Επιστημονικο αίνιγμα του χασμουρητού

Μαρίνα Αντωναράκη

Κάποιοι λένε ότι πηγάζει από την ενσυναίσθηση και την οικειότητα μεταξύ των ατόμων ως  μια  καθαρή μίμηση της συμπεριφοράς των άλλων -λόγω νευρολογικής διέγερσης των νευρώνων καθρέπτη όπως και  ονομάζονται. Η έναρξη όμως του μεταδοτικού χασμουρητού έχει ενα μεγάλο υπόβαθρο και  συνήθως ευθυγραμμίζεται με την ανάπτυξη ενσυναίσθησης και εγγύτητας του παιδιού με τους γύρω του.

Από  το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης φαίνεται να μπορεί το έμβρυο να χασμουρηθεί. Εκεί γύρω στην ηλικία των τεσσάρων ή πέντε ετών συνδέεται περισσότερο με το συναίσθημα εκτός από το ότι αποτελεί ένα φυσιολογικό αντανακλαστικό.

Λέγεται ότι οι ψυχιατρικά ασθενείς και τα άτομα με αυτισμό δεν επηρεάζονται από το μεταδοτικό χασμουρητό. 

Όμως πέρα από το ανθρώπινο παρατηρείται και στα ζώα όπως στα φίδια για την ευθυγράμμιση των σαγονιών τους μετά το φαγητό, στα ινδικά χοιρίδια για τη έκφραση του θυμού τους, στους πιγκουίνους ως μέρος του τηλετουργήματος του ζευγαρώματος.

Βάσει ερευνών όμως έχει αποδειχθεί ότι  το χασμουρητό προκαλείται αυτόματα προκειμένου να εισαχθεί  στον οργανισμό οξυγόνο, προκειμένου να μειωθεί η αυξημένη  -συσσωρευμένη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα. Για αυτό είναι παρατηρησιμες πιο έντονα μα χασμουρηθεί κάνεις όταν βρίσκεται σε στενό και μικρό χώρο, διότι το διοξείδιο είναι πολύ υψηλό στο χώρο εκείνο. Είναι μια διαδικασία ιδιαιτέρως σημαντική για τη ρύθμιση της ομοιόστασης του οξυγόνου, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από το ότι προκαλεί διέγερση του  καρωτιδικού σώματος. Αισθάνεται οξείες αλλαγές στα επίπεδα οξυγόνου. Παρόλα αυτά, ποτέ δεν έχει προταθεί σύνδεση μεταξύ του καρωτιδικού σώματος και της διέγερσης, ούτε μεταξύ του χασμουρητού και του καρωτιδικού σώματος. Για αυτό και το χασμουρητό σχετίζεται  με την απελευθέρωση ορισμένων ορμονών που αυξάνουν για λίγο τον καρδιακό ρυθμό και την εγρήγορση. 

Από τα πιο σημαντικά στοιχεία που μπορεί να αντλήσει κανείς από τις μελέτες που έχουν γίνει είναι ότι το χασμουρητό δεν είναι απότοκο βαρεμάρας. Γιατί πχ θα αναρωτηθεί κανείς πως γίνεται να χασμουριέται ένας αθλητής Ολυμπιακών αγώνων λίγο πριν τη κορύφωση της αθλητικής του δραστηριότητας;

Αν και δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη και σαφής εξήγηση για να ερμηνευτεί το φαινόμενο αυτό ,ωστόσο γνωρίζουμε ότι αποτελεί μια πρωτόγονη κινητική δράση που περιλαμβάνει τους μύες του προσώπου  στοματοπροσωπικούς, λαρυγγικούς, φαρυγγικούς, αλλά και τους θωρακικούς και τους κοιλιακούς μύες.

Το μεταδοτικό χασμουρητό είναι ακούσιο και σε ένα βαθμό είναι αποτέλεσμα της προβολής ή της ακρόασης του σε άλλους συνανθρώπους μας. Βέβαια βάσει μελετών συμβαίνει εκτός από τον άνθρωπο και στα ζώα. Συνδέεται όμως με τη συναισθηματική εγγύτητα που κατέχουμε με το άλλο άτομο και συγκεκριμένα με την εξοικείωση μας με αυτό. Επί παραδείγματι η νευρωνική ενεργοποίηση είναι πιο άμεση και γρήγορη αν το άλλο άτομο είναι γνωστός μας και συγγενής μας σε σχέση με ένα άτομο τελείως άγνωστο. Μεταβλητές όπως φύλο και εθνικότητα δεν έχουν αποδειχθεί ως παράγοντες επιρροής ή μη.

Επιπροσθέτως το  χασμουρητό φαίνεται να είναι συχνότερο είτε πολύ νωρίς το πρωί είτε πολύ αργά. Για αυτό και φαίνεται να συνδέεται με τη τάση για ύπνο. Εδώ μπορεί να τονιστεί ότι οι βραδινό τύποι εμφανίζουν έντονο χασμουρητό το πρωί ενώ σε απογευματινούς τύπους η συχνότητα του είναι αυξημένη κατά τη διάρκεια της ημέρας και γίνεται μικρότερη τις απογευματινές ώρες και μετά πάλι αυξάνεται. Αν και υπάρχουν πολλές διακυμάνσεις.

Η ύπαρξη τόσο  κανονικού χασμουρητού όσο και  μη φυσιολογικού- μιμούμενο χασμουρητό αποτελούν μια εξήγηση της ύπαρξης αυτού του αντανακλαστικού. Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας αποκαλύπτει ότι το χασμουρητό είναι ένα αντανακλαστικό, το οποίο προέρχεται από τη διέγερση  του εγκεφαλικού στελέχους καθώς υπάρχει στον οργανισμό  μια υποξαιμία ή μια εγκεφαλική υποξία. Αυτά τα αίτια διεγείρουν το στέλεχος και τα μηνύματα τα χει κάνει ο εγκέφαλος από τους βρόγχους – δηλαδή τους πνεύμονες, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αυτή της ελλείψεως οξυγόνου. Θέλω να αναφέρω εδώ ότι  γενικά  ότι έχει αποδειχθεί η δράση του υποθαλαμικού παρακοιλιακού πυρήνα στη πρόκληση και στη δημιουργία  του χασμουρητού όπως και το κεντρικό πυρήνα της αμυγδαλής μέσω άμεσων και έμμεσων νευρικών οδών.

Επιπλέον η επιστημονική κοινότητα αναφέρει το χασμουρητό ως  μια διαδικασία/κίνηση που στοχεύει  στην ενίσχυση της ροής του αίματος στο κρανίο ενώ η μη ύπαρξη του φαίνεται να αποτελεί σε ένα βαθμό ως ένα  μηχανισμό ψύξης του εγκεφάλου. 

Πρέπει να ειπωθεί ακόμη ότι τα χασμουρητά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του κρανίου και εγκεφάλου. Λειτουργεί όμως ως θερμορυθμιστής, παρ’όλο που δεν έχουν ακόμη αναφερθεί αισθητές και πραγματικές  μειώσεις στις κρανιακές θερμοκρασίες ή στις θερμοκρασίες του προσώπου μετά το χασμουρητό. Κάποιοι θεωρούν ότι είναι καθαρά μια συναισθηματική συμπεριφορά καθώς προκαλείται ως επί το πλείστων σε στρεσογόνες ή συναισθηματικές καταστάσεις.

 Δε πρέπει να λησμονηθεί ότι τα  εμβρυϊκά νευροσυμπεριφορικά πρότυπα αποτελούν  δείκτες ανάπτυξης του νευρικού συστήματος. Μεσω 4D υπερηχογραφίας μπορούμε να αξιολογήσουμε τις  πολύπλοκες εκφράσεις του προσώπου από το παρελθόν έως και σήμερα προκειμένου να αναγνωρίσουμε τις κοινές συμπεριφορικές εκφράσεις που χαρακτηρίζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα.

Μάλιστα έχει αναφερθεί ότι προκαλεί ένα είδος  ισχυρού τεντώματος των νευρομυϊκών συνδέσεων κατά τη πραγματοποίηση του, γεγονός που επιβεβαιώνει  την ομαλή λειτουργία του στελέχους με τη περιφερική νευρομυϊκή λειτουργία αποκαλύπτοντας έτσι την ύπαρξη  ενός «υπερδιαφανούς ρυθμού επαγρύπνησης». Είναι σημαντικό τέλος να ειπωθεί ότι το υπερηχογράφημα μας αποκαλύπτει και τις περιοχές που συμμετέχουν στην εγρήγορση και τον ύπνο αλλά και το ενδεχόμενο παθοφυσιολογίας στο στέλεχος . Πιο συγκεκριμένα μια δυσλειτουργία στελέχους μετά τη γέννηση θα επιφέρει δυσκολία στη κατάποση και απουσία χασμουρητού. Υπάρχει και το ενδεχόμενο να υποδεικνύει και τη «ρετρογναθία».

 Συνάγεται λοιπόν το συμπέρασμα ότι το χασμουρητό είναι μια ακούσια αντανακλαστική κίνηση του οργανισμού μας προκειμένου να   αυξηθεί το οξυγόνο στον εγκέφαλο αλλά αποτελεί συγχρόνως και μια μιμητική πράξη βάσει των στενών διαπροσωπικών σχέσεων που αναπτύσσουμε  από την εμβρυϊκή μας ήδη ηλικία.

References 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23670215/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35122606/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22163307/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28735879/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30448858/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21168437/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20883719/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34593669/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29772467/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23274019/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17709210/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18434039/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7826262/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20357462/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17412374/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20357459/