Escherichia coli: Το συνηθέστερο και σημαντικότερο μέλος του γένους Escherichia

Ελευθερία Αθανασοπούλου

Στάθης Δημουλάς

Στο γένος Escherichia ανήκουν 5 είδη με πιο διαδεδομένο το είδος Ε. coli ή κολοβακτήριο.

Το E. coli είναι μέλος της χλωρίδας του εντέρου, προκαλεί λοιμώξεις σε άλλα μέρη του οργανισμού και κάποια στελέχη και στον ίδιο τον εντερικό σωλήνα. Προκαλεί ουρολοιμώξεις, σηψαιμία, μηνιγγίτιδα και γαστρεντερίτιδα. Διακρίνεται σε πολλούς ορότυπους με διαφορετική λοιμογόνο δύναμη.

Χαρακτηριστικά

Η E.coli ή κολοβακτήριο είναι ένα Gram (-) βακτήριο που αναπτύσσεται τόσο σε αερόβιες (παρουσία Ο2), όσο και αναερόβιες συνθήκες. Η πλειονότητα των στελεχών είναι κινητά, ενώ κάποια διαθέτουν έλυτρο πολυσακχαριτών. Εργαστηριακά ζυμώνει σάκχαρα (γλυκόζη και λακτόζη), δίνει αρνητική την αντίδραση της οξειδάσης και ανάγει τα νιτρικά σε νιτρώδη.

Ορότυποι

Οι οροομάδες της Escherichia διαχωρίζονται με βάση τα αντιγόνα Ο, Η και Κ του βακτηρίου.

Το αντιγόνο Ο υπάρχει σε όλα τα στελέχη, ενώ περισσότεροι από 170 τύποι αντιγόνου Ο έχουν περιγραφεί.

Το αντιγόνο Η βρίσκεται στις βλεφαρίδες και ανιχνεύεται μόνο στα κινητά στελέχη, με περισσότερους από 50 τύπους αντιγόνου Η να έχουν περιγραφεί.

Όσο για το αντιγόνο Κ ανιχνεύεται στα στελέχη που διαθέτουν έλυτρο, και περισσότερα από 90 αντιγόνα Κ έχουν ανιχνευθεί.

Λοιμογόνοι παράγοντες

Το βακτήριο αυτό αν και αποτελεί φυσιολογική χλωρίδα του ανθρώπινου οργανισμού μπορεί να αποτελέσει μεγάλο κίνδυνο καθώς περιέχει δύο βασικές κατηγορίες λοιμογόνων παραγόντων, τις προσκολλητίνες (δομές οι οποίες περιλαμβάνουν αντιγόνα του παράγοντα αποικισμού (colonization factor antigens) CFA/I, CFA/II, CFA/IΙΙ, τριχίδια προσκόλλησης, τριχίδια Ρ κ.α) και βοηθούν στην προσκόλληση των βακτηρίων στα κύτταρα της ουροφόρου οδού ή του γαστρεντερικού σωλήνα, τα οποία με αυτό τον τρόπο δεν απομακρύνονται με την ροή των ούρων ή του εντερικού περιεχομένου.

Και τις εξωτοξίνες ,που αποτελούν μια ευρύτερη κατηγορία θερμοανθεκτικών και θερμοευαίσθητων τοξινών που ενισχύουν την παθογένεια της νόσου που προκαλεί το βακτήριο.

Κλινικές Εκδηλώσεις

Το βακτήριο E.Coli αν και φυσιολογικά βρίσκεται κατα κύριο λόγο στο γαστρεντερικό σωλήνα, συχνά προσβάλλει διάφορα μέρη προκαλώντας λοιμώξεις, όπως:

• Σηψαιμία

Κατά κανόνα, η σηψαιμία που προκαλούν τα Gram (-) βακτήρια, όπως και το E. coli, εκπορεύεται συχνότερα από λοιμώξεις των ουροφόρων οδών ή του γαστρεντερικού σωλήνα. Η θνησιμότητα που συνοδεύει τη σηψαιμία από E. coli είναι μεγάλη στους ασθενείς με ανοσοκαταστολή ή όταν η πρωταρχική λοίμωξη είναι στην κοιλιακή χώρα ή στο ΚΝΣ.

• Ουρολοίμωξη

Προέρχονται από μικρόβια του γαστρεντερικού σωλήνα που μολύνουν την ουρήθρα, ανέρχονται στην ουροδόχο κύστη και μπορεί να μεταναστεύσουν στον προστάτη ή τους νεφρούς. Προκαλούνται κυρίως από στελέχη που διαθέτουν προσκολλητίνες, οι οποίες προσδένονται στα κύτταρα που επενδύουν την ουροδόχο κύστη και την ανώτερη ουροφόρο οδό.

• Γαστρεντερίτιδα

Χαρακτηρίζεται από την προσκόλληση των βακτηρίων στα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου, με αποτέλεσμα την καταστροφή των λαχνών. Ακολουθεί υδαρής διάρροια ως αποτέλεσμα της δυσαπορρόφησης των θρεπτικών ουσιών.

• Νεογνική μηνιγγίτιδα

Προκαλείται σε βρέφη μικρότερα του ενός μηνός από κολοβακτηρίδια που διαθέτουν το αντιγόνο Κ1 του ελύτρου. Τα μικρόβια αυτής της οροομάδας βρίσκονται στο γαστρεντερικό σωλήνα των εγκύων γυναικών και των νεογνών. Άλλο συχνό αίτιο της νόσου είναι οι στρεπτόκοκκοι της ομάδας Β.

Παρόλα αυτά, παραμένει άγνωστος ο λόγος που αυτή η οροομάδα προτιμά να διαπερνά τον φραγμό αίματος – εγκεφάλου, με αποτέλεσμα τη νεογνική μηνιγγίτιδα.

Θεραπεία

Για την θεραπεία εντεροβακτηριακών, όπως και το E. coli επιλέγεται η χορήγηση αντιβιοτικών. Η αντιβιοτική θεραπεία καθοδηγείται από τις δοκιμασίες ευαισθησίας in vitro.

Το E. coli παρουσιάζει αυξημένη αντοχή στις πενικιλλίνες και στις κεφαλοσπορίνες. Παλαιότερα η βάση της θεραπείας ήταν η χρήση καρβαπενεμών (ιμιπενέμη, μεροπενέμη, ερταπενέμη), όμως η ανακάλυψη βακτηρίων που παράγουν καρβαπενεμάση περιόρισε την εμπειρική χρήση τόσο των καρβαπενεμών, όσο και όλων των άλλων β-λακταμικών.

Το αντιβιόγραμμα είναι απαραίτητο πριν την χορήγηση θεραπείας, καθότι πολλά στελέχη διακρίνονται από ανθεκτικότητα.

Πρόληψη

Εμβόλιο δεν υπάρχει, επομένως σημαντικά κρίνονται η προσεκτική συλλογή, προετοιμασία και κατανάλωση νερού αλλά και τροφίμων.

Βιβλιογραφία:

• Patrick R. M., Ken S. R., Michael A. P., 2016, «Ιατρική Μικροβιολογία». 8η Έκδοση. Εκδόσεις: ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Α.Ε..

• Tortora G., Funke B., Case C., 2017, «Εισαγωγή στη Μικροβιολογία». 2η Έκδοση. Εκδόσεις: BROKEN HILL PUBLISHERS LTD.

TrueMed-ForLivingMore