Μάθε τους πιο συνηθισμένους μη αναστρέψιμους τύπους Άνοιας

Ελευθερία Αθανασοπούλου

Η άνοια είναι ένας γενικός όρος που αφορά στη μείωση της μνήμης. Επηρεάζει τρεις περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν: τη ομιλία, τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων. Αυτές οι αλλαγές καθιστούν δύσκολο για τα άτομα που έχουν άνοια να κάνουν βασικές καθημερινές δραστηριότητες. Η άνοια ταξινομείται σε δύο ομάδες, αναστρέψιμη (ψευδο-άνοια) και μη αναστρέψιμη (μη ψευδο-άνοια). Η μη αναστρέψιμη άνοια προκαλεί αλλαγές στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα.

Ένας στους τρεις ηλικιωμένους πεθαίνει με κάποια μορφή άνοιας γεγονός που ενισχύει την επιτακτικότητα της ανάπτυξης κάποιας υποστηρικτικής θεραπείας.

Οι πιο συνηθισμένοι μη αναστρέψιμοι τύποι άνοιας είναι οι εξής:

Νόσος ALzheimer

H νόσος Άλτσχάιμερ είναι ο πιο κοινός τύπος άνοιας (αποτελεί το 60 % όλων των περιπτώσεων άνοιας) και είναι η 6η κύρια αιτία θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες. (Πηγή: Alz.org) Αυτή η εγκεφαλική διαταραχή είναι μη αναστρέψιμη και εμφανίζεται κυρίως σε άτομα άνω των 65 ετών .Εξελίσσεται αργά και συνεχώς χειροτερεύει καταστρέφοντας τη μνήμη και τις δεξιότητες σκέψης. Γίνεται αρκετά σοβαρή σε βαθμό που διακόπτει τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής και όσοι την έχουν δεν είναι σε θέση να εκτελέσουν τις πιο απλές δραστηριότητες.

Εκδηλώνεται κυρίως με: απώλεια μνήμης , δυσκολία στην αφηρημένη σκέψη (πχ αδυναμία απλών υπολογιστικών πράξεων ),δυσκολία στο λόγο(εύρεση των σωστών λέξεων), έλλειψη προσανατολισμού (πχ ο ασθενής μπορεί εύκολα να χάσει το δρόμο για το σπίτι του), δυσκολία στη κρίση και στη λήψη αποφάσεων (πχ δεν μπορεί να κλείσει τη βρύση όταν τρέχει νερό η δεν ξέρει τη να κάνει όταν το φαγητό καίγεται στη κουζίνα), ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη ,στρες και επιθετικότητα.

Αγγειακή Άνοια

Η αγγειακή άνοια είναι η δεύτερη πιο κοινή μορφή άνοιας και ανέρχεται σε ποσοστό 20% όλων των περιπτώσεων άνοιας. Αυτή η ασθένεια μπορεί να συνυπάρχει με άλλους τύπους άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Alzheimer και της άνοιας των σωματιδίων Lewy. Παρόμοια συμπτώματα εμφανίζονται μεταξύ τους, γεγονός που μπορεί να κάνει δύσκολη τη διάγνωση του ακριβούς τύπου. Οι αιτίες της αγγειακής άνοιας περιλαμβάνουν εγκεφαλικό επεισόδιο, υπέρταση, κάπνισμα, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιακή ανακοπή, καρδιαγγειακές παθήσεις και ερυθηματώδης λύκος.

Άνοια Σωματιδίων Lewy

Η άνοια σωματιδίων Lewy είναι η τρίτη πιο κοινή μορφή άνοιας, που αντιπροσωπεύει το 5 έως 10 τοις εκατό των περιπτώσεων. Προκαλείται από εγκεφαλικές ανωμαλίες και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κατάθλιψη, σύγχυση, ψευδαισθήσεις, στάσιμη στάση, ακαμψία και σύρσιμο των ποδιών. Τα σωματίδια Lewy βρίσκονται και σε άλλες εγκεφαλικές διαταραχές, όπως η νόσος του Alzheimer και η νόσος του Parkinson. Η αλληλοεπικάλυψη των συμπτωμάτων μεταξύ της νόσου του Πάρκινσον και της άνοιας Lewy υποδηλώνει ότι η άνοια μπορεί να συνδέεται με τις ίδιες υποκείμενες ανωμαλίες στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την άλφα-συνουκλεΐνη, το κύριο συστατικό των σωμάτων Lewy.

Άνοια από τη Νόσο Parkinson

Η νόσος του Πάρκινσον είναι μια νευροεκφυλιστική διαταραχή που επηρεάζει τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου που παράγουν ντοπαμίνη. Η πρόοδος αυτής της νόσου είναι αργή και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν βραδύτητα, τρόμος, μυϊκή ακαμψία,ύβωση(καμπούρα), ευκοπωσία, κατάθλιψη και άνοια στα μεταγενέστερα στάδια. Η νόσος του Πάρκινσον εμφανίζεται παρόμοια με την άνοια των σωματιδίων Lewy. Ωστόσο το Parkinson φέρει εξαιρετικά διαφορετική κλινική εικόνα και κανένα άτομο δεν το βιώνει με τον ίδιο τρόπο. Το Parkinson επηρεάζει περίπου δέκα εκατομμύρια παγκοσμίως.

Μετωποκροταφική Άνοια

Η μετωπική άνοια αποτελεί περίπου το 5% των περιπτώσεων και προκαλείται από κυτταρική βλάβη που συρρικνώνει τους μετωπιαίους και τους κροταφικούς λοβούς του εγκεφάλου. Γενικά διαγιγνώσκεται σε άτομα ηλικίας 45-65 ετών(σε αντίθεση με τις προηγούμενες συχνές μορφές άνοιας που εμφανίζονται σε μεγαλύτερη ηλικία , η μετωποκροταφική εκφύλιση σπάνια συναντάται μετά τα 75 έτη) και η ασθένεια αρχίζει γενικά με αλλαγές στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά και μπορεί τελικά να οδηγήσει σε σοβαρή απώλεια μνήμης. Συνδέεται με μια ποικιλία γονιδιακών μεταλλάξεων, ωστόσο η ακριβής αιτία παραμένει άγνωστη.

Νόσος Huntington

Η νόσος του Huntington κληρονομείται με επικρατή τύπο κληρονόμησης, προκαλείται από ένα μονόκλωνο ελαττωματικό γονίδιο, και το άτομο που το κληρονομεί από γονέα που φέρει το γονίδιο Huntington’s τελικά θα το αναπτύξει. Το Huntington προκαλείται από την πρωτεΐνη «huntingtin (χαντινγκτινη)» της οποίας υψηλά επίπεδα δραστηριότητας ανευρίσκονται στον εγκέφαλο( μπορεί να εμπλέκεται σε χημική σηματοδότηση, μεταφορά υλικών, σύνδεση (δέσμευση) σε πρωτεΐνες και άλλες δομές και προστασία του κυττάρου από αυτοκαταστροφή (απόπτωση). Ελαττωματική λειτουργία της οδηγεί σε καταστροφή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν σύγχυση, απώλεια μνήμης, ψευδαισθήσεις, δυσκολίες συντονισμού, κινήσεις fidgeting / jerking (νευρικές κινήσεις) και αλλαγές συμπεριφοράς.

Νόσος Creutzfeldt-jakob

Η νόσος Creutzfeldt-Jakob αποτελεί τη συχνότερη μορφή μια γενικευμένης ομάδας παθήσεων που ονομάζονται σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες και προέρχονται από ελαττωματικές πρωτεΐνες.Η νόσος προσβάλλει περίπου ένα άτομο σε κάθε ένα εκατομμύριο ετησίως παγκοσμίως. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν περίπου 350 περιπτώσεις ετησίως. (Πηγή: Εθνικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Διαταραχών και Εγκεφαλικού). Μπορεί να μοιάζει με άλλες εγκεφαλικές διαταραχές, αλλά εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα. Τα συμπτώματα της CJD περιλαμβάνουν αλλαγές προσωπικότητας, άγχος, απώλεια μνήμης,γνωστική έκπτωση, μειωμένη σκέψη, θολή όραση, αϋπνία, δυσκολία στην ομιλία, μυικούς τραυματισμούς & πιθανή τύφλωση.

Χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια (ΧΤΕ)

Η χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια είναι μια εκφυλιστική εγκεφαλική νόσος που προκαλείται από επαναλαμβανόμενα χτυπήματα στο κεφάλι που υφίστανται για μια περίοδο ετών (Concussion Foundation.org). Το ΧΤΕ έχει βρεθεί σε στρατιωτικούς βετεράνους, θύματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης και σε αθλητές πυγμαχίας, ποδοσφαίρου, ποδοσφαίρου και χόκεϊ επί πάγου. Η εγκεφαλοπάθεια αυτή μπορεί να διαγνωστεί μόνο μετά το θάνατο μέσω ανάλυσης ιστού εγκεφάλου .Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία στη σκέψη, παρορμητική συμπεριφορά, κατάθλιψη, βραχυπρόθεσμη απώλεια μνήμης, δυσκολία στο σχεδιασμό, συναισθηματική αστάθεια, κατάχρηση ουσιών και αυτοκτονικές σκέψεις / συμπεριφορά.

Νόσος Pick

Η νόσος του Pick δεν είναι τόσο συχνή. Επηρεάζει τους μετωπιαίους λοβούς του εγκεφάλου και είναι μια προοδευτική μορφή άνοιας. Η άνοια μετωπιαίου λοβού συνήθως δεν σχετίζεται με απώλεια μνήμης στα αρχικά της στάδια. Διακρίνεται για την αφασία. Η αφασία αφαιρεί την δυνατότητα της επικοινωνίας αφού μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα ομιλίας, γραφής και κατανόησης της γλώσσας, τόσο λεκτικής όσο και γραπτής.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

• National Institute of Neurological Disorders and Stroke (https://www.ninds.nih.gov/Current-Research/Focus-Disorders/Alzheimers-Related-Dementias)

• Alzheimer’s Association

• National Council of Certified Dementia Practitioners Student Handbook

• Παπαθεοδωρόπουλος, Κ. 2015. Άνοια. [Κεφάλαιο Συγγράμματος]. Στο Παπαθεοδωρόπουλος, Κ. 2015. Έννοιες στην επιστήμη της μνήμης. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα

TrueMed-ForLivingMore