Αναστάσης Ρουμελιώτης

 Ρηγίνα Ελένη Βουλουμάνου

“Εντελώς ξαφνικά, τα πράγματα άρχισαν να μην πηγαίνουν και τόσο καλά. Άρχισα να χάνω τον έλεγχο της ζωής μου και, πάνω απο όλα του εαυτού μου. Δεν μπορούσα να συγκεντρώθω στις υποχρεώσεις μου για το πανεπιστήμιο, δεν μπορούσα να κοιμηθώ και, όταν κοιμόμουν, έβλεπα όνειρα για τον θάνατο. Φοβόμουν να παρακολουθήσω τα μαθήματα, φανταζόμουν οτι οι άλλοι μιλούσαν για μένα και, επιπλέον, άκουγα φωνές […].

Από την στιγμή που μετακόμισα στην αδερφή μου τα πράγματα συνέχισαν να χειροτερεύουν. […] Δεν μπορούσα να θυμηθώ τις υποχρεώσεις μου και είχα ένα σημειωματάριο γεμάτο υπενθυμίσεις για το τι έπρεπε να κάνω κάθε ημέρα. Προσπάθησα να μιλήσω στην αδερφή μου για αυτό, αλλά δεν κατάλαβε. Μου πρότεινε να δώ έναν ψυχίατρο, αλλά φοβόμουν να βγώ απο το σπίτι για να τον επισκεφτώ.

Μια μέρα αποφάσισα ότι δεν το άντεχα άλλο και έτσι πήρα 35 χάπια προποξυφαίνης. Την ίδια στιγμή μια φωνή μέσα μου μού είπε: «γιατί το έκανες αυτό; Τώρα δεν θα πάς στον παράδεισο». Εκείνη την στιγμή διαπίστωσα οτι δεν ήθελα πραγματικά να πεθάνω. […]’’

Στη νεαρή γυναίκα, που περιγράφεται παραπάνω, δόθηκε η διάγνωση της σχιζοφρένειας. Αν και η σχιζοφρένεια προσβάλει κατά μέσον όρο το 1% του γενικού πληθυσμού, ο Π.Ο.Υ. την κατατάσσει μέσα στις 10 ασθένειες με την σοβαρότερη επιβάρυνση σε δείκτες καθημερινής, κοινωνικής και επαγγελματικής λειτουργικότητας. Χαρακτηρίζεται απο διαταραχή στην σκέψη, στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά. Στο παρόν άρθρο πραγματοποιείται μια εναλλακτική προσέγγιση της πολυδιάστατης αυτής ψυχικής διαταραχής μέσα από την ζωή του επιστήμονα John Nash όπως παρουσιάζεται στην ταινία A Beautiful mind και του μουσικού Tom Harrel.

Κλινική Εικόνα

Δεν υπάρχουν ούτε ειδικά συμπτώματα ούτε ειδικοί βιολογικοί δείκτες διαγνωστικοί της σχιζοφρένειας. Πρόκειται για μία νόσο με ετερογένεια και μεγάλο εύρος συμπτωμάτων, τα οποία χωρίζονται σε τρείς ομάδες :

● Θετικά ● Αρνητικά ● Αποδιοργανωτικά

“A beautiful mind”: Μία ταινία παραγωγής του 2001 βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο της Σίλβιας Νασάρ, η οποία είναι αφιερωμένη στην ζωή του John Nash, θα μας βοηθήσει να γνωρίσουμε τη σχιζοφρένεια. Ο John γίνεται δεκτός στο πανεπιστήμιο Πρίστον, οπού αναζητά την δική του προτότυπη ιδέα για να ξεχωρίσει στον χώρο της επιστήμης. Τα πρώτα συμπτώματα της σχιζοφρένειας αρχίζουν να εμφανίζονται την ίδια περίοδο, γύρω στα 20 του χρόνια δίχως να γίνονται αντιληπτά.

Στις πρώτες κιόλας σκηνές της ταινίας ο John εμφανίζεται να συνομιλεί στο δωμάτιό του με τον νέο του συγκάτοικο, Charles. Όμως, τα φαινόμενα απατούν, καθώς αργότερα αντιλαμβανόμαστε ότι ο Charles δεν είναι τίποτα παραπάνω απο ένα δημιούργημα της φαντασίας, μια οπτική ψευδαίσθηση του Nash.

H ανακάλυψη της ιδέας της δυναμικής διοίκησης τον οδήγησε στη θέση διδάκτορα στο MIT. Μια επίσκεψη του στο πεντάγωνο γίνεται η αφορμή νέων παραισθήσεων με την μορφή του Γουίλιαμ Πάρκερ. Ο μυστηριώδης Επόπτης του Υπουργείου Αμύνης αναθέτει στον John νέα καθήκοντα για την αντιμετώπιση μιας ενδεχόμενης Σοβιετικής απειλής. Στην παραπάνω σκηνή ο John φαντάζεται την τοποθέτηση ενός ειδικού μικροτσίπ στο χέρι του.

Μετά τη διάγνωση της ασθένειας του, η γυναίκα και οι συνάδελφοι του John ανακαλύπτουν τελικά πάνω σε τι ασχολούνταν. Η εμμονή του για αναζήτηση κρυμμένων μοτίβων σε περιοδικά και εφημερίδες που μόνο ο ίδιος μπορεί να εντοπίσει είναι ανάλογη της διαταραχής σκέψης που βιώνουν οι πάσχοντες απο σχιζοφρένεια.

Παρά τις δυσκολιές της ασθένειας του ο John Nash κατάφερε να διακριθεί στο χώρο της επιστήμης και να κερδίσει το βραβείο Nobel το 1994 για το επαναστατικό του έργο για τη «θεωρία των παιγνίων». Δεν κατάφερε ποτέ να θεραπευτεί πλήρως, έμαθε όμως, να αγνοεί τις παραισθήσεις του και να ζεί με αυτές.

‘Tom Harrel ένας άλλος John Nash…’

O Tom Harrel είναι ένας πολύ γνωστός και πολυβραβευμένος Αμερικανός τρομπετίστας και συνθέτης της Jazz σκηνής. Τη δεκαετία του ΄70 ήταν πολύ φημισμένος για τις μουσικές του ικανότητες και για τον τρόπο που συνέθετε μελωδίες. Ξεκίνησε να παίζει τρομπέτα στα οκτώ του μόλις χρόνια και έπειτα αποφοιτώντας από το πανεπιστήμιο έφτιαξε τη δική του μπάντα. Κέρδισε τρεις φορές τον τίτλο του “Trumpeter of the Year και πολλά ακόμα βραβεία. Επίσης το άλμπουμ του «Times Mirror» απέσπασε το βραβείο Grammy. O Tom Harrel σε πολλές περιπτώσεις παρομοιάζεται με τον John Nash, αφού έπασχε και αυτός από σχιζοφρένεια και παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε κατάφερε να διακριθεί στη μουσική σκήνη της εποχής.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα της αδερφής του σε μια συνέντευξη που έδωσε δήλωσε ότι όταν ο Tom ήταν δεκαοχτώ χρονών και είχε μπει στο πανεπιστήμιο προσπάθησε να αυτοκτονήσει. Συγκεκριμένα η ίδια είπε:

Δέχτηκα μία κλήση ότι ο αδερφός μου έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Μπήκα μέσα και είδα παντού αίματα και ρώτησα «Τι συνέβη;». Ο ίδιος απάντησε ότι αφού ήπιε το χυμό του οι φωνές του είπαν να περάσει μέσα από το παράθυρο.’

Τελικά το καλοκαίρι του 1967 ο Tom διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια. Όμως, παρά τις δυσκολίες της ψυχικής του ασθένειας κατάφερε να αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο το 1969. Μέλη της μπάντας του αναφέρουν ότι κάθε φορά που ο Tom βίωνε κάποιο ψυχική κατάρρευση εξαιτίας της ασθένειας του σταματούσε για μερικά λεπτά ότι και αν έκανε, έπαιρνε τα φάρμακα του και επέστρεφε αργότερα όταν ένιωθε και πάλι καλύτερα.

Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας του Tom είχαν αρνητική επιρροή πάνω του, αφού ήταν πολύ έντονα και τον δυσκόλευαν σε σημαντικό βαθμό στην καθημερινότητα του. Μάλιστα ο πιανίστας της μπάντας σε σχετική συνέντευξη αναφέρει ότι:

‘Θεωρώ ότι όλοι το βλέπαμε. Δεν μας το ανακοίνωνε λέγοντας μας «Κάθομαι και ακούω φωνές», αλλά υπήρχαν πολύ απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά του χωρίς λόγο.’

Ο Harrel μάλιστα αντιμετώπιζε μια σημαντική δυσκολία στο να εκφράζει τα συναισθήματα του. Ωστόσο ανέπτυξε εναλλακτικές ικανότητες που σχετίζονταν με τη μουσική του και κατάφερνε να περνάει τα συναισθήματα του μέσα από τα κομμάτια που έπαιζε ή συνέθετε. Κάποιο από τα αντιψυχωσικά φάρμακα που του χορηγήθηκαν κατά καιρούς για να μπορεί να ρυθμίζει την παράνοια και τις ψευδαισθήσεις του, του προκάλεσε ένα πολύ επικίνδυνο σύνδρομο με αποτέλεσμα να σταματήσει τη λήψη των φαρμάκων του προσωρινά. Ο Tom ωστόσο αρνήθηκε να ξεκινήσει μια νέα φαρμακευτική θεραπεία με αποτέλεσμα έξι μήνες να μην λαμβάνει κανένα φάρμακο και η γυναίκα του αναφέρει ότι το διάστημα αυτό η κατάσταση γινόταν ακόμα χειρότερη με αποτέλεσμα εκείνη να ανησυχεί για την υγεία του:

‘Εκείνες τις στιγμές αναρωτιέμαι «Τι κάνω;», «Υπάρχει ελπίδα;». Αλλά συνέχεια καταλήγω στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να τα παρατήσω και ότι πρέπει να συνεχίσω να προσπαθώ.’

Σε μια σχετική έρευνα των Kaufman και Paul το 2014, οι ίδιοι δήλωσαν ότι η σχιζοφρένεια χαρακτηρίζεται από δημιουργικότητα και πρωτοτυπία. Όπως οι παραπάνω προσωπικότητες που αναφέραμε, έτσι και αρκετά άτομα που έχουν διαγνωσθεί με σχιζοφρένεια εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα δημιουργική σκέψη, αφού ουσιαστικά είναι οι δημιουργοί των δικών τους σκέψεων και παραισθήσεων.

Συμπτωματολογία

Πορεία και πρόγνωση

• Η νόσος εισβάλλει κατά την όψιμη εφηβεία και πριν την έναρξη της εμφανίζονται άγχος, φόβος, σύγχυση ή κατάθλιψη.

• Κλασσικά η σχιζοφρένεια προκαλεί προοδευτική έκπτωση με χρόνια πορεία στην οποία παρεμβάλλονται οξέα επεισόδια.

• Κατά την πορεία της νόσου τα θετικά συμπτώματα τείνουν να εξασθενούν, ενώ τα αρνητικά συνήθως επιτείνονται.

• Πιθανότητες υποτροπής του ασθενή σε μια διετία είναι 40% με θεραπεία και 80% χωρίς.

• Κανόνας των 3/3 για την πρόγνωση των ασθενών:

  1) 1/3 των ασθενών έχουν σχετικά φυσιολογική ζωή.

  2) 1/3 έχουν σημαντικά συμπτώματ, αλλά είναι σε θέση να λειτουργούν χάρις σε ένα υποστηρικτικό οικογενειακό και κοινωνικό δίκτυο.

  3) 1/3 χρήζουν συχνών νοσηλειών, συνεχούς υποστήριξης και πιθανής ιδρυματικής περίθαλψης.

Θεραπεία

Η οργάνωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης στοχεύει στην μείωση των συμπτωμάτων, στην ενίσχυση της προσαρμοστικής ικανότητας του ασθενούς και στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση του.

• Αντιψυχωσική φαρμακευτική αγωγή: περιλαμβάνει αντιψυχωσικά φάρμακα 1^ης γενιάς (κλασσικά) και 2^ης γενιάς (άτυπα) που εμφανίζουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Η μακροχρόνια χρήση αντιψυχωσικής αγωγής σχετίζεται με λιγότερες υποτροπές απο την επιλεκτική χρήση της σε εξάρσεις της συμπτωματολογίας.

• Άλλα φάρμακα: Περιορισμένη χρήση αγχολυτικών, ηρεμιστικών φαρμάκων όπως οι βενζοδιαζεπίνες είναι συχνά επιβεβλημένη σε οξεία επεισόδια. Επιπλέον, όταν πληρούνται τα κριτήρια καταθλιπτικής διαταραχής η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων είναι ωφέλιμη.

• Ψυχολογική υποστήριξη και ψυχοθεραπεία:
  

  1. Γνωσιακή ψυχοθεραπεία: Στοχεύει (α) στην εγκαθίδρυση συνεργατικότητας με τον ιατρό μέσα απο ένα θεραπευτικό περιβαλλον εμπιστοσύνης, υποστήριξης και συνεργασίας, (β) στην εκπαίδευση του ασθενούς για την φύση της ασθένειας του και μείωση του αυτοστιγματισμού, (γ) στην μείωση του στρές και (δ) στην μείωση των υποτροπών. Η αποτελεσματικότητα της γνωσιακής ψυχοθεραπείας ως συμπληρωματική στην φαρμακευτική αγωγη, αφορά κυρίως την καλύτερη συμμόρφωση στην τελευταία και στην βελτίωση των θετικών συμπτωμάτων της νόσου.

  2. Οικογενειακή ψυχοθεραπεία: Έχει εδραιωθεί εξαιτίας της αδιαμφισβήτητης επιρροής του «οικογενειακού εκφραζόμενου συναισθήματος» στην πορεία και πρόγνωση της νόσου. Ασθενείς που ζούν σε οικογενειακό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται απο υπέρμετρη παρεμβατικότητα, υπερπροστατευτικότητα, επικριτική στάση έχουν διπλάσια πιθανότητα υποτροπής σε έναν χρόνο.

  3. Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση: η διαδικάσία αυτή δίνει την ευκαιρία σε αυτά τα άτομα να φτάσουν στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο λειτουργικότητας μέσα στην κοινωνία. Με την κείμενη νομοθεσία ασθενείς με ψυχιατρικές ασθένειες μπορούν να απασχοληθούν σε θέσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες , ενώ μερικοί υποαπασχολούνται ως ευκαιριακοί υπάλληλοι.

Το κοινωνικό στίγμα θεωρείται το μεγαλύτερο εμπόδιο στη ανάρρωση των ασθενών με σχιζοφρένεια. Πολλές μελέτες δείχνουν οτι ο γενικός πληθυσμός θεωρεί τους σχιζοφρενείς εξαιρετικά βίαιους, ανικανους να πάρουν αποφάσεις για τη θεραπεία τους και τον εαυτό τους. Σκοπός του άρθρου είναι η κατανόηση της σχιζοφρένειας ως μια πολυπαραγοντική ασθένεια αλλά και η αναγνώριση της αξίας των ασθενών που παραμένουν άνθρωποι δημιουργικοί και χαρισματικοί. Για την ομαλή ένταξη των ανθρώπων αυτών στην κοινωνία πρέπει να υπάρξουν οι κατάληλες υποδομές στις οποίες θα έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τις ικανότητες τους.

Βιβλιογραφία :

• Παπαδημητρίου Ν.Γ., Λιάππας Α.Ι. ,Λύκουρας Ε., Σύγχρονη Ψυχιατρική, ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ, Αθήνα, 2019

• Economou MP, Stefanis NC, Papadimitriou NG., Schizophrenia and stigma : Old problems, new challenges, In : Kasper S, Papadimitriou GN (eds) Schizophrenia. Informa healthcare UK, 2009 :299 – 309

• Kring MA, Davison CG, Neale M J, Johnson LS, Ψυχοπαθολογία, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2007

Πηγές από διαδίκτυο :

• https://www.researchgate.net/publication/335651734_, Schizophrenia behind the Great Jazz, Aranti Hersa, Poewandari Elizabeth Kristi, Basri Agustin Sukarlan

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27633376/, Improving Current Treatments for Schizophrenia, Maric P Nadja, Jovicic J Milica, Mihalevic Marina, Miljevic Cedo

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11160792/, A typical antipsychotics: new directions and new challenges in the treatment of schizophrenia, Kapur S. , Remington G.

 Αναστάσης Ρουμελιώτης

 Ρηγίνα Ελένη Βουλουμάνου

“Εντελώς ξαφνικά, τα πράγματα άρχισαν να μην πηγαίνουν και τόσο καλά. Άρχισα να χάνω τον έλεγχο της ζωής μου και, πάνω απο όλα του εαυτού μου. Δεν μπορούσα να συγκεντρώθω στις υποχρεώσεις μου για το πανεπιστήμιο, δεν μπορούσα να κοιμηθώ και, όταν κοιμόμουν, έβλεπα όνειρα για τον θάνατο. Φοβόμουν να παρακολουθήσω τα μαθήματα, φανταζόμουν οτι οι άλλοι μιλούσαν για μένα και, επιπλέον, άκουγα φωνές […].

Από την στιγμή που μετακόμισα στην αδερφή μου τα πράγματα συνέχισαν να χειροτερεύουν. […] Δεν μπορούσα να θυμηθώ τις υποχρεώσεις μου και είχα ένα σημειωματάριο γεμάτο υπενθυμίσεις για το τι έπρεπε να κάνω κάθε ημέρα. Προσπάθησα να μιλήσω στην αδερφή μου για αυτό, αλλά δεν κατάλαβε. Μου πρότεινε να δώ έναν ψυχίατρο, αλλά φοβόμουν να βγώ απο το σπίτι για να τον επισκεφτώ.

Μια μέρα αποφάσισα ότι δεν το άντεχα άλλο και έτσι πήρα 35 χάπια προποξυφαίνης. Την ίδια στιγμή μια φωνή μέσα μου μού είπε: «γιατί το έκανες αυτό; Τώρα δεν θα πάς στον παράδεισο». Εκείνη την στιγμή διαπίστωσα οτι δεν ήθελα πραγματικά να πεθάνω. […]’’

Στη νεαρή γυναίκα, που περιγράφεται παραπάνω, δόθηκε η διάγνωση της σχιζοφρένειας. Αν και η σχιζοφρένεια προσβάλει κατά μέσον όρο το 1% του γενικού πληθυσμού, ο Π.Ο.Υ. την κατατάσσει μέσα στις 10 ασθένειες με την σοβαρότερη επιβάρυνση σε δείκτες καθημερινής, κοινωνικής και επαγγελματικής λειτουργικότητας. Χαρακτηρίζεται απο διαταραχή στην σκέψη, στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά. Στο παρόν άρθρο πραγματοποιείται μια εναλλακτική προσέγγιση της πολυδιάστατης αυτής ψυχικής διαταραχής μέσα από την ζωή του επιστήμονα John Nash όπως παρουσιάζεται στην ταινία A Beautiful mind και του μουσικού Tom Harrel.

Κλινική Εικόνα

Δεν υπάρχουν ούτε ειδικά συμπτώματα ούτε ειδικοί βιολογικοί δείκτες διαγνωστικοί της σχιζοφρένειας. Πρόκειται για μία νόσο με ετερογένεια και μεγάλο εύρος συμπτωμάτων, τα οποία χωρίζονται σε τρείς ομάδες :

● Θετικά ● Αρνητικά ● Αποδιοργανωτικά

“A beautiful mind”: Μία ταινία παραγωγής του 2001 βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο της Σίλβιας Νασάρ, η οποία είναι αφιερωμένη στην ζωή του John Nash, θα μας βοηθήσει να γνωρίσουμε τη σχιζοφρένεια. Ο John γίνεται δεκτός στο πανεπιστήμιο Πρίστον, οπού αναζητά την δική του προτότυπη ιδέα για να ξεχωρίσει στον χώρο της επιστήμης. Τα πρώτα συμπτώματα της σχιζοφρένειας αρχίζουν να εμφανίζονται την ίδια περίοδο, γύρω στα 20 του χρόνια δίχως να γίνονται αντιληπτά.

Στις πρώτες κιόλας σκηνές της ταινίας ο John εμφανίζεται να συνομιλεί στο δωμάτιό του με τον νέο του συγκάτοικο, Charles. Όμως, τα φαινόμενα απατούν, καθώς αργότερα αντιλαμβανόμαστε ότι ο Charles δεν είναι τίποτα παραπάνω απο ένα δημιούργημα της φαντασίας, μια οπτική ψευδαίσθηση του Nash.

Στην αναζήτηση της δικής του πρωτότυπης ιδέας, ο Nash εμφανίζεται απομονωμένος για αρκετές μέρες στην βιβλιοθήκη παραμελώντας τις κοινωνικές του σχέσεις και την υγεία του.

H ανακάλυψη της ιδέας της δυναμικής διοίκησης τον οδήγησε στη θέση διδάκτορα στο MIT. Μια επίσκεψη του στο πεντάγωνο γίνεται η αφορμή νέων παραισθήσεων με την μορφή του Γουίλιαμ Πάρκερ. Ο μυστηριώδης Επόπτης του Υπουργείου Αμύνης αναθέτει στον John νέα καθήκοντα για την αντιμετώπιση μιας ενδεχόμενης Σοβιετικής απειλής. Στην παραπάνω σκηνή ο John φαντάζεται την τοποθέτηση ενός ειδικού μικροτσίπ στο χέρι του.

Οι παραληρητικές ιδέες αποκτούν διωκτικό περιεχόμενο, όταν ο John ανησυχεί οτι τον παρακολουθούν και φοβάται για την ζωή του. Αδυνατώντας να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από την φαντασία πιστεύει οτι βρίσκεται υπό συνεχή και οργανωμένη δίωξη.

Μετά τη διάγνωση της ασθένειας του, η γυναίκα και οι συνάδελφοι του John ανακαλύπτουν τελικά πάνω σε τι ασχολούνταν. Η εμμονή του για αναζήτηση κρυμμένων μοτίβων σε περιοδικά και εφημερίδες που μόνο ο ίδιος μπορεί να εντοπίσει είναι ανάλογη της διαταραχής σκέψης που βιώνουν οι πάσχοντες απο σχιζοφρένεια.

Σε μια προσπάθεια να αποδείξει οτι ο κόσμος του είναι αληθινός, ο John τραυματίζει τον εαυτό του για να βρεί το κρυμένο μικροτσίπ. Είναι σημαντικό να αναφερθεί σε αυτό το σημείο, ότι οι ασθενείς με σχιζοφρένεια αποτελούν μεγαλύτερη απειλή για τον εαυτό τους παρά για τους ανθρώπους γύρω τους.

Παρά τις δυσκολιές της ασθένειας του ο John Nash κατάφερε να διακριθεί στο χώρο της επιστήμης και να κερδίσει το βραβείο Nobel το 1994 για το επαναστατικό του έργο για τη «θεωρία των παιγνίων». Δεν κατάφερε ποτέ να θεραπευτεί πλήρως, έμαθε όμως, να αγνοεί τις παραισθήσεις του και να ζεί με αυτές.

‘Tom Harrel ένας άλλος John Nash…’

O Tom Harrel είναι ένας πολύ γνωστός και πολυβραβευμένος Αμερικανός τρομπετίστας και συνθέτης της Jazz σκηνής. Τη δεκαετία του ΄70 ήταν πολύ φημισμένος για τις μουσικές του ικανότητες και για τον τρόπο που συνέθετε μελωδίες. Ξεκίνησε να παίζει τρομπέτα στα οκτώ του μόλις χρόνια και έπειτα αποφοιτώντας από το πανεπιστήμιο έφτιαξε τη δική του μπάντα. Κέρδισε τρεις φορές τον τίτλο του “Trumpeter of the Year και πολλά ακόμα βραβεία. Επίσης το άλμπουμ του «Times Mirror» απέσπασε το βραβείο Grammy. O Tom Harrel σε πολλές περιπτώσεις παρομοιάζεται με τον John Nash, αφού έπασχε και αυτός από σχιζοφρένεια και παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε κατάφερε να διακριθεί στη μουσική σκήνη της εποχής.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα της αδερφής του σε μια συνέντευξη που έδωσε δήλωσε ότι όταν ο Tom ήταν δεκαοχτώ χρονών και είχε μπει στο πανεπιστήμιο προσπάθησε να αυτοκτονήσει. Συγκεκριμένα η ίδια είπε:

Δέχτηκα μία κλήση ότι ο αδερφός μου έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Μπήκα μέσα και είδα παντού αίματα και ρώτησα «Τι συνέβη;». Ο ίδιος απάντησε ότι αφού ήπιε το χυμό του οι φωνές του είπαν να περάσει μέσα από το παράθυρο.’

Τελικά το καλοκαίρι του 1967 ο Tom διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια. Όμως, παρά τις δυσκολίες της ψυχικής του ασθένειας κατάφερε να αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο το 1969. Μέλη της μπάντας του αναφέρουν ότι κάθε φορά που ο Tom βίωνε κάποιο ψυχική κατάρρευση εξαιτίας της ασθένειας του σταματούσε για μερικά λεπτά ότι και αν έκανε, έπαιρνε τα φάρμακα του και επέστρεφε αργότερα όταν ένιωθε και πάλι καλύτερα.

Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας του Tom είχαν αρνητική επιρροή πάνω του, αφού ήταν πολύ έντονα και τον δυσκόλευαν σε σημαντικό βαθμό στην καθημερινότητα του. Μάλιστα ο πιανίστας της μπάντας σε σχετική συνέντευξη αναφέρει ότι:

‘Θεωρώ ότι όλοι το βλέπαμε. Δεν μας το ανακοίνωνε λέγοντας μας «Κάθομαι και ακούω φωνές», αλλά υπήρχαν πολύ απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά του χωρίς λόγο.’

Ο Harrel μάλιστα αντιμετώπιζε μια σημαντική δυσκολία στο να εκφράζει τα συναισθήματα του. Ωστόσο ανέπτυξε εναλλακτικές ικανότητες που σχετίζονταν με τη μουσική του και κατάφερνε να περνάει τα συναισθήματα του μέσα από τα κομμάτια που έπαιζε ή συνέθετε. Κάποιο από τα αντιψυχωσικά φάρμακα που του χορηγήθηκαν κατά καιρούς για να μπορεί να ρυθμίζει την παράνοια και τις ψευδαισθήσεις του, του προκάλεσε ένα πολύ επικίνδυνο σύνδρομο με αποτέλεσμα να σταματήσει τη λήψη των φαρμάκων του προσωρινά. Ο Tom ωστόσο αρνήθηκε να ξεκινήσει μια νέα φαρμακευτική θεραπεία με αποτέλεσμα έξι μήνες να μην λαμβάνει κανένα φάρμακο και η γυναίκα του αναφέρει ότι το διάστημα αυτό η κατάσταση γινόταν ακόμα χειρότερη με αποτέλεσμα εκείνη να ανησυχεί για την υγεία του:

‘Εκείνες τις στιγμές αναρωτιέμαι «Τι κάνω;», «Υπάρχει ελπίδα;». Αλλά συνέχεια καταλήγω στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να τα παρατήσω και ότι πρέπει να συνεχίσω να προσπαθώ.’

Σε μια σχετική έρευνα των Kaufman και Paul το 2014, οι ίδιοι δήλωσαν ότι η σχιζοφρένεια χαρακτηρίζεται από δημιουργικότητα και πρωτοτυπία. Όπως οι παραπάνω προσωπικότητες που αναφέραμε, έτσι και αρκετά άτομα που έχουν διαγνωσθεί με σχιζοφρένεια εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα δημιουργική σκέψη, αφού ουσιαστικά είναι οι δημιουργοί των δικών τους σκέψεων και παραισθήσεων.

Συμπτωματολογία

Πορεία και πρόγνωση

• Η νόσος εισβάλλει κατά την όψιμη εφηβεία και πριν την έναρξη της εμφανίζονται άγχος, φόβος, σύγχυση ή κατάθλιψη.

• Κλασσικά η σχιζοφρένεια προκαλεί προοδευτική έκπτωση με χρόνια πορεία στην οποία παρεμβάλλονται οξέα επεισόδια.

• Κατά την πορεία της νόσου τα θετικά συμπτώματα τείνουν να εξασθενούν, ενώ τα αρνητικά συνήθως επιτείνονται.

• Πιθανότητες υποτροπής του ασθενή σε μια διετία είναι 40% με θεραπεία και 80% χωρίς.

• Κανόνας των 3/3 για την πρόγνωση των ασθενών:

  1) 1/3 των ασθενών έχουν σχετικά φυσιολογική ζωή.

  2) 1/3 έχουν σημαντικά συμπτώματ, αλλά είναι σε θέση να λειτουργούν χάρις σε ένα υποστηρικτικό οικογενειακό και κοινωνικό δίκτυο.

  3) 1/3 χρήζουν συχνών νοσηλειών, συνεχούς υποστήριξης και πιθανής ιδρυματικής περίθαλψης.

Θεραπεία

Η οργάνωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης στοχεύει στην μείωση των συμπτωμάτων, στην ενίσχυση της προσαρμοστικής ικανότητας του ασθενούς και στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση του.

• Αντιψυχωσική φαρμακευτική αγωγή: περιλαμβάνει αντιψυχωσικά φάρμακα 1^ης γενιάς (κλασσικά) και 2^ης γενιάς (άτυπα) που εμφανίζουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Η μακροχρόνια χρήση αντιψυχωσικής αγωγής σχετίζεται με λιγότερες υποτροπές απο την επιλεκτική χρήση της σε εξάρσεις της συμπτωματολογίας.

• Άλλα φάρμακα: Περιορισμένη χρήση αγχολυτικών, ηρεμιστικών φαρμάκων όπως οι βενζοδιαζεπίνες είναι συχνά επιβεβλημένη σε οξεία επεισόδια. Επιπλέον, όταν πληρούνται τα κριτήρια καταθλιπτικής διαταραχής η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων είναι ωφέλιμη.

• Ψυχολογική υποστήριξη και ψυχοθεραπεία:
  

  1. Γνωσιακή ψυχοθεραπεία: Στοχεύει (α) στην εγκαθίδρυση συνεργατικότητας με τον ιατρό μέσα απο ένα θεραπευτικό περιβαλλον εμπιστοσύνης, υποστήριξης και συνεργασίας, (β) στην εκπαίδευση του ασθενούς για την φύση της ασθένειας του και μείωση του αυτοστιγματισμού, (γ) στην μείωση του στρές και (δ) στην μείωση των υποτροπών. Η αποτελεσματικότητα της γνωσιακής ψυχοθεραπείας ως συμπληρωματική στην φαρμακευτική αγωγη, αφορά κυρίως την καλύτερη συμμόρφωση στην τελευταία και στην βελτίωση των θετικών συμπτωμάτων της νόσου.

  2. Οικογενειακή ψυχοθεραπεία: Έχει εδραιωθεί εξαιτίας της αδιαμφισβήτητης επιρροής του «οικογενειακού εκφραζόμενου συναισθήματος» στην πορεία και πρόγνωση της νόσου. Ασθενείς που ζούν σε οικογενειακό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται απο υπέρμετρη παρεμβατικότητα, υπερπροστατευτικότητα, επικριτική στάση έχουν διπλάσια πιθανότητα υποτροπής σε έναν χρόνο.

  3. Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση: η διαδικάσία αυτή δίνει την ευκαιρία σε αυτά τα άτομα να φτάσουν στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο λειτουργικότητας μέσα στην κοινωνία. Με την κείμενη νομοθεσία ασθενείς με ψυχιατρικές ασθένειες μπορούν να απασχοληθούν σε θέσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες , ενώ μερικοί υποαπασχολούνται ως ευκαιριακοί υπάλληλοι.

Το κοινωνικό στίγμα θεωρείται το μεγαλύτερο εμπόδιο στη ανάρρωση των ασθενών με σχιζοφρένεια. Πολλές μελέτες δείχνουν οτι ο γενικός πληθυσμός θεωρεί τους σχιζοφρενείς εξαιρετικά βίαιους, ανικανους να πάρουν αποφάσεις για τη θεραπεία τους και τον εαυτό τους. Σκοπός του άρθρου είναι η κατανόηση της σχιζοφρένειας ως μια πολυπαραγοντική ασθένεια αλλά και η αναγνώριση της αξίας των ασθενών που παραμένουν άνθρωποι δημιουργικοί και χαρισματικοί. Για την ομαλή ένταξη των ανθρώπων αυτών στην κοινωνία πρέπει να υπάρξουν οι κατάληλες υποδομές στις οποίες θα έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τις ικανότητες τους.

Βιβλιογραφία :

• Παπαδημητρίου Ν.Γ., Λιάππας Α.Ι. ,Λύκουρας Ε., Σύγχρονη Ψυχιατρική, ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ, Αθήνα, 2019

• Economou MP, Stefanis NC, Papadimitriou NG., Schizophrenia and stigma : Old problems, new challenges, In : Kasper S, Papadimitriou GN (eds) Schizophrenia. Informa healthcare UK, 2009 :299 – 309

• Kring MA, Davison CG, Neale M J, Johnson LS, Ψυχοπαθολογία, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2007

Πηγές από διαδίκτυο :

• https://www.researchgate.net/publication/335651734_, Schizophrenia behind the Great Jazz, Aranti Hersa, Poewandari Elizabeth Kristi, Basri Agustin Sukarlan

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27633376/, Improving Current Treatments for Schizophrenia, Maric P Nadja, Jovicic J Milica, Mihalevic Marina, Miljevic Cedo

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11160792/, A typical antipsychotics: new directions and new challenges in the treatment of schizophrenia, Kapur S. , Remington G.