράγοντες που σχετίζονται µε την υγεία και την απόδοση, 
• τη διαχείριση θεμάτων που αφορούν στη δίαιτα και το βάρος του αθλητή, µε αναφορά σε κάποιο ειδικό όταν κρίνεται απαραίτητο, 
• την προσέγγιση των αθλητών µε διαταραχές στη σύνθεση σώματος ή διατροφική διαταραχή,
• τη συσχέτιση των διατροφικών συνηθειών µε την προπόνηση, την απόδοση και τη σύνθεση σώματος, 
• τις συνέπειες των ακραίων διατροφικών συμπεριφορών, της δυσλειτουργίας της έμμηνης ρύσης και της χαμηλής οστικής πυκνότητας στην υγεία και την απόδοση, και τέλος, 
• την αντίληψη ότι η απώλεια βάρους οδηγεί στην βελτίωση της απόδοσης, κάτι το οποίο δεν ισχύει πάντα.

Οι προπονητές μπορούν µέσω της εκπαίδευσης και της ενθάρρυνσης των αθλητριών να τις επηρεάσουν θετικά ώστε να αποκτήσουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Οι σωστές διατροφικές συμβουλές, το κατάλληλο πρόγραμμα προπόνησης και η χρήση διαγνωστικών εργαλείων, είναι ουσιαστικής σημασίας στη πρόληψη της αθλητικής τριάδας.

• Οικογένεια

Οι γονείς χρειάζεται να παρέχουν ένα περιβάλλον υποστήριξης, ασφάλειας και ενθάρρυνσης. Οι παρατηρήσεις των γονέων και η άσκηση πίεσης για βελτίωση μπορεί να γίνεται από τους γονείς με στόχο την παροχή κινήτρων ώστε η αθλήτρια να αποκτήσει περισσότερο πείσμα και να βελτιώσει την απόδοσή της, ωστόσο, στην πραγματικότητα, η αθλήτρια δεν εκλαμβάνει τις συμβουλές αυτές με τον ίδιο τρόπο. Η πίεση των γονέων οδηγεί σε απογοήτευση των αθλητών, απραξία και έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ψυχολογία τους. Στο κομμάτι του φαγητού, η κατανάλωση σπιτικών οικογενειακών γευμάτων έχει φανεί ότι έχει θετικά διατροφικά και αναπτυξιακά οφέλη για τους εφήβους. Το οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να πάψει να ασχολείται με το βάρος και τις δίαιτες συνεχώς. Ευεργετικό θα ήταν οι γονείς να αποφύγουν να κάνουν σχόλια αναφορικά με το βάρος ή το σώμα της έφηβης αθλήτριας, ούτε θετικά ούτε αρνητικά. Ακόμη κι αν παρατηρήσουν ότι το βάρος του αυξήθηκε δεν είναι σκόπιμο να το πουν γιατί ένα άτομο που έχει μία διαταραγμένη σχέση με την εικόνα του σώματος σου θα το εκλάβει ως «πάχυνες» και όχι ως «φαίνεσαι περισσότερο υγιής».

Συμπερασματικά, η διαταραγμένη διατροφή που εμφανίζουν ορισμένες αθλήτριες εξαιτίας της επιθυμίας τους για ένα λεπτό σώμα οδηγεί σε ενεργειακό περιορισμό ή υπερβολική άσκηση, µε αποτέλεσμα την παρουσία διατροφικών ανεπαρκειών. Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στον εµµηνορρυσιακό κύκλο της αθλήτριας εξαιτίας της επίδρασης στις ορμόνες που είναι απαραίτητες για την ορθή λειτουργία του έµµηνου κύκλου. Στην κατάσταση αυτή, διαταράσσεται η φυσιολογική έκκριση της ωχρινοτρόπου ορμόνης και περιορίζεται η έκκριση οιστρογόνων. Η µείωση οιστρογόνων σε συνδυασµό µε την ανεπάρκεια ασβεστίου και βιταμινών µπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση ή οστεοπενία σε νεαρή ηλικία. Η πρόληψη θα πρέπει να δίνει έμφαση στους παράγοντες κινδύνου που επιδέχονται μεταβολή όπως οι διατροφικές συνήθειες των αθλητριών, η πίεση που ασκείται από τους προπονητές και γονείς για ένα πολύ αδύνατο, χωρίς λίπος σώμα και σφαιρική ενημέρωση όλων για τις διαταραχές της έμμηνου ρύσεως και της σημασίας φυσιολογικής οστικής μάζας.

TrueMed-ForLivingMore

Βιβλιογραφία

American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Adolescent Health Care. ACOG Committee Opinion No. 349, November 2006: menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign. Obstet Gynecol. 2006;108(5) :1323–1328.

American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and Statistical Manual (DSM) of mental disorders DSM-5: Washington, DC: American Psychiatric Association.

Bratland-Sanda, S., & Sundgot-Borgen, J. (2013). Eating disorders in athletes: Overview of prevalence, risk factors and recommendations for prevention and treatment. European Journal of Sport Science, 13(5), 499–508.

Currie, A. (2010). Sport and eating disorders: Understanding and managing the risks. Asian Journal of Sports Medicine, 1(2), 63-68.

Daily, J. P., & Stumbo, J. R. (2018). Female Athlete Triad. Primary Care: Clinics in Office Practice.

Diaz A, Laufer MR, Breech LL; American Academy of Pediatrics Committee on Adolescence; American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Adolescent Health Care. Menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign. Pediatrics. 2006;118(5):2245–2250.

Kanis J.A., E. V. McCloskey, H. Johansson, C. Cooper, R. Rizzoli, J.-Y. Reginster (2019), European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women, Osteoporosis International, 30: 3-44.

Lane J.M., Russell L., Khan S.N. (2000), Osteoporosis, Clinical Orthopaedics and Related Research, 372: 139-150.

Nattiv A., Loucks A. B., Manore M. M., Sanborn C. F., Sundgot-Borgen J., Warren M. P., 2007. The Female Athlete Triad, Medicine & Science in Sports & Exercise, 1867-1882.

Palmer B. (2006), Διατροφικές διαταραχές και η αντιμετώπισή τους: Κλινικός οδηγός αξιολόγησης και θεραπείας, Αθήνα: Επιστημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Α.Ε.

Sundgot-Borgen J., Torstveit M. K., 2003. The Female Athlete Triad – The role of nutrition, Sportmedizin und Sporttraumatologie, 51 (1): 47–52.

Thompson, R. A., & Sherman, R. T. (1999). ‘‘Good athlete’’ traits and characteristics of anorexia nervosa: Are they similar? Eating Disorders, 7, 181-190.

Weiss Kelly, A. K., & Hecht, S. (2016). The Female Athlete Triad. Pediatrics, 138(2), e20160922. doi:10.1542/peds.2016-0922. 

Zachn K. N., Machin A. L. S., Hoch A. Z., 2011. Advances in Management of the Female Athlete Triad and Eating Disorders, Clinical Sport Medicine, 551–573.

Γονιδάκης Φ., Βάρσου Ε. (2008), Ψυχογενής Ανορεξία: Αποφυλακισμένες κοπέλες και το μονοπάτι προς την έξοδο, Αθήνα: ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ.

Διακογεωργίου Μ. (2014), Διατροφικές παρεμβάσεις με στόχο την πρόληψη της γυναικείας αθλητικής τριάδας, Αδημοσίευτη πτυχιακή εργασία: Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) Κρήτης.

Σκενδέρη Α. (2021), Αθλητική Τριάδα, Σημειώσεις στο μάθημα Διαταραχές μεταβολισμού και λήψης τροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.