Καρκίνος ουροδόχου κύστεως: ορισμός, παράγοντες κινδύνου και νοσηλευτικές παρεμβάσεις κατά τις θεραπευτικές επιλογές

Κατερίνα Παπαδοπούλου

Ο Καρκίνος της ουροδόχου κύστης αποτελεί τύπο καρκίνου κατά τον οποίο φυσιολογικά κύτταρα της ουροδόχου κύστης αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία όγκου. Ο πιο κοινός τύπος καρκίνου της ουροδόχου κύστης είναι γνωστός ως ουροθηλιακό καρκίνωμα . Άλλοι τύποι περιλαμβάνουν το πλακώδες καρκίνωμα, έναν καρκίνο της ουροδόχου κύστης που ξεκινά από λεπτά, επίπεδα κύτταρα στο τοίχωμα της ουροδόχου κύστης και το αδενοκαρκίνωμα, έναν καρκίνο που ξεκινάει από κύτταρα από την επένδυση της κύστης και τα οποία εκκρίνουν βλέννα. Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης εμφανίζεται ως ο 5ος τύπος καρκίνου. 

Παρόλο που περιγράφεται ως τύπος καρκίνου συχνότερος στους άνδρες, αφορά και τις γυναίκες, σε ποσοστό που φτάνει περίπου στο 15% των περιστατικών. Συνολικά, τα περιστατικά καρκίνου της ουροδόχου κύστης στην Ελλάδα ετησίως ξεπερνούν τα 5.600. 

Σήμερα είναι ευρέως αποδεκτό ότι τα μισά από αυτά τα περιστατικά  σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και πιο συγκεκριμένα με δύο παράγοντες υψηλού κινδύνου που είναι οι εξής:

Το κάπνισμα

Το κάπνισμα δε συνδέεται μόνο με τον καρκίνο των πνευμόνων και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, συνδέεται και με τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης (το «γυναικείο» ποσοστό του 15% που αναφέρεται πιο πάνω οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στο γεγονός ότι οι γυναίκες αυτές καπνίζουν). Η χρήση καπνού, ειδικά το κάπνισμα τσιγάρων, είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Ο καπνός περιέχει επιβλαβείς χημικές ουσίες, τις λεγόμενες καρκινογόνες ουσίες. Με τη χρήση καπνικών προϊόντων αυτές οι χημικές ουσίες απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος, φιλτράρονται από τους νεφρούς και στη συνέχεια συγκεντρώνονται στα ούρα. Αυτό εκθέτει την κύστη σε υψηλά επίπεδα αυτών των χημικών ουσιών, οι οποίες μπορούν να βλάψουν το DNA στα κύτταρα που επενδύουν σε αυτήν και να δημιουργήσουν όγκο. 

Η επαγγελματική έκθεση σε συγκεκριμένες καρκινογόνες ουσίες

Οι ουσίες αυτές είναι οι λεγόμενοι αρωματικοί υδρογονάνθρακες. Αυτοί εισπνέονται και κατά το κλασικό κάπνισμα αλλά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Η χαρακτηριστική μυρωδιά που μας έρχεται όταν βάζουμε βενζίνη στο αυτοκίνητο, οφείλεται σε αρωματικούς υδρογονάνθρακες. Αυτή η περιορισμένη επαφή με τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες δεν προκαλεί κίνδυνο, η παρατεταμένη, όμως, επαφή, που είναι αναπόφευκτη σε κάποια επαγγέλματα, προκαλεί σημαντικό κίνδυνο. Οι άνθρωποι που εργάζονται σε βενζινάδικα, σε διυλιστήρια, οι άνθρωποι που ασχολούνται με βαφές (ελαιοχρωματιστές αλλά και κομμώτριες/κομμωτές) κινδυνεύουν από καρκίνο της ουροδόχου κύστης και αυτός ο κίνδυνος δεν είναι απλά διπλός (το «άθροισμα» των δύο κινδύνων), αλλά πολλαπλάσιος εφόσον καπνίζουν. Για την ακρίβεια, δεκαπλάσιος.

Διάγνωση 

Οι εξετάσεις που ακολουθούνται για τη διάγνωση του καρκίνου της ουροδόχου κύστης είναι οι εξής: 

• Κυστεοσκόπηση (εξέταση του εσωτερικού της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας, με τη βοήθεια ενός κυστεοσκόπιου)

• Βιοψία (πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της κυστεοσκόπησης, με λήψη ενός δείγματος κυττάρων ή ιστού) 
• Ουρογράφημα αξονικής τομογραφίας (CT) ή ενδοφλέβιο πυελόγραμμα (IVP) (εξέταση που λαμβάνει μια αξονική τομογραφία του ουροποιητικού συστήματος χρησιμοποιώντας μια χρωστική αντίθεσης που εγχέεται στη φλέβα, κατόπιν εγχέεται η χρωστική ουσία αντίθεσης και γίνεται μια άλλη αξονική τομογραφία των νεφρών, της ουροδόχου κύστης και των ουρητήρων και περίπου 10 λεπτά αργότερα λαμβάνεται μια τελική σάρωση, καθώς η χρωστική αντίθεσης αποστραγγίζεται από τους νεφρούς στην ουροδόχο κύστη)
• Δοκιμασία καρκινικών δεικτών ούρων

• Θεραπευτικές επιλογές

Η αντιμετώπιση της ασθένειας λαμβάνει υπόψη διάφορους παράγοντες. Οι κυριότεροι είναι ο τύπος του καρκίνου και το στάδιο στο οποίο βρίσκεται, αλλά και η γενική κατάσταση της υγείας του ατόμου καθώς και οι επιθυμίες του όταν τού προσφέρονται εναλλακτικές λύσεις. 

Σήμερα οι βασικές θεραπευτικές επιλογές είναι η χειρουργική θεραπεία, η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και ο συνδυασμός τους. 

• Νοσηλευτικές παρεμβάσεις κατά τις θεραπευτικές επιλογές 

Όσον αφορά την προσφορά του νοσηλευτή στον ασθενή, κατά τη θεραπεία του καρκίνου της ουροδόχου κύστης, αυτή επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των αναγκών και των προβλημάτων που βιώνει ο ασθενής κατά τη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία και την προεγχειρητική και μετεγχειρητική περίοδο. Ακόμη, ο νοσηλευτής καλείται να εκπαιδεύσει τον ασθενή για τη σωστή φροντίδα και να παρέχει συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη. 

Ειδικότερα: 

• Προεγχειρητικά: ο νοσηλευτής θα πρέπει να διαγνώσει αν ο ασθενής αισθάνεται θλίψη για τις αναμενόμενες εξελίξεις που σχετίζονται με τη δυνητική απώλεια ή μεταβολή σε κάποιο μέλος του σώματος, έλλειμα γνώσεων που σχετίζεται με τη χειρουργική επέμβαση, διαταραχές ύπνου που συνδέονται με φόβο και άγχος για τη χειρουργική επέμβαση, αλλά και τον κίνδυνο λοίμωξης που σχετίζεται με την ηλικία, την παχυσαρκία και το χειρουργικό τραύμα. 
• Μετεγχειρητικά: ο νοσηλευτής θα πρέπει να προάγει τη σωματική και ψυχική υγεία του ασθενούς, να προλαμβάνει τις επιπλοκές και να τις αντιμετωπίζει με επάρκεια, όταν απαιτείται, και να διδάσκει τους ασθενείς και τους συγγενείς ώστε να αποκτούν δεξιότητες για φροντίδα στο σπίτι.
• Κατά τη χημειοθεραπεία: ο νοσηλευτής που χορηγεί τα χημειοθεραπευτικά σχήματα πρέπει να σιγουρευτεί ότι χορηγούνται και όλα τα φάρμακα που πρέπει να δοθούν παράλληλα με τα κυτταροστατικά φάρμακα, ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα της θεραπείας. Η πλειονότητα των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων για τα κακοήθη νεοπλάσματα προκαλούν μια σειρά από συμπτώματα όπως ναυτία, εμέτους, ανορεξία και καταστολή της λειτουργίας του μυελού των οστών. Τα περισσότερα χημειοθεραπευτικά επιδρούν στο βλεννογόνο του γαστρεντερικού σωλήνα από τη στοματική κοιλότητα ως το κόλον. Ορισμένα από αυτά προκαλούν διάρροια και άλλα δυσκοιλιότητα. 
• Κατά την ακτινοθεραπεία: η νοσηλευτική φροντίδα κυρίως εστιάζει στην αντιμετώπιση των παρενεργειών της θεραπείας, οι οποίες διακρίνονται σε οξείες (εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της θεραπείας) και χρόνιες (εμφανίζονται μήνες έως και χρόνια μετά το τέλος της θεραπείας). 

 Οι συχνότερες οξείες παρενέργειες είναι η κόπωση, οι αντιδράσεις του δέρματος, προβλήματα από το γαστρεντερικό σωλήνα (ναυτία, εμετός, διάρροια), η βλενογονίτιδα στόματος (ξηροστομία) και η σεξουαλική δυσλειτουργία. 

Κάποιες από τις χρόνιες παρενέργειες είναι οι ινώσεις ιστών ή δέρματος, οι νεκρώσεις ιστών, τα συρίγγια (ορθοκυστικά, κυστεοκολπικά), η χρόνια περικαρδίτιδα, η χρόνια ακτινική κυστίτιδα και τα δευτερογενή νεοπλάσματα.

Πράγματι, ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως  είναι ο συνηθέστερος καρκίνος του ουροποιητικού, με συχνότητα 101 περιστατικά σε κάθε 100.000 άνδρες και 2,5 περιστατικά σε κάθε 100.000 γυναίκες. Μολονότι οι επιπλοκές και οι παρενέργειες των θεραπευτικών σχημάτων είναι πολυποίκιλες, εντούτοις τόσο οι σωστές τεχνικές από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό όσο και η σημασία που πρέπει να δίνεται στη διάγνωση της νόσου, με την έγκαιρη επίσκεψη σε ειδικούς, φέρουν εξαιρετικά προγνωστικά αντιμετώπισής της. 

References 

1. What Is Bladder Cancer?. Available at: https://www.cancer.gov/types/bladder
2. Καρκίνος της ουροδόχου κύστης: πώς προλαβαίνεται & πώς θεραπεύεται. Διαθέσιμο στο: https://www.metropolitan-hospital.gr/el/metropolitan
3. Αρβανιτάκης, Θ., 2010. Καρκίνωμα in Situ της ουροδόχου κύστεως. Ιατρικά Χρονικά Βορειοδυτικής Ελλάδος, 6(2), σελ.108-120
4. Bladder Cancer Diagnosis. Available at: https://www.cancer.gov/types/bladder/diagnosis
5. Μουτζούρης, Γ., 2017. Καρκίνος ουροδόχου κύστης: Σύγγραμμα ουρολογίας. Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης.
6. Runger, M., Geganti, A., & Netter, F., 2006. Παθολογία Βασικές Αρχές. Τόμος Ι. Αθήνα, Εκδόσεις Πασχαλίδης.
7. Tariman, J. & Szubski, K., 2015. The Evolving Role of the Nurse During the Cancer Treatment Decision-Making Process. Clinical Journal of Oncology Nursing, 19(5), p.548-556.
8. Osborn et al., 2013. Παθολογική χειρουργική νοσηλευτική Προετοιμασία για τη Νοσηλευτική Πρακτική. Τόμος ΙΙ. Αθήνα, Εκδόσεις Πασχαλίδης
9. Liddle C. (2013) Postoperative care 1: principles of monitoring postoperative patients. Nursing Times; 109: 22, 24-26.
10. Kearney et al., 2011. Νοσηλεύοντας ασθενείς με καρκίνο. 1η έκδοση, Εκδόσεις: Έλλην
11. Λαβδανίτη, Μ. & Ζυγά, Σ., 2012. Νεότερα δεδομένα για το ρόλο του νοσηλευτή σε ασθενείς με καρκίνο που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία. Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας, 4(1), σελ.13-17