Ραντουλέσκου Κάρλα-Κριστίνα

Από την αρχή της πανδημίας του Sars–Cov-2, έχει ξεκινήσει ο αγώνας με τον χρόνο για την ανάπτυξη ενός ασφαλούς και ταυτόχρονα αποτελεσματικού εμβολίου, με στόχο την πρόληψη της νόσησης από τον νέο κορωνοϊό.

Το τελευταίο διάστημα 11 εμβόλια από ποικίλες εταιρείες φαίνεται να έχουν κάποιο προβάδισμα, καθώς διανύουν την φάση 3 των κλινικών δοκιμών – που σημαίνει πως εμβολιάζεται ένα μεγάλο ποσοστό πληθυσμού – έναντι άλλων, με τελευταία εξέλιξη τα χθεσινά (09/11/2020) γεγονότα που ανακοινώθηκαν από την εταιρεία Pfizer σε συνεργασία με την BioNTech.

Η ΜΕΛΕΤΗ

Η μελέτη που διεξάγεται είναι μια τυχαιοποιημένη, διπλή τυφλή μελέτη. Με απλά λόγια, ούτε οι εθελοντές ούτε και οι ιατροί γνωρίζουν ποιος λαμβάνει placebo και ποιος λαμβάνει το εμβόλιο. Έχουν χορηγηθεί 2 δόσεις σε όλους τους εθελοντές, με απόσταση 3 εβδομάδων μεταξύ των δόσεων.

Μεγάλη είναι και η σημασία της μεγάλης ετερογένειας των εθελοντών που συμμετέχουν στη μελέτη αυτή. Ένα μεγάλο ποσοστό που αγγίζει το 30%, εμφανίζει σημαντικές διαφορές όσον αφορά την εθνικότητα, τη φυλή, την ηλικία, το φύλο. Θέλουμε ένα εμβόλιο που θα απευθύνεται σε όλες της χώρες, σε όλες τις φυλές, για τους ανθρώπους όλων των εθνικοτήτων και όλων των ηλικιών.

Ο ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΜΒΟΛΙΟΥ

Ο μηχανισμός δράσης του νέου εμβολίου είναι πρωτοποριακός.

Για να κατανοήσουμε όμως τον μηχανισμό δράσης του εμβολίου, πρέπει να έχουμε καταλάβει ποια η δομή και ποιος ο τρόπος δράσης του κορωνοϊού.

Ο Sars–CoV-2 έχει ως γενετικό υλικό RNA. Όπως όλοι οι ιοί, προκειμένου να επιβιώσει και να αναπαραχθεί, πρέπει να εισέλθει στα ανθρώπινα κύτταρα και να χρησιμοποιήσει τις φυσιολογικές τους λειτουργίες, προς όφελός του.

Aποτελείται από πολλαπλές δομικές πρωτεΐνες, με πιο σημαντική την Spike (S) πρωτεΐνη η οποία φαίνεται να ευθύνεται για τη διείσδυση του ιού στον ανθρώπινο οργανισμό. Η spike πρωτεΐνη αποτελείται από 2 υπομονάδες, τις S1 και S2. Η S1 υπομονάδα διαθέτει αλληλουχία που αναγνωρίζει τον υποδοχέα του Μετατρεπτικού Ενζύμου της Αγγειοτενσίνης 2 (ACE2-Receptor) ενώ η S2 υπομονάδα συμβάλλει στην είσοδο του ιού στον οργανισμό.

Οι ACE2 υποδοχείς, εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στον πνεύμονα. Οι υποδοχείς αυτοί λειτουργούν ως πόρτα για τον Sars–CoV-2, ο οποίος τους εκμεταλλεύεται ώστε να εισέλθει στον οργανισμό.

Το εμβόλιο προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τη δομή αυτή του ιού. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα εμβόλιο που χρησιμοποιεί mRNA, το οποίο αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη αλληλουχία της spike πρωτεΐνης του ιού. Το mRNA αυτό περιβάλλεται από μια λιπιδική μεμβράνη, η οποία έχει 2 βασικούς ρόλους: πρώτον, προστατεύει το ίδιο το mRNA και δεύτερον, του επιτρέπει να εισέλθει στο ανθρώπινο κύτταρο.

Με την είσοδο του mRNA στο ανθρώπινο κύτταρο, καθώς το mRNA γνωρίζουμε ότι έχει ως βασική λειτουργία την κωδικοποίηση και παραγωγή πρωτεϊνών, έτσι και στην περίπτωση αυτή, επάγει την παραγωγή πρωτεϊνών που θα αναγνωριστούν από τον οργανισμό ως «ξένες». Αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής, είναι η ενεργοποίηση της ανοσιακής απάντησης του οργανισμού, και τελικά η παραγωγή αντισωμάτων κατά του συγκεκριμένου ιού.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.

Όπως αναφέρεται σε δημοσιεύματα της Pfizer και BioNTech, έχουν εντοπιστεί 94 θετικοί στον ιο εθελοντές ανάμεσα στο σύνολο των 43.538 συμμετεχόντων. Παρ’όλο που δεν γνωρίζουμε πόσοι από τους 94 έχουν λάβει το εμβόλιο και πόσοι έχουν λάβει το placebo, φαίνεται πως η αποτελεσματικότητα του εμβολίου μέχρι τη φάση αυτή αγγίζει το 90%. Αν και υπολογίζεται πως η αποτελεσματικότητα θα μειωθεί μέχρι το πέρας της μελέτης, θα διατηρηθεί σε επίπεδα αρκετά πάνω από το 50% (ιδιαίτερα σημαντικό αν αναλογιστεί κανείς πως η αποτελεσματικότητα του εμβολίου της γρίπης που επαναλαμβάνουμε ετησίως είναι 40-60%). Άλλωστε το FDA (Food and Drug Administration) έχει ορίσει το 50% ως το κατώτατο όριο αποτελεσματικότητας, ώστε να εγκρίνει το εμβόλιο προς επείγουσα χρήση.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΘΟΥΝ

Παρά τις ελπιδοφόρες εξελίξεις στην ανάπτυξη του εμβολίου, παραμένουν ακόμη αρκετά αναπάντητα ερωτήματα, για τα οποία θα απαιτηθεί επιπλέον χρόνος. Κάποια από τα αναπάντητα ακόμα ερωτήματα είναι τα εξής:

• Το εμβόλιο προστατεύει μόνο από ασυμπτωματική/ήπια νόσο ή ακόμα και από σοβαρή νόσηση;

• Λειτουργεί προληπτικά ακόμα και για άτομα που έχουν ήδη εκτεθεί στον ιό;

• Για ποιες ομάδες πληθυσμού είναι αποτελεσματικό; Άτομα τι ηλικίας, με τι συννοσηρότητες;

• Οι συνθήκες διατήρησης του εμβολίου απαιτούν μια θερμοκρασία -70^οC. Πώς θα εξασφαλιστεί η ασφαλής μεταφορά του ανά τον κόσμο, και θα μπορεί να διατεθεί από τα φαρμακεία ή θα απαιτηθούν συγκεκριμένες δομές που να πληρούν τις συνθήκες αυτές;

• Ποιες ομάδες πληθυσμού θα έχουν προτεραιότητα στον εμβολιασμό; Το πιθανότερο σενάριο είναι να έχουν προτεραιότητα οι επαγγελματίες υγείας, τα άτομα αυξημένου κινδύνου, δάσκαλοι/καθηγητές εφόσον τα σχολεία παραμένουν ανοιχτά, ηλικιωμένοι και άτομα με συννοσηρότητες και μετά θα ακολουθήσουν τα άτομα που επιθυμούν να εμβολιαστούν και δεν ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω ομάδες. Ωστόσο, μένει να δούμε τι θα ανακοινωθεί και επίσημα.

• Για πόσο καιρό το εμβόλιο αυτό προσδίδει ανοσία; Θα απαιτείται αναμνηστική δόση του εμβολίου; Αν ναι, κάθε πόσο καιρό;

Ένα τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό ερώτημα είναι: τώρα που έχουμε κάποια ενθαρρυντικά στοιχεία για το νέο εμβόλιο, μπορούμε να εφησυχάσουμε; Η απάντηση φυσικά είναι ΟΧΙ. Θα πρέπει όλοι να τηρούμε να μέτρα τα οποία ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας συστήνει από την αρχή της πανδημίας αυτής:

• Φοράμε σωστά τη μάσκα

• Κρατάμε αποστάσεις ασφαλείας

• Πλένουμε τακτικά τα χέρια μας

Κλείνοντας, πρέπει να τονιστεί ξανά η σοβαρότητα της κατάστασης την οποία διανύουμε, και την μεγάλη ανάσα που θα προσφέρει ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Κανένα εμβόλιο δεν θα κυκλοφορήσει, εάν δεν έχει εξασφαλιστεί ότι είναι ασφαλή και προσδίδουν ικανή ανοσία για την προστασία κυρίως των ευπαθών ομάδων, αλλά και του λοιπού πληθυσμού. Επίσης, ακόμη και αν κυκλοφορήσει ένα εμβόλιο σύντομα, θα χρειαστεί αρκετός καιρός – πιθανά κάποιοι μήνες – ώστε να εξασφαλιστεί η ανοσία αγέλης, για την οποία γίνεται εκτενής αναφορά από την αρχή της πανδημίας αυτής. Μέχρι να συμβεί όμως αυτό, τηρούμε όλοι τα μέτρα και με γνώμονα την ατομική ευθύνη και την αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας, να ξεπεράσουμε τη δύσκολη αυτή δοκιμασία.

Βιβλιογραφία

• https://www.nature.com/articles/d41586-020-03166-8

• https://www.nature.com/articles/s41401-020-0485-4

• https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/about-vaccines.html

• https://www.theguardian.com/world/2020/nov/09/covid-19-vaccine-candidate-effective-pfizer-biontech

• https://doi.org/10.1016/j.bbadis.2020.165878

• https://www.pfizer.com/news/press-release/press-release-detail/pfizer-and-biontech-announce-vaccine-candidate-against

• https://www.sciencemag.org/news/2020/11/champagne-and-questions-greet-first-data-showing-covid-19-vaccine-works

 Ραντουλέσκου Κάρλα-Κριστίνα

Από την αρχή της πανδημίας του Sars–Cov-2, έχει ξεκινήσει ο αγώνας με τον χρόνο για την ανάπτυξη ενός ασφαλούς και ταυτόχρονα αποτελεσματικού εμβολίου, με στόχο την πρόληψη της νόσησης από τον νέο κορωνοϊό.

Το τελευταίο διάστημα 11 εμβόλια από ποικίλες εταιρείες φαίνεται να έχουν κάποιο προβάδισμα, καθώς διανύουν την φάση 3 των κλινικών δοκιμών – που σημαίνει πως εμβολιάζεται ένα μεγάλο ποσοστό πληθυσμού – έναντι άλλων, με τελευταία εξέλιξη τα χθεσινά (09/11/2020) δεδομένα που ανακοινώθηκαν από την εταιρεία Pfizer σε συνεργασία με την BioNTech.

Η ΜΕΛΕΤΗ

Η μελέτη που διεξάγεται είναι μια τυχαιοποιημένη, διπλή τυφλή μελέτη. Με απλά λόγια, ούτε οι εθελοντές ούτε και οι ιατροί γνωρίζουν ποιος λαμβάνει placebo και ποιος λαμβάνει το εμβόλιο. Έχουν χορηγηθεί 2 δόσεις σε όλους τους εθελοντές, με απόσταση 3 εβδομάδων μεταξύ των δόσεων.

Μεγάλη είναι και η σημασία της μεγάλης ετερογένειας των εθελοντών που συμμετέχουν στη μελέτη αυτή. Ένα μεγάλο ποσοστό που αγγίζει το 30%, εμφανίζει σημαντικές διαφορές όσον αφορά την εθνικότητα, τη φυλή, την ηλικία, το φύλο. Θέλουμε ένα εμβόλιο που θα απευθύνεται σε όλες της χώρες, σε όλες τις φυλές, για τους ανθρώπους όλων των εθνικοτήτων και όλων των ηλικιών.

Ο ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΜΒΟΛΙΟΥ

Ο μηχανισμός δράσης του νέου εμβολίου είναι πρωτοποριακός.

Για να κατανοήσουμε όμως τον μηχανισμό δράσης του εμβολίου, πρέπει να έχουμε καταλάβει ποια η δομή και ποιος ο τρόπος δράσης του κορωνοϊού.

Ο Sars–CoV-2 έχει ως γενετικό υλικό RNA. Όπως όλοι οι ιοί, προκειμένου να επιβιώσει και να αναπαραχθεί, πρέπει να εισέλθει στα ανθρώπινα κύτταρα και να χρησιμοποιήσει τις φυσιολογικές τους λειτουργίες, προς όφελός του.

Aποτελείται από πολλαπλές δομικές πρωτεΐνες, με πιο σημαντική την Spike (S) πρωτεΐνη η οποία φαίνεται να ευθύνεται για τη διείσδυση του ιού στον ανθρώπινο οργανισμό. Η spike πρωτεΐνη αποτελείται από 2 υπομονάδες, τις S1 και S2. Η S1 υπομονάδα διαθέτει αλληλουχία που αναγνωρίζει τον υποδοχέα του Μετατρεπτικού Ενζύμου της Αγγειοτενσίνης 2 (ACE2-Receptor) ενώ η S2 υπομονάδα συμβάλλει στην είσοδο του ιού στον οργανισμό.

Οι ACE2 υποδοχείς, εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στον πνεύμονα. Οι υποδοχείς αυτοί λειτουργούν ως πόρτα για τον Sars–CoV-2, ο οποίος τους εκμεταλλεύεται ώστε να εισέλθει στον οργανισμό.

Το εμβόλιο προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τη δομή αυτή του ιού. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα εμβόλιο που χρησιμοποιεί mRNA, το οποίο αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη αλληλουχία της spike πρωτεΐνης του ιού. Το mRNA αυτό περιβάλλεται από μια λιπιδική μεμβράνη, η οποία έχει 2 βασικούς ρόλους: πρώτον, προστατεύει το ίδιο το mRNA και δεύτερον, του επιτρέπει να εισέλθει στο ανθρώπινο κύτταρο.

Με την είσοδο του mRNA στο ανθρώπινο κύτταρο, καθώς το mRNA γνωρίζουμε ότι έχει ως βασική λειτουργία την κωδικοποίηση και παραγωγή πρωτεϊνών, έτσι και στην περίπτωση αυτή, επάγει την παραγωγή πρωτεϊνών που θα αναγνωριστούν από τον οργανισμό ως «ξένες». Αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής, είναι η ενεργοποίηση της ανοσιακής απάντησης του οργανισμού, και τελικά η παραγωγή αντισωμάτων κατά του συγκεκριμένου ιού.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.

Όπως αναφέρεται σε δημοσιεύματα της Pfizer και BioNTech, έχουν εντοπιστεί 94 θετικοί στον ιο εθελοντές ανάμεσα στο σύνολο των 43.538 συμμετεχόντων. Παρ’όλο που δεν γνωρίζουμε πόσοι από τους 94 έχουν λάβει το εμβόλιο και πόσοι έχουν λάβει το placebo, φαίνεται πως η αποτελεσματικότητα του εμβολίου μέχρι τη φάση αυτή αγγίζει το 90%. Αν και υπολογίζεται πως η αποτελεσματικότητα θα μειωθεί μέχρι το πέρας της μελέτης, θα διατηρηθεί σε επίπεδα αρκετά πάνω από το 50% (ιδιαίτερα σημαντικό αν αναλογιστεί κανείς πως η αποτελεσματικότητα του εμβολίου της γρίπης που επαναλαμβάνουμε ετησίως είναι 40-60%). Άλλωστε το FDA (Food and Drug Administration) έχει ορίσει το 50% ως το κατώτατο όριο αποτελεσματικότητας, ώστε να εγκρίνει το εμβόλιο προς επείγουσα χρήση.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΘΟΥΝ

Παρά τις ελπιδοφόρες εξελίξεις στην ανάπτυξη του εμβολίου, παραμένουν ακόμη αρκετά αναπάντητα ερωτήματα, για τα οποία θα απαιτηθεί επιπλέον χρόνος. Κάποια από τα αναπάντητα ακόμα ερωτήματα είναι τα εξής:

• Το εμβόλιο προστατεύει μόνο από ασυμπτωματική/ήπια νόσο ή ακόμα και από σοβαρή νόσηση;

• Λειτουργεί προληπτικά ακόμα και για άτομα που έχουν ήδη εκτεθεί στον ιό;

• Για ποιες ομάδες πληθυσμού είναι αποτελεσματικό; Άτομα τι ηλικίας, με τι συννοσηρότητες;

• Οι συνθήκες διατήρησης του εμβολίου απαιτούν μια θερμοκρασία -70^οC. Πώς θα εξασφαλιστεί η ασφαλής μεταφορά του ανά τον κόσμο, και θα μπορεί να διατεθεί από τα φαρμακεία ή θα απαιτηθούν συγκεκριμένες δομές που να πληρούν τις συνθήκες αυτές;

• Ποιες ομάδες πληθυσμού θα έχουν προτεραιότητα στον εμβολιασμό; Το πιθανότερο σενάριο είναι να έχουν προτεραιότητα οι επαγγελματίες υγείας, τα άτομα αυξημένου κινδύνου, δάσκαλοι/καθηγητές εφόσον τα σχολεία παραμένουν ανοιχτά, ηλικιωμένοι και άτομα με συννοσηρότητες και μετά θα ακολουθήσουν τα άτομα που επιθυμούν να εμβολιαστούν και δεν ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω ομάδες. Ωστόσο, μένει να δούμε τι θα ανακοινωθεί και επίσημα.

• Για πόσο καιρό το εμβόλιο αυτό προσδίδει ανοσία; Θα απαιτείται αναμνηστική δόση του εμβολίου; Αν ναι, κάθε πόσο καιρό;

Ένα τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό ερώτημα είναι: τώρα που έχουμε κάποια ενθαρρυντικά στοιχεία για το νέο εμβόλιο ,μπορούμε να εφησυχάσουμε; Η απάντηση φυσικά είναι ΟΧΙ. Θα πρέπει όλοι να τηρούμε να μέτρα τα οποία ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας συστήνει από την αρχή της πανδημίας αυτής:

• Φοράμε σωστά τη μάσκα

• Κρατάμε αποστάσεις ασφαλείας

• Πλένουμε τακτικά τα χέρια μας

Κλείνοντας, πρέπει να τονιστεί ξανά η σοβαρότητα της κατάστασης την οποία διανύουμε, και την μεγάλη ανάσα που θα προσφέρει ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Κανένα εμβόλιο δεν θα κυκλοφορήσει, εάν δεν έχει εξασφαλιστεί ότι είναι ασφαλή και προσδίδουν ικανή ανοσία για την προστασία κυρίως των ευπαθών ομάδων, αλλά και του λοιπού πληθυσμού. Επίσης, ακόμη και αν κυκλοφορήσει ένα εμβόλιο σύντομα, θα χρειαστεί αρκετός καιρός – πιθανά κάποιοι μήνες – ώστε να εξασφαλιστεί η ανοσία αγέλης, για την οποία γίνεται εκτενής αναφορά από την αρχή της πανδημίας αυτής. Μέχρι να συμβεί όμως αυτό, τηρούμε όλοι τα μέτρα και με γνώμονα την ατομική ευθύνη και την αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας, να ξεπεράσουμε τη δύσκολη αυτή δοκιμασία.

Βιβλιογραφία

• https://www.nature.com/articles/d41586-020-03166-8

• https://www.nature.com/articles/s41401-020-0485-4

• https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/about-vaccines.html

• https://www.theguardian.com/world/2020/nov/09/covid-19-vaccine-candidate-effective-pfizer-biontech

• https://doi.org/10.1016/j.bbadis.2020.165878

• https://www.pfizer.com/news/press-release/press-release-detail/pfizer-and-biontech-announce-vaccine-candidate-against

• https://www.sciencemag.org/news/2020/11/champagne-and-questions-greet-first-data-showing-covid-19-vaccine-works