Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) : Oλα οσα πρέπει να γνωρίζετε

Ηλιοπούλου Παναγιώτα

ΟΡΙΣΜΟΣ

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια ετερογενής διαταραχή που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση που περιλαμβάνει δύο ασθένειες, το εμφύσημα και τη χρόνια βρογχίτιδα. Πρόκειται για μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από μείωση της ροής των αεραγωγών που δεν είναι πλήρως αναστρέψιμη. Η μείωση της ροής στους αεραγωγούς είναι συνήθως προοδευτική και αφορά παθολογική φλεγμονώδη αντίδραση των πνευμόνων σε βλαπτικά σωματίδια ή αέρια. Η ΧΑΠ είναι μια πάθηση ή οποία μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί και έχει σημαντικές συστηματικές επιπτώσεις. Η ΧΑΠ είναι σήμερα η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. 

ΕΜΦΥΣΗΜΑ

Ασθένεια των τελικών αναπνευστικών μονάδων. Υπάρχει εκτενής καταστροφή των κυψελίδων καθώς και στενοί, μικροί αεραγωγοί. Συνεπώς, δημιουργούνται μεγάλες, μόνιμα διατεταμένες κυψελίδες. Ο αέρας που εισπνέεται παιδεύεται, ώστε το άτομο αναγκάζεται να καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια να εκπνεύσει τον αέρα παρά να τον εισπνεύσει. Καθώς το εμφύσημα εξελίσσεται, ο ασθενής υποφέρει από την περαιτέρω απώλεια ελαστικότητας των πνευμόνων. Υπάρχουν δύο τύποι εμφυσήματος, το κεντρολοβιώδες και το πανλοβιώδες.

ΧΡΟΝΙΑ ΒΡΟΓΧΙΤΙΔΑ

Η χρόνια βρογχίτιδα χαρακτηρίζεται από υπερβολική έκκριση βλέννης που περεμποδίζει τη ροή αέρα και φλεγμονώδης βλάβη στο βρογχικό βλεννογόνο προκαλώντας παραγωγικό βήχα. Για να τεθεί η διάγνωση της χρόνιας βρογχίτιδας, θα πρέπει να υπάρχει παραγωγικός βήχας για τουλάχιστον 3 μήνες το χρόνο και για δύο συνεχόμενα χρόνια, ενώ θα πρέπει να αποκλειστούν άλλες βρογχοπνευμονικές παθήσεις (π.χ. βρογχεκτασία, φυματίωση, όγκος). Η χρόνια βρογχίτιδα μπορεί να κυμανθεί από έναν ήπιο «τσιγαρόβηχα» με παραγωγή μικρής ποσότητας πτυέλων σε σοβαρή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη αντίσταση στη ροή αέρα, την υποξία και συχνά την υπερκαπνία (περίσσεια CO2) και την πνευμονική καρδία. Αν και η νόσος ξεκινά νωρίτερα, τα σημεία και τα συμπτώματα μπορεί να μην εμφανιστούν πριν ο ασθενής φθάσει στην ηλικία των 40-50 ετών.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Ένας από τους βλαβερότερους παράγοντες κινδύνου για τη ΧΑΠ είναι το κάπνισμα. Περισσότεροι από το 20% των χρόνων καπνιστών αναπτύσσουν ΧΑΠ και περισσότερο από το 80% των περιπτώσεων στις ΗΠΑ οφείλονται στο κάπνισμα. Εξίσου σοβαρός παράγοντας είναι η μακροπρόθεσμη έκθεση σε χημικά αέρια, αναθυμιάσεις και σκόνες στο περιβάλλον εργασίας (ορυχεία) που είναι ικανή να βλάψει τους πνεύμονες. Συμπεριλαμβάνονται η γενετική προδιάθεση, το χαμηλό βάρος του σώματος, το κάπνισμα της μητέρας, η κακή διατροφή της μητέρας κατά την κύηση και λοιμώξεις κατά τα πρώτα έτη της ζωής.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Τα συχνότερα συμπτώματα της νόσου είναι:

• Βήχας

• Αυξημένη απόχρεμψη

• Δύσπνοια στην κόπωση

Σε προχωρημένο στάδιο:

• Συριγμός

• Μυϊκή αδυναμία

• Χρόνια κυψελιδική υποξία που οδηγεί σε πνευμονική υπέρταση και πνευμονική καρδία

• Κυάνωση (οι ασθενείς περιγράφονται σαν «blue bloaters»

• Οιδήματα κάτω άκρων

• Καρδιομεγαλία

• Κατακράτηση διοξειδίου του άνθρακα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η οριστική επιβεβαίωση της διάγνωσης γίνεται με την σπιρομέτρηση. Αυτή είναι μια εύκολη εξέταση που αναδεικνύει την παρουσία απόφραξης που επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες για τη ΧΑΠ χρησιμοποιούν τον μετά βρογχοδιαστολή FEV1 λιγότερο από 80% της προβλεπόμενη τιμής σε συνδυασμό με το λόγο FEV1/FVC λιγότερο από 70% για την τεκμηρίωση της παρουσίας μειωμένης ροής στους αεραγωγούς που δεν είναι πλήρως αναστρέψιμη.

Η ακτινογραφία θώρακος φαίνεται φυσιολογική στην πρώιμη ΧΑΠ και δεν βοηθά στη διάγνωση. Στη χρόνια βρογχίτιδα τα κατώτερα πνευμονικά πεδία φαίνονται πιο ακτινοσκιερά και ονομάζονται «βρώμικοι πνεύμονες», ενώ στο εμφύσημα παρατηρείται υπερδιάταση, χαμηλά επιπεδωμένα διαφράγματα, διεύρυνση του οπισθοτερνικού χώρου, μειωμένη αγγείωση και δημιουργία αεροχώρων κύστεων «bullae».

Τα αέρια αίματος μετρώνται σε ασθενείς με ΧΑΠ με πιο σοβαρή νόσο όταν ο FEV1 είναι μικρότερος από 40%. Τα υπερηχοκαρδιογραφικά ευρήματα είναι μη ειδικά στη ΧΑΠ. Σε προχωρημένο στάδιο εμφανίζεται υπερτροφία της δεξιάς κοιλίας και κολπικές αρρυθμίες.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η ιδανική θεραπεία στη ΧΑΠ απαιτεί:

• Εκπαίδευση του ασθενούς και της οικογένειας

• Έγκαιρη διάγνωση και αποφυγή των παραγόντων κινδύνου

• Ελαχιστοποίηση του περιορισμού της ροής των αεραγωγών με τη μείωση παραγωγής εκκρίσεων

• Πραγματοποίηση βρογχοδιαστολής

• Διόρθωση των δευτεροπαθών φυσιολογικών μεταβολών συμπεριλαμβανομένης της υποξυγοναιμίας, της υπερκαπνίας και της πνευμονικής υπέρτασης

• Βελτιστοποίηση της λειτουργικότητας των πνευμόνων με μέσω άσκησης, διατροφής, ανάπαυσης και ψυχολογικής αποκατάστασης

Πρωταρχικός στόχος είναι η διακοπή του καπνίσματος, η οποία είναι εξίσου σημαντική με τη φαρμακευτική θεραπεία. Η νόσος επιβραδύνεται, σταματά να εξελίσσεται και τα φάρμακα δρουν αποτελεσματικότερα. Επίσης, συνιστώνται εμβολιασμοί για τη γρίπη (κάθε φθινόπωρο) και τον πνευμονόκοκκο (κάθε πέντε χρόνια, δύο φορές συνολικά), καθώς μια λοίμωξη του αναπνευστικού μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή με ΧΑΠ σε παρόξυνση της νόσου, με σοβαρές επιπτώσεις και κίνδυνο για τη ζωή του.

Όσον αφορά τη φαρμακοθεραπεία ενδείκνυνται οι βρογχοδιασταλτικοί και αντιφλεγμονώδεις παράγοντες. Όταν υπάρχει βακτηριακή λοίμωξη χορηγούνται αντιβιοτικά και μερικές φορές στερεοειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Σε προχωρημένο στάδιο όταν υπάρχει υποξαιμία γίνεται έναρξη οξυγονοθεραπείας. Εν τέλει, η διατροφή είναι πολύ σημαντική για τον ασθενή με ΧΑΠ. Η κατανάλωση 6-8 ποτηριών υγρών τη μέρα εκτός καφεΐνης στοχεύουν στη ρευστοποίηση των εκκρίσεων ώστε να αποβληθούν ευκολότερα με το βήχα. Ο ασθενής πρέπει να τρώει ισορροπημένα γεύματα με αρκετή ποσότητα πρωτεΐνης και τα γεύματα να είναι μικρά προκειμένου να μειωθεί η πληρότητα του στομάχου και να μειωθεί η κόπωση.

ΠΗΓΕΣ

1. Susan C. Dewit, «Παθολογική-Χειρουργική Νοσηλευτική, Έννοιες και Πρακτική» Γενική Επιμέλεια Έκδοσης Αικατερίνη Λαμπρινού, Χρυσούλα Λεμονίδου
2. Runge, Greganti, «Παθολογία» Εκδόσεις Πασχαλίδης
3. https://www.iatronet.gr/ygeia/anapnefstiko/article/26591/xronia-apofraktiki-pnevmonopatheia-paragontes-kindynoy-symptwmata-kai-diagnwsi.html
4. https://www.galienacademy.com/%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%86%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%80%CE%BD%CE%B5%CF%85%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CF%80%CE%AC%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CE%B4/