Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις για την κολπική μαρμαρυγή

Ραντουλέσκου Κάρλα Κριστίνα

Η κολπική μαρμαρυγή είναι η συχνότερη καρδιακή αρρυθμία. Οι ασθενείς έχουν στατιστικώς αυξημένο κίνδυνο για καρδιακή ανεπάρκεια, νοσηλεία στο νοσοκομείο, θρομβοεμβολικά επεισόδια αλλά και θάνατο. Προκειμένου όμως να γίνει κατανοητή η οντότητα αυτή, θα ξεκινήσουμε με κάποια βασικά πράγματα για την ανατομία και φυσιολογία της καρδιάς.

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΣ

Η καρδιά λειτουργεί ως αντλία για τον οργανισμό. Παραλαμβάνει μη οξυγονωμένο αίμα από την φλεβική κυκλοφορία, και στέλνει προς τις αρτηρίες αίμα οξυγονωμένο πλέον, για να τροφοδοτήσει όλα τα όργανα του σώματος. Έναυσμα για τη μηχανική λειτουργία της καρδιάς αποτελεί ένα ηλεκτρικό ερέθισμα.

Για να γίνει κατανοητή η ηλεκτρική λειτουργία της καρδιάς, θα πρέπει να έχουμε βασικές γνώσεις ανατομίας και φυσιολογίας.

Η καρδιά αποτελείται από 4 διαμερίσματα. Πάνω είναι οι κόλποι (δεξιός και αριστερός), κάτω είναι οι 2 κοιλίες (δεξιά και αριστερή). Οι 4 αυτές δομές συνδέονται μεταξύ τους με 2 «πόρτες», τις γνωστές σε όλους βαλβίδες. Ο δεξιός κόλπος συνδέεται με την δεξιά κοιλία με την τριγλώχινα βαλβίδα και αντίστοιχα ο αριστερός κόλπος με την αριστερή κοιλία με την μιτροειδή βαλβίδα. Οι 2 κόλποι μεταξύ τους όπως και οι 2 κοιλίες μεταξύ τους, φυσιολογικά δεν επικοινωνούν μετά τη γέννηση.

Η ροή του αίματος έχει πολύ σγκεκριμένη πορεία: το αίμα φτάνει στην καρδιά από την άνω και κάτω κοίλη φλέβα, μετά στον δεξιό κόλπο και στη συνέχεια στη δεξιά κοιλία. Από εκεί μέσω της πνευμονικής βαλβίδας εξωθείται στην πνευμονική κυκλοφορία όπου οξυγονώνεται. Στη συνέχεια ρέει στον αριστερό κόλπο, μετά προς την αριστερή κοιλία και μέσω της αορτικής βαλβίδας καταλήγει στην αρτηριακή κυκλοφορία.

Φυσικός βηματοδότης της καρδιάς είναι ο φλεβόκομβος, ο οποίος αποτελείται από εξειδικευμένα μυοκαρδιακά κύτταρα που έχουν την ικανότητα να διεγείρονται αυτόματα και να παράγουν ηλεκτρικό ερέθισμα, με συχνότητα 60-70 φορές το λεπτό. Το ηλεκτρικό ερέθισμα ξεκινά από τον φλεβόκομβο, μεταφέρεται στον κολποκοιλιακό κόμβο, στη συνέχεια στο δεμάτιο του His και τα 2 σκέλη του που αποτελούνται από εξειδικευμένες ίνες Purkinje, τελικά φτάνοντας στα μυοκαρδιακά κύτταρα όπου προκαλεί τη συστολή τους. Έτσι έχουμε συστολή των κόλπων, και σε σύντομο χρονικό διάστημα συστολή των κοιλιών. Ο κύκλος αυτός επαναλαμβάνεται, φυσιολογικά με συτονισμένη συστολή πρώτα των κόλπων και μετά των κοιλιών.

ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ (ΚΜ)

Η κολπική μαρμαρυγή, είναι ένας μη φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός. Είναι η συχνότερη μορφή αρρυθμίας, της οποίας η συχνότητα αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας. 

Παρατηρούμε πως σε αντίθεση με τον φλεβοκομβικό ρυθμό, στην κολπική μαρμαρυγή υπάρχουν πολλαπλά έκτοπα μικροκυκλώματα τα οποία διατρέχουν και εκπολώνουν τους κόλπους. Μπορούμε να το φανταστούμε ως ένα σακί με σκουληκάκια, τα οποία κινούνται έντονα προς διάφορες κατευθύνσεις, με μη συγκεκριμένο ρυθμό, και πλέον άρρυθμη λειτουργία κόλπων και κοιλιών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μικρός αριθμός αυτών των ερεθισμάτων άγεται προς τις κοιλίες και επιπλέον χάνεται η οργανωμένη κολπική συστολή.

Παρ’όλο που η ίδια ως κατάσταση δεν είναι θανατηφόρα, ενέχει πολλαπλούς κινδύνους για σοβαρές επιπλοκές.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η επίπτωση της κολπικής μαρμαρυγής ανά τον κόσμο, έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης ακόμα και σε περίπτωση χρόνιας νόσου. Έτσι, βάσει μελετών, το 2016 υπολογίζεται πως 46.3 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως είχαν κολπική μαρμαρυγή (σε αντίθεση με το 2010 όταν ήταν περίπου 33.5 εκατομμύρια). Αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής είχε ο ένας στους 4 (25%) με ηλικία άνω των 40 ετών, ενώ μια δεκαετία αργότερα η πιθανότητα εμφάνισης ανερχόταν στους 1 στους 3.

Το 1/3 των ατόμων με κολπική μαρμαρυγή παραμένουν ασυμπτωματικοί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πιθανή υποεκτίμηση της επίπτωσης της κολπικής μαρμαρυγής.

Η εμφάνιση της κολπικής μαρμαρυγής είναι ανάλογη της αύξησης της ηλικίας, εμφανίζεται συχνότερα στον ανδρικό πληθυσμό απ’ότι στον γυναικείο. Διαφορές εμφανίζονται επίσης ανάμεσα στις φυλές αλλά και ανά γεωγραφική περιοχή (μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων με ΚΜ υπάρχει στην Βόρεια Αμερική απ’ότι στην Ιαπωνία και στην Κίνα).

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΜ

Οι παράγοντες κινδύνου μπορούν να διαχωριστούν σε 2 κατηγορίες: στους αναστρέψιμους καθώς και στους μη αναστρέψιμους.

Στους μη αναστρέψιμους ανήκει η ηλικία, η φυλή και το οικογενειακό ιστορικό ΚΜ.

Στους αναστρέψιμους παράγοντες κινδύνου ανήκουν η παχυσαρκία (βάσει Δείκτη Μάζας Σώματος), η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αποφρακτική υπνική άπνοια, το έμφραγμα του μυοκαρδίου, η καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια νεφρική νόσος, το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ. Επίσης θεωρείται πως οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες αλλά και ο τρόπος ζωής, έχουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της κολπικής μαρμαρυγής, κυρίως στις νεότερες ηλικίες.

ΑΙΤΙΑ ΚΜ

Η πλειονότητα των ασθενών με ΚΜ, έχει υπερτασική καρδιακή νόσο ή άλλη δομική ανωμαλία της καρδιάς. Μετά την υπέρταση, οι συνηθέστερες αιτίες για ΚΜ είναι η ισχαιμική καρδιακή νόσος,οι βαλβιδοπάθειες,η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια καθώς και η διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Λιγότερο συχνά αίτια είναι οι περιοριστικού τύπου καρδιοπάθειες λόγω διήθησης, από αμυλοείδωση ή κακοήθεια. Σοβαρού βαθμού πνευμονική υπέρταση, σχετίζεται επίσης με ΚΜ.

Η υπνική άπνοια και η παχυσαρκία, σχετίζονται μεταξύ τους και η καθεμία ξεχωριστά με την ανάπτυξη ΚΜ. Στην περίπτωση της υπνικής άπνοιας, πιθανώς λόγω υποξίας και υπέρτασης ενώ βάσει ερευνών, στην περίπτωση της παχυσαρκίας φαίνεται πως βασικό ρόλο έχει η φλεγμονώδης κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο οργανισμός λόγω αυτής.

Υπάρχουν όμως και αναστρέψιμα και προσωρινά αίτια για την ΚΜ. Προσωρινές καταστάσεις ικανές να προκαλέσουν ΚΜ είναι η κατανάλωση αλκοόλ, χειρουργείο καρδιάς, έμφραγμα του μυοκαρδίου, περικαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα και πνευμονική εμβολή. Ένα από τα βασικότερα αναστρέψιμα αίτια, είναι ο υπερθυρεοειδισμός.

Αρκετά συχνά, η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να εμφανιστεί μετά από ένα επεισόδιο άλλης ταχυκαρδίας και στις περιπτώσεις αυτές, η αντιμετώπιση των ταχυκαρδιών λειτουργεί επίσης ως προληπτικό μέτρο για μελλοντική εμφάνιση ΚΜ.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΜ

Οι ασθενείς με ΚΜ μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί, να έχουν ήπια συμπτώματα, ή σπανιότερα σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια.

Το συχνότερο σύμπτωμα για το οποίο έρχονται οι ασθενείς στον ιατρό είναι το αίσθημα παλμών. Συχνά επίσης είναι η κόπωση, η δύσπνοια, η μη καλή ανοχή στην άσκηση και η ζάλη.

Λόγω των μη ειδικών συμπτωμάτων, είναι συνήθως δύσκολο να γίνει ακριβής διάγνωση του τύπου της ΚΜ και της διάρκειάς της από το ιστορικό και μόνο.

Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ατόμων, που αγγίζει το 25%, είναι ασυμπτωματικοί. Συνήθως πρόκειται για άτομα προχωρημένης ηλικίας, στους οποίους για ευνόητους λόγους δεν είναι εύκολο να αξιολογηθεί η δύσπνοια και η ανοχή στην άσκηση. Έτσι πολλές φορές, οι ασθενείς αυτοί κατατάσσονται λανθασμένα στην κατηγορία «ασυμπτωματικοί», δεν παραπέμπονται για περαιτέρω ιατρικό έλεγχο και για το λόγο αυτό πολλές φορές φτάνουν στο νοσοκομείο με θρομβοεμβολική επιπλοκή της ΚΜ, όπως το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή ακόμα και με συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας.

Ένα από τα βασικότερα σημεία της ΚΜ κατά την φυσική εξέταση, είναι ο άρρυθμος χαώδης σφυγμός. Με τον όρο αυτόν εννοούμε τον πλήρως ακανόνιστο σφυγμό που μπορεί να γίνει αντιληπτός με ψηλάφηση ή και από τα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα.

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΜ

Η κολπική μαρμαρυγή, μπορεί να διακριθεί σε 3 κατηγορίες:

• Παροξυσμική: η αρρυθμία διαρκεί συνήθως από λίγα λεπτά έως μερικές ώρες, ενώ ανατάσσεται είτε από μόνη της είτε με ιατρική παρέμβαση. Μπορεί να διαρκέσει ως μια εβδομάδα.
• Εμμένουσα: η αρρυθμία διαρκεί για πάνω από μια εβδομάδα, ενώ για την ανάταξή της απαιτείται ιατρική παρέμβαση (είτε φαρμακευτική είτε ηλεκτρική ανάταξη).
• Χρόνια: η αρρυθμία διαρκεί πάνω από 12 μήνες.

Συχνά η παροξυσμική ΚΜ, εξελίσσεται στη χρόνια μορφή.

Σημαντικό είναι να τονιστεί επίσης, πως η κατηγοριοποίηση αυτή υφίσταται για επεισόδια ΚΜ που διαρκούν πάνω από 30 δευτερόλεπτα και δεν σχετίζονται με κάποιο αναστρέψιμο αίτιο. Εάν η ΚΜ είναι απόρροια χειρουργείου καρδιάς, περικαρδίτιδας, εμφράγματος μυοκαρδίου, υπερθυρεοειδισμού, πνευμονικής εμβολής, πνευμονικής νόσου ή άλλο αναστρέψιμο αίτιο, τότε θα πρέπει να δωθεί προσοχή και στην αντιμετώπιση του πρωτογενούς αιτίου, ταυτόχρονα με την αντιμετώπιση της ΚΜ.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολλοί ασθενείς με μη ανατασσόμενη χρόνια κολπική μαρμαρυγή ζουν φυσιολογικά υπό φαρμακευτική αγωγή για έλεγχο της ταχυκαρδίας και αντιπηκτικά.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση της ΚΜ τίθεται από ένα καλό ιατρικό ιστορικό, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα συμπτώματα που αναφέρει ο ασθενής (τη διάρκεια και το χαρακτήρα τους) όπως και από τη φυσική εξέταση. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) είναι ένα επίσης χρήσιμο εργαλείο για την αναγνώριση της αρρυθμίας αυτής, ωστόσο εάν ο ασθενής έχει φυσιολογικό ρυθμό κατά την διενέργειά του, δεν θα αναδείξει το πρόβλημα. Επί υποψίας ΚΜ, ενδείκνυται να τεθεί ένα Holter ρυθμού 24ώρου (ή 48ώρου), το οποίο θα έχει συνεχείς καταγραφές της καρδιακής δραστηριότητας και έτσι ο ιατρός θα έχει μια πιο ολοκληρωμένη άποψη.

Θα πρέπει να σταλεί επίσης, πλήρης εργαστηριακός έλεγχος, που θα περιλαμβάνει έλεγχο λειτουργίας του θυρεοειδούς (μέτρηση της TSH), γενική εξέταση αίματος, ουρία, κρεατινίνη ορού, ηλεκτρολύτες καθώς και μέτρηση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) για έλεγχο σακχαρώδους διαβήτη.

Στον διαγνωστικό αλγόριθμο περιλαμβάνεται και ένας διαθωρακικός υπέρηχος καρδιάς, για μέτρηση διαστάσεων δεξιών και αριστερών καρδιακών κοιλοτήτων όπως και για την εκτίμηση της λειτουργικότητας της καρδιάς. Μπορεί να αναδείξει κάποια βαλβιδοπάθεια, υπερτροφία αριστεράς κοιλίας αλλά και περικαρδιακή συλλογή. Επίσης, είναι σημαντικό να εκτιμηθεί η πνευμονική πίεση.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

Οι κυριότερες επιπλοκές της ΚΜ είναι:

• Θρομβοεμβολικές

• Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο ισχαιμικής αιτιολογίας λόγω θρόμβου. Υπολογίζεται πως γύρω στο 20% των ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων, οφείλονται σε κολπική μαρμαρυγή (ασυμπτωματική, χωρίς ο ασθενής να λαμβάνει την κατάλληλη αγωγή).
• Θρομβοεμβολικά επεισόδια. Λόγω της μη συντονισμένης κίνησης των κόλπων, η καρδιά δεν είναι σε θέση να «στείλει» αίμα στην περιφέρεια όπως θα έπρεπε, με αποτέλεσμα το αίμα να λιμνάζει με κίνδυνο τον σχηματισμό θρόμβων. Είναι πιθανό κομματάκια του θρόμβου αυτού να ξεκολλούν, και μέσω της αιματικής κυκλοφορίας να φτάσει σε διάφορα σημεία του σώματος εμποδίζοντας έτσι την αιματική ροή, συχνά προς τον εγκέφαλο, το σπλήνα, το έντερο, τους νεφρούς.
• Γνωστική δυσλειτουργία και ανοϊκά σύνδρομα. Και αυτό φαίνεται να οφείλεται σε πολλαπλά μικροέμβολα θρόμβων προς τον εγκέφαλο που οδηγούν σε εγκεφαλική ατροφία.
• Έμφραγμα μυοκαρδίου.
  • Εκ ταχυκαρδίας
  • Εξ’εμβολής στα στεφανιαία.
• Καρδιακή Ανεπάρκεια. Μπορεί είτε να προκαλέσει καρδιακή ανεπάρκεια, είτε να επιδεινώσει τα συμπτώματα ήδη γνωστής καρδιακής ανεπάρκειας.
• Καρδιακή ανακοπή. Ο κίνδυνος για ανακοπή αυξάνεται, εάν προϋπάρχει καρδιακή νόσος.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η αντιμετώπιση της ΚΜ εξαρτάται από το είδος της, είναι πολυπαραγοντική και περιλαμβάνει αλλαγή τρόπου ζωής, φαρμακευτική αγωγή, επεμβατικές μεθόδους για πρόληψη επιπλοκών και μείωση καρδιακής συχνότητας καθώς και αντιμετώπιση υποκείμενων νοσημάτων που προδιαθέτουν το άτομο να εμφανίσει ΚΜ. Επίσης, εξατομικεύεται για κάθε ασθενή, καθώς η προσέγγιση διαφοροποιείται εάν το άτομο έχει γνωστή καρδιακή νόσο (καρδιακή ανεπάρκεια, υπερτροφία, στεφανιαία νόσο) ή οποιοδήποτε άλλο υποκείμενο νόσημα.

• Αλλαγή τρόπου ζωής – για πρόληψη: τακτική άσκηση, άναλος δίαιτα, διακοπή καπνίσματος και περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ καθώς και έλεγχος του σωματικού βάρους.
• Φαρμακευτική αγωγή:
  • Αντιπηκτική αγωγή για την πρόληψη θρόμβωσης και εμβολής.
  • Φάρμακα ελέγχου ρυθμού (αντιαρρυθμικά) για την ανάταξη και την πρόληψη υποτροπής της αρρυθμίας.
  • Φάρμακα ελέγχου καρδιακής συχνότητας για την αποφυγή ταχυκαρδίας επί ΚΜ (β-αποκλειστές, αναστολείς διαύλων ασβεστίου, διγοξίνη). Σημείωση: η ΚΜ δεν συνεπάγεται πάντοτε και ύπαρξη ταχυκαρδίας οπότε τα φάρμακα αυτά μπορεί και να μη χρειάζονται σε ορισμένους ασθενείς.
• Ιατρική παρέμβαση και επεμβατικές τεχνικές. Σε περιπτώσεις υποτροπών ΚΜ, μπορεί να γίνει κατάλυση της αρρυθμίας στις πνευμονικές φλέβες. Έχει φανεί πως οι πνευμονικές φλέβες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ΚΜ καθώς εκεί εδράζονται αρρυθμιογόνες εστίες που προκαλούν ΚΜ. Η κατάλυση με καθετήρα είναι μια ελάχιστα επεμβατική θεραπεία, πραγματοποιείται στο ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο από εξειδικευμένο καρδιολόγο και έχει ως σκοπό την αποκατάσταση και διατήρηση του φυσιολογικού ρυθμού, τη μείωση των υποτροπών της ΚΜ αλλά και τον έλεγχο των συμπωμάτων του ασθενούς.

Στην εμμένουσα κολπική μαρμαρυγή, γίνεται ανάταξη είτε φαρμακευτικά είτε ηλεκτρική ανάταξη, εντός 48ώρου από την έναρξή της. Όσο συντομότερο είναι το διάστημα που μεσολαβεί από την έναρξη της αρρυθμίας μέχρι την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα εύκολης ανάταξής της. Εάν ο ασθενής δεν λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή τότε πριν την ηλεκτρική ανάταξη είναι απαραίτητη η διενέργεια διοισοφάγειου υπερηχογραφήματος, ώστε να διασφαλιστεί πως δεν υπάρχει θρόμβος στον αριστερό κόλπο και στο ωτίο. Αν βρεθεί θρόμβος, τότε απαιτείται αντιπηκτική αγωγή για 4 εβδομάδες, εκ νέου διοισοφάγειο υπερηχογράφημα και στη συνέχεια ανάταξη.

Αν η αρρυθμία έχει ξεκινήσει εδώ και πάνω από 48 ώρες ή δεν είμαστε βέβαιοι για το πότε ακριβώς ξεκίνησε, τότε ενδείκνυται ο ασθενής να λάβει αντιπηκτική αγωγή για 4 εβδομάδες και η ανάταξη να γίνει μετά την περίοδο αυτή.

Η επιλογή της αντιπηκτικής αγωγής είναι ένα μείζον ζήτημα, καθώς πρώτα θα πρέπει να υπολογιστεί το ρίσκο αιμορραγίας καθώς και αυτό για θρομβοεμβολικό επεισόδιο. Για το θέμα αυτό, υπάρχουν 2 scores που χρησιμοποιούνται:

• Για τον υπολογισμό κινδύνου αιμορραγίας, χρησιμοποιείται το HAS BLED Score, το οποίο καθορίζεται από τα εξής:

• Για τον υπολογισμό του θρομβοεμβολικού κινδύνου, χρησιμοποιείτει το CHA₂DS₂–VASc Score, το οποίο καθορίζεται από:

Στο CHA₂DS₂–VASc Score, εάν οι βαθμοί αθροιστικά για ένα άτομο είναι >=2, αποτελεί ένδειξη για αντιπηκτική αγωγή.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχαν μόνο τα κουμαρινικά αντιπηκτικά (Sintrom, Warfarin). Αυτών των φαρμάκων η διαχείριση ήταν και είναι αρκετά δύσκολη διότι αλληλεπιδρούν με τροφές και άλλα φάρμακα και απαιτούν συχνές μετρήσεις πηκτικότητας του αίματος και ρύθμιση της δόσης. Σήμερα υπάρχουν και τα νεότερα αντιπηκτικά τα οποία έχουν δράση πιο σταθερή και μπορούν να λαμβάνονται χωρίς κάποια μέτρηση δεικτών πήξεως.

ΣΗΜΕΙΑ ΚΛΕΙΔΙΑ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

• Η ΚΜ είναι πολύ συχνή αρρυθμία και η επίπτωσή της αυξάνεται με την ηλικία.
• Όλα τα νοσήματα της καρδιάς αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης ΚΜ και μπορεί να επιδεινωθούν από αυτή.
• Η αντιπηκτική αγωγή είναι θεμελιώδης στην φαρμακευτική αγωγή επί ΚΜ αφού κυριότερη επιπλοκή της είναι η θρόμβωση και η εμβολή. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δίνεται στην εκτίμηση του θρομβωτικού και του αιμορραγικού κινδύνου.
• Η ΚΜ μπορεί να αναταχθεί φαρμακευτικά ή ηλεκτρικά με προσοχή όμως στην πρόληψη της εμβολής θρόμβου. Επίσης επί υποτροπών ΚΜ σε νέα άτομα ενδείκνυται η κατάλυση της αρρυθμίας (στις πνευμονικές φλέβες).
• Οι ασθενείς μπορούν να ζήσουν με χρόνια ΚΜ αν οι προσπάθειες ανάταξης δεν επιτύχουν, λαμβάνοντας αντιπηκτική αγωγή και φάρμακα κατά της ταχυκαρδίας (αν υπάρχει). Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας μετά από αρκετά έτη αλλά η ζωή των ασθενών είναι γενικά φυσιολογική.

Βιβλιογραφία:

1. https://www.uptodate.com/contents/epidemiology-of-and-risk-factors-for-atrial-fibrillation?search=atrial%20fibrillation&source=search_result&selectedTitle=6~150&usage_type=default&display_rank=5
2. https://www.uptodate.com/contents/atrial-fibrillation-anticoagulant-therapy-to-prevent-thromboembolism?search=atrial%20fibrillation&source=search_result&selectedTitle=4~150&usage_type=default&display_rank=3
3. https://www.uptodate.com/contents/role-of-echocardiography-in-atrial-fibrillation?search=atrial%20fibrillation&topicRef=1022&source=see_link
4. https://www.uptodate.com/contents/the-electrocardiogram-in-atrial-fibrillation?sectionName=FINDINGS&search=atrial%20fibrillation&topicRef=1022&anchor=H3660804&source=see_link#H3660804
5. https://www.uptodate.com/contents/overview-of-atrial-fibrillation?search=atrial%20fibrillation&source=search_result&selectedTitle=1~150&usage_type=default&display_rank=1
6. https://www.uptodate.com/contents/rhythm-control-versus-rate-control-in-atrial-fibrillation?search=atrial%20fibrillation&source=search_result&selectedTitle=5~150&usage_type=default&display_rank=4
7. https://www.uptodate.com/contents/mechanisms-of-atrial-fibrillation?search=atrial%20fibrillation&source=search_result&selectedTitle=8~150&usage_type=default&display_rank=7
8. https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/atrial-fibrillation
9. Braunwald, Zipes, Libby, 2019. Heart Disease: a textbook of cardiovascular medicine. 11^th edition, Elsevier

TrueMed-ForLivingMore