Ψυχογενής πόνος ή πόνος που χτυπάει την ψυχή;

Οι περισσότερες ασθένειες, ακόμα και η γρίπη που δεν προκαλεί συνήθως φυσικό πόνο, μας προκαλούν κακή διάθεση, ενώ σε περιπτώσεις φυσικού πόνου αυξάνεται επίσης το άγχος και το στρες. Ωστόσο, υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου το άγχος, το στρες και γενικά η κακή ψυχολογία οδηγούν σε σωματικό πόνο, ο οποίος ονομάζεται ψυχογενής.

Τι είναι Ψυχογενής Πόνος;

Ο ψυχογενής πόνος είναι μια διαταραχή που είτε προκαλείται, είτε αυξάνεται από ψυχολογικούς, συναισθηματικούς ή συμπεριφορικούς παράγοντες και προκαλεί φυσικό σωματικό πόνο. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι πεποιθήσεις, φόβοι, αναμνήσεις ή συναισθήματα που οδηγούν στην έναρξη ή επιδείνωση του πόνου. Οι πιο συνηθισμένοι πόνοι αυτής της διαταραχής είναι οι πονοκέφαλοι, οι μυϊκοί πόνοι, ο πόνος στην πλάτη και οι πόνοι στο στομάχι. Ο ψυχογενής πόνος ανήκει στις ψυχογενείς ασθένειες, δηλαδή σε σωματικές ασθένειες που πιστεύεται ότι προκύπτουν είτε από συναισθηματικό ή ψυχικό στρες είτε από ψυχολογικές ή ψυχιατρικές διαταραχές. Συνήθως πρόκειται για ασθένειες που δεν έχουν κάποιο γνωστό σωματικό αίτιο κι έτσι η εμφάνιση τους αποδίδεται στο ψυχικό κομμάτι.

Η διάγνωση του ψυχογενούς πόνου γίνεται με τον αποκλεισμό άλλων αιτιών πόνου από ιατρούς και ψυχιάτρους ή ψυχολόγους. Για καταπολέμηση της ασθένειας συστήνεται ψυχοθεραπεία και σε πιο βαριές περιπτώσεις αντικαταθλιπτικά και παυσίπονα.

Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει μια διευκρίνιση μεταξύ ψυχογενούς ασθένειας και ψυχοσωματικής ασθένειας. Η ψυχογενής ασθένεια υποδηλώνει ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες ήταν η βασική αιτία στην ανάπτυξη της, ενώ στην ψυχοσωματική ασθένεια η ιατρική αιτία είναι γνωστή, απλά οι ψυχολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό (συνήθως αρνητικό) ρόλο, όπως για παράδειγμα το άσθμα που επιδεινώνει το άγχος.

Τι είναι οι Σωματόμορφες Διαταραχές;

Οι Σωματόμορφες Διαταραχές ή αλλιώς Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων είναι μια κατηγορία ψυχιατρικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από ένα ή περισσότερα σωματικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένου του πόνου, που υποδηλώνουν μια ιατρική κατάσταση αλλά δεν εξηγούνται από σωματικές ασθένειες. Γενικά, προκαλούν υπερβολικά επίπεδα δυσφορίας και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα όργανα και συστήματα, όπως νευρολογικά προβλήματα, γαστρεντερικές διαταραχές, σεξουαλικές διαταραχές και πιο συγκρεκριμένα πόνος ή δύσπνοια, ή γενικότερα συμπτώματα, όπως κόπωση ή αδυναμία.

Τύποι Σωματόμορφων Διαταραχών

• Διαταραχή Σωματοποίησης: Χαρακτηριστικό αυτής της διαταραχής είναι τα επαναλαμβανόμενα, πολλαπλά και διαφορετικά σωματικά συμπτώματα σε πολλαπλά οργανικά συστήματα των ασθενών. Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως στα νεαρά ενήλικα άτομα, ενώ οι ασθενείς έχουν συνήθως μακρύ και περίπλοκο ιατρικό ιστορικό. Λόγω των σωματικών συμπτωμάτων οι ασθενείς καταφεύγουν πρώτα σε κλινικούς ιατρούς και σπάνια αναζητούν ψυχίατρο. Η πορεία της ασθένειας είναι συνήθως δια βίου με νέα συμπτώματα να προστίθενται κάθε λίγα χρόνια σε διαφορετικά σημεία του σώματος.

• Δυσμορφική Διαταραχή Σώματος: Συνοπτικά, πρόκειται για μια ψυχολογική διαταραχή στην οποία το άτομο παθαίνει εμμονή με φανταστικά ελαττώματα και ατέλειες στην εμφάνισή του με πιο συνηθισμένο στόχο το πρόσωπο του, για παράδειγμα ασσύμετρη μύτη. Οι ασθενείς παιρνούν πολύ χρόνο μπροστά στον καθρέφτη για να ελέγξουν την εμφάνισή τους και κυρίως τα ελαττώματα του σώματός τους, για τα οποία μάλλον νιώθουν αμηχανία, ντροπή και άγχος με συνέπεια να αποφεύγουν πολλές κοινωνικές καταστάσεις, αν και συνήθως παιρνούν απαρατήρητα από τους γύρω τους. Για τον λόγο αυτό, οι περισσότεροι καταφεύγουν σε πλαστικές εγχειρήσεις και δερματολογικές θεραπείες, οι οποίες όμως δυστυχώς δεν είναι ποτέ αρκετές και σε κάποιες περιπτώσεις επιδεινώνουν την κατάσταση. Χαρακτηριστικό των ασθενών αυτών είναι οι ελαφράς μορφής ψευδαισθήσεις, που κατατάσσουν αυτή την διαταραχή σε ψύχωση.

• Διαταραχή Μετατροπής ή Λειτουργική Διαταραχή Νευρολογικών Συμπτωμάτων: Πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία το σύμπτωμα έχει να κάνει με απώλεια ή αλλοίωση της φυσικής λειτουργίας. Ειδικότερα, τα συμπτώματα των ασθενών μιμούνται συνήθως μια νευρολογική κατάσταση, όπως μούδιασμα, τύφλωση, παράλυση, αμνησία τα οποία όμως δεν έχουν κάποια εμφανή οργανική αιτία, με αποτέλεσμα η εμφάνιση τους να αποδίδεται σε ψυχολογικούς παράγοντες. Χαρακτηριστικό είναι ότι η έναρξη της διαταραχής είναι οξεία και συνήθως έχει να κάνει με στρεσογόνο παράγοντα. Συγκεκριμένα, τα συμπτώματα μπορεί να προκύπτουν από αγχωτικές καταστάσεις που επηρεάζουν την ψυχική υγεία του ασθενούς ή από μια ψυχολογική κατάσταση διαρκείας, όπως η κατάθλιψη. Εφόσον δεν υπάρχει σωματική δυσλειτουργία και η ψυχολογική κατάσταση καλυτερεύσει, τότε τα συμπτώματα παρέρχονται σε λίγες εβδομάδες.

• Υποχονδρίαση: Κατάσταση στην οποία το άτομο φοβάται ότι έχει μια σοβαρή ασθένεια και προκύπτει από την ανακριβή αντίληψη της κατάστασης του σώματος ή του νου. Ειδικότερα, οι υποχόνδριοι τείνουν να ανησυχούν υπερβολικά και αδικαιολόγητα για το παραμικρό σύμπτωμα που εντοπίζουν όντας πεπεισμένοι ότι πρόκειται για σοβαρή ασθένεια. Η παρερμηνεία των φυσιολογικών “παραπόνων” του σώματος μπορεί να είναι ενσυνείδητη ή ασυνείδητη από τους ασθενείς αφού πολύ καταλαβαίνουν ότι είναι υπερβολικοί αλλά συνεχίζουν να αγχώνονται για την κατάστασή τους. Υπάρχουν δύο τύποι ασθενών σε αυτή την κατηγορία, αυτοί που είναι χρόνια υποχόνδριοι με αποτέλεσμα η κατάσταση αυτή να είναι μέρος της ζωής τους και αυτοί που γίνονται υποχόνδριοι λόγω στρες, άγχους ή κατάθλιψης κι έτσι τα συμπτώματα υποχωρούν όταν καλυτερεύσει η κατάστασή τους.

• Διαταραχή Πόνου: Είναι χρόνιος πόνος που βιώνει ένας ασθενής σε ένα ή περισσότερα σημεία του σώματος και θεωρείται ότι προκαλείται από ψυχολογικό στρες. Ο πόνος είναι τόσο σοβαρός που καθιστά πολλές φορές αδύνατη τη σωστή λειτουργία του σώματος, ενώ η διάρκεια μπορεί να κυμαίνεται από λίγες μέρες μέχρι και χρόνια.

Ενδεικτικά Συμπτώματα – Χαρακτηριστικά Ψυχογενών Διαταραχών

• Παρουσία συναφών ψυχιατρικών διαταραχών ή ιστορικό αυτών στην οικογένεια.

• Έλλειψη ενδιαφέροντος ή υπερβολική συναισθηματική απόκριση.

• Ο ασθενής εκδηλώνει συμπτώματα μόνο παρουσία κάποιου και όχι όταν είναι μόνος ή θεωρεί ότι δεν τον βλέπουν.

• Παράξενα ή ασυνεπή συμπτώματα.

• Συναισθηματικοί λόγοι ή κάποια περισταστικά αποτελούν το έναυσμα για την εμφάνιση συμπτωμάτων.

• Πολλαπλά ανεξήγητα σωματικά συμπτώματα (που συνήθως δεν συνδέονται μεταξύ τους).

• Αδυναμία ανταπόκρισης σε κάποια θεραπεία.

• Η ασθένεια προκαλείται ή βελτιώνεται από εικονικό φάρμακο.

Ποιός ο ρόλος του εικονικού φαρμάκου (placebo) στην αντιμετώπιση των ψυχογενών ασθενειών;

Εικονικό φάρμακο (placebo) ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο ένας ασθενής παρουσιάζει βελτίωση της κατάστασης του ενώ λαμβάνει μια ουσία χωρίς πραγματική δράση για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Το «εικονικό φάρμακο» εμφανίστηκε το μεσαίωνα από τους γιατρούς της εποχής, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ψεύτικες ουσίες ή τελετές για να ανακουφίσουν τα συμπτώματα των ασθενών για τους οποίους δεν υπήρχε θεραπεία. Επειδή φαίνεται να εξυπηρετούν μόνο στην καθησύχαση των ασθενών, ορισμένοι τα κρίνουν ως ξεπερασμένα και σε γενικές γραμμές χωρίς χρησιμότητα πέραν των κλινικών δοκιμών. Ωστόσο, πολλοί εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας χρησιμοποιούν συχνά τα εικονικά φάρμακα για να καταλάβουν αν κάποιος προσποιείται μια κατάσταση, αν τα συμπτώματα είναι οργανικά και το κυριότερο αν η πάθηση είναι ψυχολογικής προέλευσης, όπως τα ψυχογενή νοσήματα.

Σε γενικές γραμμές, τα εικονικά φάρμακα μπορούν να δώσουν ανέλπιστα καλά αποτελέσματα καθώς σε μελέτες που έχουν γίνει σε άτομα με κατάθλιψη, έχει φανεί ότι το εικονικό φάρμακο είχε τις ίδιες μεταβολικές αποκρίσεις με ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο που χορηγείται συχνά σε ασθενείς. Επίσης, είναι ακίνδυνα και χωρίς παρενέργειες, μπορούν να αντισταθμίσουν τις ανεπιτυχείς ψυχοθεραπείες και τις ανεπιθύμητες παρενέργειες των ψυχοφαρμάκων. Παρόλ’ αυτά, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι η εξαπάτηση του ασθενή με τη χορήγηση ενός φαρμάκου χωρίς ενεργή δράση ξεπερνά τα όρια της ηθικής και θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν σε περιπτώσεις εκτός κλινικών δοκιμών, γιατι “εικονική θεραπεία” ισούται με “καμία θεραπεία”.

Με τη συζήτηση να μαίνεται σχετικά με την αξιοποίηση του εικονικού φαρμάκου για θεραπεία των ψυχογενών ασθενειών, κάποιοι υποστηρίζουν ότι αν υπάρχει κατάλληλη θεραπεία για τα σωματικά συμπτώματα που έχουν οι ασθενείς, τότε είναι προτιμότερο να υποβληθούν σε αυτές παρά σε χρήση εικονικού φαρμάκου. Ειδικότερα, οι Καθαρολόγοι πιστεύουν πως οποιαδήποτε πρακτική που περιλαμβάνει εξαπάτηση ασθενών πρέπει να κρίνεται ακατάλληλη και ότι οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για την όλη διαδικασία και φύση του φαρμάκου, τονίζοντας ότι οι γιατροί δεν είναι πλέον σε θέση να παίρνουν αποφάσεις για τους ασθενείς τους. Από την άλλη πλευρά, η αποκάλυψη της φύσης του εικονικού φαρμάκου μειώνει δραματικά τη χρησιμότητα του ως θεραπεία ή ως διαγνωστικό έλεγχο των ψυχογενών διαταραχών και ενέχει τον κίνδυνο οι ασθενείς να λάβουν άσκοπα φάρμακα με πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις.

Συνοψίζοντας, η θεραπεία με εικονικό φάρμακο αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη διάγνωση και τη θεραπεία των ψυχογενών διαταραχών και για το λόγο αυτό κρίνεται σκόπιμο να βρεθεί ένα κοινό πλαίσιο που θα ικανοποιεί και τις δυο πλευρές. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εφόσον η χρήση τουε εικονικού φαρμάκου είναι διαφανής και ταυτόχρονα γίνεται σεβαστή η αυτονομία και το δικαίωμα γνώσης του ασθενούς.

Βιβλιογραφία

1.Goodman B. Somatic Symptom and Related Disorders. WebMD. https://www.webmd.com/mental-health/somatoform-disorders-symptoms-types-treatment#1. Published May 24, 2012. Accessed June 3, 2020.

2.Institute of Medicine (US) Committee on Pain, Disability, and Chronic Illness Behavior, Osterweis M, Kleinman A, Mechanic D. Psychiatric Aspects of Chronic Pain. Nih.gov. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK219250/. Published 2018. Accessed June 3, 2020.

3.Chronic Pain and Mental Health | Mental Health America. Mhanational.org. https://www.mhanational.org/chronic-pain-and-mental-health. Published 2016. Accessed June 3, 2020.

4.Katz J, Rosenbloom BN, Fashler S. Chronic Pain, Psychopathology, and DSM-5 Somatic Symptom Disorder. Canadian Journal of Psychiatry Revue Canadienne de Psychiatrie. 2015;60(4):160–167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4459242/.

5.Tzeng BA, Eisendrath S. Somatoform Disorders. ScienceDirect. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B012226870901594X. Published January 1, 2003. Accessed June 3, 2020.

6.Songer DA. Pain Disorders. ScienceDirect. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B0123430100001598. Published January 1, 2002. Accessed June 3, 2020.

7.Lim ECH, Seet RCS. What is the place for placebo in the management of psychogenic disease? Journal of the Royal Society of Medicine. 2007;100(2):60-61. doi:10.1258/jrsm.100.2.60

TrueMed-ForLivingMore

‌

Ψυχογενής πόνος ή πόνος που χτυπάει την ψυχή;

 Καλδουρμίδου Όλγα

Οι περισσότερες ασθένειες, ακόμα και η γρίπη που δεν προκαλεί συνήθως φυσικό πόνο, μας προκαλούν κακή διάθεση, ενώ σε περιπτώσεις φυσικού πόνου αυξάνεται επίσης το άγχος και το στρες. Ωστόσο, υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου το άγχος, το στρες και γενικά η κακή ψυχολογία οδηγούν σε σωματικό πόνο, ο οποίος ονομάζεται ψυχογενής.

Τι είναι Ψυχογενής Πόνος;

Ο ψυχογενής πόνος είναι μια διαταραχή που είτε προκαλείται, είτε αυξάνεται από ψυχολογικούς, συναισθηματικούς ή συμπεριφορικούς παράγοντες και προκαλεί φυσικό σωματικό πόνο. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι πεποιθήσεις, φόβοι, αναμνήσεις ή συναισθήματα που οδηγούν στην έναρξη ή επιδείνωση του πόνου. Οι πιο συνηθισμένοι πόνοι αυτής της διαταραχής είναι οι πονοκέφαλοι, οι μυϊκοί πόνοι, ο πόνος στην πλάτη και οι πόνοι στο στομάχι. Ο ψυχογενής πόνος ανήκει στις ψυχογενείς ασθένειες, δηλαδή σε σωματικές ασθένειες που πιστεύεται ότι προκύπτουν είτε από συναισθηματικό ή ψυχικό στρες είτε από ψυχολογικές ή ψυχιατρικές διαταραχές. Συνήθως πρόκειται για ασθένειες που δεν έχουν κάποιο γνωστό σωματικό αίτιο κι έτσι η εμφάνιση τους αποδίδεται στο ψυχικό κομμάτι.

Η διάγνωση του ψυχογενούς πόνου γίνεται με τον αποκλεισμό άλλων αιτιών πόνου από ιατρούς και ψυχιάτρους ή ψυχολόγους. Για καταπολέμηση της ασθένειας συστήνεται ψυχοθεραπεία και σε πιο βαριές περιπτώσεις αντικαταθλιπτικά και παυσίπονα.

Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει μια διευκρίνιση μεταξύ ψυχογενούς ασθένειας και ψυχοσωματικής ασθένειας. Η ψυχογενής ασθένεια υποδηλώνει ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες ήταν η βασική αιτία στην ανάπτυξη της, ενώ στην ψυχοσωματική ασθένεια η ιατρική αιτία είναι γνωστή, απλά οι ψυχολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό (συνήθως αρνητικό) ρόλο, όπως για παράδειγμα το άσθμα που επιδεινώνει το άγχος.

Τι είναι οι Σωματόμορφες Διαταραχές;

Οι Σωματόμορφες Διαταραχές ή αλλιώς Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων είναι μια κατηγορία ψυχιατρικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από ένα ή περισσότερα σωματικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένου του πόνου, που υποδηλώνουν μια ιατρική κατάσταση αλλά δεν εξηγούνται από σωματικές ασθένειες. Γενικά, προκαλούν υπερβολικά επίπεδα δυσφορίας και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα όργανα και συστήματα, όπως νευρολογικά προβλήματα, γαστρεντερικές διαταραχές, σεξουαλικές διαταραχές και πιο συγκρεκριμένα πόνος ή δύσπνοια, ή γενικότερα συμπτώματα, όπως κόπωση ή αδυναμία.

Τύποι Σωματόμορφων Διαταραχών

• Διαταραχή Σωματοποίησης: Χαρακτηριστικό αυτής της διαταραχής είναι τα επαναλαμβανόμενα, πολλαπλά και διαφορετικά σωματικά συμπτώματα σε πολλαπλά οργανικά συστήματα των ασθενών. Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως στα νεαρά ενήλικα άτομα, ενώ οι ασθενείς έχουν συνήθως μακρύ και περίπλοκο ιατρικό ιστορικό. Λόγω των σωματικών συμπτωμάτων οι ασθενείς καταφεύγουν πρώτα σε κλινικούς ιατρούς και σπάνια αναζητούν ψυχίατρο. Η πορεία της ασθένειας είναι συνήθως δια βίου με νέα συμπτώματα να προστίθενται κάθε λίγα χρόνια σε διαφορετικά σημεία του σώματος.

• Δυσμορφική Διαταραχή Σώματος: Συνοπτικά, πρόκειται για μια ψυχολογική διαταραχή στην οποία το άτομο παθαίνει εμμονή με φανταστικά ελαττώματα και ατέλειες στην εμφάνισή του με πιο συνηθισμένο στόχο το πρόσωπο του, για παράδειγμα ασσύμετρη μύτη. Οι ασθενείς παιρνούν πολύ χρόνο μπροστά στον καθρέφτη για να ελέγξουν την εμφάνισή τους και κυρίως τα ελαττώματα του σώματός τους, για τα οποία μάλλον νιώθουν αμηχανία, ντροπή και άγχος με συνέπεια να αποφεύγουν πολλές κοινωνικές καταστάσεις, αν και συνήθως παιρνούν απαρατήρητα από τους γύρω τους. Για τον λόγο αυτό, οι περισσότεροι καταφεύγουν σε πλαστικές εγχειρήσεις και δερματολογικές θεραπείες, οι οποίες όμως δυστυχώς δεν είναι ποτέ αρκετές και σε κάποιες περιπτώσεις επιδεινώνουν την κατάσταση. Χαρακτηριστικό των ασθενών αυτών είναι οι ελαφράς μορφής ψευδαισθήσεις, που κατατάσσουν αυτή την διαταραχή σε ψύχωση.

• Διαταραχή Μετατροπής ή Λειτουργική Διαταραχή Νευρολογικών Συμπτωμάτων: Πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία το σύμπτωμα έχει να κάνει με απώλεια ή αλλοίωση της φυσικής λειτουργίας. Ειδικότερα, τα συμπτώματα των ασθενών μιμούνται συνήθως μια νευρολογική κατάσταση, όπως μούδιασμα, τύφλωση, παράλυση, αμνησία τα οποία όμως δεν έχουν κάποια εμφανή οργανική αιτία, με αποτέλεσμα η εμφάνιση τους να αποδίδεται σε ψυχολογικούς παράγοντες. Χαρακτηριστικό είναι ότι η έναρξη της διαταραχής είναι οξεία και συνήθως έχει να κάνει με στρεσογόνο παράγοντα. Συγκεκριμένα, τα συμπτώματα μπορεί να προκύπτουν από αγχωτικές καταστάσεις που επηρεάζουν την ψυχική υγεία του ασθενούς ή από μια ψυχολογική κατάσταση διαρκείας, όπως η κατάθλιψη. Εφόσον δεν υπάρχει σωματική δυσλειτουργία και η ψυχολογική κατάσταση καλυτερεύσει, τότε τα συμπτώματα παρέρχονται σε λίγες εβδομάδες.

• Υποχονδρίαση: Κατάσταση στην οποία το άτομο φοβάται ότι έχει μια σοβαρή ασθένεια και προκύπτει από την ανακριβή αντίληψη της κατάστασης του σώματος ή του νου. Ειδικότερα, οι υποχόνδριοι τείνουν να ανησυχούν υπερβολικά και αδικαιολόγητα για το παραμικρό σύμπτωμα που εντοπίζουν όντας πεπεισμένοι ότι πρόκειται για σοβαρή ασθένεια. Η παρερμηνεία των φυσιολογικών “παραπόνων” του σώματος μπορεί να είναι ενσυνείδητη ή ασυνείδητη από τους ασθενείς αφού πολύ καταλαβαίνουν ότι είναι υπερβολικοί αλλά συνεχίζουν να αγχώνονται για την κατάστασή τους. Υπάρχουν δύο τύποι ασθενών σε αυτή την κατηγορία, αυτοί που είναι χρόνια υποχόνδριοι με αποτέλεσμα η κατάσταση αυτή να είναι μέρος της ζωής τους και αυτοί που γίνονται υποχόνδριοι λόγω στρες, άγχους ή κατάθλιψης κι έτσι τα συμπτώματα υποχωρούν όταν καλυτερεύσει η κατάστασή τους.

• Διαταραχή Πόνου: Είναι χρόνιος πόνος που βιώνει ένας ασθενής σε ένα ή περισσότερα σημεία του σώματος και θεωρείται ότι προκαλείται από ψυχολογικό στρες. Ο πόνος είναι τόσο σοβαρός που καθιστά πολλές φορές αδύνατη τη σωστή λειτουργία του σώματος, ενώ η διάρκεια μπορεί να κυμαίνεται από λίγες μέρες μέχρι και χρόνια.

Ενδεικτικά Συμπτώματα – Χαρακτηριστικά Ψυχογενών Διαταραχών

• Παρουσία συναφών ψυχιατρικών διαταραχών ή ιστορικό αυτών στην οικογένεια.

• Έλλειψη ενδιαφέροντος ή υπερβολική συναισθηματική απόκριση.

• Ο ασθενής εκδηλώνει συμπτώματα μόνο παρουσία κάποιου και όχι όταν είναι μόνος ή θεωρεί ότι δεν τον βλέπουν.

• Παράξενα ή ασυνεπή συμπτώματα.

• Συναισθηματικοί λόγοι ή κάποια περισταστικά αποτελούν το έναυσμα για την εμφάνιση συμπτωμάτων.

• Πολλαπλά ανεξήγητα σωματικά συμπτώματα (που συνήθως δεν συνδέονται μεταξύ τους).

• Αδυναμία ανταπόκρισης σε κάποια θεραπεία.

• Η ασθένεια προκαλείται ή βελτιώνεται από εικονικό φάρμακο.

Ποιός ο ρόλος του εικονικού φαρμάκου (placebo) στην αντιμετώπιση των ψυχογενών ασθενειών;

Εικονικό φάρμακο (placebo) ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο ένας ασθενής παρουσιάζει βελτίωση της κατάστασης του ενώ λαμβάνει μια ουσία χωρίς πραγματική δράση για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Το «εικονικό φάρμακο» εμφανίστηκε το μεσαίωνα από τους γιατρούς της εποχής, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ψεύτικες ουσίες ή τελετές για να ανακουφίσουν τα συμπτώματα των ασθενών για τους οποίους δεν υπήρχε θεραπεία. Επειδή φαίνεται να εξυπηρετούν μόνο στην καθησύχαση των ασθενών, ορισμένοι τα κρίνουν ως ξεπερασμένα και σε γενικές γραμμές χωρίς χρησιμότητα πέραν των κλινικών δοκιμών. Ωστόσο, πολλοί εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας χρησιμοποιούν συχνά τα εικονικά φάρμακα για να καταλάβουν αν κάποιος προσποιείται μια κατάσταση, αν τα συμπτώματα είναι οργανικά και το κυριότερο αν η πάθηση είναι ψυχολογικής προέλευσης, όπως τα ψυχογενή νοσήματα.

Σε γενικές γραμμές, τα εικονικά φάρμακα μπορούν να δώσουν ανέλπιστα καλά αποτελέσματα καθώς σε μελέτες που έχουν γίνει σε άτομα με κατάθλιψη, έχει φανεί ότι το εικονικό φάρμακο είχε τις ίδιες μεταβολικές αποκρίσεις με ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο που χορηγείται συχνά σε ασθενείς. Επίσης, είναι ακίνδυνα και χωρίς παρενέργειες, μπορούν να αντισταθμίσουν τις ανεπιτυχείς ψυχοθεραπείες και τις ανεπιθύμητες παρενέργειες των ψυχοφαρμάκων. Παρόλ’ αυτά, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι η εξαπάτηση του ασθενή με τη χορήγηση ενός φαρμάκου χωρίς ενεργή δράση ξεπερνά τα όρια της ηθικής και θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν σε περιπτώσεις εκτός κλινικών δοκιμών, γιατι “εικονική θεραπεία” ισούται με “καμία θεραπεία”.

Με τη συζήτηση να μαίνεται σχετικά με την αξιοποίηση του εικονικού φαρμάκου για θεραπεία των ψυχογενών ασθενειών, κάποιοι υποστηρίζουν ότι αν υπάρχει κατάλληλη θεραπεία για τα σωματικά συμπτώματα που έχουν οι ασθενείς, τότε είναι προτιμότερο να υποβληθούν σε αυτές παρά σε χρήση εικονικού φαρμάκου. Ειδικότερα, οι Καθαρολόγοι πιστεύουν πως οποιαδήποτε πρακτική που περιλαμβάνει εξαπάτηση ασθενών πρέπει να κρίνεται ακατάλληλη και ότι οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για την όλη διαδικασία και φύση του φαρμάκου, τονίζοντας ότι οι γιατροί δεν είναι πλέον σε θέση να παίρνουν αποφάσεις για τους ασθενείς τους. Από την άλλη πλευρά, η αποκάλυψη της φύσης του εικονικού φαρμάκου μειώνει δραματικά τη χρησιμότητα του ως θεραπεία ή ως διαγνωστικό έλεγχο των ψυχογενών διαταραχών και ενέχει τον κίνδυνο οι ασθενείς να λάβουν άσκοπα φάρμακα με πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις.

Συνοψίζοντας, η θεραπεία με εικονικό φάρμακο αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη διάγνωση και τη θεραπεία των ψυχογενών διαταραχών και για το λόγο αυτό κρίνεται σκόπιμο να βρεθεί ένα κοινό πλαίσιο που θα ικανοποιεί και τις δυο πλευρές. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εφόσον η χρήση τουε εικονικού φαρμάκου είναι διαφανής και ταυτόχρονα γίνεται σεβαστή η αυτονομία και το δικαίωμα γνώσης του ασθενούς.

Βιβλιογραφία

1.Goodman B. Somatic Symptom and Related Disorders. WebMD. https://www.webmd.com/mental-health/somatoform-disorders-symptoms-types-treatment#1. Published May 24, 2012. Accessed June 3, 2020.

2.Institute of Medicine (US) Committee on Pain, Disability, and Chronic Illness Behavior, Osterweis M, Kleinman A, Mechanic D. Psychiatric Aspects of Chronic Pain. Nih.gov. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK219250/. Published 2018. Accessed June 3, 2020.

3.Chronic Pain and Mental Health | Mental Health America. Mhanational.org. https://www.mhanational.org/chronic-pain-and-mental-health. Published 2016. Accessed June 3, 2020.

4.Katz J, Rosenbloom BN, Fashler S. Chronic Pain, Psychopathology, and DSM-5 Somatic Symptom Disorder. Canadian Journal of Psychiatry Revue Canadienne de Psychiatrie. 2015;60(4):160–167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4459242/.

5.Tzeng BA, Eisendrath S. Somatoform Disorders. ScienceDirect. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B012226870901594X. Published January 1, 2003. Accessed June 3, 2020.

6.Songer DA. Pain Disorders. ScienceDirect. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B0123430100001598. Published January 1, 2002. Accessed June 3, 2020.

7.Lim ECH, Seet RCS. What is the place for placebo in the management of psychogenic disease? Journal of the Royal Society of Medicine. 2007;100(2):60-61. doi:10.1258/jrsm.100.2.60

TrueMed-ForLivingMore

‌