Καλδουρμίδου Όλγα

Τι είναι το AIDS και ο HIV;

Το AIDS ή Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας είναι νόσος του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος που εμφανίζεται σε κάποιον που έχει μολυνθεί με τον HIV ή Ιό της Ανθρώπινης Ανοσοεπάρκειας, ο οποίος ζει στο ανθρώπινο αίμα, τα σεξουαλικά υγρά και το μητρικό γάλα. Πιο συγκεκριμένα, όπως υποδηλώνει και το όνομα, η νόσος αυτή παρεμβαίνει και παρεμποδίζει τη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεμα να καταστέλλεται η λειτουργία του και ακολούθως το άτομο να είναι ευαίσθητο σε ευκαιριακές λοιμώξεις και στην εμφάνιση όγκων, που μπορεί να προκαλούνται από άλλους ιούς. Τα συμπτώματα με τον χρόνο γίνονται χειρότερα αφού το ανοσοποιητικό καταστέλλεται όλο και περισσότερο και δεν υπάρχει άμυνα για να αντιμετωπίσει ακόμα και το κοινό κρυολόγημα. Το ποιες ακριβώς λοιμώξεις θα εμφανιστούν εξαρτάται εν μέρει από το ποιοι μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, μύκητες και παράσιτα) είναι περισσότερο κοινοί και διαδεδομένοι στο περιβάλλον του ατόμου.

Ο ιός HIV ανήκει στην οικογένεια των Ρετροϊών και στο γένος των Φακοϊών. Έχει μονόκλωνο γονιδίωμα RNA, το οποίο μετασχηματίζεται σε δίκλωνο DNA με τη βοήθεια ενός ενζύμου, χαρακτηριστικού για τους ρετροϊούς, την αντίστροφη μεταγραφάση. Στη συνέχεια, εισέρχεται στον πυρήνα των κυττάρων-στόχων, όπου ενσωματώνεται στο κυτταρικό γονιδίωμα και πολλαπλασιάζεται μαζί με το κύτταρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αφενός, την αποφυγή ανίχνευσης του ιού από τους μηχανισμούς άμυνας του ανοσοποιητικού συστήματος και αφετέρου, την παραγωγή μεγάλου ιικού φορτίου έτοιμο να μολύνει και άλλα κύτταρα. Τα κύτταρα-στόχοι του ιού είναι τα CD4 Τ-λεμφοκύτταρα, τα μακροφάγα και τα δενδριτικά κύτταρα, όλα αρμόδια να στηρίζουν και να ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού έναντι των παθογόνων εισβολέων.

Τύποι του HIV

Υπάρχουν δύο κύριες μορφές του ιού HIV, ο HIV1 και ο HIV2, και είναι το ίδιο ικανοί να οδηγήσουν τον οργανισμό στο AIDS, απλά με διαφορετικό τρόπο. Ο πιο κοινός τύπος είναι ο HIV1 και έχει αναγνωριστεί ως περισσότερο παθογόνος, περισσότερο μεταδοτικός και η κύρια αιτία των μολύνσεων από AIDS παγκοσμίως. Ο HIV2 εμφανίζεται σε ένα μικρό ποσσοστό ανθρώπων που μένουν ή κατάγονται από την Δυτική Αφρική. Επίσης, ο κύριος λόγος που ο HIV2 είναι πιο σπάνιος είναι η χαμηλή μεταδικότητα του από άτομο σε άτομο καθώς και η πιο αργή εξέλιξη του σε AIDS.

Γενικότερα, ο HIV δημιουργεί συνεχώς αντίγραφα του εαυτού του, ενώ ορισμένα στελέχη πολλαπλασιάζονται γρηγορότερα και μπορούν να μεταδοθούν από άτομο σε άτομο πιο εύκολα από άλλα.

Πώς μεταδίδεται ο HIV από το ένα άτομο στο άλλο;

Ο τρόπος μετάδοσης του ιού είναι πολύ συγκεκριμένος και περιλαμβάνει τη σεξουαλική επαφή, την κοινώ χρήση σύριγγας ή βελόνας, τον θηλασμό και τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος. Ειδικότερα, στη σεξουαλική επαφή περιλαμβάνονται τόσο το κολπικό όσο και το πρωκτικό σεξ χωρίς χρήση προφυλακτικού, αφού τα συγκεκριμένα σωματικά υγρά της σεξουαλικής επαφής – σπέρμα, σπερματικό υγρό, κολπικά και ορθικά υγρά – είναι η κύρια πηγή μετάδοσης του ιού. Όσον αφορά το στοματικό σεξ, αν και εξαιρετικά σπάνια, δεν είναι απίθανο να μολυνθεί κάποιος με τον ιό εφόσον το στόμα του έχει έρθει σε επαφή με τα σωματικά υγρά του συντρόφου του. Η κοινή χρήση συρίγγων, βελονών ή άλλου εξοπλισμού που χρησιμοποιείται για ένεση στο σώμα είναι από τις σημαντικότερες πηγές μόλυνσης, γιατι ο ιός μπορεί να ζήσει εκεί έως και 40 μέρες ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Το αίμα είναι επίσης «καλός» μεταδότης του ιού, γι’αυτό και πλέον γίνονται αυστηροί έλεγχοι όταν αφορά μεταγγίσεις αίματος και μεταμόσχευση ιστών και οργάνων. Τέλος, μητέρα μολυσμένη, που δεν λαμβάνει την ανάλογη θεραπεία, μπορεί να μεταδώσει τον ιό στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και αργότερα μέσω του μητρικού γάλακτος κατά τον θηλασμό.

Από την άλλη μεριά, ο ιός ΔΕΝ μεταδίδεται με την απλή σωματική επαφή, όπως είναι το άγγιγμα, η αγκαλιά, η χειραψία και το πεταχτό φιλί. Επειδή ο ιός δεν επιβιώνει σε επιφάνειες για μεγάλο διάστημα, η κοινή χρήση πιάτων ή τουαλέτας μπορεί να γίνει με ασφάλεια. Επίσης, έντομα, όπως τα κουνούπια, δεν μεταδίδουν τον ιό.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι υπάρχουν στάδια στην νόσο, όπου ο ασθενής έχει μεγάλα ιικά φορτία στον οργανισμό του κι έτσι παρουσιάζει μεγάλη μεταδοτικότητα του ιού.

Συμπτώματα του AIDS

Σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα για τον HIV. Συνήθως, μετά από 2 έως 6 βδομάδες εμφανίζονται συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά του κρυολογήματος, τα οποία μπορεί να διαρκέσουν από λίγες μέρες έως μερικές εβδομάδες. Ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθεί κάποιος ότι πρόκειται για συμπτώματα απλού κρυολογήματος είναι να κάνει ένα τεστ HIV, εφόσον βέβαια έχει την υποψία ότι μπορεί να μολύνθηκε. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται τα εξής:

• Πυρετός

• Ρίγος

• Πονόλαιμος

• Εξανθήματα

• Νυχτερινές εφιδρώσεις

• Μυϊκοί πόνοι

• Κούραση

• Πρησμένοι λεμφαδένες, συνήθως στο λαιμό

• Στοματικά έλκη

Μετά την αρχική φάση, ο ιός μπορεί να μην προκαλέσει άλλα συμπτώματα για πολλά χρόνια. Ωστόσο, ο ιός εξακολουθεί να είναι ενεργός και να προκαλεί την προοδευτική καταστολή-καταστροφή του ανοσοποιητικού συστήματος, ώσπου τελικά αρχίζουν να εμφανίζονται πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως η απώλεια βάρους, η χρόνια διάρροια, νυχτερινές εφιδρώσεις, επίμονος βήχας, δερματικά προβλήματα, επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις και άλλες απειλητικές ασθένειες.

Διάγνωση του AIDS

Δυστυχώς, επειδή ο ιός HIV δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα συμπτώματα για πολλά χρόνια, είναι δύσκολο κάποιος να καταλάβει ότι έχει μολυνθεί. Για αυτόν τον λόγο οι γιατροί παροτρύνουν τα άτομα που έχουν την υποψία ότι θα μπορούσαν να έχουν κολλήσει ή να είναι οι ίδιοι φορείς της νόσου να κάνουν τεστ HIV. Όλοι έχουν τις ίδιες πιθανότητες να μολυνθούν από τον ιό (με ελάχιστες σπάνιες εξαιρέσεις που θα δούμε στη συνέχεια). Υπάρχουν ωστόσο δύο ομάδες ανθρώπων που θα πρέπει να προσέχουν περισσότερο. Συγκεκριμένα, συνίσταται στους άνδρες που έχουν ερωτικές επαφές με άνδρες χωρίς προφύλαξη ή αλλάζουν συχνά συντρόφους να κάνουν τεστ για τον HIV τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο. Γενικά, η συχνή αλλαγή συντρόφων ή οι περιστασιακοί σύντροφοι ενέχουν τον κίνδυνο για εμφάνιση AIDS τόσο σε ομοφυλόφιλα όσο και σε ετερόφυλα ζευγάρια. Επίσης, μια άλλη ομάδα που συνίσταται να κάνει συχνά όλα τα τεστ για τον ιό HIV είναι οι Μαύροι Αφρικάνοι άνδρες και γυναίκες σε περίπτωση που συνάπτουν ερωτικές επαφές χωρίς προφύλαξη με καινούριους συντρόφους ή αν έχουν περιστασιακούς συντρόφους. Η ομάδα αυτή είναι υψηλού κινδύνου λόγω του αυξημένου ποσοστού περιστατικών με AIDS στην Αφρική, κυρίως στην Δυτική.

Πρόληψη του AIDS

Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, όπως υποστηρίζουν εδώ και χρόνια οι επιστήμονες υγείας. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης είναι η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή. Η χρήση λιπαντικού, η οποία χρησιμοποιείται ήδη από πολλά ζευγάρια για την ενίσχυση της απόλαυσης της ερωτικής επαφής, είναι και σωτήρια στην περίπτωση της προφύλαξης από τον ιό του HIV. Συγκεκριμένα, αποφεύγεται η έκθεση στα υγρά/δάκρυα του κόλπου και του πρωκτού, τα οποία προκύπτουν από τρίψιμο ή ξηρότητα από το προφυλακτικό. Επιπλέον, η υγρασία βοηθάει το προφυλακτικό να μην σχιστεί. Σημείωση: Είναι σημαντικό το λιπαντικό να έχει βάση το νερό και όχι το λάδι, γιατι τα τελευταία αποδυναμώνουν το λατέξ στα προφυλακτικά και μπορούν να προκαλέσουν θραύση ή σκίσιμο.

Σε περίπτωση που ο σύντροφος είναι γνωστό πως είναι θετικός στον ιό HIV, τότε πέρα απο τη χρήση προφυλακτικού συστήνεται στους υγιείς συντρόφους να λαμβάνουν φάρμακο προφύλαξης πριν από την έκθεση (Pre-Exposure Prophylaxis, PrEP), το οποίο μειώνει τον κίνδυνο έκθεσης στον ιό κατά πολύ. Η λήψη των φαρμάκων αυτών γίνεται σε καθημερινή βάση για να είναι αποτελεσματικά.

Επίσης, υπάρχουν και φάρμακα προφύλαξης μετά την έκθεση που χορηγούνται μετά την ερωτική επαφή με έναν οροθετικό, τα οποία ονομάζονται PEP (Post–Exposure Prophylaxis). Αυτά περιλαμβάνουν λήψη αντιρετροϊκών φαρμάκων (ART) μετά την ενδεχόμενη έκθεση στον HIV για να αποφευχθεί η μόλυνση. Ωστόσο, χρησιμοποιούνται μόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και πρέπει να ληφθούν εντός 72 ωρών μετά την πρόσφατη πιθανή έκθεση στον ιό HIV.

Ένας άλλος τρόπος πρόληψης είναι η αποφυγή κοινής χρήσης συρίγγων, βελόνων και γενικά εργαλείων που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να τρυπήσουν το σώμα, κυρίως σε περίπτωση ναρκωτικών ουσιών που το άτομο δεν έχει αίσθηση κινδύνου. Επίσης, η χρήση εργαλείων από υγειονομικό προσωπικό ή καλλιτέχνες δερματοστιξίας (τατουάζ) που μπορεί να έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένο αίμα ή σωματικά υγρά.

Τέλος, στην περίπτωση που μια γυναίκα είναι θετική στον ιό HIV και έχει μείνει έγκυος, τότε λαμβάνει κανονικά αντιρετροϊκή θεραπεία καθ’όλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στο νεογέννητο θα χορηγηθεί επίσης αντιρετροϊκή φαρμακευτική αγωγή και θα αποφύγει τον θηλασμό.

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS είναι η 1η Δεκεμβρίου. Κάθε χρόνο, οργανισμοί και άτομα σε όλο τον κόσμο στρέφουν την προσοχή του κόσμου και κυρίως των νέων στην επιδημία του HIV, προσπαθούν να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση και τη γνώση για τον HIV και τάσσονται έναντια της στιγματοποίησης των ασθενών με AIDS.

Θεραπεία του AIDS

Προς το παρόν, δεν υπάρχει θεραπεία που εξαλείφει τον ιό HIV, αλλά υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές και ασφαλείς θεραπείες που επιβραδύνουν την ανάπτυξη του ιού ή σταματάνε την παραγωγή ιικών σωματίων. Έτσι, όλο και περισσότερα άτομα με τον ιό είναι σε θέση να ζήσουν μια μακρά και υγιή ζωή. Η αγωγή που ακολουθείται λέγεται Αντιρετροϊκή θεραπεία (ART) και συνδυάζεται συνήθως και με άλλα φάρμακα για να είναι πιο αποτελεσματική. Το ιδανικό είναι να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατό, αφού η θεραπεία αυτή μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού στα άλλα άτομα.

Είναι σημαντικό η αγωγή να ακολουθείται πιστά σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού, καθώς η αμέλεια πρόσληψης των φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του ιικού φορτίου ραγδαία και επακόλουθη αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος με πολύ αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία του ασθενούς, αλλά και του περιβάλλοντος του.

Ο ασθενής από το Βερολίνο και η θεραπεία με βλαστοκύτταρα

Το 2007 και το 2008 ο HIV οροθετικός ασθενής Τίμοθι Ρέι Μπράουν κάτοικος Βερολίνου, γνωστός πλέον ως «ασθενής του Βερολίνου», υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων (μυελού των οστών), καθώς υπέφερε παράλληλα από οξεία μυελογενή λευχαιμία. Ο δότης των βλαστοκυττάρων επιλέχτηκε επειδή είχε μια σπάνια μεταλλαγή στο γονίδιο (1-3% στους λευκούς Ευρωπαίους), η οποία ήταν γνωστό ότι προκαλεί αντίσταση στη λοίμωξη από τον ιό. Το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί για την πρωτεΐνη στον συνυποδοχέα του CD4 κυττάρου, όπου γίνεται η είσοδος/σύνδεση του ιού με το κύτταρο, έτσι μια μεταλλαγή του μπορεί να εμποδίσει την είσοδο του ιού και την ακόλουθη μόλυνση του κυττάρου. Πράγματι, στα τεστ που έγιναν τα επόμενα δύο χρόνια το ιικό φορτίο ήταν σε τόσο χαμηλά επίπεδα που παρέμενε μη ανιχνεύσιμο και μάλιστα χωρίς λήψη αντιρετροϊκής αγωγής όλο αυτό το διάστημα. Τα αποτελέσματα αυτά είναι ενθαρρυντικά για μελλοντική χρήση των βλαστοκυττάρων ως θεραπεία για το AIDS και για άλλες ασθένειες.

Εμβόλιο κατά του AIDS

Πολλοί ερευνητές ανά τον κόσμο δουλεύουν σκληρά εδώ και πολλά χρόνια για να δημιουργήσουν ένα εμβόλιο για τον HIV. Για την ανακάλυψη του εμβολίου αυτού έχουν δαπανηθεί τα περισσότερα λεφτά σε σχέση με τα υπόλοιπα εμβόλια. Ωστόσο, η δημιουργία του είναι δύσκολη για τους εξής λόγους:

• Ο ιός δημιουργεί αντίγραφα του εαυτού του (ιικό φορτίο) πολύ γρήγορα.

• Ο ιός μεταλλάσεται γρήγορα με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά είδη HIV και ακόμα περισσότερα δημιουργούνται συνεχώς.

• Ο ιός είναι πολύ «εφευρετικός» στο να ξεγλιστράει από την άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα να μην τον αναγνωρίζει και να τον αντιμετωπίσει έγκαιρα.

Ωστόσο, υπάρχει ένας αριθμός εμβολίων που έχει περάσει στο στάδιο κλινικών δοκιμών και τα σημάδια είναι ενθαρρυντικά. Έχει βρεθεί ότι συγκεκριμένα άτομα δεν μολύνθηκαν με τον ιό όταν εκτέθηκαν σε αυτόν επανειλημμένες φορές, ενώ άλλοι που μολύνθηκαν δεν τους επηρέασε για πολλά χρόνια.

Πέρα από το εμβόλιο κατά του HIV, όσοι διαγνώστηκαν θετικοί στον ιό του AIDS είναι απαραίτητο για την καλύτερη υγεία τους να κάνουν μια σειρά από άλλα εμβόλια. Ενδεικτικά αυτά είναι:

• Εμβόλιο της εποχικής γρίπης

• Εμβόλιο της Ηπατίτιδας Α & Β

• Εμβόλιο της ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς

• Εμβόλιο για όλα τα είδη Πνευμονιόκοκκου (Πολυσακχαρίτη πνευμονιόκοκκο, συζευγμένος πνευμονιόκοκκου-PCV13, πνευμονοκοκκικό εμβόλιο πολυσακχαρίτη-PPSV23)

• Εμβόλιο για Τοξοειδές τετάνου και διφθερίτιδας (Td) ή Tdap (τετάνου, διφθερίτιδας και κοκκύτη)

• Εμβόλιο για τον Ιό ανθρώπινου θηλώματος (HPV)

• Εμβόλιο για Μηνιγγιτιδοκοκκική (βακτηριακή μηνιγγίτιδα)

Λέξεις κλειδιά: AIDS, Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, HIV, Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοεπάρκειας, Τύποι HIV, Μετάδοση HIV, Διάγνωση HIV, Θεραπεία HIV, Πρόληψη, Ασθενής του Βερολίνου, Αντιρετροϊκή θεραπεία, Εμβόλιο HIV,

TrueMed-ForLivingMore

 Καλδουρμίδου Όλγα

Τι είναι το AIDS και ο HIV;

Το AIDS ή Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας είναι νόσος του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος που εμφανίζεται σε κάποιον που έχει μολυνθεί με τον HIV ή Ιό της Ανθρώπινης Ανοσοεπάρκειας, ο οποίος ζει στο ανθρώπινο αίμα, τα σεξουαλικά υγρά και το μητρικό γάλα. Πιο συγκεκριμένα, όπως υποδηλώνει και το όνομα, η νόσος αυτή παρεμβαίνει και παρεμποδίζει τη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεμα να καταστέλλεται η λειτουργία του και ακολούθως το άτομο να είναι ευαίσθητο σε ευκαιριακές λοιμώξεις και στην εμφάνιση όγκων, που μπορεί να προκαλούνται από άλλους ιούς. Τα συμπτώματα με τον χρόνο γίνονται χειρότερα αφού το ανοσοποιητικό καταστέλλεται όλο και περισσότερο και δεν υπάρχει άμυνα για να αντιμετωπίσει ακόμα και το κοινό κρυολόγημα. Το ποιες ακριβώς λοιμώξεις θα εμφανιστούν εξαρτάται εν μέρει από το ποιοι μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, μύκητες και παράσιτα) είναι περισσότερο κοινοί και διαδεδομένοι στο περιβάλλον του ατόμου.

Ο ιός HIV ανήκει στην οικογένεια των Ρετροϊών και στο γένος των Φακοϊών. Έχει μονόκλωνο γονιδίωμα RNA, το οποίο μετασχηματίζεται σε δίκλωνο DNA με τη βοήθεια ενός ενζύμου, χαρακτηριστικού για τους ρετροϊούς, την αντίστροφη μεταγραφάση. Στη συνέχεια, εισέρχεται στον πυρήνα των κυττάρων-στόχων, όπου ενσωματώνεται στο κυτταρικό γονιδίωμα και πολλαπλασιάζεται μαζί με το κύτταρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αφενός, την αποφυγή ανίχνευσης του ιού από τους μηχανισμούς άμυνας του ανοσοποιητικού συστήματος και αφετέρου, την παραγωγή μεγάλου ιικού φορτίου έτοιμο να μολύνει και άλλα κύτταρα. Τα κύτταρα-στόχοι του ιού είναι τα CD4 Τ-λεμφοκύτταρα, τα μακροφάγα και τα δενδριτικά κύτταρα, όλα αρμόδια να στηρίζουν και να ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού έναντι των παθογόνων εισβολέων.

Τύποι του HIV

Υπάρχουν δύο κύριες μορφές του ιού HIV, ο HIV1 και ο HIV2, και είναι το ίδιο ικανοί να οδηγήσουν τον οργανισμό στο AIDS, απλά με διαφορετικό τρόπο. Ο πιο κοινός τύπος είναι ο HIV1 και έχει αναγνωριστεί ως περισσότερο παθογόνος, περισσότερο μεταδοτικός και η κύρια αιτία των μολύνσεων από AIDS παγκοσμίως. Ο HIV2 εμφανίζεται σε ένα μικρό ποσσοστό ανθρώπων που μένουν ή κατάγονται από την Δυτική Αφρική. Επίσης, ο κύριος λόγος που ο HIV2 είναι πιο σπάνιος είναι η χαμηλή μεταδικότητα του από άτομο σε άτομο καθώς και η πιο αργή εξέλιξη του σε AIDS.

Γενικότερα, ο HIV δημιουργεί συνεχώς αντίγραφα του εαυτού του, ενώ ορισμένα στελέχη πολλαπλασιάζονται γρηγορότερα και μπορούν να μεταδοθούν από άτομο σε άτομο πιο εύκολα από άλλα.

Πώς μεταδίδεται ο HIV από το ένα άτομο στο άλλο;

Ο τρόπος μετάδοσης του ιού είναι πολύ συγκεκριμένος και περιλαμβάνει τη σεξουαλική επαφή, την κοινώ χρήση σύριγγας ή βελόνας, τον θηλασμό και τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος. Ειδικότερα, στη σεξουαλική επαφή περιλαμβάνονται τόσο το κολπικό όσο και το πρωκτικό σεξ χωρίς χρήση προφυλακτικού, αφού τα συγκεκριμένα σωματικά υγρά της σεξουαλικής επαφής – σπέρμα, σπερματικό υγρό, κολπικά και ορθικά υγρά – είναι η κύρια πηγή μετάδοσης του ιού. Όσον αφορά το στοματικό σεξ, αν και εξαιρετικά σπάνια, δεν είναι απίθανο να μολυνθεί κάποιος με τον ιό εφόσον το στόμα του έχει έρθει σε επαφή με τα σωματικά υγρά του συντρόφου του. Η κοινή χρήση συρίγγων, βελονών ή άλλου εξοπλισμού που χρησιμοποιείται για ένεση στο σώμα είναι από τις σημαντικότερες πηγές μόλυνσης, γιατι ο ιός μπορεί να ζήσει εκεί έως και 40 μέρες ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Το αίμα είναι επίσης «καλός» μεταδότης του ιού, γι’αυτό και πλέον γίνονται αυστηροί έλεγχοι όταν αφορά μεταγγίσεις αίματος και μεταμόσχευση ιστών και οργάνων. Τέλος, μητέρα μολυσμένη, που δεν λαμβάνει την ανάλογη θεραπεία, μπορεί να μεταδώσει τον ιό στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και αργότερα μέσω του μητρικού γάλακτος κατά τον θηλασμό.

Από την άλλη μεριά, ο ιός ΔΕΝ μεταδίδεται με την απλή σωματική επαφή, όπως είναι το άγγιγμα, η αγκαλιά, η χειραψία και το πεταχτό φιλί. Επειδή ο ιός δεν επιβιώνει σε επιφάνειες για μεγάλο διάστημα, η κοινή χρήση πιάτων ή τουαλέτας μπορεί να γίνει με ασφάλεια. Επίσης, έντομα, όπως τα κουνούπια, δεν μεταδίδουν τον ιό.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι υπάρχουν στάδια στην νόσο, όπου ο ασθενής έχει μεγάλα ιικά φορτία στον οργανισμό του κι έτσι παρουσιάζει μεγάλη μεταδοτικότητα του ιού.

Συμπτώματα του AIDS

Σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα για τον HIV. Συνήθως, μετά από 2 έως 6 βδομάδες εμφανίζονται συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά του κρυολογήματος, τα οποία μπορεί να διαρκέσουν από λίγες μέρες έως μερικές εβδομάδες. Ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθεί κάποιος ότι πρόκειται για συμπτώματα απλού κρυολογήματος είναι να κάνει ένα τεστ HIV, εφόσον βέβαια έχει την υποψία ότι μπορεί να μολύνθηκε. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται τα εξής:

• Πυρετός

• Ρίγος

• Πονόλαιμος

• Εξανθήματα

• Νυχτερινές εφιδρώσεις

• Μυϊκοί πόνοι

• Κούραση

• Πρησμένοι λεμφαδένες, συνήθως στο λαιμό

• Στοματικά έλκη

Μετά την αρχική φάση, ο ιός μπορεί να μην προκαλέσει άλλα συμπτώματα για πολλά χρόνια. Ωστόσο, ο ιός εξακολουθεί να είναι ενεργός και να προκαλεί την προοδευτική καταστολή-καταστροφή του ανοσοποιητικού συστήματος, ώσπου τελικά αρχίζουν να εμφανίζονται πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως η απώλεια βάρους, η χρόνια διάρροια, νυχτερινές εφιδρώσεις, επίμονος βήχας, δερματικά προβλήματα, επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις και άλλες απειλητικές ασθένειες.

Διάγνωση του AIDS

Δυστυχώς, επειδή ο ιός HIV δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα συμπτώματα για πολλά χρόνια, είναι δύσκολο κάποιος να καταλάβει ότι έχει μολυνθεί. Για αυτόν τον λόγο οι γιατροί παροτρύνουν τα άτομα που έχουν την υποψία ότι θα μπορούσαν να έχουν κολλήσει ή να είναι οι ίδιοι φορείς της νόσου να κάνουν τεστ HIV. Όλοι έχουν τις ίδιες πιθανότητες να μολυνθούν από τον ιό (με ελάχιστες σπάνιες εξαιρέσεις που θα δούμε στη συνέχεια). Υπάρχουν ωστόσο δύο ομάδες ανθρώπων που θα πρέπει να προσέχουν περισσότερο. Συγκεκριμένα, συνίσταται στους άνδρες που έχουν ερωτικές επαφές με άνδρες χωρίς προφύλαξη ή αλλάζουν συχνά συντρόφους να κάνουν τεστ για τον HIV τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο. Γενικά, η συχνή αλλαγή συντρόφων ή οι περιστασιακοί σύντροφοι ενέχουν τον κίνδυνο για εμφάνιση AIDS τόσο σε ομοφυλόφιλα όσο και σε ετερόφυλα ζευγάρια. Επίσης, μια άλλη ομάδα που συνίσταται να κάνει συχνά όλα τα τεστ για τον ιό HIV είναι οι Μαύροι Αφρικάνοι άνδρες και γυναίκες σε περίπτωση που συνάπτουν ερωτικές επαφές χωρίς προφύλαξη με καινούριους συντρόφους ή αν έχουν περιστασιακούς συντρόφους. Η ομάδα αυτή είναι υψηλού κινδύνου λόγω του αυξημένου ποσοστού περιστατικών με AIDS στην Αφρική, κυρίως στην Δυτική.

Πρόληψη του AIDS

Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, όπως υποστηρίζουν εδώ και χρόνια οι επιστήμονες υγείας. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης είναι η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή. Η χρήση λιπαντικού, η οποία χρησιμοποιείται ήδη από πολλά ζευγάρια για την ενίσχυση της απόλαυσης της ερωτικής επαφής, είναι και σωτήρια στην περίπτωση της προφύλαξης από τον ιό του HIV. Συγκεκριμένα, αποφεύγεται η έκθεση στα υγρά/δάκρυα του κόλπου και του πρωκτού, τα οποία προκύπτουν από τρίψιμο ή ξηρότητα από το προφυλακτικό. Επιπλέον, η υγρασία βοηθάει το προφυλακτικό να μην σχιστεί. Σημείωση: Είναι σημαντικό το λιπαντικό να έχει βάση το νερό και όχι το λάδι, γιατι τα τελευταία αποδυναμώνουν το λατέξ στα προφυλακτικά και μπορούν να προκαλέσουν θραύση ή σκίσιμο.

Σε περίπτωση που ο σύντροφος είναι γνωστό πως είναι θετικός στον ιό HIV, τότε πέρα απο τη χρήση προφυλακτικού συστήνεται στους υγιείς συντρόφους να λαμβάνουν φάρμακο προφύλαξης πριν από την έκθεση (Pre-Exposure Prophylaxis, PrEP), το οποίο μειώνει τον κίνδυνο έκθεσης στον ιό κατά πολύ. Η λήψη των φαρμάκων αυτών γίνεται σε καθημερινή βάση για να είναι αποτελεσματικά.

Επίσης, υπάρχουν και φάρμακα προφύλαξης μετά την έκθεση που χορηγούνται μετά την ερωτική επαφή με έναν οροθετικό, τα οποία ονομάζονται PEP (Post–Exposure Prophylaxis). Αυτά περιλαμβάνουν λήψη αντιρετροϊκών φαρμάκων (ART) μετά την ενδεχόμενη έκθεση στον HIV για να αποφευχθεί η μόλυνση. Ωστόσο, χρησιμοποιούνται μόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και πρέπει να ληφθούν εντός 72 ωρών μετά την πρόσφατη πιθανή έκθεση στον ιό HIV.

Ένας άλλος τρόπος πρόληψης είναι η αποφυγή κοινής χρήσης συρίγγων, βελόνων και γενικά εργαλείων που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να τρυπήσουν το σώμα, κυρίως σε περίπτωση ναρκωτικών ουσιών που το άτομο δεν έχει αίσθηση κινδύνου. Επίσης, η χρήση εργαλείων από υγειονομικό προσωπικό ή καλλιτέχνες δερματοστιξίας (τατουάζ) που μπορεί να έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένο αίμα ή σωματικά υγρά.

Τέλος, στην περίπτωση που μια γυναίκα είναι θετική στον ιό HIV και έχει μείνει έγκυος, τότε λαμβάνει κανονικά αντιρετροϊκή θεραπεία καθ’όλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στο νεογέννητο θα χορηγηθεί επίσης αντιρετροϊκή φαρμακευτική αγωγή και θα αποφύγει τον θηλασμό.

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS είναι η 1η Δεκεμβρίου. Κάθε χρόνο, οργανισμοί και άτομα σε όλο τον κόσμο στρέφουν την προσοχή του κόσμου και κυρίως των νέων στην επιδημία του HIV, προσπαθούν να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση και τη γνώση για τον HIV και τάσσονται έναντια της στιγματοποίησης των ασθενών με AIDS.

Θεραπεία του AIDS

Προς το παρόν, δεν υπάρχει θεραπεία που εξαλείφει τον ιό HIV, αλλά υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές και ασφαλείς θεραπείες που επιβραδύνουν την ανάπτυξη του ιού ή σταματάνε την παραγωγή ιικών σωματίων. Έτσι, όλο και περισσότερα άτομα με τον ιό είναι σε θέση να ζήσουν μια μακρά και υγιή ζωή. Η αγωγή που ακολουθείται λέγεται Αντιρετροϊκή θεραπεία (ART) και συνδυάζεται συνήθως και με άλλα φάρμακα για να είναι πιο αποτελεσματική. Το ιδανικό είναι να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατό, αφού η θεραπεία αυτή μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού στα άλλα άτομα.

Είναι σημαντικό η αγωγή να ακολουθείται πιστά σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού, καθώς η αμέλεια πρόσληψης των φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του ιικού φορτίου ραγδαία και επακόλουθη αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος με πολύ αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία του ασθενούς, αλλά και του περιβάλλοντος του.

Ο ασθενής από το Βερολίνο και η θεραπεία με βλαστοκύτταρα

Το 2007 και το 2008 ο HIV οροθετικός ασθενής Τίμοθι Ρέι Μπράουν κάτοικος Βερολίνου, γνωστός πλέον ως «ασθενής του Βερολίνου», υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων (μυελού των οστών), καθώς υπέφερε παράλληλα από οξεία μυελογενή λευχαιμία. Ο δότης των βλαστοκυττάρων επιλέχτηκε επειδή είχε μια σπάνια μεταλλαγή στο γονίδιο (1-3% στους λευκούς Ευρωπαίους), η οποία ήταν γνωστό ότι προκαλεί αντίσταση στη λοίμωξη από τον ιό. Το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί για την πρωτεΐνη στον συνυποδοχέα του CD4 κυττάρου, όπου γίνεται η είσοδος/σύνδεση του ιού με το κύτταρο, έτσι μια μεταλλαγή του μπορεί να εμποδίσει την είσοδο του ιού και την ακόλουθη μόλυνση του κυττάρου. Πράγματι, στα τεστ που έγιναν τα επόμενα δύο χρόνια το ιικό φορτίο ήταν σε τόσο χαμηλά επίπεδα που παρέμενε μη ανιχνεύσιμο και μάλιστα χωρίς λήψη αντιρετροϊκής αγωγής όλο αυτό το διάστημα. Τα αποτελέσματα αυτά είναι ενθαρρυντικά για μελλοντική χρήση των βλαστοκυττάρων ως θεραπεία για το AIDS και για άλλες ασθένειες.

Εμβόλιο κατά του AIDS

Πολλοί ερευνητές ανά τον κόσμο δουλεύουν σκληρά εδώ και πολλά χρόνια για να δημιουργήσουν ένα εμβόλιο για τον HIV. Για την ανακάλυψη του εμβολίου αυτού έχουν δαπανηθεί τα περισσότερα λεφτά σε σχέση με τα υπόλοιπα εμβόλια. Ωστόσο, η δημιουργία του είναι δύσκολη για τους εξής λόγους:

• Ο ιός δημιουργεί αντίγραφα του εαυτού του (ιικό φορτίο) πολύ γρήγορα.

• Ο ιός μεταλλάσεται γρήγορα με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά είδη HIV και ακόμα περισσότερα δημιουργούνται συνεχώς.

• Ο ιός είναι πολύ «εφευρετικός» στο να ξεγλιστράει από την άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα να μην τον αναγνωρίζει και να τον αντιμετωπίσει έγκαιρα.

Ωστόσο, υπάρχει ένας αριθμός εμβολίων που έχει περάσει στο στάδιο κλινικών δοκιμών και τα σημάδια είναι ενθαρρυντικά. Έχει βρεθεί ότι συγκεκριμένα άτομα δεν μολύνθηκαν με τον ιό όταν εκτέθηκαν σε αυτόν επανειλημμένες φορές, ενώ άλλοι που μολύνθηκαν δεν τους επηρέασε για πολλά χρόνια.

Πέρα από το εμβόλιο κατά του HIV, όσοι διαγνώστηκαν θετικοί στον ιό του AIDS είναι απαραίτητο για την καλύτερη υγεία τους να κάνουν μια σειρά από άλλα εμβόλια. Ενδεικτικά αυτά είναι:

• Εμβόλιο της εποχικής γρίπης

• Εμβόλιο της Ηπατίτιδας Α & Β

• Εμβόλιο της ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς

• Εμβόλιο για όλα τα είδη Πνευμονιόκοκκου (Πολυσακχαρίτη πνευμονιόκοκκο, συζευγμένος πνευμονιόκοκκου-PCV13, πνευμονοκοκκικό εμβόλιο πολυσακχαρίτη-PPSV23)

• Εμβόλιο για Τοξοειδές τετάνου και διφθερίτιδας (Td) ή Tdap (τετάνου, διφθερίτιδας και κοκκύτη)

• Εμβόλιο για τον Ιό ανθρώπινου θηλώματος (HPV)

• Εμβόλιο για Μηνιγγιτιδοκοκκική (βακτηριακή μηνιγγίτιδα)

Λέξεις κλειδιά: AIDS, Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, HIV, Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοεπάρκειας, Τύποι HIV, Μετάδοση HIV, Διάγνωση HIV, Θεραπεία HIV, Πρόληψη, Ασθενής του Βερολίνου, Αντιρετροϊκή θεραπεία, Εμβόλιο HIV,

TrueMed-ForLivingMore