Χρήστος Βογιατζάκης

Τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο οι περισσότερες χώρες του πλανήτη καλούνται να αντιμετωπίσουν την πανδημία του ιού SARS–CoV-2, ενός ιού που προκαλεί την νόσο COVID-19, μία λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που μπορεί να καταλήξει ακόμη και σε βαριά πνευμονία.^[1] Όμως, η ανθρωπότητα δεν έρχεται αντιμέτωπη πρώτη φορά (και πιθανότατα ούτε τελευταία) με την πρόκληση μιας πανδημίας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η προηγούμενη γνωστή πανδημία είχε προκληθεί την άνοιξη του 2009, μόλις 11 χρόνια πριν, από τον ιό Η1Ν1.^[2] Όμως, η σημερινή μέρα, 1^η Δεκεμβρίου, είναι αφιερωμένη σε έναν άλλο ιό που προκάλεσε πανδημία^[3][4], στον ιό HIV που οδηγεί στην εμφάνιση του συνδρόμου AIDS.^[5]

Βασικές πληροφορίες σχετικά με τον ιό και το σύνδρομο που προκαλεί

1. Το όνομα AIDS που αποδίδεται στο σύνδρομο αποτελεί αρκτικόλεξο του Acquired Immunodeficiency Syndrome που στα ελληνικά μεταφράζεται ως Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας. Oφείλεται στον ιό HIV (Human Immunodeficiency Virus) ή στα ελληνικά αναφέρεται ως Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου.^[6][7]

2. O ιός HIV μεταφέρεται από άνθρωπο σε άνθρωπο όταν συγκεκριμένα σωματικά υγρά ενός ατόμου θετικού στον ιό (σπέρμα, αίμα, κολπικά υγρά, μητρικό γάλα) έρθουν σε επαφή με το αίμα ενός υγιούς ατόμου.^[8] Αξίζει να αναφερθεί ότι τα υπόλοιπα σωματικά υγρά (σάλιο, ιδρώτας, ούρα, δάκρυα) δεν δύνανται να περιέχουν τον ιό σε επαρκή ποσότητα για να τον μεταδόσουν σε άλλα άτομα.^[9]

3. Mε βάση τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι ο ιός δεν μεταδίδεται μέσω του φιλιού, του φτερνίσματος, της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης («φιλί της ζωής»), της χρήσης κοινής πισίνας, ντουζιέρας, πετσέτας, λεκάνης, μαχαιροπίρουνων και ποτηριών.^[10] Αντίθετα, έχει αποδειχτεί ότι ο ιός μεταφέρεται μεταξύ ανθρώπων μέσω της σεξουαλικής επαφής χωρίς προφύλαξη, του μητρικού θηλασμού, του πλακούντα από θετική μητέρα στο έμβρυο, της χρήσης μολυσμένης βελόνας, τη μετάγγιση αίματος από μολυσμένο άτομο. ^[11]

4. O ιός προσβάλλει τα κύτταρα του οργανισμού που φέρουν τον υποδοχέα CD4 (όπως τα Τ-βοηθητικά λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα-μακροφάγα στο ανοσοποιητικό). Ο ιός χρησιμοποιεί τα κύτταρα αυτά για να πολλαπλασιαστεί και στη συνέχεια, ο αρχικός ιός και τα αντίγραφά του εξέρχονται από το κύτταρο ξενιστή, προκαλώντας μετά από μερικές ώρες και την καταστροφή του. Όσο τα ιικά αντίγραφα αυξάνονται σε αριθμό τόσο ο αριθμός των λεμφοκυττάρων CD4+ του ανοσοποιητικού μειώνεται, οδηγώντας σε βάθος ετών σε έντονη εξασθένηση του ανοσοποιητικού. Έτσι ο οργανισμός είναι πλέον επιρρεπής σε ανάπτυξη συγκεκριμένων λοιμώξεων που επιβεβαιώνουν ότι ο ασθενής έχει εισέλθει στο τελευταίο στάδιο της λοίμωξης από τον ιό HIV, το AIDS.^[12] Χωρίς την μεσολάβηση κάποιας θεραπείας ο ιός HIV καταλήγει στην εκδήλωση AIDS σε περίπου μία δεκαετία.^[13]

5. Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια θεραπεία που να εξαλείφει πλήρως το ιικό φορτίο του ιού HIV από τον οργανισμό. Παρόλα αυτά η εφαρμοζόμενη θεραπεία των ασθενών θετικών στο HIV (που ονομάζεται αντιρετροϊκή θεραπεία – antiretroviral therapy–ART) περιλαμβάνει ένα σύνολο φαρμακευτικών ουσιών που στοχεύουν στη μείωση του ρυθμού αύξησης του ιικού φορτίου στον οργανισμό και επομένως την μεγαλύτερη δυνατή καθυστέρηση μέχρι την εμφάνιση του συνδρόμου AIDS ή σε περιπτώσεις ακόμη και την πλήρη αποφυγή.^[14] Ακόμη, υπάρχουν διαθέσιμα θεραπευτικά σχήματα για χορήγηση σε άτομα που υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να εκτέθηκαν στον ιό. Η έναρξη λήψης των συγκεκριμένων φαρμακευτικών ουσιών πρέπει να γίνεται το αργότερο 72 ώρες (3 ημέρες) μετά την πιθανή έκθεση στον ιό. Έχει αποδειχτεί ότι με αυστηρή τήρηση της χορηγούμενης αγωγής η πιθανότητα μόλυνσης από τον HIV μειώνεται κατά 80%.^[15]

6. Τα τελευταία χρόνια, χάρη στην εντατική ενημέρωση του κοινού για τον ιό, αλλά και στην αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, ο ετήσιος αριθμός θανάτων από νοσήματα σχετιζόμενα με το AIDS μειώνεται συνεχώς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2004 έχασαν τη ζωή τους 1.700.000 άτομα ενώ το 2018 ο αριθμός αυτός έφτασε στο επίπεδο των 770.000.^[16] Στατιστικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι το 2019 υπήρχαν περίπου 38 εκατομμύρια άτομα που ζούσαν με τον ιό.^[17]

7. Σύμφωνα με πληροφορίες ο ιός HIV μεταφέρθηκε πρώτη φορά στον άνθρωπο από το χιμπατζή κοντά στο 1920, στην περιοχή Kinshasa της Δημοκρατίας του Κονγκό. ^[18] Πιο συγκεκριμένα, ο ιός HIV αποτελεί μετάλλαξη ενός υποτύπου του ιού SIV (simian immunodeficiency virus ή Ιός της ανοσοανεπάρκειας του πιθήκου) ο οποίος πιθανολογείται ότι πέρασε στο είδος μας από ανθρώπους που κυνηγούσαν χιμπατζήδες για το κρέας τους και με αυτόν τον τρόπο ήρθαν σε επαφή με αίμα μολυσμένο από τον ιό.^[19] Από το 1920 έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80 η ύπαρξη αυτού του ιού δεν είχε γίνει γνωστή στην ανθρωπότητα, αν και εκ των υστέρων έγινε αντιληπτό ότι η επιδημία του HIV είχε ξεκινήσει κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’70.^[20]

8. To 2014, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ξεκίνησε την εκστρατεία «90-90-90». Συγκεκριμένα, ο κύριος στόχος είναι μέχρι τη φετινή χρονιά (2020) το 90% των ατόμων που έχουν μολυνθεί από τον ιό να το γνωρίζουν, το 90% όσων γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί από τον ιό να ακολουθούν αντιρετροϊκή θεραπεία και τέλος το 90% όσων ακολουθούν αντιρετροϊκή θεραπεία να έχουν καταστείλει σημαντικά το ιικό φορτίο στον οργανισμό τους.^[21] Αν και αρκετά φιλόδοξος, ο συγκεκριμένος στόχος με βάση τα δεδομένα του 2019 είχε εκπληρωθεί από ορισμένες χώρες. Η Ελλάδα με βάση τα περσινά δεδομένα δεν άνηκε σε αυτές τις χώρες.^[22]

Ψυχική ισορροπία, κοινωνικό στίγμα και HIV

Τα θετικά άτομα στον HIV καλούνται να ακολουθήσουν έναν πολύ ισορροπημένο τρόπο ζωής ο οποίος σε συνδυασμό με το κατάλληλο θεραπευτικό πρωτόκολλο πρόκειται να συνδράμουν στην όσο πιο αργή εξέλιξη των σταδίων του ιού.^[23] Καταλυτικό ρόλο στη συγκεκριμένη προσπάθεια διαδραματίζει η διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας.^[24]Ήδη μετά τη διάγνωσή τους, τα θετικά άτομα στον ιό φαίνεται συχνά να πλήττονται από αγχώδη διαταραχή, διαταραχή μετα-τραυματικού στρες, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή κλπ.^[25] Στην καθημερινότητα των οροθετικών ατόμων προκύπτει, επίσης, ένα σύνολο καταστάσεων που υπονομεύουν την ψυχολογική τους ισορροπία, προκαλώντας υψηλά επίπεδα στρες. Παράγοντες όπως η πρόσβαση στις απαραίτητες υπηρεσίες (και ιδιαίτερα στην περίοδο παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε ^[26]), η διαχείριση της φαρμακευτικής θεραπείας και των ανεπιθύμητων ενεργειών της καθώς επίσης και η αντιμετώπιση των αλλαγών τόσο στην εξωτερική εμφάνιση όσο και στις σωματικές ικανότητες δρουν επιβαρυντικά στη διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας και κατά συνέπεια παρεμποδίζουν τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα στην προσπάθεια αντιμετώπισης του ιού.^[27] Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από τους εξωγενείς παράγοντες που ήδη αναφέρθηκαν, ακόμα και οι ίδιοι οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί του ιού φαίνεται ότι ευνοούν την πρόκληση διαταραχών της ψυχικής υγείας και της συμπεριφοράς των ασθενών. Επί παραδείγματι, δράσεις του HIV στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα σχετίζονται με συμπτώματα όπως: δυσφορία, παραισθήσεις, νευρικότητα, ψυχωσικά και επιληπτικά επεισόδια.^[28]

Παρόλα αυτά, ένα από τα φαινόμενα με τη μεγαλύτερη επίδραση στην ψυχική ισορροπία των HIV-ασθενών είναι αναμφισβήτητα η κοινωνική περιθωριοποίηση και το κοινωνικό στίγμα. Το στίγμα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα μη αποδεκτών κοινωνικών συμπεριφορών όπως προσβολές, απόρριψη από κοινωνικές δραστηριότητες, σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και περιστατικά σωματικής βίας.^[29] Η ελλιπής ενημέρωση του κοινού για τον τρόπο μετάδοσης του ιού οδηγεί σε ρατσιστικές ενέργειες έναντι των ατόμων που είναι θετικοί ή έχουν υψηλό ρίσκο έκθεσης στον ιό, όπως η άρνηση χρήσης κοινών σκευών μαγειρικής ή ακόμα και κοινών επίπλων. Επιπρόσθετα, υψηλός είναι ο αντίκτυπος του κοινωνικού στίγματος και της περιθωριοποίησης στο δικαίωμα στην εργασία των ατόμων που ζουν με HIV. Σε έρευνα που διεξήχθη από όργανο του ΟΗΕ έγινε γνωστό ότι στη χώρα μας (την περίοδο 2014-2017) 80% των ερωτηθέντων (θετικών στον HIV) ατόμων που έχασαν τη θέση εργασίας τους, δήλωσε ότι για την απώλεια της εργασίας έπαιξε καθοριστικό ρόλο η κοινωνική διάκριση και ο στιγματισμός για το γεγονός ότι ζουν με τον ιό.^[30] Επίσης, αρνητική εντύπωση προκαλούν τα ευρήματα Αμερικανών ερευνητών για περιστατικά διάκρισης από επαγγελματίες υγείας απέναντι σε ασθενείς με HIV. Σε κάποιες από τις πιο ακραίες περιπτώσεις που φιλοξενήθηκαν σε αυτήν την έρευνα γιατροί αρνήθηκαν να ακουμπήσουν τους ασθενείς, να προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες ή θεραπεία, ενώ ακόμη δεν υπήρξε παραβίαση του ιατρικού απορρήτου των ασθενών.^[31] Πέρα από τα άτομα που ζουν με τον ιό ή υπάρχει πιθανότητα να έχουν μολυνθεί από αυτόν, είναι γνωστό ότι αποδέκτες κοινωνικών διακρίσεων γίνονται και άτομα που έρχονται σε επαφή με εκείνα τα άτομα (όπως πχ οικογένεια, φίλοι, ομάδες υποστήριξης). Αυτό το φαινόμενο καλείται δευτερογενές στίγμα ^[32] και έρχεται να δυσχεράνει με έμμεσο αλλά εξίσου καθοριστικό τρόπο την ανάγκη των θετικών στον ιό ατόμων για σεβασμό και αποδοχή. Όπως είναι εύκολα κατανοητό, όσο το κοινωνικό στίγμα έναντι των οροθετικών εντείνεται, τόσο πιο δύσκολη θα γίνεται η πρόσβαση τους σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με αξιοπρεπείς όρους, ενώ ταυτόχρονα η ψυχολογική ευεξία τους θα βαίνει επιβαρυνόμενη.

Μία από τις σημαντικές προϋποθέσεις για την ανάσχεση της διάδοσης του ιού στην κοινότητα είναι η εύκολη πρόσβαση των ατόμων σε τεστ ανίχνευσης του ιού (ή αντισωμάτων εναντίον του). Το κοινωνικό στίγμα σε συνδυασμό με τους μύθους που επικρατούν γύρω από τον ιό HIV και το σύνδρομο AIDS παρεμποδίζουν την πρόσβαση των ανθρώπων σε αυτά τα τεστ. Αφενός ο φόβος του κοινωνικού εξοστρακισμού και αφετέρου η παραπληροφόρηση αναφορικά με τη σοβαρότητα (ή μη) του ιού, δημιουργούν έντονες επιφυλάξεις και εν τέλει απομακρύνουν άτομα από την επίσκεψη σε ένα σημείο ελέγχου. Επομένως, όσο συντομότερα οι κοινωνίες απαλλαγούν από τα κοινωνικά στερεότυπα προς τα άτομα που ζουν με τον ιό, τόσο γρηγορότερα η ανθρωπότητα θα καταφέρει να απαλλαγεί από τον ίδιο τον ιό.

ΠΗΓΕΣ

[1] https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19/

[2] https://www.cdc.gov/flu/pandemic-resources/2009-h1n1-pandemic.html

[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5823353/

[4] https://www.kff.org/global-health-policy/fact-sheet/the-global-hivaids-epidemic/

[5] https://www.hiv.gov/events/awareness-days/world-aids-day

[6] https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hiv-aids/symptoms-causes/syc-20373524

[7] https://eody.gov.gr/disease/aids/

[8] https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/causes/

[9] https://www.healthlinkbc.ca/health-topics/hw188479

[10] https://www.nhs.uk/common-health-questions/sexual-health/can-you-catch-hiv-from-kissing/

[11] https://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/sexual-and-reproductive-health/hiv-aids/causes.html

[12] Davidson – Γενικές Αρχές και Κλινική Πράξη της Ιατρικής

[13] https://www.healthline.com/health/hiv-aids/hiv-symptoms-timeline#chronic-hiv

[14] https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/treatment/

[15] https://www.webmd.com/hiv-aids/post-exposure-prophylaxis

[16] https://www.statista.com/chart/18713/estimated-number-of-aids-related-deaths-worldwide/

[17] https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet

[18] https://www.bbc.com/news/health-29442642

[19] https://www.theaidsinstitute.org/education/aids-101/where-did-hiv-come-0

[20] https://www.avert.org/professionals/history-hiv-aids/overview

[21]https://www.msf.org/sites/msf.org/files/engaging_the_community_to_reach_90-90-90.pdf

[22]https://journals.lww.com/aidsonline/fulltext/2019/12153/global,_regional_and_country_level_90_90_90.3.aspx

[23] https://cdn.ymaws.com/www.osap.org/resource/resmgr/Docs/1560-6828-1-PB_Lifestyle_and.pdf

[24] https://www.hiv.gov/hiv-basics/staying-in-hiv-care/other-related-health-issues/mental-health

[25] https://www.psychiatry.org/File%20Library/Psychiatrists/Practice/Professional–Topics/HIV–Psychiatry/FactSheet–Anxiety-2012.pdf

[26] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)32526-5/fulltext

[27] https://www.nimh.nih.gov/health/topics/hiv-aids/index.shtml

[28] https://www.psychiatrictimes.com/view/psychiatric–manifestations–hiv–infection–and–aids

[29] https://www.aidsmap.com/about–hiv/what–stigma

[30] https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—dgreports/—dcomm/documents/publication/wcms_635293.pdf

[31] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4718797/#R22

[32] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3122273/

TrueMed-ForLivingMore

 Χρήστος Βογιατζάκης

Τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο οι περισσότερες χώρες του πλανήτη καλούνται να αντιμετωπίσουν την πανδημία του ιού SARS–CoV-2, ενός ιού που προκαλεί την νόσο COVID-19, μία λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που μπορεί να καταλήξει ακόμη και σε βαριά πνευμονία.^[1] Όμως, η ανθρωπότητα δεν έρχεται αντιμέτωπη πρώτη φορά (και πιθανότατα ούτε τελευταία) με την πρόκληση μιας πανδημίας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η προηγούμενη γνωστή πανδημία είχε προκληθεί την άνοιξη του 2009, μόλις 11 χρόνια πριν, από τον ιό Η1Ν1.^[2] Όμως, η σημερινή μέρα, 1^η Δεκεμβρίου, είναι αφιερωμένη σε έναν άλλο ιό που προκάλεσε πανδημία^[3][4], στον ιό HIV που οδηγεί στην εμφάνιση του συνδρόμου AIDS.^[5]

Βασικές πληροφορίες σχετικά με τον ιό και το σύνδρομο που προκαλεί

1. Το όνομα AIDS που αποδίδεται στο σύνδρομο αποτελεί αρκτικόλεξο του Acquired Immunodeficiency Syndrome που στα ελληνικά μεταφράζεται ως Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας. Oφείλεται στον ιό HIV (Human Immunodeficiency Virus) ή στα ελληνικά αναφέρεται ως Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου.^[6][7]

2. O ιός HIV μεταφέρεται από άνθρωπο σε άνθρωπο όταν συγκεκριμένα σωματικά υγρά ενός ατόμου θετικού στον ιό (σπέρμα, αίμα, κολπικά υγρά, μητρικό γάλα) έρθουν σε επαφή με το αίμα ενός υγιούς ατόμου.^[8] Αξίζει να αναφερθεί ότι τα υπόλοιπα σωματικά υγρά (σάλιο, ιδρώτας, ούρα, δάκρυα) δεν δύνανται να περιέχουν τον ιό σε επαρκή ποσότητα για να τον μεταδόσουν σε άλλα άτομα.^[9]

3. Mε βάση τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι ο ιός δεν μεταδίδεται μέσω του φιλιού, του φτερνίσματος, της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης («φιλί της ζωής»), της χρήσης κοινής πισίνας, ντουζιέρας, πετσέτας, λεκάνης, μαχαιροπίρουνων και ποτηριών.^[10] Αντίθετα, έχει αποδειχτεί ότι ο ιός μεταφέρεται μεταξύ ανθρώπων μέσω της σεξουαλικής επαφής χωρίς προφύλαξη, του μητρικού θηλασμού, του πλακούντα από θετική μητέρα στο έμβρυο, της χρήσης μολυσμένης βελόνας, τη μετάγγιση αίματος από μολυσμένο άτομο. ^[11]

4. O ιός προσβάλλει τα κύτταρα του οργανισμού που φέρουν τον υποδοχέα CD4 (όπως τα Τ-βοηθητικά λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα-μακροφάγα στο ανοσοποιητικό). Ο ιός χρησιμοποιεί τα κύτταρα αυτά για να πολλαπλασιαστεί και στη συνέχεια, ο αρχικός ιός και τα αντίγραφά του εξέρχονται από το κύτταρο ξενιστή, προκαλώντας μετά από μερικές ώρες και την καταστροφή του. Όσο τα ιικά αντίγραφα αυξάνονται σε αριθμό τόσο ο αριθμός των λεμφοκυττάρων CD4+ του ανοσοποιητικού μειώνεται, οδηγώντας σε βάθος ετών σε έντονη εξασθένηση του ανοσοποιητικού. Έτσι ο οργανισμός είναι πλέον επιρρεπής σε ανάπτυξη συγκεκριμένων λοιμώξεων που επιβεβαιώνουν ότι ο ασθενής έχει εισέλθει στο τελευταίο στάδιο της λοίμωξης από τον ιό HIV, το AIDS.^[12] Χωρίς την μεσολάβηση κάποιας θεραπείας ο ιός HIV καταλήγει στην εκδήλωση AIDS σε περίπου μία δεκαετία.^[13]

5. Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια θεραπεία που να εξαλείφει πλήρως το ιικό φορτίο του ιού HIV από τον οργανισμό. Παρόλα αυτά η εφαρμοζόμενη θεραπεία των ασθενών θετικών στο HIV (που ονομάζεται αντιρετροϊκή θεραπεία – antiretroviral therapy–ART) περιλαμβάνει ένα σύνολο φαρμακευτικών ουσιών που στοχεύουν στη μείωση του ρυθμού αύξησης του ιικού φορτίου στον οργανισμό και επομένως την μεγαλύτερη δυνατή καθυστέρηση μέχρι την εμφάνιση του συνδρόμου AIDS ή σε περιπτώσεις ακόμη και την πλήρη αποφυγή.^[14] Ακόμη, υπάρχουν διαθέσιμα θεραπευτικά σχήματα για χορήγηση σε άτομα που υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να εκτέθηκαν στον ιό. Η έναρξη λήψης των συγκεκριμένων φαρμακευτικών ουσιών πρέπει να γίνεται το αργότερο 72 ώρες (3 ημέρες) μετά την πιθανή έκθεση στον ιό. Έχει αποδειχτεί ότι με αυστηρή τήρηση της χορηγούμενης αγωγής η πιθανότητα μόλυνσης από τον HIV μειώνεται κατά 80%.^[15]

6. Τα τελευταία χρόνια, χάρη στην εντατική ενημέρωση του κοινού για τον ιό, αλλά και στην αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, ο ετήσιος αριθμός θανάτων από νοσήματα σχετιζόμενα με το AIDS μειώνεται συνεχώς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2004 έχασαν τη ζωή τους 1.700.000 άτομα ενώ το 2018 ο αριθμός αυτός έφτασε στο επίπεδο των 770.000.^[16] Στατιστικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι το 2019 υπήρχαν περίπου 38 εκατομμύρια άτομα που ζούσαν με τον ιό.^[17]

7. Σύμφωνα με πληροφορίες ο ιός HIV μεταφέρθηκε πρώτη φορά στον άνθρωπο από το χιμπατζή κοντά στο 1920, στην περιοχή Kinshasa της Δημοκρατίας του Κονγκό. ^[18] Πιο συγκεκριμένα, ο ιός HIV αποτελεί μετάλλαξη ενός υποτύπου του ιού SIV (simian immunodeficiency virus ή Ιός της ανοσοανεπάρκειας του πιθήκου) ο οποίος πιθανολογείται ότι πέρασε στο είδος μας από ανθρώπους που κυνηγούσαν χιμπατζήδες για το κρέας τους και με αυτόν τον τρόπο ήρθαν σε επαφή με αίμα μολυσμένο από τον ιό.^[19] Από το 1920 έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80 η ύπαρξη αυτού του ιού δεν είχε γίνει γνωστή στην ανθρωπότητα, αν και εκ των υστέρων έγινε αντιληπτό ότι η επιδημία του HIV είχε ξεκινήσει κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’70.^[20]

8. To 2014, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ξεκίνησε την εκστρατεία «90-90-90». Συγκεκριμένα, ο κύριος στόχος είναι μέχρι τη φετινή χρονιά (2020) το 90% των ατόμων που έχουν μολυνθεί από τον ιό να το γνωρίζουν, το 90% όσων γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί από τον ιό να ακολουθούν αντιρετροϊκή θεραπεία και τέλος το 90% όσων ακολουθούν αντιρετροϊκή θεραπεία να έχουν καταστείλει σημαντικά το ιικό φορτίο στον οργανισμό τους.^[21] Αν και αρκετά φιλόδοξος, ο συγκεκριμένος στόχος με βάση τα δεδομένα του 2019 είχε εκπληρωθεί από ορισμένες χώρες. Η Ελλάδα με βάση τα περσινά δεδομένα δεν άνηκε σε αυτές τις χώρες.^[22]

Ψυχική ισορροπία, κοινωνικό στίγμα και HIV

Τα θετικά άτομα στον HIV καλούνται να ακολουθήσουν έναν πολύ ισορροπημένο τρόπο ζωής ο οποίος σε συνδυασμό με το κατάλληλο θεραπευτικό πρωτόκολλο πρόκειται να συνδράμουν στην όσο πιο αργή εξέλιξη των σταδίων του ιού.^[23] Καταλυτικό ρόλο στη συγκεκριμένη προσπάθεια διαδραματίζει η διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας.^[24]Ήδη μετά τη διάγνωσή τους, τα θετικά άτομα στον ιό φαίνεται συχνά να πλήττονται από αγχώδη διαταραχή, διαταραχή μετα-τραυματικού στρες, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή κλπ.^[25] Στην καθημερινότητα των οροθετικών ατόμων προκύπτει, επίσης, ένα σύνολο καταστάσεων που υπονομεύουν την ψυχολογική τους ισορροπία, προκαλώντας υψηλά επίπεδα στρες. Παράγοντες όπως η πρόσβαση στις απαραίτητες υπηρεσίες (και ιδιαίτερα στην περίοδο παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε ^[26]), η διαχείριση της φαρμακευτικής θεραπείας και των ανεπιθύμητων ενεργειών της καθώς επίσης και η αντιμετώπιση των αλλαγών τόσο στην εξωτερική εμφάνιση όσο και στις σωματικές ικανότητες δρουν επιβαρυντικά στη διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας και κατά συνέπεια παρεμποδίζουν τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα στην προσπάθεια αντιμετώπισης του ιού.^[27] Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από τους εξωγενείς παράγοντες που ήδη αναφέρθηκαν, ακόμα και οι ίδιοι οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί του ιού φαίνεται ότι ευνοούν την πρόκληση διαταραχών της ψυχικής υγείας και της συμπεριφοράς των ασθενών. Επί παραδείγματι, δράσεις του HIV στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα σχετίζονται με συμπτώματα όπως: δυσφορία, παραισθήσεις, νευρικότητα, ψυχωσικά και επιληπτικά επεισόδια.^[28]

Παρόλα αυτά, ένα από τα φαινόμενα με τη μεγαλύτερη επίδραση στην ψυχική ισορροπία των HIV-ασθενών είναι αναμφισβήτητα η κοινωνική περιθωριοποίηση και το κοινωνικό στίγμα. Το στίγμα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα μη αποδεκτών κοινωνικών συμπεριφορών όπως προσβολές, απόρριψη από κοινωνικές δραστηριότητες, σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και περιστατικά σωματικής βίας.^[29] Η ελλιπής ενημέρωση του κοινού για τον τρόπο μετάδοσης του ιού οδηγεί σε ρατσιστικές ενέργειες έναντι των ατόμων που είναι θετικοί ή έχουν υψηλό ρίσκο έκθεσης στον ιό, όπως η άρνηση χρήσης κοινών σκευών μαγειρικής ή ακόμα και κοινών επίπλων. Επιπρόσθετα, υψηλός είναι ο αντίκτυπος του κοινωνικού στίγματος και της περιθωριοποίησης στο δικαίωμα στην εργασία των ατόμων που ζουν με HIV. Σε έρευνα που διεξήχθη από όργανο του ΟΗΕ έγινε γνωστό ότι στη χώρα μας (την περίοδο 2014-2017) 80% των ερωτηθέντων (θετικών στον HIV) ατόμων που έχασαν τη θέση εργασίας τους, δήλωσε ότι για την απώλεια της εργασίας έπαιξε καθοριστικό ρόλο η κοινωνική διάκριση και ο στιγματισμός για το γεγονός ότι ζουν με τον ιό.^[30] Επίσης, αρνητική εντύπωση προκαλούν τα ευρήματα Αμερικανών ερευνητών για περιστατικά διάκρισης από επαγγελματίες υγείας απέναντι σε ασθενείς με HIV. Σε κάποιες από τις πιο ακραίες περιπτώσεις που φιλοξενήθηκαν σε αυτήν την έρευνα γιατροί αρνήθηκαν να ακουμπήσουν τους ασθενείς, να προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες ή θεραπεία, ενώ ακόμη δεν υπήρξε παραβίαση του ιατρικού απορρήτου των ασθενών.^[31] Πέρα από τα άτομα που ζουν με τον ιό ή υπάρχει πιθανότητα να έχουν μολυνθεί από αυτόν, είναι γνωστό ότι αποδέκτες κοινωνικών διακρίσεων γίνονται και άτομα που έρχονται σε επαφή με εκείνα τα άτομα (όπως πχ οικογένεια, φίλοι, ομάδες υποστήριξης). Αυτό το φαινόμενο καλείται δευτερογενές στίγμα ^[32] και έρχεται να δυσχεράνει με έμμεσο αλλά εξίσου καθοριστικό τρόπο την ανάγκη των θετικών στον ιό ατόμων για σεβασμό και αποδοχή. Όπως είναι εύκολα κατανοητό, όσο το κοινωνικό στίγμα έναντι των οροθετικών εντείνεται, τόσο πιο δύσκολη θα γίνεται η πρόσβαση τους σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με αξιοπρεπείς όρους, ενώ ταυτόχρονα η ψυχολογική ευεξία τους θα βαίνει επιβαρυνόμενη.

Μία από τις σημαντικές προϋποθέσεις για την ανάσχεση της διάδοσης του ιού στην κοινότητα είναι η εύκολη πρόσβαση των ατόμων σε τεστ ανίχνευσης του ιού (ή αντισωμάτων εναντίον του). Το κοινωνικό στίγμα σε συνδυασμό με τους μύθους που επικρατούν γύρω από τον ιό HIV και το σύνδρομο AIDS παρεμποδίζουν την πρόσβαση των ανθρώπων σε αυτά τα τεστ. Αφενός ο φόβος του κοινωνικού εξοστρακισμού και αφετέρου η παραπληροφόρηση αναφορικά με τη σοβαρότητα (ή μη) του ιού, δημιουργούν έντονες επιφυλάξεις και εν τέλει απομακρύνουν άτομα από την επίσκεψη σε ένα σημείο ελέγχου. Επομένως, όσο συντομότερα οι κοινωνίες απαλλαγούν από τα κοινωνικά στερεότυπα προς τα άτομα που ζουν με τον ιό, τόσο γρηγορότερα η ανθρωπότητα θα καταφέρει να απαλλαγεί από τον ίδιο τον ιό.

ΠΗΓΕΣ

[1] https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19/

[2] https://www.cdc.gov/flu/pandemic-resources/2009-h1n1-pandemic.html

[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5823353/

[4] https://www.kff.org/global-health-policy/fact-sheet/the-global-hivaids-epidemic/

[5] https://www.hiv.gov/events/awareness-days/world-aids-day

[6] https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hiv-aids/symptoms-causes/syc-20373524

[7] https://eody.gov.gr/disease/aids/

[8] https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/causes/

[9] https://www.healthlinkbc.ca/health-topics/hw188479

[10] https://www.nhs.uk/common-health-questions/sexual-health/can-you-catch-hiv-from-kissing/

[11] https://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/sexual-and-reproductive-health/hiv-aids/causes.html

[12] Davidson – Γενικές Αρχές και Κλινική Πράξη της Ιατρικής

[13] https://www.healthline.com/health/hiv-aids/hiv-symptoms-timeline#chronic-hiv

[14] https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/treatment/

[15] https://www.webmd.com/hiv-aids/post-exposure-prophylaxis

[16] https://www.statista.com/chart/18713/estimated-number-of-aids-related-deaths-worldwide/

[17] https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet

[18] https://www.bbc.com/news/health-29442642

[19] https://www.theaidsinstitute.org/education/aids-101/where-did-hiv-come-0

[20] https://www.avert.org/professionals/history-hiv-aids/overview

[21]https://www.msf.org/sites/msf.org/files/engaging_the_community_to_reach_90-90-90.pdf

[22]https://journals.lww.com/aidsonline/fulltext/2019/12153/global,_regional_and_country_level_90_90_90.3.aspx

[23] https://cdn.ymaws.com/www.osap.org/resource/resmgr/Docs/1560-6828-1-PB_Lifestyle_and.pdf

[24] https://www.hiv.gov/hiv-basics/staying-in-hiv-care/other-related-health-issues/mental-health

[25] https://www.psychiatry.org/File%20Library/Psychiatrists/Practice/Professional–Topics/HIV–Psychiatry/FactSheet–Anxiety-2012.pdf

[26] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)32526-5/fulltext

[27] https://www.nimh.nih.gov/health/topics/hiv-aids/index.shtml

[28] https://www.psychiatrictimes.com/view/psychiatric–manifestations–hiv–infection–and–aids

[29] https://www.aidsmap.com/about–hiv/what–stigma

[30] https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—dgreports/—dcomm/documents/publication/wcms_635293.pdf

[31] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4718797/#R22

[32] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3122273/

TrueMed-ForLivingMore