Περίεργη βιολογική ορολογία

Η επιστημονική ορολογία είναι περιβόητη για το πλούσιο και συχνά δυσκολονόητo λεξιλόγιο της. Παρά την προσπάθεια των επιστημόνων να δίνουν περιγραφικές ονομασίες στις ανακαλύψεις τους, η συσσώρευση πληροφοριών και δεδομένων του κάθε τομέα συνήθως είναι τόσο μεγάλη που αποστασιοποιεί την επιστημονική γλώσσα από την καθομιλούμενη. Φυσικά, όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και στην επιστήμη υπάρχουν άνθρωποι με λίγο περισσότερη φαντασία ή λιγότερη σοβαρότητα, που αποφασίζουν να δώσουν ονόματα διαμάντια στις ανακαλύψεις τους. Ακολουθούν λοιπόν μερικές από τις πιο περίεργες επιστημονικές ονομασίες που βρίσκονται κρυμμένες στην ορολογία της βιολογίας:

Dolly

Η Dolly ήταν ο πρώτος κλώνος προβάτου που κατάφερε να γεννηθεί. Δημιουργήθηκε όταν ένας πυρήνας από κυτταροκαλιέργεια μαστού ενός προβάτου μεταφέρθηκε σε αποπυρηνοποιημένο ωάριο ενός άλλου προβάτου. Το “ζυγωτο” που προέκυψε εισήχθησε σε μήτρα τρίτου προβάτου το οποίο και τελικά γέννησε την Dolly. Καθώς ο αρχικός πυρήνας προήλθε από κύτταρα μαστού, οι επιστήμονες αποφάσισαν να την ονομάσουν εκ μέρους της Αμερικανίδας τραγουδίστριας Dolly Parton επειδή…. οι μαστοί της ήταν ευμεγεθείς.

Patronin/YODA

Οι παραπάνω δύο πρωτεΐνες έχουν ονόματα που ίσως να αναγνωρίζετε αν έχετε δει Star Wars ή Harry Potter. Στην πραγματικότητα, την στιγμή που οι πρωτεΐνες αυτές ανακαλύφθηκαν οι ερευνητές έβλεπαν ταινία (αφου τα πειράματα αυτά συνήθως χρειάζονται αρκετή αναμονή στο εργαστήριο). Στην περίπτωση της πατρόνης έπαιζε η σκηνή όπου ο Harry φώναξε το ξόρκι Expecto Patronum, ενώ όταν ανακαλύφθηκε η YODA (ή αλλιως MKK4), εμφανίστηκε στην οθόνη ο πασίγνωστος Jedi master Yoda. Η πατρόνη είναι μια πρωτείνη MAP (microtubule associated protein), που βοηθά στον σχηματισμό μιτωτικής ατράκτου και ρυθμίζει την αποκοπή μικροσωληνίσκων, και η Yoda μια ΜΑPK (mitogen activated protein kinase), που σχετίζεται με τον κυτταρικό κύκλο και την ανάπτυξη στα φυτά.

Phallus impudicus

Το όνομα αυτό περιγράφει απόλυτα το μανητάρι στο οποίο ανήκει. Πράγματι το βασιδιοκάρπιο αυτού του μύκητα έχει το σχήμα φαλού και απο εκεί οι ταξινομικοί του έδωσαν το όνομα Phallus impudicus, που μεταφράζεται στα έλληνικα ως φαλλός ο αναίσχυντος (ή φαλλός ο ξεδιάντροπος). Εκτός απο περίεργο σχήμα το μανητάρι αυτό παράγει και μια άσχημη μυρωδιά που προσελκύει πτωματοφάγα έντομα, ώστε να διασπείρουν τα σπόρια του.

Sonic Hedgehog

Η πρωτεΐνη sonic hedgehog είναι ένας προσδέτης του σηματοδοτικού μονοπατιού hedgehog, το οποίο σχετίζεται με την ανάπτυξη και οργανογέννεση στα μετάζωα. Το γονίδιο hedgehog (hh) ονομάστηκε ετσι διότι στα έμβρυα της Drosophila melanogaster προσδίδει έναν οδοντοτό φαινότυπο σαν τα αγκάθια σκατζόχοιρου. Όλα τα ομόλογα γονίδια του μονοπατιού αυτού έχουν ονόματα σκατζόχοιρων (πχ τα desert και indian hedgehog), με το sonic hedgehog να είναι το ανθρώπινο ομόλογο. Ο μεταδιδακτορικός Robbert Riddle ονόμασε την πρωτεΐνη έτσι απο το ομόνυμο παιχνίδι της SEGA, αφού έτυχε να δει τον Sonic τον σκαντζόχοιρο σε ενα διαφημιστικό ενος περιοδικού του γιού του. 

Gene gun

Όταν κάποιος διαβάζει αυτόν τον όρο, θα φανταζόταν ίσως ενα πιστόλι που να πυροβολάει γονίδια. Ειρωνικά ενα gene gun κάνει ακριβώς αυτό: εκτοξεύει μικροσφαιρίδια ενός βαρύ μετάλλου επικαλυμένα με DNA, με σκοπό να εισάγει γενετική πληροφορία στα κύτταρα. Αρχικά η τεχνική αυτή (βιολιστική μέθοδος) χρησιμοποιύνταν σε φυτά που ήταν ανεπίδεκτα των κλασσικών τεχνικών του αγροβακτηρίου. Πλέον χρησιμοποιείται για την μεταφορά γονιδίων περισσότερων φυτών, ζυμών, βακτηρίων ακόμα και ζωών.

Katanin

Η κατανίνη είναι μια πρωτείνη που αποκόβει μικροσωληνίσκους. Το όνομα της το πήρε απο το ιαπωνικό σπαθί katana. Στην Ιαπωνία συνήθιζαν να δοκιμάζουν τα σπαθιά κόβωντας μπαμπού, τα οποία θύμισαν στους επιστήμονες τους μικροσωληνίσκούς και εξού βγήκε το όνομα.

CRY

Τα γονίδια της οικογένειας cry βρίσκονται στο βακτήριο Bacillus thurigiensis, το οποίο τα εκφράζει συνήθως κατα το τέλος της εκθετικής φάσης ανάπτυξης του. Το κάθε ομόλογο γονίδιο παράγει μια κρυσταλλική τοξίνη, ειδική έναντι σε ενα συγκεκριμένο έντομο. Για αυτό το λόγο τα γονίδια αυτά (ή και τα ίδια τα βακτήρια) χρησιμοποιούνται για την δημιουργία διαγονιδιακών φυτών, τοξικών για τα έντομα, αλλά όχι για τον άνθρωπο.

Tink

Η μεταλλαγή tink υπάρχει στο γονίδιο της MAPK IBR5 (indole-3-butiric acid-response 5). Καθώς αυτή η MAPK, σχετίζεται με το μέγεθος των πετάλλων των ανθέων, η μεταλλαγή tink (απο την tinkerbell) δίνει φυτά με πολύ μικρά πέταλλα.

Πηγές

Patronin: https://www.uniprot.org/uniprot/A1ZAU8

Yda: https://www.uniprot.org/uniprot/Q9CAD5

Katanin: https://www.cell.com/fulltext/S0092-8674(00)81578-0

Sonic hedgehog: https://ghr.nlm.nih.gov/gene/SHH

Cry: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5054088/

tink: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4492785/

TrueMed-ForLivingMore

Περίεργη βιολογική ορολογία

Ζωχιός Γιώργος

Η επιστημονική ορολογία είναι περιβόητη για το πλούσιο και συχνά δυσκολονόητo λεξιλόγιο της. Παρά την προσπάθεια των επιστημόνων να δίνουν περιγραφικές ονομασίες στις ανακαλύψεις τους, η συσσώρευση πληροφοριών και δεδομένων του κάθε τομέα συνήθως είναι τόσο μεγάλη που αποστασιοποιεί την επιστημονική γλώσσα από την καθομιλούμενη. Φυσικά, όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι και στην επιστήμη υπάρχουν άνθρωποι με λίγο περισσότερη φαντασία ή λιγότερη σοβαρότητα, που αποφασίζουν να δώσουν ονόματα διαμάντια στις ανακαλύψεις τους. Ακολουθούν λοιπόν μερικές από τις πιο περίεργες επιστημονικές ονομασίες που βρίσκονται κρυμμένες στην ορολογία της βιολογίας:

Dolly

Η Dolly ήταν ο πρώτος κλώνος προβάτου που κατάφερε να γεννηθεί. Δημιουργήθηκε όταν ένας πυρήνας από κυτταροκαλιέργεια μαστού ενός προβάτου μεταφέρθηκε σε αποπυρηνοποιημένο ωάριο ενός άλλου προβάτου. Το “ζυγωτο” που προέκυψε εισήχθησε σε μήτρα τρίτου προβάτου το οποίο και τελικά γέννησε την Dolly. Καθώς ο αρχικός πυρήνας προήλθε από κύτταρα μαστού, οι επιστήμονες αποφάσισαν να την ονομάσουν εκ μέρους της Αμερικανίδας τραγουδίστριας Dolly Parton επειδή…. οι μαστοί της ήταν ευμεγεθείς.

Patronin/YODA

Οι παραπάνω δύο πρωτεΐνες έχουν ονόματα που ίσως να αναγνωρίζετε αν έχετε δει Star Wars ή Harry Potter. Στην πραγματικότητα, την στιγμή που οι πρωτεΐνες αυτές ανακαλύφθηκαν οι ερευνητές έβλεπαν ταινία (αφου τα πειράματα αυτά συνήθως χρειάζονται αρκετή αναμονή στο εργαστήριο). Στην περίπτωση της πατρόνης έπαιζε η σκηνή όπου ο Harry φώναξε το ξόρκι Expecto Patronum, ενώ όταν ανακαλύφθηκε η YODA (ή αλλιως MKK4), εμφανίστηκε στην οθόνη ο πασίγνωστος Jedi master Yoda. Η πατρόνη είναι μια πρωτείνη MAP (microtubule associated protein), που βοηθά στον σχηματισμό μιτωτικής ατράκτου και ρυθμίζει την αποκοπή μικροσωληνίσκων, και η Yoda μια ΜΑPK (mitogen activated protein kinase), που σχετίζεται με τον κυτταρικό κύκλο και την ανάπτυξη στα φυτά.

Phallus impudicus

Το όνομα αυτό περιγράφει απόλυτα το μανητάρι στο οποίο ανήκει. Πράγματι το βασιδιοκάρπιο αυτού του μύκητα έχει το σχήμα φαλού και απο εκεί οι ταξινομικοί του έδωσαν το όνομα Phallus impudicus, που μεταφράζεται στα έλληνικα ως φαλλός ο αναίσχυντος (ή φαλλός ο ξεδιάντροπος). Εκτός απο περίεργο σχήμα το μανητάρι αυτό παράγει και μια άσχημη μυρωδιά που προσελκύει πτωματοφάγα έντομα, ώστε να διασπείρουν τα σπόρια του.

Sonic Hedgehog

Η πρωτεΐνη sonic hedgehog είναι ένας προσδέτης του σηματοδοτικού μονοπατιού hedgehog, το οποίο σχετίζεται με την ανάπτυξη και οργανογέννεση στα μετάζωα. Το γονίδιο hedgehog (hh) ονομάστηκε ετσι διότι στα έμβρυα της Drosophila melanogaster προσδίδει έναν οδοντοτό φαινότυπο σαν τα αγκάθια σκατζόχοιρου. Όλα τα ομόλογα γονίδια του μονοπατιού αυτού έχουν ονόματα σκατζόχοιρων (πχ τα desert και indian hedgehog), με το sonic hedgehog να είναι το ανθρώπινο ομόλογο. Ο μεταδιδακτορικός Robbert Riddle ονόμασε την πρωτεΐνη έτσι απο το ομόνυμο παιχνίδι της SEGA, αφού έτυχε να δει τον Sonic τον σκαντζόχοιρο σε ενα διαφημιστικό ενος περιοδικού του γιού του. 

Gene gun

Όταν κάποιος διαβάζει αυτόν τον όρο, θα φανταζόταν ίσως ενα πιστόλι που να πυροβολάει γονίδια. Ειρωνικά ενα gene gun κάνει ακριβώς αυτό: εκτοξεύει μικροσφαιρίδια ενός βαρύ μετάλλου επικαλυμένα με DNA, με σκοπό να εισάγει γενετική πληροφορία στα κύτταρα. Αρχικά η τεχνική αυτή (βιολιστική μέθοδος) χρησιμοποιύνταν σε φυτά που ήταν ανεπίδεκτα των κλασσικών τεχνικών του αγροβακτηρίου. Πλέον χρησιμοποιείται για την μεταφορά γονιδίων περισσότερων φυτών, ζυμών, βακτηρίων ακόμα και ζωών.

Katanin

Η κατανίνη είναι μια πρωτείνη που αποκόβει μικροσωληνίσκους. Το όνομα της το πήρε απο το ιαπωνικό σπαθί katana. Στην Ιαπωνία συνήθιζαν να δοκιμάζουν τα σπαθιά κόβωντας μπαμπού, τα οποία θύμισαν στους επιστήμονες τους μικροσωληνίσκούς και εξού βγήκε το όνομα.

CRY

Τα γονίδια της οικογένειας cry βρίσκονται στο βακτήριο Bacillus thurigiensis, το οποίο τα εκφράζει συνήθως κατα το τέλος της εκθετικής φάσης ανάπτυξης του. Το κάθε ομόλογο γονίδιο παράγει μια κρυσταλλική τοξίνη, ειδική έναντι σε ενα συγκεκριμένο έντομο. Για αυτό το λόγο τα γονίδια αυτά (ή και τα ίδια τα βακτήρια) χρησιμοποιούνται για την δημιουργία διαγονιδιακών φυτών, τοξικών για τα έντομα, αλλά όχι για τον άνθρωπο.

Tink

Η μεταλλαγή tink υπάρχει στο γονίδιο της MAPK IBR5 (indole-3-butiric acid-response 5). Καθώς αυτή η MAPK, σχετίζεται με το μέγεθος των πετάλλων των ανθέων, η μεταλλαγή tink (απο την tinkerbell) δίνει φυτά με πολύ μικρά πέταλλα.

Πηγές

Patronin: https://www.uniprot.org/uniprot/A1ZAU8

Yda: https://www.uniprot.org/uniprot/Q9CAD5

Katanin: https://www.cell.com/fulltext/S0092-8674(00)81578-0

Sonic hedgehog: https://ghr.nlm.nih.gov/gene/SHH

Cry: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5054088/

tink: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4492785/

TrueMed-ForLivingMore