Συνέντευξη με τον χειρούργο ενδοκρινών αδένων Κωνσταντίνο Αποστόλου, για τον καρκίνο του θυρεοειδούς

Σταματία Κύρλα

• Κ. Αποστόλου ας ξεκινήσουμε λίγο πιο γενικά με κάποιες πληροφορίες σχετικά με τον θυρεοειδή αδένα και την φυσιολογική του λειτουργία.

Ο θυρεοειδής αδένας αποτελεί έναν ενδοκρινή αδένα βάρους περίπου 17 γρ. που εντοπίζεται στην πρόσθια επιφάνεια του τραχήλου, κάτωθεν του ομώνυμου θυρεοειδούς χόνδρου του λάρυγγα. Aποτελείται από δύο λοβούς, δεξιό και αριστερό, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους μέσω του ισθμού. Στο 30% των ανθρώπων συνυπάρχει φυσιολογικά και ένας επιπλέον λοβός, ο πυραμοειδής λοβός του θυρεοειδούς.

Η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα συνίσταται στη σύνθεση από τα θυλακιώδη κύτταρα και ακολούθως στην έκκριση στην κυκλοφορία του αίματος των ορμονών τετραϊωδοθυρονίνη ή θυροξίνη (T4) και τριιωδοθυρονίνη (T3). Η σύνθεση και έκκρισή τους στην κυκλοφορία ρυθμίζεται μέσω παλίνδρομου μηχανισμού από την θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται στην υπόφυση.

Η θυροξίνη (T4) και η τριιωδοθυρονίνη (T3) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του συνόλου των ιστών του ανθρωπίνου σώματος, συμβάλλοντας συνεπώς στη σωστή σωματική ανάπτυξη, όπως και στη διαχείριση της ενέργειας και της θερμοκρασίας του οργανισμού, εξασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία του συνόλου των οργάνων του σώματος. Απαραίτητο για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών είναι το ιώδιο, το οποίο προσλαμβάνεται με τη διατροφή.

• Καρκίνος του θυρεοειδούς. Πώς θα τον ορίζατε και πόσοι τύποι υπάρχουν;

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς αδένα αναφέρεται στον υπέρμετρο και ταυτόχρονα ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό κάποιων θυρεοειδικών κυττάρων. Η νόσος εμφανίζει μία ραγδαία αύξηση της συχνότητάς της τα τελευταία έτη, η οποία αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην συχνότερη διενέργεια απεικονιστικών εξετάσεων του τραχήλου για κάποια άλλη πάθηση σε σχέση με το παρελθόν.

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς αδένα διακρίνεται, σύμφωνα με την κυτταρική του προέλευση, στους ακόλουθους ιστολογικούς τύπους:

• Θηλώδης καρκίνος του θυρεοειδούς (Papillary thyroid cancer)
• Θυλακιώδης καρκίνος του θυρεοειδούς (Follicular thyroid cancer)
• Καρκίνος του θυρεοειδούς εκ των κυττάρων Hürthle (Hürthle – cell thyroid cancer)
• Μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς (Medullary thyroid cancer)
• Αναπλαστικό/Αδιαφοροποίητο καρκίνωμα του θυρεοειδούς (Anaplastic thyroid carcinoma)

Οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι ο θηλώδης και ο θυλακιώδης καρκίνος, οι οποίοι συνιστούν το 85 – 90% του συνόλου των καρκίνων του θυρεοειδούς αδένα.

• Μία σημαντική ερώτηση που θα ήθελα να σας κάνω, αφορά τους παράγοντες κινδύνου. Ποιους θα μπορούσαμε να αναφέρουμε; Υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στον καρκίνο του θυρεοειδούς και την κληρονομικότητα;

Η αιτιολογία του θυρεοειδικού καρκίνου περιλαμβάνει διάφορους γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, με κυρίαρχους την ακτινοβόληση του τραχήλου κατά την παιδική ηλικία, τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto (για τον θηλώδη καρκίνο του θυρεοειδούς) καθώς και γενετικούς παράγοντες, ιδιαίτερα στα πλαίσια γενετικών συνδρόμων, όσον αφορά το μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς αδένα.

• Προχωρώντας στην συμπτωματολογία. Ποια είναι η εικόνα ενός ασθενή με καρκίνο του θυρεοειδούς; Ποια συμπτώματα εντοπίζονται;

O καρκίνος του θυρεοειδούς παρουσιάζεται συνήθως ως ένας όζος, ο οποίος αποτελεί μία διακριτή ογκόμορφη βλάβη εντός του θυρεοειδούς, που αφορίζεται σαφώς από τον παρακείμενο θυρεοειδικό ιστό.

Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών δεν εμφανίζει κάποιο ειδικό σύμπτωμα και για το λόγο αυτό η νόσος ανακαλύπτεται συνηθέστερα με το υπερηχογράφημα στο οποίο υποβάλλεται ο ασθενής είτε για έλεγχο του θυρεοειδούς αδένα ή συχνά για κάποιο διαφορετικό λόγο (π.χ. για έλεγχο των καρωτίδων), ενώ σπανιότερα, ένας όζος μεγάλου μεγέθους, μπορεί να είναι ψηλαφητός ή ακόμη και ορατός.

• Πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί η διάγνωση;

Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς εμφανίζει φυσιολογικά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών (Τ3, Τ4, TSH) και συνεπώς φυσιολογική θυρεοειδική λειτουργία,  η διάγνωση του καρκίνου του θυρεοειδούς αδένα πραγματοποιείται συνήθως στα πλαίσια διερεύνησης μίας ύποπτης βλάβης στο υπερηχογράφημα και επιβεβαιώνεται διά της κυτταρολογικής εξέτασης του υλικού της παρακέντησης της βλάβης διά λεπτής βελόνης (FNA θυρεοειδούς).

• Σχετικά με τη θεραπεία. Μπορείτε να μας αναφέρετε τις διαφορετικές θεραπευτικές μεθόδους καθώς και τα κριτήρια επιλογής τους;

Η ολική θυρεοειδεκτομή αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για τον καρκίνο του θυρεοειδούς αδένα. Κατά καιρούς, ωστόσο, έχουν προταθεί εναλλακτικές θεραπείες της νόσου, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται:

• Το ραδιενεργό ιώδιο, το οποίο στοχεύει στην καταστροφή των θυρεοειδικών κυττάρων
• Η διαδερμική καταστροφή/κατάλυση του θυρεοειδικού καρκίνου με τη χρήση συσκευής ραδιοσυχνοτήτων (Radiofrequency – RF), συσκευής μικροκυμάτων (Microwave – MW) ή έγχυσης καθαρής αιθανόλης.

Οι προαναφερθείσες μέθοδοι, ωστόσο, έχουν συγκεκριμένες ενδείξεις και περιορισμούς, ενώ σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη χειρουργική θεραπεία.

• Χειρουργική αντιμετώπιση και καρκίνος θυρεοειδούς. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες αντενδείκνυται η χειρουργική αντιμετώπιση; Ποια είναι η μετεγχειρητική πορεία και τι πρέπει να προσέξει ο ασθενής;

Δεν υπάρχει ουσιαστικά κάποια συγκεκριμένη απόλυτη αντένδειξη στη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του θυρεοειδούς αδένα. Ακόμη και στους ασθενείς με επιβαρυμένο ιατρικό ιστορικό, εξαιτίας συννοσηρών καταστάσεων, το όφελος από τη χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου υπερτερεί των όποιων ενδεχόμενων κινδύνων διατρέχουν οι ασθενείς αυτοί εξαιτίας της αναισθησίας και του χειρουργικού stress.

Η μετεγχειρητική πορεία των ασθενών είναι άριστη, καθώς μετά την πάροδο μερικών ωρών από τη θυρεοειδεκτομή, οι ασθενείς είναι πλήρως απαλλαγμένοι από οποιαδήποτε ενδοφλέβια αγωγή και μπορούν να μιλήσουν, να σιτισθούν και να κινητοποιηθούν κανονικά, ακριβώς όπως πριν την επέμβαση. Το επόμενο πρωινό, οι ασθενείς επιστρέφουν στην οικία τους και στις καθημερινές δραστηριότητές τους.

Η ολική θυρεοειδεκτομή συνεπάγεται την εξαίρεση του συνόλου του θυρεοειδούς αδένα και κατά συνέπεια την έλλειψη των θυρεοειδικών ορμονών από τον οργανισμό. Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς τίθενται σε εφ’όρου ζωής αναπλήρωση των θυρεοειδικών ορμονών με τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής από του στόματος κάθε πρωί.

• Στον θεραπευτικό τομέα θα θέλαμε να σταθούμε λίγο παραπάνω. Αρχικά, θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τη θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο. Τί είναι και ποια είναι τα κριτήρια για να λάβει ή όχι κάποιος αυτή τη θεραπεία; Πού στοχεύει;

Η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο στοχεύει στον εντοπισμό ή/και στην καταστροφή ενδεχόμενης υπολειπόμενης κακοήθους νόσου του θυρεοειδούς μετά από τη θυρεοειδεκτομή, είτε αυτή εντοπίζεται στο χειρουργικό πεδίο της θυρεοειδεκτομής είτε σε περιοχικό (τραχηλικοί λεμφαδένες) ή ακόμη και σε απομακρυσμένο επίπεδο (μεταστάσεις).

Τα κριτήρια για να λάβει κάποιος θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο εξατομικεύονται σε κάθε ασθενή και συνοψίζονται σε γενικές γραμμές στον ιστολογικό τύπο και τα χαρακτηριστικά του όγκου, το στάδιο της νόσου, τη ριζικότητα της προηγηθείσας χειρουργικής επέμβασης, την ύπαρξη ή μη τοπικής, περιοχικής ή απομακρυσμένης νόσου και τον κίνδυνο ενδεχόμενης υποτροπής της νόσου.

Σε κάθε περίπτωση, η αποτελεσματικότητα του ραδιενεργού ιωδίου στην καταστροφή της μετεγχειρητικής υπολειμματικής νόσου αυξάνεται όσο ελαττώνεται το φορτίο (μέγεθος) της νόσου.

Η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο θα πρέπει πάντοτε να εξετάζεται ως συμπληρωματικό θεραπευτικό μέσο της θυρεοειδεκτομής και όχι ως μεμονωμένη θεραπεία του καρκίνου του θυρεοειδούς αδένα.  

• Τέλος, ας μιλήσουμε λίγο για την πρόληψη. Πολλές φορές ακούμε τη φράση η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Μπορούμε να προλάβουμε τον καρκίνο του θυρεοειδούς; Αν ναι, με ποιους τρόπους;

Θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί σας!! Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και πιστεύω πως ο καρκίνος του θυρεοειδούς αδένα αποτελεί το ιδανικό παράδειγμα του δόγματος αυτού.

Η επιφανειακή θέση του θυρεοειδούς αδένα σε συνδυασμό με την ευρεία χρήση του υπερηχογραφήματος συμβάλλουν καθοριστικά τόσο στη συχνότερη όσο και στην ταχύτερη ανακάλυψη ενδεχόμενης κακοήθειας του θυρεοειδούς (πρώιμο στάδιο), το οποίο όπως έχει αποδειχθεί από πολλαπλές επιστημονικές έρευνες συνοδεύεται από αυξημένα ποσοστά επιβίωσης, συγκριτικά με την ανακάλυψη και θεραπεία της νόσου σε πιο προχωρημένο στάδιο.

Καίριο ρόλο στην πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της νόσου διαδραματίζει, πλέον και η αυξημένη ευαισθητοποίηση του κόσμου όσον αφορά στον τακτικό έλεγχο του θυρεοειδούς αδένα.

TrueMed-ForLivingMore

Δρ. Κωνσταντίνος Αποστόλου MD, MSc, PhD

Γενικός Χειρουργός – Εξειδικευμένος Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων

Εισήχθη με Πανελλήνιες εξετάσεις στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και αποφοίτησε με βαθμό «Άριστα». Κατόπιν διετούς εκπαίδευσης και επιτυχών εξετάσεων απέκτησε με βαθμό «Άριστα» το Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, στο αντικείμενο της «Ελάχιστα Επεμβατικής Χειρουργικής, Ρομποτικής Χειρουργικής και Τηλεχειρουργικής». Η πρόοδος και το αμείωτο ενδιαφέρον του σε ακαδημαϊκό και ερευνητικό επίπεδο επισφραγίστηκαν με την ομόφωνη αναγόρευσή του με βαθμό «Άριστα» ως Διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.

Την απόκτηση της ειδικότητας της Χειρουργικής στην Α΄ Χειρουργική Κλινική του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ακολούθησε η εξειδίκευση του ιατρού σε ένα εκ των μεγαλύτερων και πιο αναγνωρισμένων διεθνώς Κέντρων Αριστείας στη Χειρουργική Ενδοκρινών Αδένων στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Βελιγραδίου, όπου απέκτησε τεράστια εμπειρία πραγματοποιώντας εκατοντάδες χειρουργικές επεμβάσεις του φάσματος της Ενδοκρινικής Χειρουργικής (Θυρεοειδούς, Παραθυρεοειδών και Επινεφριδίων), ενώ επιπροσθέτως συμμετείχε και σε περισσότερες των 800 επεμβάσεων. Παράλληλα συμμετείχε ενεργά στην εκπαίδευση των ειδικευόμενων ιατρών, καθώς και των φοιτητών των τμημάτων Ιατρικής και Νοσηλευτικής του ομώνυμου Πανεπιστημίου.

Τα πεδία ενδιαφέροντος του είναι η χειρουργική ενδοκρινών αδένων (θυρεοειδούς, παραθυρεοειδών και επινεφριδίων), η ογκολογική χειρουργική, η ελάχιστα επεμβατική χειρουργική και η ιατρική εκπαίδευση.

Είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρίας, της Ελληνικής Εταιρίας Χειρουργικής Ενδοκρινών Αδένων καθώς και της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Χειρουργών Ενδοκρινών Αδένων (ESES).

Έχει δημοσιεύσει πλήθος επιστημονικών εργασιών σε έγκριτα διεθνή ιατρικά περιοδικά, με τις συνολικές βιβλιογραφικές αναφορές (citations) στο ερευνητικό του έργο να ξεπερνούν τις 2000.

Ιατρείο: Ηροδότου 22, Γλυφάδα

              Τηλ: 6940167070

              E-mail: konstantinos.apostolou@gmail.com

Ιατρικό Κέντρο Παλαιού Φαλήρου

Άρεως 36, Παλαιό Φάληρο

Τηλ: 210 9892100

www.drapostolou.gr