Τι συμβαίνει στο σώμα όταν παγώνει από φόβο

Θυμάσαι εκείνη τη φορά που κάτι σε έκανε να φοβηθείς τόσο πολύ που πάγωσες στη θέση σου; Έλα τώρα, σε όλους μας έχει συμβεί αυτό το κάτι που μας τρομοκράτησε τόσο άσχημα που, ενώ στο κεφάλι σου μια φωνή ούρλιαζε «Κουνήσου, φώναξε, κάνε κάτι, οτιδήποτε», το σώμα σου απλά δεν ήθελε να υπακούσει. Το αίμα σου πάγωσε και, ώρες μετά, στην ασφάλεια του σπιτιού σου πλέον, σκεφτόσουν «Μα καλά, τι βλάκας είμαι. Μπορούσα να του χώσω μια σφαλιάρα εκείνη την ώρα, μπορούσα να βγάλω μια φωνή. Αν είχα κάνει αυτά τα δύο τόσο απλά πράγματα, τότε ίσως να μην…». Όχι. Κόφτο. Δεν πάει έτσι.

Η αντίδραση του παγώματος από φόβο, γνωστή ως «freeze» είναι τόσο χρήσιμη -κι ας μην το καταλαβαίνουμε- όσο και φυσιολογική. Είναι μια μέθοδος του εγκεφάλου σου για να σε προστατέψει από το κακό που έρχεται. Είναι σαν τη διάσχιση, αυτό που σου συμβαίνει κάτι τόσο τραυματικό που το ξεχνάς εντελώς, μέχρι που μετά από καιρό, όταν το μυαλό σου καταλάβει ότι είσαι έτοιμος να το αντιμετωπίσεις, σου κάνει ένα μπαμ! και στο σκάει στα ξαφνικά. Κι εκεί λες «Μα καλά, πώς γίνεται να ξέχασα κάτι τέτοιο;». Όπως και να ‘χει, εγώ ξέρω ότι και στις δύο περιπτώσεις νιώθεις σαν ηλίθιος, σαν να φταις που δεν πάλεψες, που δεν το σταμάτησες, αλλά πάγωσες σαν ένας άχρηστος που δεν μπορεί να προστατέψει τον εαυτό του. Αυτό το αίσθημα ευθύνης είναι πολύ συχνό στα θύματα βιασμού και στους άντρες που πάγωσαν όταν κινδύνευσε κάποιος αγαπημένος τους. Είναι, σε πολύ μεγάλο βαθμό, μια από τις πρώτες σκέψεις που κάνουν τα θύματα κακοποίησης. Αυτό το αίσθημα ευθύνης είναι, επίσης, εντελώς λανθασμένο και άστοχο. Άκου τώρα και το γιατί.

Σε καταστάσεις έντονης συναισθηματικής φόρτισης -για παράδειγμα άγχος, φόβο- ο οργανισμός μας αντιδρά αμυντικά απέναντι σε αυτά τα ερεθίσματα. Όταν τρομάζουμε, ο οργανισμός ενεργοποιεί αυτομάτως το μηχανισμό «fight or flight», δηλαδή μάχης ή φυγής. Αυτός είναι ο μηχανισμός που προετοιμάζει το σώμα να αμυνθεί, όταν υπάρχει ανάγκη γι’ αυτό. Ένας πολύ γνωστός μηχανισμός σε όλους μας είναι το λεγόμενο «πάγωμα» κατά το οποίο το θύμα, μη μπορώντας να αποδεχτεί ότι κινδυνεύει, παραμένει ακίνητο, ανήμπορο να αντεπεξέλθει. Όταν ο εγκέφαλος του ατόμου λάβει την πληροφορία ότι ο κίνδυνος παραμονεύει, αντιδρά άμεσα αυξάνοντας την τιμή του μεταβολισμού. Οι καρδιακοί παλμοί ανεβαίνουν δραματικά, όπως, επίσης, και ο ρυθμός της αναπνοής. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα βρίσκεται σε πλήρη συναγερμό και τα επινεφρίδια απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες αδρεναλίνης στο αίμα, αφού ο οργανισμός γνωρίζει ότι για να αντιδράσει θα χρειαστεί πολλή ενέργεια σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η αδρεναλίνη ξεχύνεται σε ολόκληρο το σώμα και πλημμυρίζει το μυϊκό σύστημα και τα σπλάχνα. Εν τω μεταξύ, ο υποθάλαμος του εγκεφάλου ενεργοποιεί άλλες τριάντα περίπου διαφορετικές ορμόνες οι οποίες εκκρίνονται στιγμιαία. Έτσι, το σώμα είναι έτοιμο για δράση σε ελάχιστα δευτερόλεπτα (όπως αν είχες κάνει ένα πολύ έντονο ζέσταμα στο ξεκίνημα μιας προπόνησης). Οι παραπάνω λειτουργίες, λοιπόν, δημιουργούν τα ακόλουθα συμπτώματα

1. Αυξάνονται οι καρδιακοί παλμοί και η πίεση

2. Tο πρόσωπο κιτρινίζει και τα χέρια παγώνουν λόγω της διαφοροποίησης στην κυκλοφορία του αίματος

3. Διαστέλλεται η κόρη του οφθαλμού

4. Σφίγγονται οι φλέβες μέσα στο δέρμα, γεγονός που προκαλεί την ανατριχίλα που έχουμε συνδυάσει με το φόβο

5. Αυξάνεται προσωρινά το ζάχαρο

6. Τα χέρια τρέμουν

7. Δημιουργείται η ικανότητα να ανεχόμαστε πολύ μεγαλύτερα επίπεδα πόνου απ’ ότι κανονικά

8.Το σώμα γίνεται καλύτερο στο να κάνει μεγάλες έντονες κινήσεις (πχ. να εμπλακεί σε μάχη), αλλά χάνει την ικανότητα να αντεπεξέλθει σε λεπτές κινήσεις ακριβείας

9. Τα μάτια λειτουργούν πιο επιλεκτικά, επικεντρώνοντας την προσοχή τους στο άμεσο πρόβλημα, χάνοντας ωστόσο την περιφερική όραση

10. διαταράσσεται η ακοή: λόγω του έντονου στρες, η ακοή του ατόμου, όπως και οι άλλες αισθήσεις, βρίσκεται σε πλήρη απορρόφηση από τον κίνδυνο. Έτσι, για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι φορές που άνθρωποι που έπεσαν θύματα επίθεσης στο δρόμο κατέθεσαν ότι, την ίδια στιγμή, δεν άκουσαν καν τον κρότο μιας πιστολιάς στο ίδιο πεζοδρόμιο

11. Γίνεται πιο δύσκολη η συγκέντρωση σε μικρά καθημερινά καθήκοντα που την δεδομένη στιγμή φαντάζουν ασήμαντα.

Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει, το αίσθημα του παγώματος οφείλεται και στη σεροτονίνη. Στον εγκέφαλο, η σεροτονίνη συνδέεται στενότερα με τη ρύθμιση του συναισθήματος και της διάθεσης. Η σεροτονίνη είναι νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου. Στον ανθρώπινο οργανισμό δρα ως αγγειοδιασταλτικός παράγοντας και ενισχύει τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Όταν αυτή συσσωρευτεί σε μεγάλες ποσότητες στον οργανισμό, προκαλεί έντονη νευρικότητα και τελικά σχιζοφρένεια. Χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης εμπλέκονται στην εμφάνιση κατάθλιψης. Η σεροτονίνη είναι η χημική ουσία που ηρεμεί το σώμα μας. Σημαντικές ποσότητες σεροτονίνης ανευρίσκονται στο ανώτερο εγκεφαλικό στέλεχος και, ειδικότερα, στη γέφυρα και στον προμήκη μυελό.

Με βάση, λοιπόν, όλα τα παραπάνω σε προκαλώ να μου δώσεις έστω και έναν καλό λόγο που φταις εσύ που δε μπόρεσες να αποτρέψεις το σώμα σου από το να σε προστατέψει. Έναν καλό λόγο που φταις επειδή δεν κατάφερες να τον αποτρέψεις από το να σε κακοποιήσει, να σε χτυπήσει. Που, όταν κάποιος άγνωστος σου έβαλε χέρι στο λεωφορείο, εσύ έμεινες παγωμένη στη θέση σου και δεν κατάφερες ούτε να σκουντήσεις το διπλανό σου για να κάνει εκείνος τουλάχιστον κάτι και να σε βοηθήσει, αλλά ήσουν σίγουρη ότι αν ξαναβρισκόσουν στην ίδια θέση θα έκανες χαμούλη. Και την επόμενη φορά που συνέβη ξανά -κάτι πρέπει να γίνει με τα λεωφορεία επιτέλους!- στο πρώτο άγγιγμα ενός αγνώστου το αίμα σου πάγωσε και, όταν κατόρθωσες να γυρίσεις λίγο μετά, είδες ότι ήταν μια απλή κυρία που είχε στριμωχτεί όπως κι εσύ και σε ακούμπησε άθελά της στο μπούτι. Ούτε πριν την κοιτάξεις αντέδρασες, όμως. Γιατί έτσι λειτουργεί το σώμα, αλλά δεν σε κάνει αυτό το πάγωμα θύμα. Γιατί εγώ σε όλα αυτά βλέπω ότι άλλος είναι αυτός που επέλεξε να εκμεταλλευτεί την αδυναμία σου για να νιώσει καλά με τον εαυτό του. Αλλά ξέρεις και κάτι άλλο; Είναι γαμάτο να έχεις αδυναμίες. Αυτό σε κάνει άνθρωπο. Ή μήπως θα προτιμούσες να είσαι σαν αυτόν;

TrueMed-ForLivingMore

Τι συμβαίνει στο σώμα όταν παγώνει από φόβο

Ιλόνα Καστρίτση και Μαρίνα Σουζέρογλου

Θυμάσαι εκείνη τη φορά που κάτι σε έκανε να φοβηθείς τόσο πολύ που πάγωσες στη θέση σου; Έλα τώρα, σε όλους μας έχει συμβεί αυτό το κάτι που μας τρομοκράτησε τόσο άσχημα που, ενώ στο κεφάλι σου μια φωνή ούρλιαζε «Κουνήσου, φώναξε, κάνε κάτι, οτιδήποτε», το σώμα σου απλά δεν ήθελε να υπακούσει. Το αίμα σου πάγωσε και, ώρες μετά, στην ασφάλεια του σπιτιού σου πλέον, σκεφτόσουν «Μα καλά, τι βλάκας είμαι. Μπορούσα να του χώσω μια σφαλιάρα εκείνη την ώρα, μπορούσα να βγάλω μια φωνή. Αν είχα κάνει αυτά τα δύο τόσο απλά πράγματα, τότε ίσως να μην…». Όχι. Κόφτο. Δεν πάει έτσι.

Η αντίδραση του παγώματος από φόβο, γνωστή ως «freeze» είναι τόσο χρήσιμη -κι ας μην το καταλαβαίνουμε- όσο και φυσιολογική. Είναι μια μέθοδος του εγκεφάλου σου για να σε προστατέψει από το κακό που έρχεται. Είναι σαν τη διάσχιση, αυτό που σου συμβαίνει κάτι τόσο τραυματικό που το ξεχνάς εντελώς, μέχρι που μετά από καιρό, όταν το μυαλό σου καταλάβει ότι είσαι έτοιμος να το αντιμετωπίσεις, σου κάνει ένα μπαμ! και στο σκάει στα ξαφνικά. Κι εκεί λες «Μα καλά, πώς γίνεται να ξέχασα κάτι τέτοιο;». Όπως και να ‘χει, εγώ ξέρω ότι και στις δύο περιπτώσεις νιώθεις σαν ηλίθιος, σαν να φταις που δεν πάλεψες, που δεν το σταμάτησες, αλλά πάγωσες σαν ένας άχρηστος που δεν μπορεί να προστατέψει τον εαυτό του. Αυτό το αίσθημα ευθύνης είναι πολύ συχνό στα θύματα βιασμού και στους άντρες που πάγωσαν όταν κινδύνευσε κάποιος αγαπημένος τους. Είναι, σε πολύ μεγάλο βαθμό, μια από τις πρώτες σκέψεις που κάνουν τα θύματα κακοποίησης. Αυτό το αίσθημα ευθύνης είναι, επίσης, εντελώς λανθασμένο και άστοχο. Άκου τώρα και το γιατί.

Σε καταστάσεις έντονης συναισθηματικής φόρτισης -για παράδειγμα άγχος, φόβο- ο οργανισμός μας αντιδρά αμυντικά απέναντι σε αυτά τα ερεθίσματα. Όταν τρομάζουμε, ο οργανισμός ενεργοποιεί αυτομάτως το μηχανισμό «fight or flight», δηλαδή μάχης ή φυγής. Αυτός είναι ο μηχανισμός που προετοιμάζει το σώμα να αμυνθεί, όταν υπάρχει ανάγκη γι’ αυτό. Ένας πολύ γνωστός μηχανισμός σε όλους μας είναι το λεγόμενο «πάγωμα» κατά το οποίο το θύμα, μη μπορώντας να αποδεχτεί ότι κινδυνεύει, παραμένει ακίνητο, ανήμπορο να αντεπεξέλθει. Όταν ο εγκέφαλος του ατόμου λάβει την πληροφορία ότι ο κίνδυνος παραμονεύει, αντιδρά άμεσα αυξάνοντας την τιμή του μεταβολισμού. Οι καρδιακοί παλμοί ανεβαίνουν δραματικά, όπως, επίσης, και ο ρυθμός της αναπνοής. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα βρίσκεται σε πλήρη συναγερμό και τα επινεφρίδια απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες αδρεναλίνης στο αίμα, αφού ο οργανισμός γνωρίζει ότι για να αντιδράσει θα χρειαστεί πολλή ενέργεια σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η αδρεναλίνη ξεχύνεται σε ολόκληρο το σώμα και πλημμυρίζει το μυϊκό σύστημα και τα σπλάχνα. Εν τω μεταξύ, ο υποθάλαμος του εγκεφάλου ενεργοποιεί άλλες τριάντα περίπου διαφορετικές ορμόνες οι οποίες εκκρίνονται στιγμιαία. Έτσι, το σώμα είναι έτοιμο για δράση σε ελάχιστα δευτερόλεπτα (όπως αν είχες κάνει ένα πολύ έντονο ζέσταμα στο ξεκίνημα μιας προπόνησης). Οι παραπάνω λειτουργίες, λοιπόν, δημιουργούν τα ακόλουθα συμπτώματα

1. Αυξάνονται οι καρδιακοί παλμοί και η πίεση

2. Tο πρόσωπο κιτρινίζει και τα χέρια παγώνουν λόγω της διαφοροποίησης στην κυκλοφορία του αίματος

3. Διαστέλλεται η κόρη του οφθαλμού

4. Σφίγγονται οι φλέβες μέσα στο δέρμα, γεγονός που προκαλεί την ανατριχίλα που έχουμε συνδυάσει με το φόβο

5. Αυξάνεται προσωρινά το ζάχαρο

6. Τα χέρια τρέμουν

7. Δημιουργείται η ικανότητα να ανεχόμαστε πολύ μεγαλύτερα επίπεδα πόνου απ’ ότι κανονικά

8.Το σώμα γίνεται καλύτερο στο να κάνει μεγάλες έντονες κινήσεις (πχ. να εμπλακεί σε μάχη), αλλά χάνει την ικανότητα να αντεπεξέλθει σε λεπτές κινήσεις ακριβείας

9. Τα μάτια λειτουργούν πιο επιλεκτικά, επικεντρώνοντας την προσοχή τους στο άμεσο πρόβλημα, χάνοντας ωστόσο την περιφερική όραση

10. διαταράσσεται η ακοή: λόγω του έντονου στρες, η ακοή του ατόμου, όπως και οι άλλες αισθήσεις, βρίσκεται σε πλήρη απορρόφηση από τον κίνδυνο. Έτσι, για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι φορές που άνθρωποι που έπεσαν θύματα επίθεσης στο δρόμο κατέθεσαν ότι, την ίδια στιγμή, δεν άκουσαν καν τον κρότο μιας πιστολιάς στο ίδιο πεζοδρόμιο

11. Γίνεται πιο δύσκολη η συγκέντρωση σε μικρά καθημερινά καθήκοντα που την δεδομένη στιγμή φαντάζουν ασήμαντα.

Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει, το αίσθημα του παγώματος οφείλεται και στη σεροτονίνη. Στον εγκέφαλο, η σεροτονίνη συνδέεται στενότερα με τη ρύθμιση του συναισθήματος και της διάθεσης. Η σεροτονίνη είναι νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου. Στον ανθρώπινο οργανισμό δρα ως αγγειοδιασταλτικός παράγοντας και ενισχύει τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Όταν αυτή συσσωρευτεί σε μεγάλες ποσότητες στον οργανισμό, προκαλεί έντονη νευρικότητα και τελικά σχιζοφρένεια. Χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης εμπλέκονται στην εμφάνιση κατάθλιψης. Η σεροτονίνη είναι η χημική ουσία που ηρεμεί το σώμα μας. Σημαντικές ποσότητες σεροτονίνης ανευρίσκονται στο ανώτερο εγκεφαλικό στέλεχος και, ειδικότερα, στη γέφυρα και στον προμήκη μυελό.

Με βάση, λοιπόν, όλα τα παραπάνω σε προκαλώ να μου δώσεις έστω και έναν καλό λόγο που φταις εσύ που δε μπόρεσες να αποτρέψεις το σώμα σου από το να σε προστατέψει. Έναν καλό λόγο που φταις επειδή δεν κατάφερες να τον αποτρέψεις από το να σε κακοποιήσει, να σε χτυπήσει. Που, όταν κάποιος άγνωστος σου έβαλε χέρι στο λεωφορείο, εσύ έμεινες παγωμένη στη θέση σου και δεν κατάφερες ούτε να σκουντήσεις το διπλανό σου για να κάνει εκείνος τουλάχιστον κάτι και να σε βοηθήσει, αλλά ήσουν σίγουρη ότι αν ξαναβρισκόσουν στην ίδια θέση θα έκανες χαμούλη. Και την επόμενη φορά που συνέβη ξανά -κάτι πρέπει να γίνει με τα λεωφορεία επιτέλους!- στο πρώτο άγγιγμα ενός αγνώστου το αίμα σου πάγωσε και, όταν κατόρθωσες να γυρίσεις λίγο μετά, είδες ότι ήταν μια απλή κυρία που είχε στριμωχτεί όπως κι εσύ και σε ακούμπησε άθελά της στο μπούτι. Ούτε πριν την κοιτάξεις αντέδρασες, όμως. Γιατί έτσι λειτουργεί το σώμα, αλλά δεν σε κάνει αυτό το πάγωμα θύμα. Γιατί εγώ σε όλα αυτά βλέπω ότι άλλος είναι αυτός που επέλεξε να εκμεταλλευτεί την αδυναμία σου για να νιώσει καλά με τον εαυτό του. Αλλά ξέρεις και κάτι άλλο; Είναι γαμάτο να έχεις αδυναμίες. Αυτό σε κάνει άνθρωπο. Ή μήπως θα προτιμούσες να είσαι σαν αυτόν;

TrueMed-ForLivingMore